Glossa ordinaria

Capitulum 17

Numérotation du verset Sap. 17,1 

Magna enim sunt iudicia tua Domine1
1 Domine ΩV] om. Weber
et inenarrabilia verba tua
propter hec2 indisciplinate anime erraverunt.
2 hec] hoc ΩV Weber
Numérotation du verset Sap. 17,2 

Cum3 enim persuasum habent iniqui
3 Cum] Dum ΩV Weber
posse dominari nationi sancte vinculis tenebrarum et longe noctis compediti inclusi sub tectis fugitivi perpetue providentie placuerunt4
4 placuerunt ΩV] iacuerunt Cor2 Weber
Numérotation du verset Sap. 17,3 

et dum putant se latere in obscuris peccatis tenebroso oblivionis velamento dispersi sunt paventes horrende et cum admiratione nimia perturbati.
Numérotation du verset Sap. 17,4 

Neque enim que continebat illos spelunca sine timore et5 custodiebat quoniam sonitus descendens perturbabat illos et persone tristes illis apparentes pavorem6 prestabant.
5 et] om. ΩV Weber |
6 illis - apparentes pavorem] inv. ΩV Weber |
Numérotation du verset Sap. 17,5 

Et ignis quidem nulla vis poterat illis lumen prebere nec siderum limpide flamme illuminare poterant illam noctem horrendam
Numérotation du verset Sap. 17,6 

Apparebat autem illis subitaneus ignis timore plenus
et7 timore percussi8 illius que non videbatur faciei estimabant9 deteriora esse que non10* videbantur11.
7 et ΩV] ΩJ² ( in ras.) |
8 percussi Cor1 ΩV Rusch Weber ] percussus m, perculsi Clementina |
9 estimabant ΩV] extimabant Cor1 (omnes anti. et multi moderni) |
10 non G Σ ΛL² Z* Γ ΩV Ω M ΩS ΩJ² Rusch Cor4 (interponit) ] om. Rusch Weber | non videbantur ΩJ² ( in ras.) |
11 et timore ... non videbantur] Cor2 (item {.a.} habent omnes antiqui et multi moderni) |
Numérotation du verset Sap. 17,7 

Et magice artis appositi erant derisus et sapientie gloria12 correctio13 cum contumelia.
12 gloria ΩV] glorie Weber |
13 correctio] correptio ΩV Weber |
Numérotation du verset Sap. 17,8 

Illi enim qui promittebant timores et perturpationes14 se expellere15 ab anima languente hi cum derisu pleni16 timore languebant.
14 et perturpationes ΩV] turbationes Weber |
15 se expellere] inv. Weber |
16 pleni ΩV ² ] om. ΩV * |
Numérotation du verset Sap. 17,9 

Nam et si nihil eos17* ex monstris perturbabat transitu animalium et serpentium sibilatione commoti tremebundi peribant. Et aerem quem nulla ratione quis effugere posset negantes se videre
17 eos ΩS ΩJ ΩV Ed1530 ] illos ΩL Rusch Weber, hos X, nos L
Frequenter enim preoccupant pessima rearguente conscientia.18
18 Frequenter... conscientia M² Z* 3 Θ ΩV Ω ΩL Rusch ] om. Weber
Numérotation du verset Sap. 17,10 

Cum sit enim timida nequitia data est in omnium condemnationem19.
19 data.. condemnationem Cor4 ΩV ΩP Rusch ] dat testimonium condemnata Cor2 (Rabanus ita exponit quod CUM semper SIT TIMIDA NEQUICIA pavoris sui dat iudicium suppliciis CONDEMPNATA ) Cor4*( non est talis littera neque similis nisi hec: CUM SIT ENIM TIMIDA NEQUITIA DATA... ) Weber
Semper enim presumit
seva20 perturbata21 conscientia.
20 seva ΩV Rusch Weber ] prava ΩS |
21 perturbata Ω ΩV Rusch ] conturbata ΩP Weber |
Numérotation du verset Sap. 17,11 

Nihil enim est timor
nisi presumptionis adiutorium
proditio cogitationis auxiliorum.
Numérotation du verset Sap. 17,12 

Et dum ab intro22 minor est exspectatio23 maiorem putat24* potentiam25
22 intro Ω ΩV ΩP Rusch Weber ] intus Cava ΘHAM Z* m Cor2 Clementina |
23 exspectatio ΩV] + eius ΦP ΘHAM1 Z* |
24 putat Z* Cor1 (Rabanus) Cor2 Cor4 ΩV Weber ] computat X L Φ Z² ΨD ΩP Rusch Clementina |
25 potentiam Cor1 (Rabanus) Cor2 Ω ΩV Rusch ] scientia L, scientiam ΩP Weber , in scientiam Clementina * ( Ed1592* Ed1593* Ed1598 *), inscientiam Clementina ², concientiam ΠH T W S , providentiam X, |
eius26 cause de qua tormentum27 prestat.
26 eius Cor2 ΩV ΩP Rusch Weber ] huius X |
27 tormentum ΘM (al.) ΩV Rusch Weber ] tormenta ΛL , augmentum ΘAM |
Numérotation du verset Sap. 17,13 

Illi autem qui impotentem28
28 impotentem Cor2* Weber ] in potentem Cor1 (Rabanus) Cor2² ΩV necnon et multi alii codices ubi non distinguuntur verba
venere29* noctem30 et31 ab infimis32 et ab33 altissimis34 supervenientem eundem35 somnum36 dormientes 37
29 venere Cor1 (Rabanus) Cor2 ΩS² ΩJ ΩV ΩP ΩL ] vere Y* ΩS*, veri Y² Weber |
30 illi... noctem ΩV] nam cum omnes in potenti illa nocte ΘH Z* 3 |
31 et ΩV] ut X, om. L |
32 infimis ΩV Rusch Weber ] infirmis Cava ΣT* ΠH L W* m |
33 ab ] om. S |
34 altissimis Cor1 Cor2 ΛL² Ω ΩV Rusch ] + inferis ΩP ΩL Weber , inferioris X |
35 eundem ΩV Rusch Weber ] eum Amiatinus |
36 somnum ΩV ΩL ] sompnium Cor1 ΩP , sonum M* |
37 eundem... dormientes] eodem somno conquiescerent Z* 3 | v. 12-13] Cor2: « Hec littera Rabani planior est quod Egypti qui venerunt in noctem potentem id est impotenter eos flagellantem cum omnis simul dormitarent alii se in profundissimo loco videbant alii de altissimo cadere se putabant cum vel monsra horribilia in profundo cernebant vel de alto ruendo in spasmum vel extasim decidebant ». |
Numérotation du verset Sap. 17,14 

aliquando monstrorum exagitabantur timore aliquando anime deficiebant traductione. Subitaneus enim illis et insperatus timor supervenerat
Numérotation du verset Sap. 17,15 

deinde si quis38 ex illis decidisset custodiebatur in carcere sine ferro reclusus.
38 quis ΩV] quicumque Weber
Numérotation du verset Sap. 17,16 

Si enim rusticus quis erat aut pastor aut agri laborum operarius preoccupatus esset ineffugibilem39* sustinebat40 necessitatem41.
39 ineffugibilem Cor1 (Rabanus) Cor4 ΩV ΩP ΩL Weber , ineffabilem M , insefficabilem cacogr Cor2* , inefficabilem Cor2 ² ] ineffugabilem Cava ΛL ΠH Amiatinus Q Y Φ Z² ΨD ΩM Rusch |
40 sustinebat Cor4 ΩV ΩP ΩL Rusch Weber ] sustinebant L M ΘH Z Cor2 |
41 necessitatem Cor4 ΩV ΩP ΩL Rusch Weber ] voce Cor2 |
Numérotation du verset Sap. 17,17 

Una enim catena tenebrarum omnes erant colligati sive42 spiritus sibilans aut inter spissos arborum ramos43* avium sonus suavis aut vis aque decurrentis44 nimium
42 sive ΩV] sibi ΨD, sibi enim Z* |
43 arborum ramos X ( inv. ) Σ Γ ΩM ΩJ ΩV ΩS Clementina ] ramos ΩP ΩL Rusch Weber |
44 aut vis] om. Cava, aut vox X L, aut ΩM | aut vis... decurrentis Cor2 ΩP ΩL Rusch Weber |
Numérotation du verset Sap. 17,18 

aut sonus validus precipitantium45 petrarum46 aut ludentium animalium cursus invisus aut mugientium valida bestiarum vox aut resonans de altissimis montibus echo deficientes faciebant47
45 precipitantium ΩM Rusch ] precipitarum G* Y* ΘM* S* ΠH*3 Weber, precipitatorum Σ, precipitatarum ΠH² Amiatinus M² Y² Φ ΘHM² Z T W S² Γ ΩS ΩJ ΩV edd. |
46 petrarum] saxorum Σ |
47 faciebant ΩV ] faciebat Weber |
illos pre timore.
Numérotation du verset Sap. 17,19 

Omnis enim orbis terrarum limpido
illuminabatur48 lumine et non impeditis operibus continebatur.
48 illuminabatur Cava X M² Θ Z* W² S ΩJ ΩV ΩS Rusch ] luminabatur Weber, luminabantur ΩM
Numérotation du verset Sap. 17,20 

Solis autem illis superposita erat gravis nox imago tenebrarum
que superventura illis erat. Ipsi ergo sibi erant graviores tenebre49.
49 tenebre Cor1=Cor3 (Rabanus) Cor2 Rusch ] tenebris ΩV ΩJ* ( rubr. sublin.) ΩP ΩL Weber

Capitulum 17

Numérotation du verset Sap. 17,1 
{t. 3 : Erfurt, f. 44vb   ; facsim., t. 2, p. 740b} Magna enim sunt iudicia tua Domine1
1 Domine ΩV] om. Weber
interl.| quibus creaturam regis universam
et inenarrabilia verba tua
interl.| quia qua abdita decrevisti nullus enarrare poterit
propter hec2 indisciplinate anime erraverunt.
2 hec] hoc ΩV Weber
interl.| quia scilicet creatorem suum credere et intelligere noluerunt
marg.| MAGNA  ENIM. RABANUS. Mystice omnes persecutores Ecclesie Christi scelerum suorum tenebras patiuntur nec umquam securi esse possunt quos vexant rectores tenebrarum harum usque ad exteriores tenebras ubi erit fletus et stridor dentium. Unde: omnis qui male agit odit lucem etc. Hic Paulus: eratis aliquando tenebre nunc autem lux in Domino etc.
Numérotation du verset Sap. 17,2 
Cum3 enim persuasum habent iniqui
3 Cum] Dum ΩV Weber
interl.| Egyptii
posse dominari nationi sancte vinculis tenebrarum et longe noctis compediti inclusi sub tectis fugitivi perpetue providentie placuerunt4
4 placuerunt ΩV] iacuerunt Cor2 Weber
interl.| quia tenebras palpabiles passi sunt et merito peccatorum suorum et tenebrose oblivionis puniti
Numérotation du verset Sap. 17,3 
et dum putant se latere in obscuris peccatis tenebroso oblivionis velamento dispersi sunt paventes horrende et cum admiratione nimia perturbati.
Numérotation du verset Sap. 17,4 
Neque enim que continebat illos spelunca {t. 3 : Erfurt, f. 45ra   ; facsim., t. 2, p. 741a} sine timore et5 custodiebat quoniam sonitus descendens perturbabat illos et persone tristes illis apparentes pavorem6 prestabant.
5 et] om. ΩV Weber
6 illis - apparentes pavorem] inv. ΩV Weber
marg.| NEQUE  ENIM etc. Semper enim tenebras comitatur horror et quanto minus discernit quis que circa se sunt tanto magis metuit undique adversa pavitans. Sic Egyptii triduo maximas tenebras patiebantur quas nec sol nec luna nec stelle potent illuminare et ubicumque iacebant nimio terrore pavebant. Quod autem dicit tristes personas eas terruisse potuit fieri ut demones aliqua fantasmata ingererent qui eos ad augmentum penarum exterrerent. Persecutores quoque fidei et veritatis circumdant tenebre peccatorum quia ignorant solem iustitie nec predicatores illustrant eos fulgore doctrine hos etiam sonitus descendens id est comminatio celestis perturbat et persone tristes id est demones quandoque torturi terrificant nec tamen agunt fructuose penitentiam sed desperantes thesaurizant sibi iram in die iudicii.
Numérotation du verset Sap. 17,5 
Et ignis quidem nulla vis poterat illis lumen prebere nec siderum limpide flamme illuminare poterant illam noctem horrendam
Numérotation du verset Sap. 17,6 
Apparebat autem illis subitaneus ignis timore plenus
interl.| quia impios cruciat
et7 timore percussi8 illius que non videbatur faciei estimabant9 deteriora esse que non10* videbantur11.
7 et ΩV] ΩJ² ( in ras.)
8 percussi Cor1 ΩV Rusch Weber ] percussus m, perculsi Clementina
9 estimabant ΩV] extimabant Cor1 (omnes anti. et multi moderni)
10 non G Σ ΛL² Z* Γ ΩV Ω M ΩS ΩJ² Ed1455 Rusch Cor4 (interponit) ] om. Rusch Weber | non videbantur ΩJ² ( in ras.)
11 et timore ... non videbantur] Cor2 (item {.a.} habent omnes antiqui et multi moderni)
marg.| TIMORE  PLENUS. Quia undique penas formidabant quanto enim sunt graviores dolores tanto maiores timentur horrores.
Numérotation du verset Sap. 17,7 
Et magice artis appositi erant derisus et sapientie gloria12 correctio13 cum contumelia.
12 gloria ΩV] glorie Weber
13 correctio] correptio ΩV Weber
marg.| ET  MAGICE  ARTIS etc. RABANUS. Cum magi infructuose penitentiam sed desperantes thesaurizant sibi iram in die iudicii.
marg.| ET  MAGICE  ARTIS etc. RABANUS. Cum magi in Egypto superati essent virtute14 signorum dixerunt digitus Dei est hic et qui paulo ante medicos se iactabant serpentes et cetera animalia metuebant. Sic quoque qui christianam derident religionem qui artes suas iactant sicut divini haruspices, heretici et schismatici licet doctores se simulent Christi potentia vincuntur et antiquum serpentem cum angelis suis sevum patientur inimicum.
14 virtute] virtutute cacogr. Rusch
Numérotation du verset Sap. 17,8 
Illi enim qui promittebant timores et perturpationes15 se expellere16 ab anima languente hi cum derisu pleni17 timore languebant.
15 et perturpationes ΩV] turbationes Weber
16 se expellere] inv. Weber
17 pleni ΩV ² ] om. ΩV *
Numérotation du verset Sap. 17,9 
Nam et si nihil eos18* ex monstris perturbabat transitu animalium et serpentium sibilatione commoti tremebundi peribant. Et aerem quem nulla ratione quis effugere posset negantes se videre
18 eos ΩS ΩJ ΩV Ed1455 Ed1530 ] illos ΩL Rusch Weber, hos X, nos L
marg.| ET  AEREM. RABANUS. Nimietatem timoris notat quem imminentibus penis redarguente conscientia patiuntur cum autem semper timida nequitia pavoris sui dat iudicium supplicio condemnata est.
Frequenter enim preoccupant pessima rearguente conscientia.19
19 Frequenter... conscientia M² Z* 3 Θ ΩV Ω ΩL Rusch ] om. Ed1455 Weber
Numérotation du verset Sap. 17,10 
Cum sit enim timida nequitia data est in omnium condemnationem20.
20 data.. condemnationem Cor4 ΩV ΩP Rusch ] dat testimonium condemnata Cor2 (Rabanus ita exponit quod cum semper   sit timida nequicia pavoris sui dat iudicium suppliciis   condempnata ) Cor4*( non est talis littera neque similis nisi hec:   Cum sit enim timida nequitia data... ) Weber
interl.| vel: dat testimonium condemnata
Semper enim presumit
interl.| extollitur
seva21 perturbata22 conscientia.
21 seva ΩV Rusch Weber ] prava ΩS
22 perturbata Ω ΩV Ed1455 Rusch ] conturbata ΩP Weber
interl.| que non habet tranquillitatis serenitatem
Numérotation du verset Sap. 17,11 
Nihil enim est timor
interl.| quasi presumptio comprimitur
nisi presumptionis adiutorium
interl.| medicamentum
proditio cogitationis auxiliorum.
marg.| PRODITIO  COGITATIONIS etc. Timor scilicet prodit infirmitatem superbientis qui vana spe auxiliorum se extollit cogitando cum posse se sperat quos efficere non potest vel possit et dum virtus minor est valitudo rerum quas extrinsecus patitur maiorem putat esse potentiam. Hoc in persecutoribus fidelium frequenter evenit qui se potentes estimant cum sanctos cruciant potentia eorum victi mentis angustia contristati cognoscunt se non posse quod cupiebant et maiorem esse fortitudinem Dei qui sic vincit in militibus suis.
Numérotation du verset Sap. 17,12 
Et dum ab intro23 minor est exspectatio24 maiorem putat25* potentiam26
23 intro Ω ΩV ΩP Rusch Weber ] intus Cava ΘHAM Z* m Cor2 Ed1455 Clementina
24 exspectatio ΩV] + eius ΦP ΘHAM1 Z*
25 putat Z* Cor1 (Rabanus) Cor2 Cor4 ΩV Weber ] computat X L Φ Z² ΨD ΩP Ed1455 Rusch Clementina
26 potentiam Cor1 (Rabanus) Cor2 Ω ΩV Rusch ] scientia L, scientiam ΩP Weber , in scientiam Clementina * ( Ed1592* Ed1593* Ed1598 *), inscientiam Clementina ², concientiam ΠH T W S , providentiam X,
interl.| vel: audaciam
eius27 cause de qua tormentum28 prestat.
27 eius Cor2 ΩV ΩP Rusch Weber ] huius X
28 tormentum ΘM (al.) ΩV Rusch Weber ] tormenta ΛL , augmentum ΘAM
Numérotation du verset Sap. 17,13 
Illi autem qui impotentem29
29 impotentem Cor2* Weber ] in potentem Cor1 (Rabanus) Cor2² ΩV Ed1455 necnon et multi alii codices ubi non distinguuntur verba
interl.| vel horrendam
venere30* noctem31 et32 ab infimis33 et ab34 altissimis35 supervenientem eundem36 somnum37 dormientes 38
30 venere Cor1 (Rabanus) Cor2 ΩS² ΩJ ΩV ΩP ΩL Ed1455 ] vere Y* ΩS*, veri Y² Weber
31 illi... noctem ΩV] nam cum omnes in potenti illa nocte ΘH Z* 3
32 et ΩV] ut X, om. L
33 infimis ΩV Rusch Weber ] infirmis Cava ΣT* ΠH L W* m
34 ab ] om. S
35 altissimis Cor1 Cor2 ΛL² Ω ΩV Rusch ] + inferis ΩP ΩL Weber , inferioris X
36 eundem ΩV Rusch Weber ] eum Amiatinus
37 somnum ΩV ΩL ] sompnium Cor1 ΩP , sonum M*
38 eundem... dormientes] eodem somno conquiescerent Z* 3 | v. 12-13] Cor2: « Hec littera Rabani planior est quod Egypti qui venerunt in noctem potentem id est impotenter eos flagellantem cum omnis simul dormitarent alii se in profundissimo loco videbant alii de altissimo cadere se putabant cum vel monsra horribilia in profundo cernebant vel de alto ruendo in spasmum vel extasim decidebant ».
marg.| ILLI  AUTEM etc. Egyptii scilicet horrore tenebrarum circumdati nec invigilantes nec dormientes quiescere poterant quia horrendis monstris et visionibus et terrore nimio circumdabantur nec secedendi dabatur facultas quia sine compede et catena ferrea carcere tamen tenebrarum claudebantur. Unde: tribus diebus nemo vidit fratrem suum nec movit se de loco suo in quo erat.
marg.| Undique miseri cruciabantur quicquid auribus vel oculis vel quolibet sensu percipiebant tamquam periculosum formidabant.
Numérotation du verset Sap. 17,14 
aliquando monstrorum exagitabantur timore aliquando anime deficiebant traductione. {t. 3 : Erfurt, f. 45rb   ; facsim., t. 2, p. 741b} Subitaneus enim illis et insperatus timor supervenerat
Numérotation du verset Sap. 17,15 
deinde si quis39 ex illis decidisset custodiebatur in carcere sine ferro reclusus.
39 quis ΩV] quicumque Weber
Numérotation du verset Sap. 17,16 
Si enim rusticus quis erat aut pastor aut agri laborum operarius preoccupatus esset ineffugibilem40* sustinebat41 necessitatem42.
40 ineffugibilem Cor1 (Rabanus) Cor4 ΩV ΩP ΩL Weber , ineffabilem M , insefficabilem cacogr Cor2* , inefficabilem Cor2 ² ] ineffugabilem Cava ΛL ΠH Amiatinus Q Y Φ Z² ΨD ΩM Rusch
41 sustinebat Cor4 ΩV ΩP ΩL Rusch Weber ] sustinebant L M ΘH Z Cor2
42 necessitatem Cor4 ΩV ΩP ΩL Rusch Weber ] voce Cor2
Numérotation du verset Sap. 17,17 
Una enim catena tenebrarum omnes erant colligati sive43 spiritus sibilans aut inter spissos arborum ramos44* avium sonus suavis aut vis aque decurrentis45 nimium
43 sive ΩV] sibi ΨD, sibi enim Z*
44 arborum ramos X ( inv. ) Σ Γ ΩM ΩJ ΩV ΩS Ed1455 Clementina ] ramos ΩP ΩL Rusch Weber
45 aut vis] om. Cava, aut vox X L, aut ΩM | aut vis... decurrentis Cor2 ΩP ΩL Rusch Weber
Numérotation du verset Sap. 17,18 
aut sonus validus precipitantium46 petrarum47 aut ludentium animalium cursus invisus aut mugientium valida bestiarum vox aut resonans de altissimis montibus echo deficientes faciebant48
46 precipitantium ΩM Rusch ] precipitarum G* Y* ΘM* S* ΠH*3 Weber, precipitatorum Σ, precipitatarum ΠH² Amiatinus M² Y² Φ ΘHM² Z T W S² Γ ΩS ΩJ ΩV edd.
47 petrarum] saxorum Σ
48 faciebant ΩV ] faciebat Weber
interl.| vel: faciebat
illos pre timore.
Numérotation du verset Sap. 17,19 
Omnis enim orbis terrarum limpido
interl.| id est claro
illuminabatur49 lumine et non impeditis operibus continebatur.
49 illuminabatur Cava X M² Θ Z* W² S ΩJ ΩV ΩS Rusch ] luminabatur Weber, luminabantur ΩM
marg.| OMNIS  ENIM  ORBIS. Quasi: impii erant in tenebris. Sed ubicumque habitabant filii Israel lux erat.
Numérotation du verset Sap. 17,20 
Solis autem illis superposita erat gravis nox imago tenebrarum
interl.| cordis vel inferni
que superventura illis erat. Ipsi ergo sibi erant graviores tenebre50.
50 tenebre Cor1=Cor3 (Rabanus) Cor2 Rusch ] tenebris ΩV ΩJ* ( rubr. sublin.) ΩP ΩL Weber
marg.| IMAGO  TENEBRARUM. Graviores sunt tenebre spirituales corporalibus quia ducunt homines ad exteriores tenebras ubi erit fletus et stridor dentium quas Egyptie tenebre figurant. Sicut enim corpora ibi nullo bono operi utilia ita et hic anime simul et corpora eterno carcere damnantur ubi nec ratio nec locus nec tempus est operandi.



Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Sap. Capitulum 17), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 13/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=31&chapitre=31_17)

Notes :