Capitulum 13
Numérotation du verset
1Rg. 13,1
Filius unius anni erat1 Saul
1 erat
Rusch Clementina
]
om. Weber
cum regnare cepisset duobus autem annis regnavit super Israel.
Numérotation du verset
1Rg. 13,2
Et elegit sibi Saul tria millia de Israel et erant cum Saul duo millia in Machimas2
2 Machimas]
scrips.
, Machinas ΩS
Rusch
, Machmas
Weber
et in monte Bethel mille autem cum Ionatha in Gabaath Beniamin,
porro ceterum populum remisit unumquemque in tabernacula sua.
Numérotation du verset
1Rg. 13,3
Et percussit Ionathas stationem Philistinorum3 que erat in Gabaa. Quod cum audissent Philistiim, Saul cecinit bucina in omni terra dicens : Audiant Hebrei.
3 Philistinorum Λ Φ
Rusch Clementina
] Philistiim
Weber
Numérotation du verset
1Rg. 13,4
Et universus Israel audivit huiuscemodi famam, percussit Saul stationem Philistinorum, et erexit se Israel adversum Philistiim clamavit ergo populus post Saul in Galgala.
Numérotation du verset
1Rg. 13,5
Et Philistiim congregati sunt ad preliandum contra Israel, triginta millia curruum et sex millia
equitum et reliquum vulgus sicut arena que est in litore maris plurima. Et ascendentes castrametati sunt in Machimas4
4 Machimas
Rusch
etc.] Machmas
Weber
ad orientem Bethaven.
Numérotation du verset
1Rg. 13,6
Quod cum vidissent filii5 Israel se in arto positos6 afflictus erat enim7 populus, absconderunt se in speluncis et in abditis in petris quoque et in antris et in cisternis.
5 filii] viri
Weber
|
6 positos Σ
Rusch Clementina
] sitos
Weber
|
7 erat enim Φ
Rusch
] est enim
Weber
, enim erat
Clementina
|
Numérotation du verset
1Rg. 13,7
Hebrei autem transierunt Iordanem terram Gad et Galaad. Cumque adhuc esset Saul in Galgala8, universus populus perterritus est qui sequebatur eum.
8 Galgala
Rusch Clementina Weber
(
plerique codd.
)] Galgal
Weber
(R A Σ) cum hebreo
Numérotation du verset
1Rg. 13,8
Et exspectavit septem diebus iuxta placitum Samuelem9, et non venit Samuel in Galgala, dilapsusque est populus ab eo.
9 Samuelem A Λ D Φ
Rusch
] Samuhel
Weber
, Samuelis C Σ
Clementina
Numérotation du verset
1Rg. 13,9
Ait ergo Saul : Afferte mihi holocaustum et pacifica. Et obtulit holocaustum.
Numérotation du verset
1Rg. 13,10
Cumque complesset offerens holocaustum, ecce Samuel veniebat et egressus est Saul obviam ei ut salutaret eum.
Numérotation du verset
1Rg. 13,11
Locutusque est ad eum Samuel : Quid fecisti ? Respondit Saul : Quia vidi quod dilaberetur populus a me, et tu non veneras iuxta placitos dies, porro Philistiim congregati fuerant in Machimas10.
10 Machimas
Rusch
etc.] Machmas
Weber
Numérotation du verset
1Rg. 13,12
Dixi : Nunc descendent Philistiim ad me in Galgala, et faciem Domini non placavi. Necessitate compulsus obtuli holocaustum.
Numérotation du verset
1Rg. 13,13
Dixitque Samuel ad Saul : Stulte egisti, nec custodisti
mandata Domini Dei tui que precepit tibi. Quod si non fecisses
iam nunc preparasset Dominus regnum tuum super Israel in sempiternum.
Numérotation du verset
1Rg. 13,14
Sed nequaquam regnum tuum
ultra consurget. Quesivit sibi Dominus virum
iuxta cor suum, et precepit ei Dominus ut esset dux super populum suum eo quod non servaveris que precepit Dominus.
Numérotation du verset
1Rg. 13,15
Surrexit autem Samuel et ascendit de Galgalis in Gabaa Beniamin. Et reliqui populi ascenderunt post Saul obviam populo, qui expugnabat11 eos venientes ex12 Galgala in Gabaa in colle Beniamin13. Et recensuit Saul populum qui inventi fuerant cum eo quasi sexcentos viros.
11 expugnabat] expugnabant Σ
Clementina
|
12 ex] de
Clementina
|
13 et reliqui populi …in colle Beniamin]
om. Weber
|
Numérotation du verset
1Rg. 13,16
Et Saul et Ionathan filius eius populusque qui inventus fuerat cum eis erat in a Beniamin porro Philistiim consederant in Machimas14.
14 Machimas
Rusch
etc.] Machmas
Weber
Numérotation du verset
1Rg. 13,17
Et egressi sunt ad predandum de castris Philistinorum15 tres cunei. Unus cuneus pergebat contra viam Ephraim16 ad terram Saul.
15 Philistinorum
Rusch Clementina
] Philistiim
Weber
|
16 Ephraim] Ephra
Weber
|
Numérotation du verset
1Rg. 13,18
Porro alius ingrediebatur per viam Bethoron, tertius autem verterat se ad iter termini in terra Sabaa17 imminentis vallis Seboim contra desertum.
17 in terra Sabaa B Γ ΨBF Ω
]
om. Edmaior. Weber
Numérotation du verset
1Rg. 13,19
Porro faber ferrarius non inveniebatur in omni terra Israel.
Caverant enim Philistiim,
ne forte facerent Hebrei gladium
aut lanceam.
Numérotation du verset
1Rg. 13,20
Descendebat ergo omnis Israel ad Philistiim ut exacueret18 unusquisque vomerem suum
18 exacueret
Rusch Edmaior.
(ΩS)] acueret ΩJM
et ligonem suum19 et sarculum.
19 suum
Rusch
] + et securim
Weber
Numérotation du verset
1Rg. 13,21
Retuse20 itaque erant acies vomerum et ligonum et tridentium21 et securium usque ad stimulum corrigendum.
20 retuse] retunse
Weber
|
21 tridentium] tridentum
Weber
|
Numérotation du verset
1Rg. 13,22
Cumque venisset dies prelii non est inventus ensis et lancea in manu totius populi qui erat cum Saul et Ionatha filio eius22.
22 qui…eius
Rusch
] qui erat cum Saul et cum Ionathan excepto Saul et Ionathan filio eius
Weber
Numérotation du verset
1Rg. 13,23
Egressa est autem statio Philistiim ut transcenderet in Machimas23.
23 Machimas
Rusch
etc.] Machmas
Weber
Capitulum 13
Numérotation du verset
1Rg. 13,ad litteram
marg.|
marg.| {389}
.1.
Filius.
Postquam descripta est Saulis electio, hic consequenter describitur eius reprobatio. et hoc ex triplici causa. Prima fuit diffidentia, et usurpatio. Secunda temeraria iuratio, c. 14. Tertia cupiditas, et elatio. ca. 15. Circa primum, primo describitur diffidentie ratio. secundo diffidentis, usurpatio, ibi : Ait ergo Saul. tertio incursio hostium, ibi : Porro Philisthiim. quarto impotentia ad resistendum ibi : Porro faber.Causa vero diffidentie duplex fuit. Prima fuit ex percussione stationis Philisthinorum, propter quam Saul, et filii Israel formidabant Philisthinorum adventum. Secunda fuit dilapsus populi a Saul, propter metum, qui ponitur ibi : Quod
cum
audissent. Circa primum, quia in hoc ca. agitur de Saulis prevaricatione, premittitur eius bonitas ut nullus de sua iustitia presumat, et ut opposita iuxta se posita magis elucescant, cum dicitur, Filius unius anni erat, et
cetera id est ita innocens, et purus a peccato, sicut puer unius anni. Cuius rationem assignant Hebrei, et probabiliter, dicentes, quod quando homo promovetur ad aliquod officium magnum a Deo, sicut Saul fuit electus in regem ab ipso, ut patet ex precedentibus simul sibi datur a Deo gratia iustificans, et ipsum disponens ad suum officium exercendum, nisi ipse ponat obicem. Saul autem in sua electione non posuit obicem gratie divine, quia secundum, quod dicitur sup. 9 capitulo erat electus, et bonus, et non erat vir de filiis Israel melior illo. Aliqui autem exponunt de Isboseth filio Saul, dicentes quod habebat unum annum tamen quando Saul incepit regnare, et secundum hoc ly
Saul, est dativi casus. cum dicitur. Filius unius anni erat Saul id est ipsi Saul. Sed hoc patet falsum per illud, quod habetur 2Rg. 2.d. Quadraginta
annorum
{390}
erat Isboseth
cum
regnare cepisset. Fuit autem institutus immediate post mortem patris, ut ibidem dicitur. pater autem regnavit 20. annis tantum. propter quod tenentes hoc dictum dicunt, quod inceptio regni Saul hic accipitur immediate post mortem Heli, quod tempus fuit quadraginta annorum, ut habetur Act. 13. Sed hoc non valet, quia in nullo alio loco sacre scripture reperitur, quod Sacra Scriptura determinando principium regni alicuius regis, determinet hoc per etatem filii sui. Et ideo, quia ista expositio de scriptura non habet auctoritatem eadem facilitate contemnitur qua probatur, et prima magis tenenda est, ut videtur.
marg.|
.2.
Duobus autem annis regnavit
etc scilicet in bonitate, et innocentia sua licet pluribus annis regnaverit existens in malitia. Vel aliter potest dici, quia post duos annos a principio regni sui David fuit a Deo electus in regem inunctus per Samuelem, ut habetur infr. 16. ca. et ex tunc Saul non regnavit de iure, sed tantum usurpative, propter quod anni sequentes a regno suo hic resecantur. Consequenter ponitur percussio stationis Philisthinorum, cum dicitur.
marg.|
.3.
Et percussit.
quod erat signum manifestum rebellionis filiorum Israel ad Philistheos, ideo subditur :
marg.|
.4.
Audiant Hebrei.
Hoc fecit Saul proclamari, ut filii Israel precaverent sibi ab insultu Philisthinorum in hoc facto contemptorum, et non considerent de ipsis in aliquo. unde subditur :
marg.|
.5.
Et Philisthiim
etc.
milia curvum.
Non est verisimile, quod tot essent currus, sed accipitur hic numerus hominum in curribus existentium, quia tunc temporis in curribus pugnabant pro magna parte, ut habetur in pluribus locis sacre scripture.
marg.|
.6.
Et reliquum.
Hyperbolica locutio est, ad designandum magnam populi multitudinem.
prol.|
{
391
}
Numérotation du verset
1Rg. 13,ad litteram
marg.|
.1.
Quod cum.
Hic ponitur secunda
ratio
diffidentia, s. propter
recessum
populi a Saule, quia aliqui pre timore
Philisthinorum
absconderunt se in locis occultis. Alii autem transierunt
Iordanem
, qui est in parte
Orientali
terre promissionis. Terra
autem Philisthinorum
, unde
veniebant
super filios Israel, erat in parte opposita, s. Occidentali, quia est super mare mediterraneum, quod est terminus terre promissionis a parte
Occidentis
, et
ideo
Hebrei fugientes transibant
Iordanem
.
tum
ut fugerent ad partem oppositam, tum quia timebant, quod Philisthiim non transirent Iordanem, eos insequendo. Ex his patet littera usque ibi :
marg.|
.2.
Et expectavit,
etc. bene dicitur iuxta, quia non totaliter, et complete expectavit, ut videbitur postea.
marg.|
.3.
Ait ergo,
etc. Hic consequenter describitur diffidentis usurpatio. diffidebat enim de populo suo, quem videbat in timore positum, et de adventu Samuelis ad offerendum sacrificium, et ideo stulte usurpavit sibi illud officium, dicens.
marg.|
.4.
Afferte mihi holocaustum.
propter quod a Samuele veniente reprehenditur, cum dicitur.
marg.|
.5.
Quid fecisti ?
quasi diceret, rem tibi illicitam. propter hoc postea subditur :
marg.|
.6.
Stulte egisti.
Mandatum Domini
hic dicitur verbum Samuelis loquentis Sauli ex parte
Domini
, ut habetur supra 10c. Ex verbis
autem
Samuelis in hoc loco,
que
absque dubio reputanda sunt vera, oportet dicere,
quod
Saul hic graviter peccavit, sed
quomodo
peccaverit, diversimode dicitur. Ad cuius
intellectum recurrendum
est ad
intellectum
verbi Samuelis
habitum
supr. 10 ca. quod tale est. Et descendes ante me in Galgala, etc. usque ibi : Et ostendam tibi, que facias. Inclusive,
quod ibidem
fuit expositum tripliciter, et
secundum primam expositionem
Saul peccavit in hoc, quod non expectavit Samuelem ad
offerendum sacrificium septem diebus
continuis
pro
sua unctione in
regem
, quia Saule preoccupante offerre Samuel fuit turbatus, et recessit, et sic illa
solennitas
7
dierum
dimissa fuit.
Secundum
vero
expositionem secundam
, que est Andree, Saul peccavit in hoc,
quod non
expectavi
{392}
Samuelem
7
diebus
prout fuerat sibi
dictum
, sed
tantum
sex. quia debebat expectare
Samuelem
7
diebus postquam
Samuel recepisset eius
nuntium
, ita
quod
illa dies in qua Samuel recepisset
nuntium
Saulis, non erat de numero 7
dierum
expectationis, Saul
autem illam diem
intra
illum septenarium
inclusit, et sic sex
diebus
tantum expectavit, Secundum vero
tertiam expositionem
,
que
videtur mihi probabilior. Saul peccavit in
tribus
. Primo, quia non expectavit
Samuelem
7
diebus complete
, ut erat sibi iniunctum, quod patet ex textu. ubi dicitur.Cumque complesset offerens holocaustum, s. Saul, Ecce Samuel veniebat, ita
quod
venit die 7 et de tali hora, quod poterat offerri
sacrificium
,
quia
usque ad
horam
iugis sacrificii vespertini poterant alia sacrificia offerri. Secundo peccavit,
quia officium
sibi
illicitum
, s. offerendi per seipsum usurpavit,
quod
est grave
peccatum
.
quod
patet ex hoc,
quod
rex Ozias volens offerre incensum, quod non pertinebat ad regis officium, percussus fuit lepra a
Domino
, ut habetur 2Par. 26.d. et factus fuit terremotus in
signum
ire divine, ut habetur Za. 14. Tertio peccavit in hoc, quod
peccatum suum
non recognovit humiliter
cum
argueretur a Samuele dicente sibi. Quid fecisti ? sed se voluit excusare ex necessitate imminentis belli, que excusatio nulla erat penitus, quia talis oblatio sacrificii non est Dei placatio, sed magis offensio.
marg.|
.7.
Quod si.
Hoc videtur falsum, quia preordinatio divina certa est. et infallibilis.
Preordinatum autem
erat a Deo,
regnum concedendum
tribui Iude, ut habetur Genesis xlix.b. Non auferetur sceptrum de Iuda. Dicendum quod
ordinatio divina de aliquo futuro aliquando
accipitur
prout est in divina
prescientia
, et sic immutabilis est : Alio
modo
accipitur
secundum dispositionem causarum secundarum id est secundum
merita, et demerita
hominum
, ex quibus disponunt, ut per hoc
puniantur
, vel
remunerentur secundum ordinationem divinam
, et talis ordinatio mutabilis est sicut merita, et de merita
hominum
, et frequenter contingit,
quod
ordinatio divina de aliquo futuro, isto secundo modo exprimitur in Sacra Scriptura, sicut Io. 4.b. dicitur. Adhuc quadraginta dies, et Ninive subvertetur. quin demerita illius civitatis exigebant eius subversionem a Deo futuram, sed quia egerunt penitentiam, hec ordinatio fuit mutata, quia civitas
{393}
non
fuit subversa. isto
modo dicitur
hic Sauli. Quod si id est si
non
fecisses
contra mandatum Domini
, et stetisses in bonitate in qua eras
quando
regnare cepisti, esses dispositus, ut
confirmaretur
tibi
regnum
, et filiis tuis. Ista
tamen
confirmatio est intelligenda sub
conditione
, s. si Saul, et posteri eius
starent
in bonitate, quod est mutabile. Qualiter
autem
mutabilitas
talium
stet
cum immutabilitate
divine
prescie
, diligentius pertractare
pertinet
ad primum
sententiarum
.
Numérotation du verset
1Rg. 13,ad litteram
marg.|
.1.
Sed nequaquam
id est ultra te,
quia
filius eius Isboseth
non
regnavit super
totum
Israel, nec
etiam
super
illum
pacifice, et
cum
hoc parvo
tempore
, ut habetur 2. li. Reg.
marg.|
.2.
Quesivit sibi scilicet
ipsum David.
marg.|
.3.
Et precepit.
Licet hoc
esset
adhuc
futurum
,
tamen
loquitur per
modum
preteriti
propter certitudinem
divine
providentie
prout est in mente divina,
quia
est certa de futuro, ac si
iam esset in
actu
presenti
, vel fuisset de
preterito
.
marg.|
.4.
Surrexit.
Quo ibat
populus
Israel
contra
Philistheos inermis, et parvo numero, ut patet ex
sequentibus
ut ex
presentia
Samuelis
consolaretur
. Vel, ivit
in collem Domini
ubi erat
congregatio prophetarum
,
que
erat
prope
Gabaa, ut ibi vacaret
orationi
,
pro populo
Dei.
marg.|
.5.
Venientes.
Hoc
refertur
ad
populum sequentem
Saul. Cetera
patent
.
marg.|
.6.
Porro.
Hic
consequenter
describitur hostium incursus cum dicitur.
marg.|
.7.
Et egressi.
Sciebant enim esse filios Israel sine armis, et paucos
ideo
per tria loca intraverunt
terram eorum
ad
predandum
, quia non
timebant
de
resistentia eorum
.
marg.|
.8.
Unus. In
hebreo
habetur
. Contra viam{394}Ephrate ad terram Saul : Et ideo translatio nostra
videtur
hic corrupta, vitio
scriptorum propter similitudinem dictionum
.
marg.|
.9.
Porro alius.
Hic
consequenter
impotentia
filiorum
Israel ad
resistendum
.
erant
enim inermes, et
ideo
non audebant egredi
contra
predatores, sed tenebant se intra
fortalitium
Gabaa.
Ratio autem
quare erant sine armis, iungitur cum
dicitur
.
marg.|
.10.
Faber ferrarius non.
Qui posset facere arma.
marg.|
.11.
Caverant,
etc. Quia Philisthiim
dominantes
Hebreis transtulerant fabros de terra Israel in
terram suam
, ne fabricarent eis arma, permittebant
tamen
, quod filii Israel haberent
instrumenta
ad
colendum terram
.
Ideo
subditur :
marg.|
.12.
Descendebat ergo omnis Israel,
etc. Sed hoc erat
tempore
pacis, sed
postquam
Ionathas percusserat
stationem Philisthinorum
, non audebant illuc descendere.
Ideo subditur : Retuse itaque erant acies, etc.
marg.|
.13.
Usque ad stimulum
id est usque ad
aculeum
quo
stimulantur
boves. Hoc est
dictum
,
quod
in quolibet
instrumento
ferreo preparando
quantumcumque
parvo acies erat retusa, ex
causa
predicta, quia non audebant filii Israel descendere ad fabros
existentes in
terra Philisthiim.
marg.|
.14.
Cumque venisset dies,
etc id est illud
tempus
in quo
preliandum
est
contra
predatores predictos.
marg.|
.15.
Non est inventus
etc. ex causa predicta.
marg.|
.16.
Excepto Saul,
etc. Dicunt Hebrei, quod miraculose dati sunt eis gladii. Sed
non
est verisimile, quod scriptura
tamen
signum tacuisset. Nec oportet ad hoc inducere miraculum, quia reges, et filii regum multa habent, et maxime de armis,
que
vulgares non habent.
Numérotation du verset
1Rg. 13,moraliter
marg.|
marg.| {389}
.2.
Et duobus annis.
Act. 13. Dicitur quod regnavit quadraginta annis. Sed hic ponitur tantum tempus quo permansit in humilitate, et bonitate. Ex quo patet, quod rex malus tempore malitie sue non est secundum veritatem rex dicendus, sed tantum equivoce, sicut oculus lapideus, aut depictus, et idem dicendum de prelato malo, et multo plus, quia regit in spiritualibus, que temporalibus{390}preferuntur, corruptio enim optimi pessima iudicatur.
marg.|
.3.
Et percussit Ionathas stationem.
Per Ionathan, qui donum columbe interpretatur, dominus Iesus Christus significatur, super quem Spiritus Sanctus apparuit in specie columbe, cum baptizaretur. Ipse vero stationem Philisthinorum percussit, quando descendens ad infernum, inde patres potenter liberavit. Philisthiim autem interpretantur cadentes, ideo signant demones, qui de celo per suam superbiam ceciderunt.
Numérotation du verset
1Rg. 13,moraliter
marg.|
marg.| {
391
}
.6.
Dixitque Samuel ad Saul, stulte
, s. usurpando tibi officium legalis {392}sacerdotii, et incomparabiliter plus peccant illi, qui sibi officium sacerdotis evangelici usurpant.
Numérotation du verset
1Rg. 13,moraliter
marg.|
marg.| {
393
}
.7.
Et egressi.
Per hoc autem significatur quod demones, qui ut dictum est, per Philistheos intelliguntur, de tribus nos tentant. Primum est concupiscentia oculorum, et demones de hoc tentantes significantur per primum cuneum, cum dicitur.
marg.|
.8.
Unus cuneus.
Que fertilis interpretatur. Concupiscentia vero oculorum bona temporalia coacervare semper nititur. Secundum autem est superbia vite, et demones de hoc tentantes per secundum cuneum significantur, cum dicitur.
marg.|
†
Porro,
etc.
per viam.
que domus excelsa interpretatur, ideo per ipsam superbia vite intelligitur, que semper ascendere conatur. {394}Tertium autem est concupiscentia carnis, et demones de hoc tentantes per tertium cuneum significantur, cum dicitur.
marg.|
†
Tertius,
etc.
Seboim.
qui interpretatur capra. propter quod significatur concupiscentia carnis, per quam homines assimilantur animalibus brutis. unde 5 Ethi. vita voluptuosa dicitur vita pecudum.
marg.|
.9.
Porro faber.
Demones enim student ad hoc, quod fabricatores armorum spiritualium tollantur de terra fidelium. Huiusmodi vero fabri sunt doctores, et predicatores, qui contra demonum insultus fideles armant suis sanctis exhortationibus propter quod illi, qui eos impediunt in tam bono actu, ministri sunt demonum hoc casu.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (1Rg. 13), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 17/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=12&chapitre=12_13)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (1Rg. 13), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 17/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=12&chapitre=12_13)
Notes :