Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Catena aurea

Biblia communis

Capitulum 10

Numérotation du verset Mc. 10,1

Et inde¹ exsurgens

¹ Et inde CorS1 Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Li447 Li447@ Weber ] Et exinde Ω^M Rusch

venit in fines Iudee ultra Iordanem et conveniunt iterum turbe² ad eum. Et sicut consueverat iterum docebat illos³.

² iterum turbe Ω^M Ω^S Ω^L Li447 Li447@ Rusch ] inv. Ω^J Ω^P |

³ illos Ω^M Ω^S Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch ] eos Ω^P |

Numérotation du verset Mc. 10,2

Et accedentes Pharisei interrogabant eum:

si licet viro uxorem dimittere temptantes eum.

Numérotation du verset Mc. 10,3

At ille respondens ait⁴: Quid vobis precepit⁵ Moyses?

⁴ ait F Ω^S Li447 Li447@ ] dixit Ω^M Ω^P, dixit eis Ω^J Ω^L Rusch Weber |

⁵ vobis precipit Ω^M Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] inv. Ω^P |

Numérotation du verset Mc. 10,4

Qui dixerunt: Moyses permisit libellum repudii scribere et dimittere.

Numérotation du verset Mc. 10,5

Quibus respondens Iesus ait: Ad duritiam cordis vestri

scripsit vobis preceptum istud⁶.

⁶ istud Ω^P Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] illud Ω^M

Numérotation du verset Mc. 10,6

Ab initio autem creature masculum et feminam

fecit eos Deus et dixit⁷:

⁷ et dixit Φ Ω^M Ω^P Ω^J Ω^S Li447 Li447@ ] om. Ω^L Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 10,7

Propter hoc relinquet homo patrem⁸ et matrem⁹ et adherebit uxori sue¹⁰.

⁸ Patrem F Ω^S Ω^P ] + suum Ω^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber |

⁹ matrem Ω^M F S ^J ^L Rusch Weber ] + suam Ω^P Li447 Li447@ |

¹⁰ uxori sue CorS2 Ω^M F Ω^J Ω^P Ω^S] ad uxorem suam CorS2 ( al. sic Paris. et est textus ) Cor3 (al.) Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber |

Numérotation du verset Mc. 10,8

Et erunt duo

in carne una. Itaque iam non sunt duo sed una caro.

Numérotation du verset Mc. 10,9

Quod ergo Deus coniunxit¹¹,

¹¹ coniunxit Ω^M Ω^J* Ω^P Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] iunxit Cor1 Ω^J² Ω^L Weber

homo non separet.

Numérotation du verset Mc. 10,10

Et in domo iterum¹² discipuli eius de eodem¹³

¹² in domo – iterum S Rusch Weber ] inv. Li447 Li447@ |

¹³ de eodem] om. F * S |

interrogaverunt¹⁴ eum.

¹⁴ interrogaverunt S Rusch Weber ] interrogabant Li447@

Numérotation du verset Mc. 10,11

Et ait¹⁵ illis: Quicumque dimiserit uxorem suam et aliam duxerit, adulterium commisit¹⁶ super eam.

¹⁵ ait Ω^M F Ω^S Ω^P Rusch ] dixit Li447 Li447@ , dicit Ω^J Ω^L Weber |

¹⁶ commisit F Ω^S Ω^P ] committit Ω^M Li447@ Ω^J Ω^L Rusch Weber |

Numérotation du verset Mc. 10,12

Et si uxor dimiserit virum suum et alii nupserit, mechatur.

Numérotation du verset Mc. 10,13

Et offerebant illi parvulos ut tangeret eos¹⁷.

¹⁷ eos Ω^S Ω^P Li447 Li447@ Rusch ] illos Ω^M Ω^J Ω^L Weber

Discipuli autem

comminabantur¹⁸ offerentibus. Quos¹⁹ cum vidisset²⁰, indigne tulit et ait illis: Sinite parvulos venire ad me et ne prohibueritis eos. Talium enim est²¹ regnum Dei.

¹⁸ comminabantur Ω^J Ω^L Ω^S Li447@ Rusch Weber ] comitabantur Ω^M |

¹⁹ Quos F S ] Quis vel quod CorS2 |

²⁰ vidisset CorS2 Ω^M F Ω^S Ω^P] videret CorS2 ( al.) Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber , + Iesus Ω^M F ² Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber |

²¹ enim est Ω^M Ω^S Li447@ Rusch ] inv. F Ω^P Ω^J Ω^L Li447 Weber |

Numérotation du verset Mc. 10,15

Amen dico vobis, quisquis non receperit

regnum Dei²² velut parvulus, non intrabit in²³ illud.

²² Dei Ω^M Ω^J Ω^L Ω^S Li447@ Rusch Weber ] om. Ω^P |

²³ in Ω^M Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber] om. Ω^P |

Numérotation du verset Mc. 10,16

Et complexans eos, imponens²⁴ manus super illos benedicebat eos²⁵.

²⁴ imponens Ω^S Rusch ] et praem. Ω^M Ω^P Li447 Li447@ Ω^J Ω^L Weber |

²⁵ eos S J Wordsworth Rusch Weber ] illos Li447 Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 10,17

Et cum egressus esset²⁶ in via²⁷, precurrens²⁸ quidam genuflexo ante eum

²⁶ esset Ω^M F Ω^S Ω^L Ω^P Li447 Li447@ Rusch Weber ] fuisset Ω^J |

²⁷ via Weber (S Z Φ) Ω^M F Ω^S Ω^P Ω^J Li447 Li447@ Rusch ] viam Weber |

²⁸ precurrens F Ω^S ] procurrens Ω^M Ω^P Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber |

rogabat eum dicens²⁹: Magister bone, quid faciam ut vitam eternam percipiam?

²⁹ dicens Ω^M Ω^P Ω^J Ω^S Li447 Li447@ ] om. Ω^L Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 10,18

Iesus autem dixit ei³⁰: Quid me dicis bonum?

³⁰ Iesus ... ei F S Li447 Rusch Weber ] om. Li447@

Nemo bonus

nisi unus³¹ Deus.

³¹ unus CorS2 Li447@ Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] solus CorS2 (al.) Ω^M Ω^P Ω^S

Numérotation du verset Mc. 10,19

Precepta nosti: Ne adulteres³²,

³² adulteres] adultes cacogr. Ω^P

ne occidas, ne fureris, ne falsum testimonium dicas³³, ne fraudem feceris, honora patrem³⁴ et matrem³⁵.

³³ dicas Ω^M F Ω^P Ω^S] dixeris Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber |

³⁴ patrem . CorS2 F Ω^P Ω^S] + tuum Ω^M Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber |

³⁵ matrem CorS2 ( fere ubique sine TUAM; prior correctio sine ) Ω^M F Ω^J² Ω^LΩ^P Li447@ Ω^S Rusch Weber ] + tuam CorS2 ( secunda correctio habet) Ω^J* ( rubr. sublin. ) |

Numérotation du verset Mc. 10,20

At ille respondens ait illi: Magister, hec omnia ³⁶ conservavi³⁷ a iuventute mea.

³⁶ hec omnia F Ω^S Ω^L Li447 Li447@ ] inv. Ω^M J ^P Rusch Weber |

³⁷ conservavi F Ω^S J Rusch Weber ] observavi Ω^M ^L Li447 Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 10,21

Iesus autem intuitus est³⁸ eum

³⁸ est F Ω^SP Rusch ] om. Ω^MJL Li447 Li447@ Weber

et³⁹ dilexit eum et dixit ei⁴⁰: Unum tibi deest.

³⁹ et F Ω^S ^P] om. Ω^M ^J ^L Li447@ Rusch Weber |

⁴⁰ ei F Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] illi Ω^M Ω^J Ω^L Weber |

Vade, quecumque habes⁴¹ vende

⁴¹ habes F S Li447 Rusch Weber ] om. Li447@

et da pauperibus

et habebis thesaurum⁴² in celo

⁴² thesaurum F Rusch Weber ] thesauros Li447@

et veni⁴³

⁴³ veni Ω^M F Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] om. Ω^P

sequere me.

Numérotation du verset Mc. 10,22

Qui contristatus in verbo abiit merens. Erat enim habens multas possessiones⁴⁴.

⁴⁴ habens – multas possessiones F Ω^P Ω^S Rusch ] inv. Ω^J Weber , h. p. m. Ω^M Ω^L, p. habens multas Li447 Li447@

Numérotation du verset Mc. 10,23

Et circumspiciens⁴⁵ ait discipulis suis: Quam difficile qui pecunias⁴⁶ habent in regnum Dei introibunt.

⁴⁵ Circumspiciens Ω^S F ] + Iesus Ω^M Ω^P Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber |

⁴⁶ pecuniam Ω^S Ω^P] pecunias CorS1 Ω^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber, divitias CorS1=Cor3 (al.), mutil. F |

Numérotation du verset Mc. 10,24

Discipuli autem obstupebant⁴⁷ in verbis eius.

⁴⁷ obstupebant F Ω^S ] obstupescebant Ω^M Ω^P Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber

At Iesus rursus respondens ait illis: Filioli, quam difficile est confidentes in pecuniis

in⁴⁸ regnum Dei introire.

⁴⁸ in Ω^M Ω^L Ω^S Ω^P Li447 Li447@ Rusch ] om. Ω^J Weber

Numérotation du verset Mc. 10,25

Facilius est camelum⁴⁹

⁴⁹ est camelum] inv. Li447@ *

per foramen acus transire

quam divitem

intrare in regnum Dei.

Numérotation du verset Mc. 10,26

Quidam⁵⁰ magis admirabantur

⁵⁰ Quidam Ω^M F Ω^S ] Qui Ω^P Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

dicentes ad seipsos⁵¹: Et quis potest salvus fieri?

⁵¹ seipsos F S ] semetipsos J Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 10,27

Et⁵² intuens illos Iesus ait illis⁵³: Apud homines impossibile est sed apud Deum omnia possibilia sunt⁵⁴

⁵² Et F Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ ] om. Ω^M |

⁵³ illis F Ω^S Ω^P] om. Ω^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber |

⁵⁴ apud Deum omnia possibilia sunt F Ω^P Ω^S ] non apud Deum Wordsworth (Cava), non apud Deum omnia enim possibilia sunt apud Deum Ω^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber |

Numérotation du verset Mc. 10,28

Et post⁵⁵ cepit ei Petrus⁵⁶ dicere:

⁵⁵ Et post Ω^M F Ω^S ] Et Ω^P Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch , om. Weber |

⁵⁶ ei Petrus Rusch ] inv. Li447 Li447@ Weber |

Ecce nos dimisimus omnia

et secuti sumus te.

Numérotation du verset Mc. 10,29

Respondens Iesus ait: Amen dico vobis, nemo est qui reliquerit domum aut fratres aut sorores⁵⁷ aut patrem aut matrem⁵⁸ aut filios aut agros propter me et propter evangelium,

⁵⁷ sorores] + vox illegibilis Ω^J* (rubr. cancel.) |

⁵⁸ aut p. – aut. m. Ω^M Ω^S Ω^P Ω^L Li447@ Ω^J Rusch ] inv. Weber |

Numérotation du verset Mc. 10,30

qui non accipiat⁵⁹ centies tantum,

⁵⁹ accipiat Ω^M Ω^S Ω^L Li447@ Rusch Weber ] accipiet Ω^P Ω^J Li447

nunc in tempore hoc domos⁶⁰

⁶⁰ domos F Ω^S Ω^P] + et Ω^M Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber

fratres et sorores et matres⁶¹ et filios et agros cum persecutionibus

⁶¹ matres Ω^S Li447@ Rusch Weber ] matrem Ω^M

et in⁶² seculo futuro vitam eternam.

⁶² in S Rusch Weber ] om. Li447@

Numérotation du verset Mc. 10,31

Multi autem erunt primi⁶³ novissimi

⁶³ primi S Rusch Weber ] om. Li447@

et novissimi primi.

Numérotation du verset Mc. 10,32

Erant autem⁶⁴ in via ascendentes Hierosolymam⁶⁵ et precedebat illos⁶⁶ Iesus

⁶⁴ autem CorS2 S Li447 Rusch Weber ] enim Li447@ |

⁶⁵ Hierosolymam S Rusch ] in praem. Ω^M Ω^L Li447 Li447@ Weber |

⁶⁶ illos CorS2 (al.) Ω^M Ω^L Ω^S Ω^P Li447@ Rusch Weber ] om. CorS2 Ω^J |

et stupebant

et sequentes timebant et assumens iterum duodecim

cepit Iesus⁶⁷ illis⁶⁸ dicere que essent ei⁶⁹ ventura⁷⁰.

⁶⁷ Iesus F Ω^S Ω^P ] im. Ω^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber |

⁶⁸ illis Ω^M Ω^J Ω^L Ω^S Li447@ Rusch Weber ] om. Ω^P |

⁶⁹ ei S Rusch Weber ] om. Li447@ , eis Li447 |

⁷⁰ ventura Ω^J Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] eventura Ω^L |

Numérotation du verset Mc. 10,33

Quia ecce ascendimus⁷¹ Hierosolymam et Filius hominis

⁷¹ ecce ascendimus S Li447 Rusch Weber ] ate accendimus Li447@

tradetur principibus sacerdotum et scribis et condemnabunt⁷² eum morte et tradent eum gentibus

⁷² condemnabunt F* Ω^S] senioribus et condemnabunt Ω^M F ² Ω^P Li447 Li447@ , senioribus et damnabunt Ω^J Ω^L Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 10,34

et illudent ei et spuent eum⁷³ et flagellabunt eum et interficient eum et tertia die resurget.

⁷³ spuent eum F Ω^S Ω^P ] conspuent eum Ω^M ( om. eum) Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 10,35

Et accedunt ad eum Iacobus et Ioannes filii Zebedei

dicentes: Magister, volumus ut quodcumque

petierimus facias⁷⁴ nobis.

⁷⁴ facias Ω^M F Ω^P Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber ] fiat Ω^S

Numérotation du verset Mc. 10,36

At ille dixit eis: Quid vultis ut faciam vobis?

Numérotation du verset Mc. 10,37

Et dixerunt: Da nobis ut unus ad dexteram tuam⁷⁵ et alius⁷⁶ ad sinistram tuam⁷⁷ sedeamus in gloria tua.

⁷⁵ tuam Ω^M F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S Li447@ Weber ] om. Li447 Rusch Wordsworth ( G ) |

⁷⁶ alius Ω^M F Ω^J Ω^L Ω^S Li447@ Rusch Weber ] alter Ω^P (hapax) |

⁷⁷ tuam Ω^M F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S Li447@ Weber ] om. Li447 Rusch Kells Wordsworth ( G ) |

Numérotation du verset Mc. 10,38

Iesus autem dixit eis⁷⁸: Nescitis quid petatis.

⁷⁸ dixit eis F Ω^S Ω^P Li447 Li447@ ] ait illis Ω^M, ait eis Ω^L Ω^J Rusch Weber

Potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum⁷⁹

⁷⁹ bibiturus sum CorS2 ( bene, sic textus ) Ω^S Ω^P] bibo CorS2 ( al. ) Ω^M Ω^L Ω^J Li447 Li447@ Rusch Weber

aut baptismo⁸⁰

⁸⁰ baptismo Ω^J Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] baptismum Ω^L Weber

quo⁸¹ baptizor baptizari?

⁸¹ quo F S ] + ego Ω^M Ω^J Ω^P Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 10,39

At illi dixerunt ei: Possumus. Iesus autem ait⁸² illis⁸³: calicem quidem quem ego bibo bibetis⁸⁴ et baptismo⁸⁵ quo ego baptizor baptizabimini.

⁸² Ait] dixit F |

⁸³ illis F Ω^S Ω^P] eis Ω^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber |

⁸⁴ quidem quem ego bibo bibetis Cor1 Ω^M F Ω^S Ω^P Ω^J Li447 Li447@ Weber ] quidem meum bibetis Rusch (hapax) |

⁸⁵ baptismo F Ω^J Ω^S Li447@ Rusch ] baptismum Ω^L Weber |

Numérotation du verset Mc. 10,40

Sedere autem ad dexteram meam⁸⁶ vel ad sinistram⁸⁷,

⁸⁶ meam F Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] om. Ω^M |

⁸⁷ sinistram F Ω^J Ω^S Li447@ Rusch Weber ] sinistrum Ω^P |

non est meum dare vobis sed quibus paratum est.

Numérotation du verset Mc. 10,41

Et⁸⁸ audientes

⁸⁸ Et Ω^M Ω^J Ω^L Ω^S Catena (Li447 Li447@) Rusch Weber] om. Ω^P

decem indignati sunt⁸⁹

⁸⁹ indignati sunt Ω^S Ω^P Rusch ] ceperunt indignari Ω^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber

de Iacobo et Ioanne.

Numérotation du verset Mc. 10,42

Iesus autem vocans eos

ait illis: Scitis quia hi⁹⁰ qui videntur principari gentibus⁹¹ dominantur eis et principes eorum potestatem habent ipsorum.

⁹⁰ hi(i) Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber] om. Ω^M |

⁹¹ principari gentibus Ω^M Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] inv. Ω^P |

Numérotation du verset Mc. 10,43

Non ita est autem in vobis, sed quicumque voluerit fieri maior

erit minister vester⁹²,

⁹² minister vester F Ω^S] inv. Ω^M Ω^P Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 10,44

et quicumque voluerit in⁹³ vobis primus esse⁹⁴, erit omnium servus.

⁹³ in Ω^M F Ω^P Ω^L Ω^S Li447@ Ω^J (post. corr. ) Rusch ] inter Kells Ω^J ( Cor3 exp. et cancel. : ter) |

⁹⁴ in vobis – primus esse Ω^M Ω^L Ω^S Li447@ Rusch Weber ] inv. Ω^P |

Numérotation du verset Mc. 10,45

Nam et filius hominis

non venit

ut ministretur⁹⁵* ei⁹⁶ sed ut ministraret

⁹⁵ ministretur Ω^J Ω^S Li447@ ] ministraretur Ω^M Ω^P Ω^L Rusch Weber |

⁹⁶ ei F S Rusch Weber ] om. Li447@ |

et daret animam suam redemptionem pro multis.

Numérotation du verset Mc. 10,46

Et veniunt⁹⁷ Hiericho⁹⁸.

⁹⁷ veniunt Ω^M F Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] venerunt Ω^J Ω^P |

⁹⁸ Hiericho Weber (M P G D) Catena Rusch Clementina] Hierichum Weber |

Et proficiscente eo de Hiericho,

et discipulis eius et plurima multitudine, filius Thimei Barthimeus cecus sedebat⁹⁹ iuxta viam mendicans.

⁹⁹ cecus sedebat Ω^M F Ω^JΩ^L Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] inv. Ω^P

Numérotation du verset Mc. 10,47

Qui cum audisset quia¹⁰⁰ Iesus Nazarenus est¹⁰¹,

¹⁰⁰ quia Ω^M F Ω^P Ω^L Ω^S Rusch Weber ] quod Ω^J Li447 Li447@ |

¹⁰¹ est F ? Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S Li447 Li447@ Weber ] esset Rusch |

cepit clamare et¹⁰² dicere: Iesu Fili David, miserere mei¹⁰³.

¹⁰² et F Rusch Weber ] ac Li447 Li447@ |

¹⁰³ Iesu fili David - miserere mei Ω^M Ω^P Ω^S (inv.), mutil. F ] Fili David Iesu miserere mei Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber |

Numérotation du verset Mc. 10,48

Et comminabantur ei multi¹⁰⁴* ut taceret. At ille multo magis clamabat¹⁰⁵:

¹⁰⁴ ei multi Ω^M F Ω^J Ω^P Ω^L Ω^S Catena (Li447@ Mt366 Mt366@) ] ei Li447 inv. Rusch , illi multi Weber | multi om. Li447 |

¹⁰⁵ clamabat S Rusch Weber ] + dicens Li447@ |

Fili David, miserere mei.

Numérotation du verset Mc. 10,49

Et stans

Iesus iussit eum¹⁰⁶ vocari.

¹⁰⁶ iussit eum F Ω^S ] precepit illum Ω^M Ω^P Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

Et vocabant¹⁰⁷* cecum¹⁰⁸,

¹⁰⁷ vocabant F Ω^S ] vocant Ω^M Ω^J Ω^L Catena (Gz378@ Li447 Li447@ Mt366 Mt366@) Rusch Weber |

¹⁰⁸ cecum Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] eum Ω^M |

dicentes ei: Animequior esto,

surge,

vocat te.

Numérotation du verset Mc. 10,50

Qui proiecto vestimento suo

exiliens venit ad eum.

Numérotation du verset Mc. 10,51

Et respondens Iesus dixit ei¹⁰⁹* : Quid tibi vis ¹¹⁰* faciam?

¹⁰⁹ Iesus dixit ei F S ] Iesus dixit illi Ω^M Ω^P Ω^J Ω^L Catena@ (Li447 Mt366 Gz366) Rusch , illi Iesus dixit Weber , Iesus ait illi Catena (Gz378 Li447 Mt366) |

¹¹⁰ tibi vis Ω^M F Ω^S Ω^P Li447 Li447@ ] inv. Ω^J Ω^L Rusch Weber |

Cecus dixit ei¹¹¹: Rabboni,

¹¹¹ dixit ei F Ω^S] autem praem. Ω^M Ω^P Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber, dixit ad eum Rusch

ut videam.

Numérotation du verset Mc. 10,52

Iesus autem dixit¹¹² ei¹¹³: Vade¹¹⁴,

¹¹² dixit F Ω^S Ω^P Li447 Li447@ Rusch ] ait Ω^M Ω^J Ω^L Weber |

¹¹³ ei F Ω^S Ω^P Li447 Li447@ Rusch ] illi Ω^M Ω^J Ω^L Weber |

¹¹⁴ Vade Cor1 (lectio certior) |

fides tua te salvum fecit. Et confestim vidit et sequebatur eum in via.

Capitulum 10

Numérotation du verset Mc. 10,
distinctio 1

^marg.| {CMC10d1.1} BEDA. − Hucusque Marcus ea narravit de Domino que in Galilea fecit et docuit. Hic incipit enarrare que in Iudea fecit¹*, docuit sive passus est, et primo quidem trans Iordanem ad orientem.
Et hoc est quod dicitur:

¹ fecit] + et Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,1

Et inde exurgens venit in fines Iudee ultra Iordanem.

^marg.| Deinde etiam cis²* Iordanem, quando venit Hiericho, Bethaniam et Hierosolymam. Et cum omnis Iudeorum provincia generaliter ad distinctionem aliarum gentium Iudea sit dicta, specialius tamen meridiana eius plaga appellabatur Iudea, ad distinctionem Samarie, Galilee, Decapolis et ceterarum in eadem provincia regionum.^A ^a

^a ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 557.602-610: «Huc usque Marcus ea narrabat de domino quae in galilea fecit et docuit. Hinc incipit ea narrare quae in iudaea fecit docuit siue passus est et primo quidem trans iordanen ad orientem deinde etiam cis iordanen quando uenit hiericho bethaniam et hierosolima. Nam cum omnis iudaeorum prouincia generaliter ad distinctionem aliarum gentium iudaea dicta sit specialius tamen meridiana eius plaga appellabatur iudaea ad distinctionem samariae galileae decapolis et ceterarum in eadem prouincia regionum». [FG2017]*

^A ¶Codd. : Li447 (50va ) Ed1953 {MM2019}

² cis] citra Ed1953

^marg.| {CMC10d1.2} THEOPHYLACTUS. − Visitat autem regionem Iudee, quam sepe propter Iudeorum emulationem reliquerat, quia passio in ea³ erat futura; non tamen ascendit tunc Hierosolymam, sed Iudee confinia, ut turbe non malitiose proficerent. Hierosolyma enim erat operatrix omnis nequitie ob malitiam Iudeorum.^B ^b
Unde sequitur:

^b ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 1), PG 123, 596A4-10. [CGC2015]

^B ¶Codd. : Li447 (50va ) Ed1953 {MM2019}

³ in ea] om. Li447

Et conveniunt iterum turbe ad eum et sicut consueverat, iterum docebat illos.

^marg.| {CMC10d1.3} BEDA. − Notanda est mentium distantia in turbis et Phariseis. He conveniunt ut doceantur et sui sanentur infirmi, sicut Mattheus commemorat. Illi accedunt ut salvatorem temptando decipiant.^C ^c
Unde sequitur:

^c ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 557.602-610: «Et hic notanda mentium distantia in turbis et Pharisaeis. Hae conueniunt ut doceantur et sui sanentur infirmi sicut evangelista matheus aperte commemorat; illi accedunt ut saluatorem ac doctorem ueritatis temptando decipiant». [FG2017]

^C ¶Codd. : Li447 (50vb ) Md214 Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 10,2

Et accedentes⁴ Pharisei interrogabant eum, si licet⁵ viro uxorem dimittere, temptantes eum.

⁴ accedentes] ecce Md214

⁵ si licet Li447@ Weber ] scilicet Li447

^marg.| {CMC10d1.4} THEOPHYLACTUS. − Accedunt quidem non deserentes eum, ne turbe in eum crederent; sed continue accedentes credebant eum in dubitationem deducere, et eum per interrogationes confundere. Proposuerunt autem ei questionem ex utraque parte precipitium habentem ut si dicat, quod licet viro uxorem dimittere, vel non licet, accusarent ipsum, contradicentes⁶ eidem ex dogmatibus Moysi. Christus igitur ipsa sapientia⁷ respondit⁸ eis responsionem illorum laqueos fugientem.^D ^d

^d ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 2), PG 123, 596A11-B8. [CGC2015]

^D ¶Codd. : Li447 (50vb ) Md214 Ed1953 {MM2019}

⁶ contradicentes] contra mercentes cacogr. Md214

⁷ ipsa sapientia] inv. Ed1953

⁸ respondit] respondens Md214*

^marg.| {CMC10d1.5} CHRYSOSTOMUS. ⁹* − Interrogatus enim si licet, non statim respondit ‘non licet’ ne tumultuentur sed primo eos¹⁰* legis sententiam voluit respondere ut quod eum dicere oportebat, hoc illi responderent.
Unde sequitur:

⁹ Chrysostomus] + In Matthaeum Ed1953

¹⁰ eos codd. Ed1470 Ed1476 cum graec.] eis Ed1486 Ed1493 Ed1517 Ed1520 Ed1569 Ed1570 Ed1572 Ed1637 Ed1657 Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,3

At ille respondens¹¹ ait: Quid vobis precepit Moyses?

¹¹ respondens] respondit V10650

^marg.| Sequitur:

Numérotation du verset Mc. 10,4

Qui dixerunt: Moyses permisit libellum repudii scribere et dimittere.

^marg.| Proponunt quidem Moysen hoc¹² dixisse aut propter interrogationem salvatoris aut volentes in eum virorum multitudinem incitare. Etenim hoc Iudeis erat indifferens et omnes hoc¹³ operabantur tamquam a lege permissum.^E ^e

^e ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 2-4), [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 128r.43-47 ; [CPG C125.2] diff.: Cramer, p. 372.9-23 ; Possinus, p. 210 (Tolosanus): «Ἐρωτηθεὶς εἰ ἔξεστιν [+ ἀνδρὶ γυναῖκα ἀπολῦσαι Cramer] οὐκ εὐθέως εἶπεν, οὐκ ἔξεστιν, ἵνα μὴ θορυβηθῶσι [+ καὶ ταραχθῶσιν Cramer]· ἀλλὰ διὰ τῆς ἐρωτήσεως πρῶτον αὐτοὺς ἐβουλήθη ἀποκρίνασθαι τοῦ νόμου τὸ βούλημα, ἵνα ὅπερ αὐτὸν ἔδει πρὸς αὐτοὺς λέγειν, τοῦτο φθάσαντες ἀποκρίνωνται· προβάλλονται τοίνυν τὸν Μωσέα τοῦ εἰρηκέναι, ἴσως μὲν καὶ διὰ τὴν τοῦ Σωτήρος ἐρώτησιν ἴσως δὲ καὶ τὸ πλῆθος βουλόμενοι ἐπ’ ἐπιστρατεῦσαι αὐτῷ τῶν ἀνδρῶν· καὶ γὰρ ἀδιάφορον Ἰουδαίοις τοῦτο ἦν, καὶ πάντες τοῦτο ἔπραττον, ὡς ὑπὸ νόμου συγκεχωρημένον».
<cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt., hom. 63, § 2-3, PG 58, 597.14-598.18 : «Ἐρωτηθεὶς γὰρ, εἰ ἔξεστιν, οὐκ εὐθέως εἶπεν, οὐκ ἔξεστιν, ἵνα μὴ θορυβηθῶσι καὶ ταραχθῶσιν· [sine commento] προβάλλονται, ὡς ἐνταῦθα; Βουλόμενοι τὸ πλῆθος τῶν ἀνδρῶν ἐπιστρατεῦσαι αὐτῷ. Καὶ γὰρ ἀδιάφορον Ἰουδαίοις τοῦτο ἦν, καὶ πάντες τοῦτό γε ἔπραττον». [ADL2019] [MM2019]
¶Nota Il faut lire eos avec le grec, les manuscrits et les deux premières éditions, et non eis, lectio facilior et qui plus est contre-sens. Le Christ veut que ce soient les Pharisiens qui lui fassent la réponse qu’ils attendent de lui. [MM2019]

^E ¶Codd. : Arag3 (85) Li447 (50vb ) Md214 Mt366 V10650 (41ra) Ed1470 (84) Ed1474 Ed1476 Ed1486 Ed1493 Ed1517 Ed1520 Ed1569 Ed1570 Ed1572 Ed1637 Ed1657 Ed1953 {MM2019}

¹² hoc] hec Arag3

¹³ omnes hoc] inv. Ed1569

^marg.| {CMC10d1.6} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Nihil autem ad rei veritatem interest utrum Domino separationem prohibenti et sententiam suam de lege firmanti, ipse turbe , ut Mattheus narrat, intulerint questionem de libello repudii per eumdem Moysen sibi permisso, an hoc quidem illi de precepto Moysi eos¹⁴* interroganti responderint, ut Marcus hic ¹⁵ dicit. Nam et voluntas eius ita se habebat ut non eis redderet rationem cur¹⁶ illud Moyses permiserit, nisi prius ipsi hoc¹⁷ commemorassent. Cum ergo voluntas loquentium, cui debent verba servire, ab evangelista utroque monstrata sit, nihil interest iam, licet diversus inter ambos fuerit modus narrandi. Potest etiam hoc intelligi quod, sicut dicit Marcus, prius eos de uxore dimittenda interrogantes, Dominus vicissim interrogarit¹⁸ quid eis precepit¹⁹ Moyses. Qui cum respondissent, Moysen permisisse libellum repudii scribere et dimittere, respondit eis de ipsa lege per Moysen data, quomodo Deus instituerit coniugium masculi et femine, dicens ea que ponit Mattheus. Quibus auditis, illi id quod ei primo interroganti responderant, repetierunt, dicentes^f: « Quid ergo mandavit Moyses ? » etc.²⁰ ^F ^g

^f Mt. 19, 7: «Dicunt illi: Quid ergo Moyses mandavit dare libellum repudii, et dimittere ?»

^g ¶Fons: Augustinus Hipponensis , De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 62, § 121, p. 223.14-224.19: «In quo ordine uel modo uerborum hoc intellegere debemus ad rei ueritatem nihil interesse, utrum domino separationem prohibenti et sententiam suam de lege firmanti ipsi intulerint quaestionem de libello repudii per eundem Moysen sibi permisso, per quem et illud scriptum est quod deus coniunxerit masculum et feminam, an hoc idem illi de praecepto Moysi eos interroganti responderint. nam et uoluntas eius ita se habebat, ut non eis redderet rationem, cur illud Moyses permiserit, nisi prius ipsi hoc commemorassent, quae uoluntas eius ea quam Marcus posuit interrogatione significata est, et illorum uoluntas ipsa erat, ut de auctoritate Moysi, quoniam mandauit dari libellum repudii, tamquam concluderent eum separationem sine dubio uetaturum; hoc enim dicturi etiam temtantes accesserant. quae uoluntas eorum sic expressa est per mattheum, ut non eos esse commemoraret interrogatos, sed ultro intulisse de mandato Moysi, quo uelut conuincerent dominum separationem coniugum prohibentem. cum ergo uoluntas loquentium, cui debent uerba seruire, ab evangelista utroque monstrata sit, nihil interest, quam diuersus inter ambos fuerit narrandi modus, dum ab eadem ueritate neuter abscederet. potest etiam hoc intellegi, quod, sicut dicit Marcus, prius eos de uxore dimittenda interrogantes dominus uicissim interrogarit, quid eis praeceperit Moyses, qui cum respondissent Moysen permisisse libellum repudii scribere et dimittere, respondit eis de ipsa lege per Moysen data, quomodo deus constituerit coniugium masculi et feminae, dicens ea quae ponit Mattheus, id est: non legistis, quia qui fecit ab initio masculum et feminam fecit eos? et cetera, quibus auditis illi id quod ei primo interroganti responderant repetiuerunt dicentes: quid ergo Moyses mandauit dari libellum repudii et dimittere? tunc iesum causam ostendisse duritiae cordis ipsorum, quam Marcus breuitatis causa prius ponit, tamquam illi priori, quam Mattheus intermisit, eorum responsioni redditam, nihil deperire iudicans ueritati, quocumque loco eisdem ipsis uerbis quae bis dixerant redderetur, quoniam ipsis uerbis eam reddiderat dominus». [FG2015]

^F ¶Codd. : Li447 Mt366 Ed1953 {MM2019} {MM2022}

¹⁴ eos] illos Ed1953

¹⁵ hic] hoc Li447

¹⁶ cur] om. Li447

¹⁷ hoc ipsi] inv. Mt366

¹⁸ interrogarit] interrogaret Li447

¹⁹ precepit] preceperit Li447

²⁰ etc.] om. Ed1953

^marg.| { CMC10d1.7} AUGUSTINUS. Contra Faustum. − [1] Nolebat autem dimitti uxorem a viro qui hanc interposuit moram ut in discidium²¹* animus preceps, libelli conscriptione refractus absisteret, presertim quia, ut perhibent, apud Hebreos scribere litteras hebreas nulli fas erat nisi scribis solis²²*. Ad hos igitur quos oporteret esse prudentes legis interpretes et²³ iustos discidii²⁴* dissuasores, lex mittere voluit eum quem iussit libellum dare repudii, si dimisisset uxorem. Non enim poterat ei scribi libellus nisi ab ipsis quem per hanc occasionem et necessitatem venientem quodammodo in manus suas bono consilio regerent, atque inter ipsum et uxorem pacifice agendo dilectionem concordiamque suaderent. Quod si tantum intercederet odium ut extingui, emendarique non posset, tunc utique scriberetur libellus quia frustra non dimitteret quam sic odisset ut ad debitam coniugio caritatem nulla prudentium suasione revocaretur.
[2] Propter hoc subditur:

²¹ discidium] dissidium Ed1953

²² scrib. sol.] inv. Ed1953

²³ et] ut Li447

²⁴ discidii] dissidii Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,5

Quibus respondens Iesus ait: Ad duritiam cordis vestri scripsit vobis preceptum istud.

^marg.| Magna enim duritia erat que nec per libelli interpositionem, ubi dissuadendi locus iustis et prudentibus tribuetur²⁵*, solvi et²⁶* flecti posset ad recipiendam vel revocandam coniugii caritatem. ^G ^h

^h ¶Fons: [1] Augustinus Hipponensis , Contra Faustum, lib. 19, § 26, CSEL 25, p. 527.26-528.14: «Exposuit enim Dominus, quid lex uoluerit, cum passim dimittenti uxorem iusserit libellum repudii dare. neque enim ait: qui uoluerit, dimittat uxorem suam - cui esset contrarium non dimittere - sed utique nolebat dimitti uxorem a uiro, qui hanc interposuit moram, ut in discidium animus praeceps libelli conscriptione refractus absisteret et quid mali esset uxorem dimittere cogitaret, praesertim quia, ut perhibent, apud hebraeos scribere litteras hebraeas nulli fas erat nisi scribis solis, cum et excellentiorem profiterentur sapientiam et si qui eorum essent aequitate ac pietate praediti, non tantum profiterentur, uerum etiam sectarentur. ad hos igitur, quos oporteret esse prudentes legis interpretes et iustos discidii dissuasores, lex mittere uoluit eum, quem iussit libellum repudii dare, si dimisisset uxorem. non enim ei poterat scribi libellus nisi ab ipsis, ⎾qui per [quem per: L1 C1 S1 M G] hanc occasionem ⎾ex necessitate [C, et necessitatem L S M G b] uenientem quodam modo in manus suas bono consilio regerent atque inter ipsum et uxorem pacifice agendo dilectionem concordiam que suaderent. quodsi tantum intercederet odium, ut extingui emendari que non posset, tunc utique scriberetur libellus, quia frustra non dimitteret, quam sic odisset, ut ad debitam coniugio caritatem nulla prudentium persuasione reuocaretur».
[2] Augustinus Hipponensis , Contra Faustum, lib. 19, § 29, CSEL 25, p.533.7-10: «Hoc est, quod paulo ante exposuimus. quanta enim duritia erat, quae nec per libelli interpositionem, ubi dissuadendi locus iustis et prudentibus tribuetur, solui et flecti posset ad recipiendam uel reuocandam coniugii caritatem? Ita Dominus, quid lex et bonis praeciperet et duris permitteret, eiusdem legis testimonio declarauit, cum et non dimittendam uxorem ex eadem scriptura commemorata coniunctione masculi et feminae monuit diuinam que auctoritatem eiusdem coniunctionis exposuit et dandum libellum repudii propter duritiam uel domandi uel indomiti cordis ostendit». [FG2015]*
¶Paral.: CMT5d18.5 [MM2022]

^G ¶Codd. : Li447 Mt366 Ed1953 {MM2022}

²⁵ tribuetur] tribuebatur Ed1953

²⁶ et] vel Ed1953

^marg.| {CMC10d1.8} CHRYSOSTOMUS. − [a] Vel dicit²⁷* ad duritiam cordis vestri quia [c] si anima fuerit purgata desideriis et²⁸ ira, possibile²⁹* mulierem etiam³⁰* nequissimam tolerare. Multiplicatis autem in anima passionibus predictis, multa mala contingent circa odiosum connubium. [b] Sic igitur ab incusatione eorum Moysen eripit, qui dederat legem et totum in eorum caput convertit. Sed quia grave erat quod dictum est, statim ad antiquam legem sermonem reducit, dicens: ^H ⁱ

ⁱ ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 3-6), [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 128r47 - 128v36 ;[CPG C125.2]: Cramer, p. 372.28-373.33 ; Possinus, p. 210 (Tolosanus): «[a] Τί οὖν φησὶ ὁ Χριστὸς* ﮲ πρὸς τὴν σκληροκαρδίαν ὑμῶν ἔγραφεν ὑμῖν [b] τὴν ἐντολὴν ταύτην Μωϋσῆς οὐκ** ἀφίησιν αὐτὸν ὑπὸ κατηγορίαν μένειν﮲ ἐπειδὴ καὶ τὸν νόμον αυτὸς ἦν αὐτῷ δεδωκὼς ἀλλ’ ἐξαιρεῖται αὐτὸν τοῦ ἐγκλήμάτος, καὶ τὸ πᾶν εἰς τὴν ἐκείνων περιτρέπει κεφαλὴν , ὃ πανταχοῦ ποιεῖ. Εἶτα ἐπειδὴ φορτικὸν ἦν τὸ εἰρημένον [+ καὶ πολλὴν ἔφερεν αὐτοῖς διαβολὴν Cramer], ταχέως ἐπὶ τὸν ἀρχαῖον καταφεύγει νόμον, λέγων , ‘ ἀπὸ δὲ ἀρχῆς κτίσεως ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐτοὺς’ [sine commento] [c] ψυχῆς μὲν γὰρ ἐκκαθαιρομένης ἐπιθυμιῶν τε καὶ θυμῶν, δυνατὸν καὶ φαύλην γυναῖκα ὑπομένειν [+ τῇ καρτερίᾳ χρωμένους Cramer]. Πλεοναζόντων δὲ ἐν ψυχῇ τῶν προειρημένων παθῶν, πολλὰ καὶ δεινὰ γένοιτο ἃν ἐν τῇ παρὰ γνώμην συνοικήσει».
* Τί οὖν φησὶ ὁ Χριστὸς] καί φησιν ὅτι Μώσης Cramer
** Μωϋσῆς οὐκ] οὐδὲ γὰρ ὅτι Μώσης Cramer
<cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt. hom. 62 (63) (Mt. 19, 8) § 2, PG 58, 598.20-35 : «Διὰ δὴ τοῦτο τοσούτων ἐν τῷ ὄρει λεχθέντων, ταύτης ἐμέμνηντο μόνης τῆς ἐντολῆς νῦν. Ἀλλ' ὅμως ἡ ἀπόῤῥητος σοφία καὶ ὑπὲρ τούτων ἀπολογεῖται, [a] καί φησι: Μωϋσῆς πρὸς τὴν σκληροκαρδίαν ὑμῶν οὕτως ἐνομοθέτησε. [b] Καὶ οὐδὲ ἐκεῖνον ἀφίησιν ὑπὸ κατηγορίαν μένειν, ἐπειδὴ καὶ τὸν νόμον αὐτὸς ἦν αὐτῷ δεδωκώς: ἀλλ' ἐξαιρεῖται αὐτὸν τοῦ ἐγκλήματος, καὶ τὸ πᾶν εἰς τὴν ἐκείνων περιτρέπει κεφαλήν: ὃ πανταχοῦ ποιεῖ. Καὶ γὰρ ὅτε τοὺς μαθητὰς τίλλοντας τοὺς στάχυας ᾐτιῶντο, δείκνυσιν αὐτοὺς ὄντας ὑπευθύνους: καὶ ὅτε παράβασιν ἐνεκάλουν περὶ τοῦ μὴ νίπτεσθαι τὰς χεῖρας, δείκνυσιν αὐτοὺς ὄντας τοὺς παραβάτας: καὶ ἐπὶ τοῦ σαββάτου δὲ, καὶ πανταχοῦ, καὶ ἐνταῦθα ὁμοίως. Εἶτα ἐπειδὴ φορτικὸν ἦν τὸ εἰρημένον , καὶ πολλὴν ἔφερεν αὐτοῖς τὴν διαβολὴν, ταχέως πάλιν ἐπὶ τὸν ἀρχαῖον ἀνάγει νόμον τὸν λόγον, λέγων ὅπερ καὶ ἔμπροσθεν εἶπεν: Ἀπ' ἀρχῆς δὲ οὐκ ἐγένετο οὕτω: τουτέστιν, ὅτι διὰ τῶν πραγμάτων ἡμῖν ἐξ ἀρχῆς ὁ Θεὸς ἐνομοθέτησε τὰ ἐναντία». [ADL2019] [MM2019]
¶Nota La traduction de παρὰ γνώμην συνοικήσει par odiosum connubium est une interprétation forte, dénotant une vision très négative de l’état du mariage qui justifie le divorce prévu par Moïse. Le grec ne désigne que le caractère «paradoxal» de la vie commune devenue impossible. [MM2019]

^H ¶Codd. : Li447 (51va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

²⁷ dicit] dicitur Ed1953

²⁸ et] ut cacogr . Li447

²⁹ possibile Li447 ] + est Mt366 Ed1953

³⁰ etiam] om. Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,6

Ab initio autem creature, masculum et feminam fecit eos Deus.

^marg.| {CMC10d1.9} BEDA. − Non ait masculum et feminas, quod ex priorum repudio querebatur; sed masculum et feminam, ut unius coniugis consortio necterentur.^I ^j

^j ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 558.644-647: «Dicendo autem masculum et feminam ostendit secunda uitanda coniugia; non enim ait, masculum et feminas, quod ex priorum repudio quaerebatur, sed masculum et feminam, ut unius coniugis consortio necterentur». <ex quo> Cf. Hieronymus, In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 165.728-166.730: «Non enim ait: masculum et feminas, quod ex priorum repudio quaerebatur, sed masculum et feminam ut unius coniugii consortia necterentur». [FG2017]

^I ¶Codd. : Li447 (51va ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC10d1.10} CHRYSOSTOMUS. ³¹* − Si autem voluisset hanc quidem dimitti, et alteram introduci, creasset plurimas mulieres. Nec solum homini Deus mulierem³² coniunxit sed et relinquere parentes precepit et mulieri adherere.
Unde sequitur:

³¹ Chrysostomus Li447 ] + In Matthaeum Ed1953

³² mulierem] mulieres Li447

Et dixit,

^marg.| scilicet Deus per Adam:

Numérotation du verset Mc. 10,7

Propter hoc relinquet homo patrem suum et matrem suam et adherebit ad uxorem suam,

^marg.| ex ipso modo locutionis inseparabilitatem matrimonii demonstrans quia dicit adherebit .^J ^k

^k ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 7) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 128v6-21 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 373.12-25 ; Possinus, p. 213 (Victor Antiochenus): «εἰ δ᾿ἐβούλετο τὴν μὲν ἀφιέναι, ἑτέραν δὲ ἐπεισάγειν , ἕνα ἄνδρα ποιήσας, πολλὰς ἔπλασε γυναῖκας· οὐ γὰρ εἶπεν ὅτι ἐποίησεν ἕνα ἄνδρα καὶ μίαν γυναῖκα, ἀλλ’ ὅτι καὶ τοῦτο ἐκέλευσεν. Νῦν δὲ τῷ τρόπῳ τῆς νομοθέσιας ἔδειξεν ὁτι μιᾷ δεῖ συνοικεῖν ἕνα διαπαρατὸς καὶ μὴ δέποτε διαῤῥήγνυσθαι﮲ ἐκ μιᾶς γάρ φησι ῥίζης ἐγένοντο εἰς ἐν σῶμα συνῆλθον. Εἴτα φοβερὸν ποιῶν τὸ ταῦτα κατηγορεῖν οὐκ εἶπε, μὴ διασπᾶτε, ἀλλ’ ‘ὃ ὁ Θεὸς συνέζευξεν, ἄνθρωπος μὴ χωριζέτω’. [+ Εἰ δὲ Μωσέα προβάλλῃ, ἐγὼ δὲ λέγω σοι τὸν Μώσεως δεσπότην, καὶ μετὰ τούτου καὶ τῷ χρόνῳ ἰσχυρίζομαι καὶ γὰρ πρεσβύτερος οὗτος ὁ νόμος, εἰ καὶ δοκεῖ παρ’ ἐμοῦ εἰσάγεσθαι νῦν Cramer]. Οὐκ ἁπλῶς συνήγαγε τὴν γυναῖκα τῷ ἀνδρὶ, ἀλλὰ καὶ γονεῖς ἀφιέναι ἐκέλευσεν , καὶ πρὸς τὴν γυναῖκα κολληθῆναι τῷ τρόπῳ τῆς λέξεως τὸ ἀδιάσπαστον ἐμφαίνων».
<cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt. hom. 62 (63) § 1 (Mt. 19, 3-12), PG 58, 597.24-45 : «Εἰ δὲ ἐβούλετο ταύτην μὲν ἀφιέναι, ἑτέραν δὲ ἐπεισάγειν, ἕνα ἄνδρα ποιήσας, πολλὰς ἂν ἔπλασε γυναῖκας. Νῦν δὲ καὶ τῷ τρόπῳ τῆς δημιουργίας καὶ τῷ τρόπῳ τῆς νομοθεσίας ἔδειξεν, ὅτι ἕνα δεῖ μιᾷ συνοικεῖν διαπαντὸς, καὶ μηδέποτε διαῤῥήγνυσθαι. Καὶ ὅρα πῶς φησιν· Ὁ ποιήσας ἐξ ἀρχῆς, ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησε· τουτέστιν, Ἐκ μιᾶς ῥίζης ἐγένοντο· καὶ εἰς ἓν σῶμα συνῆλθον· Ἔσονται γὰρ οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν. Εἶτα φοβερὸν ποιῶν τὸ ταύτης κατηγορεῖν τῆς νομοθεσίας, καὶ πηγνὺς τὸν νόμον, οὐκ εἶπε, μὴ διασπᾶτε τοίνυν, μηδὲ χωρίζετε· ἀλλ' ὅτι ὃ ὁ Θεὸς συνέζευξεν, ἄνθρωπος μὴ χωριζέτω. Εἰ δὲ Μωϋσέα προβάλλῃ, ἐγώ σοι λέγω τὸν Μωϋσέως δεσπότην, καὶ μετὰ τούτου καὶ τῷ χρόνῳ ἰσχυρίζομαι. Ὁ γὰρ Θεὸς ἐξ ἀρχῆς ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐτούς· καὶ πρεσβύτερος οὗτος ὁ νόμος, εἰ καὶ δοκεῖ παρ' ἐμοῦ νῦν γυναῖκα τῷ ἀνδρὶ, ἀλλὰ καὶ μητέρα ἀφεῖναι ἐκέλευσε καὶ πατέρα. Καὶ οὐδὲ ἐλθεῖν πρὸς τὴν γυναῖκα ἁπλῶς ἐνομοθέτησεν, ἀλλὰ καὶ κολληθῆναι, τῷ τρόπῳ τῆς λέξεως τὸ ἀδιάσπαστον ἐμφαίνων». [ADL2019] [MM2019]

^J ¶Codd. : Li447 (51va ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC10d1.11} BEDA. − Et similiter quia dicit adherebit ad uxorem suam , non ad uxores. .^K ^l
Sequitur:

^l ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 558.649-651: «Propter hoc relinquet homo patrem suum et matrem et adhaerebit ad uxorem suam. Similiter ait, adhaerebit ad uxorem suam, non ad uxores. Et erunt duo in carne una».
<cuius fons> Cf. Hieronymus, In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 166.732-734: «Propter hoc dimittit homo patrem et matrem et adhaerebit uxori suae. similiter ait: adhaerebit uxori suae, non uxoribus. et erunt duo in carne una». [FG2017]

^K ¶Codd. : Li447 (51va ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 10,8

Et erunt duo in carne una

^marg.| {CMC10d1.12} CHRYSOSTOMUS. ³³* − Id est ex una radice facti, in unum corpus conveniunt³⁴* .^L ^m
Sequitur:

^m ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 8) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 128v7-10 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 373.17-18 ; Possinus, p. 213 (Victor Antiochenus): «ἐκ μιᾶς γὰρ, φησὶ, ῥίζης ἐγένοντο , καὶ εἰς ἓν σῶμα συνῆλθον».
<cuius fons> Chrysostomus , Homiliae in Mt., hom. 62 (63) § 1 (Mt. 19, 5), PG 58, 597 .31 [ADL2019] [MM2019]
<ex quo> Chrysostomus, In Mt., hom. 62, Burgundionis versio, BAV, Vat. lat. 383, f. 200vb ; Firenze, BML, Plut. 14.d.4, f. 237ra : «Qui fecit a principio, masculum et feminam fecit eos; hoc est ex una radice facti sunt et in hoc et nunc venerunt. Erunt enim qui duo erant ait in carne una».
¶Nota Ici la traduction de Burgundio s’écarte du texte grec de Chrysostome suivi par la chaîne grecque et justifie la critique de Thomas qui la qualifie de vitiosa (CMT, prol.) [MM2017] [MM2019]

^L ¶Codd. : Li447 (51va ) Ed1953 {MM2019}

³³ Chrysostomus] + In Mattheum Ed1953

³⁴ conveniunt] convenient Ed1953

Itaque iam non sunt duo, sed una caro.

^marg.| {CMC10d1.13} BEDA. − Premium³⁵* igitur nuptiarum est ex duabus³⁶ unam carnem fieri. Castitas iuncta spiritui, unus efficitur spiritus.^M ⁿ

ⁿ ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 558.651-653: «Praemium nuptiarum e duabus unam carnem fieri. Castitas iuncta spiritui unus efficitur spiritus». <cuius fons> Cf. Hieronymus, In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 166.734-736: «Praemium nuptiarum e duabus unam carnem fieri. castitas iuncta spiritui unus efficitur spiritus». [FG2017]*

^M ¶Codd. : Li447 (51va ) Ed1953 {MM2019}

³⁵ Premium] Primum Ed1953

³⁶ duabus] duobus Li447

^marg.| {CMC10d1.14} CHRYSOSTOMUS. ³⁷* − Post hoc, terribile faciens argumentum, non dixit ‘ne dividatis’ sed conclusit:

³⁷ Chrysostomus] + In Mattheum Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,9

Quod ergo Deus coniunxit, homo non separet.^N ^o

^o ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 8), [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 128v10-13 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 373.18-19 ; Possinus, p. 213 (Victor Antiochenus): «εἶτα φοβερὸν ποιῶν τὸ ταύτης κατηγορεῖν οὐκ εἶπε, ‘μὴ διασπᾶτε’, ἀλλ’ ὃ ὁ Θεὸς συνέζευξεν ἄνθρωπος μὴ χωριζέτω».
<cuius fons> Chrysostomus , In Mt. hom. 62 (63) § 1 (Mt. 19, 5), PG 58, 597.32-35 : «Εἶτα φοβερὸν ποιῶν τὸ ταύτης κατηγορεῖν τῆς νομοθεσίας, καὶ πηγνὺς τὸν νόμον, οὐκ εἶπε, μὴ διασπᾶτε τοίνυν, μηδὲ χωρίζετε· ἀλλ' ὅτι ὃ ὁ Θεὸς συνέζευξεν ἄνθρωπος μὴ χωριζέτω».
<ex quo> Chrysostomus, In Mt., hom. 62, Burgundionis versio, BAV, Vat. lat. 383, f. 200vb ; Firenze, BML, Plut. 14.d.4, f. 237ra : «Deinde terribile faciens {ponens} ipsam accusare legis lationem et figens {firmans} legem, non dixit non evellite itaque neque separate sed que Deus coniugavit homo non separet». [MM2017] [MM2019]

^N ¶Codd. : Li447 (51va ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| { CMC10d1.15} AUGUSTINUS. Contra Faustum. − Ecce Iudei ex libris Moysi convincuntur, non esse uxorem dimittendam qui secundum voluntatem legis Moysi arbitrabantur se facere cum dimitterent. Simul³⁸* et illud hic³⁹* ipso Christo attestante cognoscimus Deum fecisse et coniunxisse masculum et feminam, quod Manichei negando damnantur. Non iam⁴⁰ Moysi libris sed Christi evangelio resistentes.^O ^p

^p ¶Fons: Augustinus Hipponensis, Contra Faustum, lib. 19, § 29, CSEL 25, p. 532.12-18: «Itaque iam non sunt duo, sed una caro. Quod ergo Deus coniunxit, homo non separet. Ecce Iudaei ex libris Moysi conuincuntur non esse uxorem dimittendam, qui secundum uoluntatem legis Moysi arbitrabantur se facere, cum dimitterent. Simul et illud hic ipso Christo adtestante cognoscimus Deum fecisse et coniunxisse masculum et feminam: quod manichaei negando damnantur non iam Moyseos libro, sed Christi evangelio resistentes». [FG2014]

^O ¶Codd. : Li447 Mt366 Ed1953 {MM2019} {MM2022}

³⁸ Simul] Similiter Ed1953

³⁹ hic] hinc Ed1953

⁴⁰ iam] autem Li447

^marg.| {CMC10d1.16} BEDA. − Quod ergo Deus coniunxit, unam faciendo carnem viri et femine, hoc homo non potest separare sed solus Deus. Homo separat quando propter desiderium secunde uxoris primam dimittimus. Deus separat quando ex consensu propter servitutem Dei sic habemus uxores⁴¹ quasi non habentes.^P ^q

^q ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 558.651-653: «Quod ergo deus coniunxit homo non separet. Quae deus coniunxit unam faciendo carnem uiri et feminae haec homo non potest separare nisi forsitan solus deus. Homo separat quando propter desiderium secundae uxoris primam dimittimus. Deus separat qui et coniunxerat quando ex consensu propter seruitutem deo eo quod tempus in arto sit sic habemus uxores quasi non habentes» <ex quo> Cf. Hieronymus, In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 166.737-743: «Quod ergo deus coniunxit homo non separet. deus coniunxit unam faciendo carnem uiri et feminae, hanc homo non potest separare nisi forsitan solus deus. homo separat, quando propter desiderium secundae uxoris primam dimittimus; deus separat qui et coniunxerat, quando ex consensu propter seruitutem dei, eo quod tempus in arto sit, sic habemus uxores quasi non habentes». [FG2017]

^P ¶Codd. : Li447 (51va ) Md214 (239rb) Mt366 Ed1953 {MM2019}

⁴¹ uxores] om. Li447

^marg.| { CMC10d1.17} CHRYSOSTOMUS. − Si autem duo quos Deus coniunxit separari non debent, multo magis Ecclesiam quam Deus Christo coniunxit, ab eo non convenit separare.^Q ^r

^r ¶Fons: <revera> : Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 8-9), [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 128v40-41 ; cf. Possinus, p. 211 (Tolosanus): «καὶ ἐπεὶ ὁ θεὸς ὁ τοὺς δύο ποιήσας ἕν οὐχ ἃ οὖν ὁ θεὸς συνέζευξε λέγει, ἑνικῶς δὲ ἔτι [ἀλλὰ Tolosanus] ἣν ὁ θεὸς συνέζευξεν ἐκκλησίαν Χριστῷ οὐ δεῖ χωρίζει αὐτοῦ».
<non hab.> [CPG C125.2]: Cramer; Chrysostomus (PG 58); Reuss (Mt.); Catholiclibrary. [MM2017] [ADL2019] [MM2019]

^Q ¶Codd. : Li447 (51va ) Md214 (239rb) Mt366 Ed1953 {MM2017} {MM2019}

^marg.| {CMC10d1.18} THEOPHYLACTUS. − Quia vero scandalizabantur⁴² discipuli, tamquam ex predictis non plene eis fuerit satisfactum, propter hoc eum iterum interrogant de eodem ⁴³.^R ^s
Unde sequitur:

^s ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 10), PG 123, 596D14-597A1. [CGC2015]

^R ¶Codd. : Gz378 (213va) Li447 (51vb ) Md214 (239rb) Mt366 Ed1660 (54a) Ed1953 {MM2016}{MM2019}{MM2023}

⁴² vero scandalizabantur] nec scandalizantur Gz378

⁴³ de eodem Li447] om. Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,10

Et iterum in domo⁴⁴* discipuli eius de eodem⁴⁵ interrogabant⁴⁶* eum.

⁴⁴ iterum - in domo] inv. Ed1660 Ed1953

⁴⁵ de eodem] om. Gz378

⁴⁶ interrogabant] restit. iuxta Gz378@ Li446@ Mt366@, inter. codd., interrogaverunt Ed1953 cum Weber

^marg.| {CMC10d1.19} HIERONYMUS. − [a.2] Secunda interrogatio ab apostolis iterum dicta est quia de eadem re⁴⁷, de qua Pharisei eum ⁴⁸ interrogaverunt , id est de ⁴⁹ coniugii statu . [b.1] Et hoc proprie⁵⁰. Iterata⁵¹ enim verbi sententia, non fastidium sed esuriem et⁵² sitim prestat. Unde⁵³ : « Qui me comedunt adhuc esurient et qui me bibunt adhuc sitient »^t.^|pecia 12| ⁵⁴ Melliflua enim sapientie eloquia gustata, diligentibus multimodum saporem reddunt.Unde Dominus iterato discipulos instruit . ^S ^u
Nam sequitur:

^t Cf. Sir. 24, 29: «Qui edunt me, adhuc esurient, et qui bibunt me, adhuc sitient».

^u ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., ut laud. (ordo expositionis et versio) Glossa ordinaria (Mc. 10, 10) [Strasbourg, facsim., t. 4, p. 115b marg.], ed. Gloss-e:
[a] « Et in domo iterum etc. Hieronimus. Non discipuli interrogaverunt prius sed Pharisei. Sed secunda interrogatio ab aliis, id est ab apostolis iterum dicta est, quia de eadem re de qua Pharisei».
<cuius fons> [2] Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 45.16-20: «Et dicit illis, quicumque dimiserit uxorem suam et reliqua. Sed quod dicit Marcus, iterum discipuli eius interrogauerunt eum . Non discipuli eum interrogauerunt prius sed Pharisaei, sed secunda interrogatio ab aliis, id est ab apostolis. Iterum dicta est de eadem re de qua Pharisaei interrogauerunt».
[b] «Hieronimus. Iterata sententia verbi non fastidium sed esuriem et sitim prestat, unde: ‘Qui me comedunt adhuc esuriunt et qui me bibunt adhuc sitiunt’. Melliflua sapientie eloquia gustata, diligentibus multimodum saporem reddunt. Quod significatum est quando Dominus pluit manna ad manducandum sub sole liquescens ut est hoc: ‘’Fulgebunt iusti sicut sol in regno patris eorum’’. Ad ignem duratur ut panis cor hominis confirmet ut est:"Si quis vult post me venire" etc.»
<cuius fons> [1] Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 45.1-4: « Et in domo iterum discipuli eius interrogauerunt eum de eodem . Et hoc proprie. Iterata scientia uerbi non fastidium sed esuriem et sitim praestat, ut est illud Sapientiae:"Qui me edunt adhuc" esuriunt, "et qui me bibunt adhuc" sitiunt. Melliflua sapientiae eloquia gustata diligentius multimodum saporem reddunt. Quando pluit Dominus manna ad manducandum sub sole liquescens ut cera, reddens mollita dicta ut est illud,"fulgebunt iusti sicut sol in regno patris eorum"; ad ignem duratur, ut"panis cor hominis" confirmans ad aspera ut est,"si quis uult post me uenire, abneget semetipsum sibi et tollat crucem suam, et sequatur me"». [MM2016]

^S ¶Codd. : Li447 Gz378 Md214 (239rb) Mt366 Ed1660 (54a) Ed1953 {MM2019} {MM2023}

⁴⁷ de eadem re] deadēre Gz378

⁴⁸ eum] cum Gz378

⁴⁹ id est de] om. Gz378

⁵⁰ proprie Li447 Ed1660 ] + dicit Marcus Ed1953 .

⁵¹ Iterata Li447 Ed1660] Glossa praem. Ed1953 .

⁵² et] om. Gz378

⁵³ Unde Li447 Ed1953 ] + dicitur Ed1660

⁵⁴ Mel-] + « XII pecia » Li447 ( 51vb20 marg.) | Unde dominus iterato] « pecia .XII.^a » praem. Gz378 (213va marg. )

Numérotation du verset Mc. 10,11

Et dixit illis: Quicumque dimiserit uxorem suam et aliam duxerit, adulterium comm<itti>t super eam.

^marg.| {CMC10d1.20} CHRYSOSTOMUS. − Adulterium vocat ‘cum non⁵⁵* sua simul esse’. Non enim est sua quam accepit, prima derelicta. Et propter hoc committit adulterium super eam , id est super secundam quam introducit. Idem autem est et de muliere.
Unde subdit* : ⁵⁶

⁵⁵ cum non] inv. Ed1953

⁵⁶ subdit] sequitur Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,12

Et si uxor dimiserit virum suum et alii nupserit, mechatur.

^marg.| Non enim alteri ut proprio viro potest coniungi, si proprium derelinquat⁵⁷. Et quidem lex prohibuit adulterium manifestum. Sed Salvator hoc non manifestum, neque ab omnibus notum, nature tamen contrarium⁵⁸.^T ^v

^v ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 10-12), [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 128v44-47 ; Vat. gr. 358, f. 149r18-29; Vat. gr. 1229, f. 108v33-48; [CPG C125.2]: Cramer, p. 374.13-22 , Possinus, p. 214 (Victor Antiochenus): «Μοιχείαν οὐν ἐκάλεσε τό μὴ τῇ ἰδίᾳ συνεῖναι οὐκ ἰδίᾳ δὲ σύνεστι*, ὅταν ἰδίαν ἀπολιπὼν﮲διὰ τοῦτο ‘μοιχᾶται ἐπ’αὐτὴν’ τουτέστιν ἐπὶ δευτέραν ἣν ἐπεισάγει τῇ κατὰ φύσιν αὐτῷ συνειμμένῃ﮲ τὸ δὲ αὐτὸ καὶ ἡ γυνὴ ** οὐκ ἰδίῳ σύνεστιν ἀνδρὶ, ἐὰν τὸν ἴδιον καταλίπῃ. Kαὶ ὁ μὲν νόμος τὴν προφανῆ μοιχείαν ἀπεκώλυσεν, ὅτετὴνἐνοικοῦσανἑτέρῳτις [om. Vg1229] διαφθείροι . Ὁ δὲ Σωτῆρ’ [Χριστὸς Vg1229] καὶ τὴν οὐχ ὁμολογουμένην παρὰ πᾶσιν οὐδὲ γινωσκομένην, τῇ φύσει δὲ διελεγχομένην».
* Μοιχείαν οὐν ἐκάλεσε τό μὴ τῇ ἰδίᾳ συνεῖναι οὐκ ἰδίᾳ δὲ σύνεστι] διὰ τοῦτο μοιχείαν ἐκάλεσε τὸ συζεύγνυσθαι πρὸς ἄλλην ζώσης ἐκείνης. Καὶ ἐπὶ γυναικὸς δὲ τὸ ἴσον·μοιχεία δέ ἐστιν τό τε ἰδίᾳ συνεῖναι· οὐκ ἰδίᾳ δὲ σύνεστι φησιν Cramer
** τὸ δὲ αὐτὸ καὶ ἡ γυνὴ] ὁμοίως δὲ καὶ ἡ γυνὴ Vg1229
<cuius fons> Apollinaris Laodicensis , Fragmenta in Mt. 19, 9, ed. J. Reuss, Matthäus-Kommentare aus der griechischen Kirche, Berlin, 1957, p. 30, n° 94.1-7: «Μοιχείαν δέ φησι τὸ τῇ ἰδίᾳ μὴ συνεῖναι· οὐκ ἰδίᾳ δὲ σύνεστιν ὁ τὴν ἰδίαν ἀπολιπών. διὰ τοῦτο «μοιχᾶται ἐπ' αὐτήν», τοῦτ' ἔστιν ἐπὶ τὴν δευτέραν, ἣν ἐπεισάγει τῇ κατὰ φύσιν αὐτῷ συνημμένῃ, ἐὰν τὸν ἴδιον καταλίπῃ. πῶς οὖν ὁ νόμος οὐ συνεχώρει ὁ τὸ «οὐ μοιχεύσεις» λέγων; ἐροῦμεν, ὅτι ὁ μὲν νόμος τὴν προφανῆ μοιχείαν ἀπεκώλυσεν, ὅτε τὴν συνοικοῦσαν ἕτερός τις διαφθείροι· ὁ δὲ σωτὴρ καὶ τὴν οὐχ ὁμολογουμένην παρὰ πᾶσιν οὐδὲ γινωσκομένην τῇ φύσει οὐδὲ διελεγχομένην, ὅτι μοιχεία ἐστίν, τὴν μέντοι πορνεύσασαν ἀποστῆσαι συγχωρεῖ Χριστός, ὅτι δὴ διέλυσεν αὕτη τὴν φυσικὴν σύζευξιν καὶ οὐκέτι ὑπὸ τοῦ ἀνδρὸς» [ADL2019] [MM2019]

^T ¶Codd. : Li447 (51vb ) Md214 (239rb) Mt366 Ed1953 {MM2019}

⁵⁷ derelinquat] relinquat Md214

⁵⁸ contrarium] contractum Md214 (cacogr.)

^marg.| {CMC10d1.21} BEDA. − In Mattheo^wvero scriptum est plenius: « Quicumque dimiserit uxorem suam nisi ob fornicationem etc.⁵⁹* ». Una ergo solummodo⁶⁰* carnalis est causa, fornicatio; una spiritualis, timor Dei⁶¹, ut uxor dimittatur, sicut multi religionis causa fecisse leguntur. Nulla autem causa est Dei lege perscripta ut, vivente ea que relicta est, alia adducatur.^U ^x

^w Mt. 19, 9.

^x ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 559.664-670: «In matheo scriptum plenius est: quicumque dimiserit uxorem suam nisi ob fornicationem et aliam duxerit moechatur. Vna ergo solummodo carnalis est causa fornicatio una spiritalis timor dei ut uxor dimittatur sicut multi religionis causa fecisse leguntur. Nulla autem causa est dei lege praescripta ut uiuente ea quae relicta est alia ducatur». [FG2017]

^U ¶Codd. : Li447 (51vb ) Md214 (239rb) Mt366 Ed1953 {MM2019}

⁵⁹ etc.] om. Ed1953

⁶⁰ solummodo] solum Ed1953

⁶¹ Dei] Domini Li447

^marg.| {CMC10d1.22} CHRYSOSTOMUS. − Quod autem Mattheus dicit Phariseis hec verba dixisse, Marcus vero discipulis, non est contrarium. Contingit enim hec et his et illis dicta fuisse⁶²* .^V ^y

^y ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 10-12), [CPG C125.1]: Vat. gr. 358, f. 149r10-13 ; Vat. gr. 756, f. 128v.41-42 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 374.20-25 ; cf. Possinus, p. 214 (Victor Antiochenus): «καὶ ὁ μὲν Ματθαῖος πρὸς τοὺς Φαρισαίους* καὶ ταῦτα τὸν Σωτῆρά φησιν εἰρηκέναι· ὁ Μάρκος δὲ πρὸς τοὺς μαθητάς οὐκ ἔστι δὲ ἐναντίον. Ἐνδέχεται γὰρ καὶ τούτοις τοῖς κἀκείνοις ταῦτα εἰρηκέναι».
* πρὸς τοὺς Φαρισαίους] om. Vg756
<non hab.> Apollinaris, Chrysostomus, Lamb et Smith , Catholiclibrary.org. [ADL2019] [MM2019]

^V ¶Codd. : Li447 (51vb ) Md214 (239rb) Mt366 Ed1953 {MM2019}

⁶² fuisse] esse Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,
distinctio 2

^marg.| {CMC10d2.1} THEOPHYLACTUS. − [1] Ostensa⁶³ superius nequitia Phariseorum Christum temptantium, [2] nunc ostenditur multa fides turbarum que tantum manuum impositione putabant Christum benedicere parvulos quos illi offerebant.^W ^z
Unde dicitur:

^z ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 13), PG 123, [1] 596A10-12 , [2] 597B1-3 . [CGC2015] [MM2019]

^W ¶Codd. : Li447 (52ra ) Ed1953 {MM2019}

⁶³ Ostensa] Estensa Li447

Numérotation du verset Mc. 10,13

Et offerebant illi parvulos ut tangeret eos.

^marg.| {CMC10d2.2} CHRYSOSTOMUS. ⁶⁴* − Sed discipuli prohibebant offerentes, propter Christi dignitatem.
Et hoc est quod subditur:

⁶⁴ Chrysostomus Li447 ] + In Matthaeum Ed1953

Discipuli autem comminabantur offerentibus⁶⁵.

⁶⁵ offerentibus] quos cum videret Iesus indigne tulit + Li447@ Weber

^marg.| Salvator autem erudiens discipulos sapere moderata et tumorem conculcare mundanum, accipit pueros et eis prenuntiat regnum Dei.^X ^aa
Unde sequitur:

^aa ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 13-14) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 128v48 - 129r.1 ; Vat. gr. 358, f. 149.30-36 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 375. 10-13 ; Possinus, p. 216 (Victor Antiochenus): «Τοῖς προσφέρουσιν* τὰ παιδία διεκώλυον οἱ μαθηταὶ, ἀξιώματος ἕνεκεν. Ὁ δὲ Σωτῆρ διδάσκων αὐτοὺς μετριάζειν καὶ τύφον καταπατεῖν κοσμικόν. ** λαμβάνει καὶ ἐναγκαλίζεται καὶ τούτοις τὴν βασιλείαν ἐπαγγέλλεται *** [ = τοῖς τοιούτοις ἐπαγγέλλεται τὴν βασιλείαν Cramer».
* Τοῖς προσφέρουσιν] τοὺς προσφέροντας Vg358
** Τοῖς προσφέρουσιν... κοσμικόν] Τίνος δὲ ἕνεκεν ἀπεσόβουν τὰ παιδία οἱ μαθηταὶ; ἀξιώματος ἕνεκεν. τί οὖν αὐτός; διδάσκει αὐτοὺς μετριάζειν καὶ τῦφον καταπατεῖν κοσμικόν Τὰ παιδία Cramer
*** τούτοις τὴν βασιλείαν ἐπαγγέλλεται] τοῖς τοιούτοις ἐπαγγέλλεται τὴν βασιλείαν Cramer [ADL2019] <cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt. hom. 62 (63) § 4, PG 58, 600.54-58 : «Καὶ τίνος ἕνεκεν οἱ μαθηταὶ ἀπεσόβουν τὰ παιδία; Ἀξιώματος ἕνεκεν. Τί οὖν αὐτός; ∆ιδάσκων αὐτοὺς μετριάζειν, καὶ τύφον καταπατεῖν κοσμικὸν , καὶ λαμβάνει καὶ ἐναγκαλίζεται, καὶ τοῖς τοιούτοις τὴν βασιλείαν ἐπαγγέλλεται». [MM2019]

^X ¶Codd. : Li447 (52ra ) Md214 (239rb) Mt366 Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 10,14

Et dixit⁶⁶ illis: Sinite parvulos venire ad me et ne prohibueritis eos.

⁶⁶ dixit] ait Li447@ Li447 Weber

^marg.| {CMC10d2.3} ORIGENES. ⁶⁷* − [a] Si quis ergo eorum, qui doctrinam ecclesiasticam profitentur, videat aliquem offerentem quosdam stultos mundi et ignobiles et infirmos, qui propter hoc appellati sunt pueri et infantes, non prohibeat quasi sine iudicio facientem eum qui offert tales salvatori. Post hoc exhortatur discipulos suos, iam viros constitutos, condescendere utilitatibus puerorum ut fiant pueris quasi pueri, ut pueros lucrentur. [c] Nam et ipse cum « in forma Dei esset »^ab, humilians se factus est puer.
[b] Unde subdit:

^ab Phil. 2, 6.

⁶⁷ Origenes] + in Matthaeum Ed1953

Talium est enim⁶⁸ regnum Dei.^Y ^ac

^ac ¶Fons: Origenes , Commentarii in Matthaeum (consensus versionum latinarum), lib. 15, 7 (Mt 19, 13-15), GCS 40, p. 368.2-369.3: «[a] Si* videat ergo quis eorum, qui doctrinam <et disciplinam> ecclesiasticam profitentur, offerentem aliquem quosdam stultos mundi et [lacuna] ignobiles et infirmos, qui propter hoc appellati sunt pueri et infantes; videns autem non* prohibeat (quasi sine iudicio facientem) eum qui offert tales salvatori atque magistro pueros et infantes. Et vide, si non convenit referre quae tractamus ad discipulos, quosdam quidem offerentes pueros, ut manus eis inponat Iesus et oret. alios autem prohibentes eos. et dicat ad eos qui prohibent offerentes pueros Christo magister et salvator et dominus: sinite pueros et nolite prohihere eos venire ad me. Post hoc hortans discipulos suos iam viros constitutos condescendere utilitatibus puerorum (ut fiant pueris quasi pueri ut pueros lucrentur), dicat Iesus: [b] talium est enim regnum caelorum . [c] Nam et ipse cum in forma dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem deo», sed factus est puer, ut dicat de eo».* Si] om. graec. | non] om. graec. [CGC2017] [FG2017] [MM2017].

^Y ¶Codd. : Li447 ( 52ra ) Ed1953 {MM2015}

⁶⁸ est enim Li447 Weber ] inv. Li447@

^marg.| {CMC10d2.4} CHRYSOSTOMUS. ⁶⁹* − Etenim ab omnibus passionibus pura existit anima pueri. Propter hoc oportet ut hoc⁷⁰* ex voluntate operemur que pueri habent per naturam.^Z ^ad

^ad ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 13-14) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 129r.1-3 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 375.24-25 : Possinus, p. 216 (Victor Antiochenus): «καὶ γὰρ πάντων τῶν παθῶν καθαρεύει ἡ ψυχὴ τοῦ παιδίου* καὶ διὰ τοῦτο οὖν φησί [εἶπε Cramer]﮲ τῶν γὰρ τοιούτων ἐστὶν ἡ βασιλεία, ἵνα τῇ προαιρέσει ταῦτα ἐργαζώμεθα, ἄτῃ φύσει τὰ παιδία ἔχει».
* καὶ γὰρ... παιδίου] om. Cramer
<cuius fons> = Chrysostomus , In Mt. hom. 62 (63) § 3, PG 58, 601.4-21 : «Καὶ γὰρ πάντων τῶν παθῶν καθαρεύει ἡ ψυχὴ τοῦ παιδίου [sine commento] ∆ιὰ τοῦτο ἔλεγε· Τῶν γὰρ τοιούτων ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν· ἵνα τῇ προαιρέσει ταῦτα ἐργαζώμεθα, ἃ τῇ φύσει τὰ παιδία ἔχει». [ADL2019] [MM2019]

^Z ¶Codd. : Li447 ( 52rb ) V10650 Ed1953 {MM2019}

⁶⁹ Chrysostomus Li447 ] + In Matthaeum Ed1953

⁷⁰ hoc] hec Ed1953

^marg.| {CMC10d2.5} THEOPHYLACTUS. − Unde⁷¹ non dixit ‘horum est regnum Dei’ sed ‘ talium’ scilicet habentium et ⁷²* studio et labore innocentiam⁷³ et ⁷⁴ simplicitatem quam habent pueri ex natura. Puer enim neque⁷⁵* odit neque malitiose aliquid operatur neque verberatus⁷⁶ a matre discedit. Sed etsi⁷⁷ eum vilibus⁷⁸ induat vestimentis, prefert ea regalibus indumentis. Sic et ille qui vivit secundum virtutem Ecclesie matris sue, nihil huic prehonorat neque etiam reginam multorum voluptatum⁷⁹*.^AA ^ae
Unde et Dominus subdit:

^ae ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 14), PG 123, 597B10-C4 [CGC2015]* : «Ὅρα, οὐκ εἶπε, Τούτων γάρ ἐστιν ἡ βασιλεία, ἀλλὰ τῶν τοιούτων, τουτέστι τῶν ἐχόντων ἐξ ἀσκήσεως τὴν ἀκακίαν, ἣν τὰ παιδία ἔχουσιν ἀπὸ φύσεως. Τὸ γὰρ παιδίον οὔτε φθονεῖ, οὔτε μνησικακεῖ, οὔτε μαστιζόμενον παρὰ τῆς μητρὸς ἀφίσταται. Ἀλλὰ κἂν ῥάκια αὕτη φορῇ, τῆς βασιλίδος ταύτην προτιμᾷ. Οὕτω καὶ ὁ κατ’ ἀρετὴν ζῶν, τῆς μητρὸς αὐτοῦ, τῆς Ἐκκλησίας λέγω, οὐδὲν προτιμᾷ, οὐδὲ τὴν βασιλεύουσαν τῶν πολλῶν ἡδονήν».
¶Nota Le grec dit sans ambiguité que “celui qui vit selon la vertu de l’Eglise sa mère ne fait rien passer avant son honneur, pas même la volupté qui règne sur la multitude”. Les manuscrits les plus proches de l’archétype accordent par attraction voluptatum avec multorum (“pas même la reine des plaisirs de beaucoup"); la tradition majoritaire, dépendante de l’exemplar corrigé π², lit “voluptate” (“... pas même par la volupté qui règne sur la multitude”). A la période humaniste, l’accès au grec a permis de restituer l’accusatif voluptatem (ἡδονήν). On conjecturera que le traducteur a lu voluptatem, placé dans sa traduction littérale à la fin de la phrase comme en grec. Thomas ou ses collaborateurs ont corrigé cette position insolite du complément d’objet direct par rapport au verbe en remplaçant l’accusatif par une formule de style au génitif. [MM2021]

^AA ¶Codd. : Arag3 Li447 ( 52rb ) Md214 (239va) Mt366 Urb26 V794 V795 V10650 Ed1470 Ed1657 Ed1953 {MM2019}

⁷¹ Unde] Vel V794

⁷² et Li447] ex Ed1953

⁷³ innocentiam] innocentium Md214 Arag3 V794 Urb26

⁷⁴ et] sed Urb26

⁷⁵ neque] non V794 Ed1470 Ed1657 Ed1953

⁷⁶ verberatus] verberatur Md214

⁷⁷ etsi] si V795

⁷⁸ vilibus] vilibet Urb26

⁷⁹ voluptatum Li447² (voluntatum Li447*)] voluptate Mt366 V10650 V794 V795 Arag3, voluptatem Urb26 Ed1470 Ed1657 Ed1953 cum graec.

Numérotation du verset Mc. 10,15

Amen dico vobis: Quisquis non receperit regnum Dei velut parvulus, non intrabit in illud.

^marg.| {CMC10d2.6} BEDA. − Id est nisi talem habueritis innocentiam et animi puritatem sicut parvulus habet, regnum celorum non poteritis intrare. Aliter. Regnum Dei, id est doctrinam evangelii, sicut parvulus, accipere⁸⁰* iubemur quia quomodo parvulus in discendo non contradicit doctoribus neque rationes et verba componit eis resistens sed fideliter suscipit que docetur⁸¹* et cum metu obtemperat et discit; ita et nos obediendo simpliciter, et sine ulla contradictione verbum Domini suscipere debemus.^AB ^af
Sequitur:

^af ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 559.684-695: «Sicut puer non perseuerat in iracundia non laesus meminit non uidens pulchram mulierem delectatur non aliud cogitat aliud loquitur sic et uos, nisi talem habueritis innocentiam et animi puritatem, regnum caelorum non poteritis intrare. Aliter. Regnum dei, id est doctrinam evangelii, sicut paruulus accipere iubemur quia quo modo paruulus in discendo non contradicit doctoribus neque rationes et uerba componit aduersum eos resistens sed fideliter suscipit quod docetur et cum metu obtemperat et quiescit ita et nos in oboediendo simpliciter et sine ulla retractatione uerbis domini facere debemus». [FG2017]

^AB ¶Codd. : Li447 ( 52rb ) Ed1953 {MM2019}

⁸⁰ accipere] recipere Ed1953

⁸¹ docetur] docent Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,16

Et complexans eos et imponens manus super illos benedicebat eos⁸².

⁸² eos] illos Li447

^marg.| {CMC10d2.7} CHRYSOSTOMUS. − Bene autem amplexatur eos ad benedictionem tamquam in⁸³ proprium sinum elevans, propitiatus facturam suam ab eo cadentem ab initio et divisam. Imponit autem parvulis manus, docens⁸⁴ divine virtutis operationem. Et quidem secundum consuetudinem aliorum manus imponit; sed non secundum consuetudinem operatur: Deus enim existens, humanum modum servabat tamquam verus homo factus.^AC ^ag

^ag ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 16) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 129r3-7 ; Vat. gr. 358, f. 147.36; [CPG C125.2]: Cramer, p. 375.26- 376.3 ; Possinus, p. 216 (Victor Antiochenus): «καλὸν δὲ καὶ ἐναγκαλισάμενος αὐτὰ εὐλογεῖ [κατευλογεῖν Vat. gr. 358, κατηυλογεῖ Cramer Possinus] πάλιν γὰρ ὥσπερ εἰς ἀγκάλας ἐπανάγεται τοῦ δημιουργοῦ τὸ ποίημα χωρισθὲν ἀπ’αὐτοῦ κατ’ ἀρχὴν καὶ ἐκπεπτωκός. Ἐπετίθει δὲ τὰς χεῖρας τοῖς παιδίοις, τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν διδασκούσης τὴν τῆς θείας δυνάμεως ἐπίθεσιν, ᾗ τὸ ἔργον τὸ ἑαυτῆς τελειοῖ. Τὸ δὲ σχῆμα κοινὸν, καὶ κατὰ τὴν συνήθειαν τῆς τῶν χειρῶν ἐπιθέσεως ποιεῖ ὁ Χριστὸς, οὐ μὴν κατὰ τὴν συνήθειαν ἐνεργεῖ ὅτι δὴ Θεὸς ὣν καὶ τὸν ἀνθρώπινον τρόπον διεφύλαττεν ὡς ἄνθρωπος κατὰ ἀλήθειαν γεγονὼς».
<cuius fons> Apollinaris Laodicenus , Fragmenta in Mt. 19, 14-15, ed. J. Reuss, Matthäus-Kommentare aus der griechischen Kirche, Berlin, 1957, p. 32, n° 98.15-16. [ADL2019] [MM2019]

^AC ¶Codd. : Li447 ( 52rb ) Ed1953 {MM2019}

⁸³ tamquam] + in Li447

⁸⁴ docens] om. Li447

^marg.| {CMC10d2.8} BEDA. − Complexus etiam benedixit parvulos ut humiles spiritu sua benedictione et gratia et dilectione dignos esse significet.^AD ^ah

^ah ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 559.684-695: «Et complexus benedicit paruulos ut humiles spiritu sua benedictione gratia et dilectione dignos esse significet». [FG2017]

^AD ¶Codd. : Li447 ( 52va ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 10,
distinctio 3

^marg.| {CMC10d3.1} BEDA. − [b] Audiverat quidam a Domino, tantum eos qui parvulorum volunt esse similes, dignos esse introitu regni celestis⁸⁵* atque ideo poscit⁸⁶ sibi exponi non per parabolas⁸⁷*, sed aperte, quibus operum meritis vitam eternam consequi possit.
[a] Unde dicitur:

⁸⁵ celestis] celorum Ed1953

⁸⁶ poscit] possit Li447

⁸⁷ per parabolas] parabolis Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,17

Et cum egressus esset in via⁸⁸*, procurrens quidam genu flexo ante eum, rogabat eum dicens: Magister bone, quid faciam ut vitam eternam percipiam?^AE ^ai

^ai ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 559.684-695: «[a] Et cum egressus esset in uiam procurrens quidam genu flexo ante eum rogabat eum dicens: magister bone, quid faciam ut uitam aeternam percipiam? [b] audierat credo iste quaesitor uitae aeternae a domino tantum eos qui paruulorum uelint esse similes dignos esse introitu regni caelestis atque ideo curam gerens tractatus certioris poscit sibi non per parabolas sed aperte quibus operum meritis uitam aeternam consequi possit exponi». [FG2017]

^AE ¶Codd. : Li447 ( 52va ) Ed1953 {MM2019}

⁸⁸ via] viam Ed1953

^marg.| {CMC10d3.2} THEOPHYLACTUS. − Miror de hoc iuvene, qui omnibus aliis pro infirmitatibus ad Christum accedentibus, hic vite eterne possessionem postulat, cum maligna sit passio avaritie, propter quam postmodum contristatus est.^AF ^aj

^aj ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 17), PG 123, 600B3-6. [CGC2015]

^AF ¶Codd. : Li447 ( 52va ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC10d3.3} CHRYSOSTOMUS. ⁸⁹* − Quia vero accesserat ad Christum tamquam ad hominem et ad unum iudaicorum doctorum, Christus tamquam homo respondit eidem.
Unde sequitur:

⁸⁹ Chrysostomus Li447 ] + In Matthaeum Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,18

Iesus autem dixit ei⁹⁰: Quid me dicis bonum? Nemo bonus nisi unus Deus.

⁹⁰ Iesus autem dixit ei] om. Li447@

^marg.| Hec autem dicens non excludit homines a bonitate sed a comparatione bonitatis divine.^AG ^ak

^ak ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 17-18) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 129r.28-40 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 376.16-24 ; Possinus, p. 216 (Victor Antiochenus): «Ἐπειδὴ ὡς ἀνθρώπῳ προσῆλθε, καὶ ἑνὶ τῶν πολλῶν Ἰουδαϊκῶν διδασκάλων διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ὡς ἄνθρωπος αὐτῷ διαλέγεται. [sine commento] ἀλλ’ οὐδὲ τοὺς ἀνθρώπους ἀποστερῶν ἀγαθότητος τοῦτο λέγει, ἀλλὰ πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῆς τοῦ Θεοῦ ἀγαθότητος».
<cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt. hom. 63 (64) § 1 (Mt. 19, 16), PG 58, 603.19-31 : «Ἐπειδὴ ὡς ἀνθρώπῳ προσῆλθε ψιλῷ, καὶ ἑνὶ τῶν πολλῶν, καὶ διδασκάλῳ Ἰουδαϊκῷ: διὰ δὴ τοῦτο ὡς ἄνθρωπος αὐτῷ διαλέγεται. [sine commento] καὶ αὐτὸ δὲ τοῦτο ὅταν λέγῃ, οὐδὲ τοὺς ἀνθρώπους ἀποστερῶν ἀγαθότητος λέγει, ἀλλὰ πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῆς τοῦ Θεοῦ ἀγαθότητος». [ADL2019] [MM2019]

^AG ¶Codd. : Li447 ( 52vb ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC10d3.4} BEDA. − Unus autem⁹¹ bonus, non Pater solus intelligendus est sed et Filius qui dicit^al: « Ego sum pastor bonus » sed et Spiritus sanctus quia dicitur ^am: « Pater de celo⁹²* dabit spiritum bonum petentibus se ». Ipsa enim una et individua Trinitas, Pater et Filius et Spiritus sanctus, solus et unus Deus bonus est. Non igitur Dominus se bonum negat sed esse Deum significat. Non se magistrum bonum non esse sed magistrum⁹³ absque Deo nullum bonum esse testatur.^AH ^an

^al Io. 10, 11.

^am Lc. 11, 13.

^an ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 560.711-718: «Vnus autem deus bonus non pater solus intellegendus est sed et filius qui dicit, ego sum pastor bonus, sed et spiritus sanctus quia pater de caelo dabit spiritum bonum petentibus se, id est ipsa una de indiuidua trinitas pater et filius et spiritus sanctus solus et unus deus bonus est. Non igitur dominus se bonum negat sed esse deum significat non se magistrum bonum non esse sed magistrum absque deo nullum bonum esse testatur». [FG2017]*

^AH ¶Codd. : Li447 ( 52vb ) Ed1953 {MM2019}

⁹¹ autem] Deus + Li447

⁹² celo] celis Ed1953

⁹³ bonum non esse, sed magistrum] om. hom. Li447

^marg.| {CMC10d3.5} THEOPHYLACTUS. − Voluit igitur Dominus per hec verba mentem iuvenis facere altiorem, ut ipsum cognosceret tamquam Deum. Sed et aliud quidem innuit in his verbis ut quando debes conferre cum aliquo, non adulando cum eo conferas sed respicias radicem bonitatis et fontem Deum et ei prestes honorem.^AI ^ao

^ao ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 18), PG 123, 600A11-B3. [CGC2015]

^AI ¶Codd. : Li447 ( 52vb ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC10d3.6} BEDA. − [b] Notandum autem quod iustitia legis suo tempore custodita, non solum bona terre, verum etiam suis cultoribus⁹⁴* vitam conferebat⁹⁵. [a] Unde Dominus de vita eterna querenti consequenter dixit:

⁹⁴ cultoribus Li447 ] electoribus Ed1953

⁹⁵ conferebat Li447 ] conferabat Li447

Numérotation du verset Mc. 10,19

Precepta nosti ne adulteres, ne occidas, etc.

^marg.| Hec est enim puerilis innocentia, que nobis imitanda proponitur, si regnum Dei volumus intrare.
[c] Unde sequitur:

Numérotation du verset Mc. 10,20

Et⁹⁶* ille respondens ait: Magister, hec omnia observavi a iuventute mea.

⁹⁶ Et Li447 Weber] At Li447@ Ed1953

^marg.| Non est putandus homo iste vel voto temptantis, ut quidam putaverunt, dominum interrogasse, vel de vita sua⁹⁷* esse mentitus, sed simpliciter ut vixerat esse confessus quod patet ex hoc quod subditur:

⁹⁷ vita sua Li447] inv. Li447 Ed1953

Iesus autem, intuitus eum, dilexit eum⁹⁸* .

⁹⁸ eum Li447 ] + et dixit ei Ed1953

^marg.| Si autem aut mendacii aut simulationis noxa reus teneretur, nequaquam intuitus arcana cordis eius diligere⁹⁹ diceretur Iesus.^AJ ^ap

^ap ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 560. 722-733: «[a] Praecepta nosti: ne adulteres ne occidas ne fureris ne falsum testimonium dixeris ne fraudem feceris honora patrem tuum et matrem. Haec est puerilis innocentiae castitas quae nobis imitanda proponitur, si regnum dei uolumus intrare. [b] Notandum sane quia iustitia legis suo tempore custodita non solum bona terrae uerum etiam suis cultoribus uitam conferebat aeternam. [c] Et ille respondens ait: magister, haec omnia obseruaui a iuuentute mea. Iesus autem intuitus eum dilexit eum et dixit illi: unum tibi deest. Non est putandus homo iste uel uoto temptantis ut quidam putauere dominum interrogasse uel de sua esse uita mentitus cum se legis mandata custodisse dicebat sed simpliciter ut uixerit esse confessus quia, si mendacii aut simulationis noxa reus teneretur, nequaquam intuitus archana cordis eius diligere diceretur iesus». [FG2017]

^AJ ¶Codd. : Li447 ( 52vb ) Ed1953 {MM2017}

⁹⁹ diligere Ed1953 ] + eum Li447

^marg.| {CMC10d3.7} ORIGENES. ¹⁰⁰* − In hoc enim quo dilexit eum vel osculatus est eum, videtur affirmasse professionem eius, qui dixit se omnia ista implesse. Intendens enim mente in eum, vidit hominem ex bona conscientia confitentem.^AK ^aq

^aq ¶Fons: Origenes , Commentarii in Matthaeum (consensus versionum latinarum), lib. 15, 14 (Mt 19, 16-22), GCS 40, p. 386.19-32: «Et si quod aliud est mandatum, in hoc verbo recapitulatur: diliges proximum tuum sicut teipsum. nam secundum Marcum sic dicit: intendens in eum qui dixerat: Omnia haec servavi a iuventute mea dilexit eum vel osculatus est eum. videtur enim adfirmasse professionem eius, qui dixit se omnia ea inplesse [lacuna] intendens enim in eum mente vidit hominem ex bona conscientia confitentem se proposita implevisse mandata». [CGC2017] [MM2017].

^AK ¶Codd. : Li447 (53ra) Ed1953 . {MM2017}

¹⁰⁰ Origenes] + Super Mattheum Ed1953

^marg.| {CMC10d3.8} CHRYSOSTOMUS. − [a] Dignum tamen est inquirere qualiter hunc dilexit, qui eum non erat secuturus¹⁰¹* . Est autem hoc dicere quoniam, quantum ad priora, dignus erat¹⁰² amore, que legis sunt observans a iuventute. Circa finem vero neque diminutionem prioris dilectionis consecutus est, sicut neque perfectionem suscepit. [c] Etsi enim non excesserat mensuram humanam, [b] Christi perfectionem non¹⁰³ sequens, [d] nullo tamen crimine existebat reus, iuxta possibilitatem hominis legem observans; et in hac observatione Christus eum dilexit.^AL ^ar

^ar ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 24) [CPG C125.1], Vat. gr. 756, f. 129v.1-7 , [CPG C125.2]: Cramer, p. 379.27 - 380.11 : «[a] ἄξιον δὲ ἔτι ζητῆσαι πῶς ἠγάπησεν αὐτὸν μὴ μέλλοντα ἐπὶ τὴν ζωὴν ἀκολουθεῖν﮲ ἔστι δὲ τοῦτο εἰπεῖν ὅτι ** ἐπὶ μὲν τοῖς προτέροις ἀγάπης ἄξιος ἦν, ὁ τὰ τοῦ νόμου φυλάξας* καὶ ταῦτα ἐκ νεότητος﮲ τῇ δὲ περὶ τὸ τέλειον ὀλιγωρίᾳ τὴν ἐπὶ τοῖς πρόσθεν ἀγάπην τελείαν οὐκ εἴασεν γενέσθαι· ὥσπερ οὐδὲ τὴν τελειότητα ἐδέξατο. [+ Διόπερ ὁ Παῦλος ἀτελὲς ἅπαν τὸ ἐν τῷ νόμῳ καταλαβὼν, ἐπὶ τὴν τελειότητα ἔσπευσεν· “ ἅτινα γὰρ ἦν μοι κέρδη, ταῦτα ἥγημαι διὰ τῶν “ χρηστῶν ζημίαν.” οὐκ οὖν εἰ κέρδος καὶ ἡ τοῦ νόμου πλήρωσις ἐν καιρῷ, δικαίως καὶ ἡ ἐπὶ ταύτην ἀγάπη Cramer] [b] Τὸ γὰρ [δὲ Cramer] μὴ ἀκολουθῆσαι πρὸς τὸ τέλειον, τῆς τελείας ἀγάπης ἀφείλετο τὸν μὴ ἀκολουθήσαντα. [+ ἐξελέγχεται δὲ ἐν τῷ λόγῳ Μαρκιανιστῶν τε παράνοια καὶ Μανιχαίων, οἱ τὸν νόμον ἀλλότριον εἶναι φασιν τοῦ Χριστοῦ. οὐ γὰρ ἐπὶ τοῦ ἀλλοτρίου πληρώσει ἠγάπησεν ἂν ὁ Χριστὸς τὸν περὶ ταύτης παρρησιασαμένον Cramer]· οὐ [+ μὴν οὐδὲ Cramer] τὸ ἄπταιστον oὖν αὐτῷ μεμαρτύρηται*** [c] ἢ γὰρ ἂν ὑπερβεβηκὼς ᾖ [ἦν Cramer] τὰ ἀνθρώπινα μέτρα, [d] οὐδὲ μιᾷ ἔνοχος ὢν ἁμαρτίᾳ· ἀλλὰ τῷ δυνατὸν ἀνθρώπῳ περιφυλάξασθαι τὸν νόμον, ἐκεῖνόν τε ἐμαρτύρησεν ἐν ἑαυτῷ· καὶ Χριστὸς ἐπὶ τῇ δυνατὴ τῶν νόμων τηρήσει ἠγάπησεν».
* ἄξιον δὲ ἔτι ζητῆσαι] ζητήσειε δ’ἂν τις Cramer
** τοῦτο εἰπεῖν ὅτι] om. Cramer
*** τὸ ἄπταιστον oὖν αὐτῷ μεμαρτύρηται] οὐ μὴν οὐδὲ τὸ ἄπταιστον μεμαρτύρηκε τῷ λέγοντι, ‘ταῦτα πάντα ἐφυλαξάμην ἐκ νεότητός μου’ Cramer
<cuius fons> Apollinaris Laodicensis , Fragmenta in Mt. 19, 28-29, ed. J. Reuss, Matthäus-Kommentare aus der griechischen Kirche, Berlin, 1957, p. 33.15-20, n° 98.
<non hab.> Possinus. [ADL2019] [MM2019]

^AL ¶Codd. : Li447 ( 53ra ) Ed1953 {MM2017}

¹⁰¹ secuturus] secutus Ed1953

¹⁰² erat] era cacogr. Li447

¹⁰³ non Ed1953 ] om. Li447

^marg.| {CMC10d3.9} BEDA. − Diligit enim Dominus eos qui mandata legis, quamvis minora, custodiunt; sed nihilominus que in lege minus fuerant¹⁰⁴* his qui perfecti esse desiderant ostendit quia¹⁰⁵ non venit solvere legem sed adimplere.
Unde sequitur:

¹⁰⁴ fuerant Li447 Mt366 ] fuerat Ed1953

¹⁰⁵ quia] quod Li447

Numérotation du verset Mc. 10,21

Et dixit ei¹⁰⁶*: Unum tibi deest. Vade, quecumque habes vende et da pauperibus et habebis thesauros¹⁰⁷* in celo et veni sequere me.

¹⁰⁶ ei Li447 Mt366 Li447@ Mt366@ ] om. Ed1953

¹⁰⁷ thesauros] restit. iuxta Li446@ Mt366@, thes. codd., thesaurum Ed1953

^marg.| Quicumque enim perfectus esse voluerit, debet vendere que habet, non ex parte, sicut Ananias fecit et Saphira^assed totum.^AM ^at

^as Cf; Act. 5, 1-2.

^at ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 560.733-742: «Diligit enim dominus eos qui mandata legis quamuis minora custodiunt sed nihilominus quod in lege minus fuerat his qui perfecti esse desiderant ostendit quia non uenit soluere legem aut prophetas sed adimplere. Ad quam profecto adimpletionem pertinet quod hic consequenter adiungit: vade quaecumque habes uende et da pauperibus et habebis thesaurum in caelo et ueni sequere me. Quicumque perfectus esse uoluerit debet uendere quae habet et non ex parte uendere sicut annanias fecit et saphira sed totum uendere et cum uendiderit dare omne pauperibus et sic sibi praeparare thesaurum in regno caelorum». [FG2017]

^AM ¶Codd. : Li447 ( 53rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019} {MM2023}

^marg.| {CMC10d3.10} THEOPHYLACTUS. − Et cum vendiderit, dare pauperibus, non histrionibus et luxuriosis.^AN ^au

^au ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 17), PG 123, 600B9-10 : «Ὅρα δέ , οὐκ εἶπεν, ὅτι Ὕπαγε, ὅσα ἔχεις πώλει κατὰ μέρος καὶ δίδου, ἀλλὰ πώλησον ἀπὸ μιᾶς, καὶ δός, ἀλλὰ πτωχοῖς, ἀλλὰ μὴ κόλαξι καὶ ἀσώτοις». [CGC2015] [transcr. VS2022] [MM2023]

^AN ¶Codd. : Li447 ( 53rb ) Gz378 Ed1953 {MM2019} {MM2023}

^marg.| {CMC10d3.11} CHRYSOSTOMUS. ¹⁰⁸* − Bene autem non fecit vite eterne ¹⁰⁹* mentionem sed thesauri dicens: Et habebis thesauros in celo . Quia enim de pecuniis erat sermo et de abrenuntiatione omnium, ostendit quod reddit plura his que precepit¹¹⁰ relinquere, quanto maius est celum quam terra.^AO ^av

^av ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 22) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 129r.47-49 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 377.25-29 , Possinus, p. 220-221 (Victor Antiochenus): «καλῶς δὲ οὐχὶ ζωῆς ἐμνημόνευσεν, ἀλλὰ θησαυροῦ λέγων καὶ ἕξεις ἐν οὐρανῷ* . Ἐπειδὴ γὰρ περὶ χρημάτων ἦν ὁ λόγος καὶ πάντων αὐτὸν γυμνω θεῖναι παρῄνει, δείκνυσιν ὅτι οὐκ ἀφαιρεῖται τὰ ὄντα, ἀλλὰ καὶ τίθησι [προστίθησι Cramer] τοῖς οὖσι πλείονα ὣν ἐκέλευσε παρασχεῖν, καὶ τοσοῦτον μείζον, ὅσον γῆς ὁ οὐρανός».
* καὶ ἕξεις ἐν οὐρανῷ] om. Cramer
<cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt. hom. 63 (64) § 2, PG 58, 605.10-14 : «Καὶ γὰρ τὸ ἀκολουθεῖν αὐτῷ, μεγάλη ἀντίδοσις. Καὶ ἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανοῖς. Ἐπειδὴ γὰρ περὶ χρημάτων ἦν ὁ λόγος, καὶ πάντων αὐτὸν γυμνωθῆναι παρῄνει, δεικνὺς ὅτι οὐκ ἀφαιρεῖται τὰ ὄντα, ἀλλὰ προστίθησι τοῖς οὖσι, καὶ πλείονα ὧν ἐκέλευσε παρασχεῖν ἔδωκεν﮲ οὐ πλείονα δὲ μόνον ἀλλὰ καὶ τοσούτῳ μείζονα, ὅσον γῆς οὐρανὸς, καὶ ἔτι πλέον». [ADL2019] [MM2019]
<ex quo> Chrysostomus, In Mt., hom. 63 (Mt. 19, 16), Burgundionis versio, BAV, Vat. lat. 383, f. 203va-b : «Etenim sequi {vel in sequendo} eum magna est retributio et habetis thesaurum in celis. Quia enim de pecuniis erat sermo omnibus eum denudatum esse ammonuit monstrans quoniam non auferre que sunt sibi sed adicit his que sunt et ampliora his que iussit tribuere dedit. Non ampliora autem {solum} sed tanto maiora quanto terra celum maius est et adhuc plus».[MM2019]

^AO ¶Codd. : Li447 ( 53va ) Ed1953 {MM2019}

¹⁰⁸ Chrysostomus Li447 ] + In Matthaeum Ed1953

¹⁰⁹ vite eterne] inv. Ed1953

¹¹⁰ precepit] precipit Li447

^marg.| {CMC10d3.12} THEOPHYLACTUS. − [a] Sed, [c] quia multi sunt pauperes non humiles, sed ebrii aut aliquam aliam habentes malitiam, propter hoc dicit: [b] Et veni, sequere me .^AP ^aw

^aw ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 21), PG 123, 600B13-C2 : «[a] Ἀλλὰ [b] καὶ δεῦρο, ἀκολούθει μοι, τουτέστι, καὶ τὴν ἄλλην ἅπασαν ἀρετὴν μέτελθε. [c] Πολλοὶ γὰρ ἀκτήμονες μέν εἰσιν, οὐ ταπεινόφρονες δέ, ἢ καὶ ταπεινόφρονες μέν, ἀλλὰ μέθυσοι ἢ ἄλλο τι κακὸν ἔχοντες. Διὰ τοῦτο οὖν ὁ Κύριος λέγει· Πώλησον, καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ ἀκολούθει μοι, ἄρας τὸν σταυρόν, τουτέστι, πρὸς θάνατον τὸν ὑπὲρ ἐμοῦ ἑτοιμάσας σεαυτόν». [CGC2015] [transcr. VS2022] [rev. MM2023]

^AP ¶Codd. : Li447 ( 53va ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC10d3.13} BEDA. − Sequitur¹¹¹* Dominum qui imitator eius est et per vestigia eius graditur.^AQ ^ax
Sequitur:

^ax ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 561.747-749: «Sequitur autem dominum qui imitator eius est et per uestigia illius graditur».
<cuius fons> = Hieronymus, In Mt., lib. 1, CCSL 77, p. 170.876-877 [FG2017]*

^AQ ¶Codd. : Li447 ( 53va ) Ed1953 {MM2019}

¹¹¹ Sequitur] + enim Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,22

Qui contristatus in verbo abiit merens.

^marg.| {CMC10d3.14} CHRYSOSTOMUS. ¹¹²* − Et causam tristitie subdit evangelista dicens:

¹¹² Chrysostomus Li447 ] + In Matthaeum Ed1953

Erat enim possessiones habens multas.

^marg.| Non enim eodem modo afficiuntur qui pauca habent et qui multa. Adiectio enim acquisitarum divitiarum maiorem flammam cupiditatis accendit.^AR ^ay
Sequitur:

^ay ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 22) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 129r47- 129v1 ; [CPG C125.2], Cramer, p. 377.30- 378.1 ; Possinus, p. 221 (Victor Antiochenus): «Προστίθησι δὲ καὶ τὴν αἰτίαν τῆς λύπης ὁ Εὐαγγελιστὴς εἰπὼν* ἦν γὰρ ἔχων κτήματα πόλλὰ , οὐ γὰρ [= Coislin23, οὐχ Cramer] ὁμοίως κατέχονται οἱ τὰ ὁλίγα ἔχοντες καὶ οἱ τὰ πολλὰ [πολλῇ καὶ οἱ βαπτισθέντες μέθῃ Cramer ]. Ἡ γὰρ προσθήκη τῶν ἐπεισιόντων, μεῖζονα ἀνάπτει τὴν φλόγα».
* Προστίθησι... εἰπὼν] om. Cramer
<cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt. hom. 63 (64) § 2, PG 58, 605.10-14 : «Εἶτα, ὥσπερ δεικνὺς ὁ εὐαγγελιστὴς, ὅτι οὐκ ἀπεικός τι πέπονθε, φησίν: Ἦν γὰρ ἔχων χρήματα πολλά. Οὐ γὰρ ὁμοίως κατέχονται οἱ τὰ ὀλίγα ἔχοντες, καὶ οἱ πολλῇ βαπτισθέντες περιουσίᾳ, τυραννικώτερος γὰρ τότε ὁ ἔρως γίνεται. Ὅπερ ἀεὶ λέγων οὐ παύομαι, ὅτι ἡ προσθήκη τῶν ἐπεισιόντων μείζονα ἀνάπτει τὴν φλόγα». [ADL2019] [MM2019]

^AR ¶Codd. : Li447 ( 53va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 10,23

Et circumspiciens Iesus, ait discipulis suis: Quam difficile qui pecunias¹¹³* habent in regnum Dei introibunt¹¹⁴* .

¹¹³ pecunias restit. iuxta Li446@ Mt366@ ] pecu. codd., pecuniam Ed1953

¹¹⁴ introibunt restit. iuxta Li446@ Mt366@] intro. codd., introire Ed1953

^marg.| {CMC10d3.15} THEOPHYLACTUS. − Non hoc dicit quod divitie male sint sed habentes ipsas ut custodiant. Decet enim non ipsas habere, id est retinere et custodire sed eis in necessariis uti et in servitio hominis esse.^AS ^az

^az ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 23? cf. 32), PG 123, 601A6-11 : «Οὐχὶ τὰ χρήματα κακά, ἀλλ’ οἱ ἔχοντες αὐτὰ διαβάλλεσθαι ἄξιοι· δεῖ γὰρ μὴ ἔχειν αὐτά, τουτέστι κατέχειν, ἀλλὰ χρῆσθαι αὐτοῖς εἰς δέον. Χρήματα γὰρ εἴρηται παρὰ τὸ εἰς χρῆσιν εἶναι ἀνθρώποις, οὐχὶ παρὰ τὸ κατέχεσθαι». [CGC2015] [transcr. VS2022] [rev. MM2023]
¶Nota: ut custodiant traduit διαβάλλεσθαι ἄξιοι: (ceux qui détiennent les richesses) de façon suffisante pour les détourner (διαβάλλω). Dans les contextes où il est question d’argent, ἄξιος prend un sens technique évoquant la capacité ou la suffisance déterminées par le verbe qui suit; cf. Alain Blanc, Les adjectifs sigmatiques du grec ancien. Un cas de métamorphisme dérivationnel, § 6.2.5.3-4 , Universités Rouen-Normandie, Lyon 2 et Lyon 3, 2017, p. 199-200. – Custodire traduit διαβάλλω (détourner) au sens métonymique de séquester, tenir sous clé, rendre inaccessible. [MM2023]

^AS ¶Codd. : Li447 ( 53va ) Mt366 Ed1953 {MM2019} {MM2023}

^marg.| {CMC10d3.16} CHRYSOSTOMUS. ¹¹⁵* − [1] Dixit autem hoc Dominus discipulis pauperibus existentibus et nihil possidentibus, instruens eos inopiam non erubescere et quasi excusando eis respondens, pro eo quod nihil eos habere concesserat.
Sequitur:

¹¹⁵ Chrysostomus Li447 ] + In Matthaeum Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,24

Discipuli autem obstupescebant¹¹⁶* in verbis eius.

¹¹⁶ obstupescebant restit. iuxta Li446@ Mt366@ ] obstu. Li447 Mt366, obstupuerunt Ed1953

[2] Manifestum est enim quoniam inopes existentes pro aliorum salute dolebant. ^AT ^ba

^marg.| {CMC10d3.17} BEDA. − Sed quia inter pecunias habere et amare multa distantia est. Unde et Salomon ^bb non ait ‘ Qui habet ’, sed: « Qui amat divitias fructum non capit ex eis ». Ideo Dominus obstupescentibus discipulis verba premisse sententie exponit.
Unde sequitur:

^bb Qo. (Ecl.) 5, 10.

At Iesus rursus respondens ait illis: Filioli, quam difficile est confidentes in pecuniis in regnum Dei introire.

^marg.| Ubi notandum est quod non ait quam impossibile est sed quam difficile est . Quod enim impossibile est omnino fieri non potest quod difficile cum labore potest.^AU ^bc

^bc ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 561.760-772: «Sed inter pecunias habere et pecunias amare multa distantia est. Multi enim habentes non amant, multi non habentes amant. Item alii et habent et amant, alii nec habere nec amare se diuitias saeculi gaudent quorum tutior status est qui dicere cum apostolo ualent: nobis mundus crucifixus est et nos mundo. Vnde et Salomon non ait, qui habet, sed qui amat diuitias fructus non capiet ex eis. Et ipse dominus obstupescentibus in uerbis huius sententiae discipulis exponendo subiunxit dicens: filioli quam difficile est confidentes in pecuniis regnum dei introire . Vbi notandum quod non ait quam impossibile sed quam difficile est. Quod enim impossibile est fieri omnino non potest, quod difficile cum labore potest». [FG2017]

^AU ¶Codd. : Li447 ( 53va ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| { CMC10d3.18} CHRYSOSTOMUS. ¹¹⁷* − Vel dicens difficile , ostendit esse impossibile et non simpliciter sed cum quadam intensione¹¹⁸* et hoc ostendit exemplo, dicens:

¹¹⁷ Chrysostomus Li447 ] + In Matthaeum Ed1953

¹¹⁸ intensione] intentione Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,25

Facilius est camelum per foramen acus transire quam divitem intrare in regnum Dei.^AV ^bd

^bd ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 25-27) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 129v19-26 ; ed. Matthaei 1775, p. 193.8-13; [CPG C125.2]: Cramer, p. 378.14-17 , Possinus, p. 223 (Victor Antiochenus): «[…] Εἰπὼν δὲ δύσκολον, προιὼν δείκνυσι ὅτι ἀδύνατον καὶ * οὐχ ἁπλῶς [+ εἶπεν Cramer], ἀλλὰ καὶ [om. Cramer] μετ’ ἐπιτάσεως ἀδύνατον ** καὶ τοῦτο ἐκ τοῦ παραδείγματος ἐδήλωσεν [+ ἐκ Cramer] τοῦ κατὰ τὴν κάμηλον καὶ τὴν βελόνην· […]».
* προιὼν δείκνυσι ὅτι ἀδύνατον καὶ] om. Cramer
** καὶ οὐχ... ἀδύνατον] om. Ed1775 (A)
<cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt. hom. 63 (64) § 2 (Mt. 19, 24), PG 58, 605.54-58 : «Εἰπὼν δὲ δύσκολον, προϊὼν δείκνυσιν ὅτι καὶ ἀδύνατον, καὶ οὐχ ἁπλῶς ἀδύνατον, ἀλλὰ καὶ μετ' ἐπιτάσεως ἀδύνατον· καὶ τοῦτο ἐκ τοῦ παραδείγματος ἐδήλωσε, τοῦ κατὰ τὴν κάμηλον καὶ τὴν βελόνην. “Εὐκοπώτερον”, φησὶ, “κάμηλον εἰσελθεῖν διὰ τρυπήματος ῥαφίδος, ἢ πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν”». [ADL2019] [MM2019] [rev. VS2021]
<ex quo> Chrysostomus , In Mt., homilia 63, Burgundionis versio, Vat. lat. 383, f. 204ra : «Dicens difficile, procedens ostendit quoniam et impossibile est et non simpliciter impossibile est sed cum intensione impossibile est et hanc impossibilitatem ab exemplo significavit quod est secundum camelum et acum."Facilius enim ait est camelum intrare per foramen acus quam divitem in regnum celorum"».
¶Nota Le texte retenu est extrait de la version brève de la chaîne mais le texte de Mc. 10, 25, omis par la chaîne à cet endroit, est ajouté à partir de l’homélie de Chrysostome sur Matthieu que Thomas a identifiée comme étant la source de ce passage de la chaîne. La traduction tient d’ailleurs compte de la traduction de Burgundio dont elle ne s’écarte que pour traduire ἐδήλωσε par ostendit au lieu de significavit. [MM2021]

^AV ¶Codd. : Gz378 Li447 ( 53va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC10d3.19} THEOPHYLACTUS. − Camelum siquidem oportet intelligere aut ipsum animal aut funem illum grossum¹¹⁹* quo naves magne utuntur.^AW ^be

^be ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 25), PG 123, 601B4-6. [CGC2015]

^AW ¶Codd. : Gz378 Li447 ( 53vb ) V10650 Ed1953 {MM2019} {MM2023}

¹¹⁹ grossum] crassum Ed1953

^marg.| {CMC10d3.20} BEDA. − Quomodo ergo vel in evangelio Mattheus et Ioseph, vel in Veteri Testamento¹²⁰ quam plurimi divites intraverunt in regnum Dei, nisi forte, quia divitias vel pro nihilo habere vel ex toto relinquere, Domino inspirante, didicerunt. Altiore autem sensu, facilius est Christum pati pro dilectoribus¹²¹ suis, quam dilectores¹²² seculi ad Christum posse converti¹²³. Cameli enim nomine se intelligi voluit quia infirmitatis nostre onera sustulit. Per acum¹²⁴* significat punctiones, id est ¹²⁵ dolores, in passione susceptos. Foramen ergo acus dicit¹²⁶ angustias passionis qua¹²⁷ scissa nostre quasi vestimenta nature quodammodo resarcire dignatus est.
Sequitur:

¹²⁰ Testamento] Testimonio Md214

¹²¹ dilectoribus] dilectioribus Li447

¹²² dilectores] dilectori Li447, dilector eam Md214, dilectoribus V10650

¹²³ converti] reverti Li447

¹²⁴ acum] actum Md214, + autem Ed1470 Ed1953

¹²⁵ punctiones id est] om. Ed1470

¹²⁶ dicit] dicis cacogr. Md214

¹²⁷ qua] quam cacogr. Md214

Numérotation du verset Mc. 10,26

Qui magis admirabantur, dicentes ad semetipsos: Et quis potest salvus fieri?

^marg.| Cum incomparabiliter maior sit turba pauperum que divitibus perditis potest salvari, intellexerunt tamen cunctos qui divitias amant, etiam si adipisci nequeunt¹²⁸*, in divitum numero deputari.
Sequitur:

¹²⁸ nequeunt] nequeant Md214 Mt366 V10650 Ed1470 Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,27

Et intuens illos¹²⁹* Iesus ait: Apud homines impossibile est sed non apud Deum.

¹²⁹ illos] eos Ed1470 Ed1953

^marg.| Quod non ita accipiendum¹³⁰* est quasi cupidi et superbi in regnum celorum sint intraturi cum cupiditate et superbia sed possibile est Deo ut¹³¹ a cupiditate et superbia ad caritatem et humilitatem convertantur.^AX ^bf

^bf ¶Fons: [a] Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 561.780-562.813: «Et quomodo uel in euangelio matheus zacheus et ioseph uel in ueteri testamento quam plurimi diuites intrauerunt in regnum dei, nisi forte quia diuitias uel pro nihilo habere uel ex toto relinquere domino inspirante didicerunt. Numquid enim dauid in regni diuitiis confidebat qui et de semet ipso canit, quoniam unicus et pauper sum ego, et alios hortatur, diuitiae si affluant, nolite cor adponere, credo non ausus dicere, nolite suscipere. Numquid abraham domino substantiam praetulisse credibile est pro quo unicum ferire non dubitauit heredem. Altiore autem sensu facilius est christum pati pro dilectoribus saeculi quam dilectores saeculi ad christum posse conuerti. Cameli enim nomine se intellegi uoluit quia sponte humiliatus infirmitatis nostrae onera sustulit. In quo enim manifestius intellegitur quam in ipso quod scriptum est: quanto magnus es humilia te in omnibus. Per acum autem punctiones significat per punctiones dolores in passione susceptos. Foramen ergo acus dicit angustias passionis. Qua scissa nostrae quasi uestimenta naturae quodammodo resarcire, id est recuperare, dignatus est quatenus post lapsum melius reformati gaudeamus ad testimonium apostoli dicentis: quicumque enim in christo baptizati estis christum induistis. Qui magis admirabantur dicentes ad semet ipsos : et quis potest saluus fieri ? quo pertinet ista responsio cum incomparabiliter maior sit turba pauperum quae diuitibus perditis potuerit saluari, nisi quia intellexerunt cunctos qui diuitias amant etiam si adipisci nequeunt in diuitum numero deputari. Et intuens illos iesus ait : apud homines inpossibile est sed non apud deum ; omnia enim possibilia sunt apud deum. Non ita accipiendum est quod cupidi et superbi qui nomine illius diuitis significati sunt in regnum caelorum sint intraturi cum suis cupiditatibus et superbia sed possibile est deo ut per uerbum eius, sicut etiam factum esse et cotidie fieri uidemus, a cupiditate temporalium ad caritatem aeternorum et a perniciosa superbia ad humilitatem saluberrimam conuertantur ». [FG2017] [MM2019]
<cuius fons> Augustinus Hipponensis , Quaestiones evangeliorum, lib. 2, qu. 47, CCSL 44B, p. 112.13-113.26 [MM2019]

^AX ¶Codd. : Li447 ( 53vb ) Md214 (210vb) Mt366 V10650 Ed1470 (88) Ed1953 {MM2019}

¹³⁰ accipiendum] intelligendum Ed1470 Ed1953

¹³¹ ut] et Md214

^marg.| {CMC10d3.21} CHRYSOSTOMUS. ¹³²* − [b] Ideo autem hoc opus Dei esse dixit ut ostenderet quod multa opus est illi gratia qui ad hoc a Deo dirigitur. [a] Unde monstratur quod non parva merces est divitibus valentibus¹³³* Christi philosophiam sequi.^AY ^bg

^bg ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 21) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 129v.26-33 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 378.14-20 , Possinus, p. 223 (Victor Antiochenus): «[a] Ὅθεν δείκνυται ὅτι οὐχ ὁ τυχὼν μισθὸς τοῖς πλουτοῦσι καὶ δυναμένοις φιλοσοφεῖν . [b] Διὸ καὶ Θεοῦ ἔργον ἔφησεν εἶναι αὐτὸ, ἵνα δείξῃ, ὅτι πολλῆς δεῖ τῆς χάριτος τῷ μέλλοντι τοῦτο κατορθοῦν».
<cuius fons> = Chrysostomus , In Mt. hom. 63 (64) § 2, PG 58, 605.54-58 . [ADL2019] [MM2019]
<ex quo> Chrysostomus, In Mt., hom. 63 (Mt. 19, 16), Burgundionis versio, BAV, Vat. lat. 383, f. 204va : «[a] Unde monstratur quoniam non quelibet merces est divitibus potentibus {valentibus} philosophari. [b] Ideoque Dei opus id dixit esse ut ostendat quoniam multa opus est gratia ei qui hoc est directurus».[MM2019]

^AY ¶Codd. : Li447 ( 53va ) Ed1470 Ed1953 {MM2019}

¹³² Chrysostomus Li447 ] + In Matthaeum Ed1953

¹³³ valentibus cum graec. ] volentibus Ed1953

^marg.| {CMC10d3.22} THEOPHYLACTUS. − [a] Vel intelligendum est ¹³⁴ quod dicit: Apud homines ¹³⁵ impossibile est ¹³⁶ sed non apud Deum [c] quia, cum Deum audimus, hoc¹³⁷ fit possibile¹³⁸. Cum vero¹³⁹ humana sapimus, est¹⁴⁰* impossibile.
[b] Sequitur:

¹³⁴ est] om. Md214

¹³⁵ homines] om. Md214

¹³⁶ impossibile est] om. Ka6

¹³⁷ hoc] hic Md214

¹³⁸ possibile] impossibile V10650

¹³⁹ vero] om. Arag3

¹⁴⁰ est (graec.)] om. Ed1953

Omnia enim possibilia sunt apud Deum. ¹⁴¹

¹⁴¹ Cum vero... impossibile - Sequitur... apud Deum] inv. Arag3

^marg.| [d] Cum¹⁴² omnia dicit, entia subintelligas¹⁴³. Peccatum enim¹⁴⁴* non est ens. Est enim res absque essentia¹⁴⁵ et hypostasi¹⁴⁶ peccatum. Vel aliter: peccatum non virtutis sed infirmitatis est. Et ideo peccatum, sicut etiam ¹⁴⁷* infirmitas, impossibile est¹⁴⁸ apud Deum. Sed numquid Deus facere potest ut id¹⁴⁹ quod factum est non sit factum? Ad quod dicimus¹⁵⁰* quod Deus est summa veritas. Facere autem quod factum est ut non sit factum¹⁵¹, falsum est. Qualiter ergo veritas faciet falsum? Prius igitur destruet¹⁵² propriam naturam, ut quidam dicunt: Numquid potest Deus non esse Deus¹⁵³? Hoc enim ridiculum¹⁵⁴ est.^AZ ^bh

^bh ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 27), PG 123, 601A5-6.B10-D4 [CGC2015]*: « [a] Πα ρὰ ἀνθρώ ποις ἀδύν ατον , ἀλλ ’ οὐ πα ρὰ τῷ Θεῷ . [b] Πάντ α γὰρ δυν ατά ἐστι πα ρὰ τῷ Θεῷ . [sine commento] Ἀδύνατον οὖν ἄνθρωπον ἐν ὅσῳ ἐστὶ πλούσιος, σωθῆναι. Παρὰ μέντοι τῷ Θεῷ δυνατόν ἐστι τοῦτο. Εἶπε γὰρ ὁ Χριστός· «Ποιήσατε ὑμῖν φίλους ἐκ τοῦ μαμμωνᾶ τῆς ἀδικίας. [c] Ὁρᾷς ὅταν ἀκούσωμεν τοῦ Θεοῦ, πῶς γίνεται τοῦτο δυνατόν ; Παρὰ δὲ τοῖς ἀνθρώποις ἀδύνατον, τουτέστιν, ὅταν ἀνθρώπινα φρονῶμεν, ἀδύνατόν ἐστι τοῦτο . Τίνος δὲ ἕνεκεν οἱ μαθηταὶ ἐξ-εθαμβοῦντο ἐπὶ τοῖς λόγοις τούτοις; Οὐ γὰρ δήπου αὐτοὶ πλούσιοι ἦσαν. Ἐμοὶ δοκεῖ ὑπὲρ πάντων ἀνθρώπων ἀγωνιῶντες. Φιλάνθρωποι γὰρ ἤδη ἤρξαντο γίνεσθαι. Τινὲς δὲ ἐνταῦθα ἀποροῦσι πῶς εἶπε, Πάντα δυνατά ἐστι παρὰ τῷ Θεῷ. [d] Λέγομεν οὖν ὅτι ὅταν εἴπῃ, πάντα, τὰ ὄντα λέγει · ἡ δὲ ἁμαρτία μὴ ὄν ἐστιν. Ἀνούσιον γὰρ πρᾶγμα καὶ ἀνυπόστατον ἡ ἁμαρτία · ἄλλως τε, Ἡ ἁμαρτία οὐκ ἔστι δυνάμεως, ἀλλ’ ἀσθενείας, ὡς καὶ ὁ Ἀπόστολος λέγει·Χριστός, ὄντων ἡμῶν ἀσθενῶν, ἀπέθανε. Καὶ πάλιν ὁ Δαβίδ· Ἐπληθύνθησαν αἱ ἀσθένειαι αὐτῶν. Ὥστε ἡ ἁμαρτία, ἀσθένεια οὖσα, οὐκ ἔστι δυνατὴ παρὰ τῷ Θεῷ. Ἆρα οὖν, φασί, δύναται ὁ Θεὸς καὶ τὸ γεγονὸς ὡς μὴ γεγονὸς ποιῆσαι; Λέγομεν οὖν ὅτι ὁ Θεὸς ἀλήθειά ἐστι . Τὸ δὲ ποιῆσαι τὸ γεγονὸς ὡς μὴ γεγονός, ψεῦδος. Πῶς οὖν ἡ ἀλήθεια ποιήσει τὸ ψεῦδος; Πρότερον γὰρ ἂν ἀπολέσειε τὴν οἰκείαν φύσιν · ὥστε τοῦτό φασιν οἱ λέγοντες · Ἆρα δύναται ὁ Θεὸς μὴ εἶναι Θεός; Ὁρᾷς γὰρ τὸ γελοῖον τοῦ ἐρωτήματος». [MM2021]

^AZ ¶Codd. : Arag3 Gz378 Ka6 Li447 Md214 (240vb) Mt366 Ut293 V10650 Ed1470 Ed1953 , def. Ber111 {MM2016} {MM2019} {MM2021}

¹⁴² Cum] + autem Arag3

¹⁴³ subintelligas] substantia intelligas V10650, intelligas Ut293

¹⁴⁴ enim] om. Ut293 Ed1953

¹⁴⁵ essentia Arag3 Gz378 Md214 Mt366 Ut293 Ed1470 Ed1953 (cum gr.)] entia Li447 Ka6 V10650

¹⁴⁶ hypostasi] ypocrisi Ka6 (cacogr.)

¹⁴⁷ sicut etiam Li447 Ka6 ] sicut et Arag3 Ed1470 Ed1953, et sicut et Gz378

¹⁴⁸ impossibile est] inv. Arag3

¹⁴⁹ id] + per Li447

¹⁵⁰ dicimus (graec.)] dicitur Ed1470 Ed953

¹⁵¹ Ad quod dicimus... factum] om. hom. Arag3 Gz378

¹⁵² destruet Arag3 Ka6 Li447 Gz378 Ut293 V10650 Ed1953 ] destrueret Md214 Mt366, destruit Ed1470

¹⁵³ Numquid... Deus] Nonquid potest Deus Md124 (cacogr.)

¹⁵⁴ ridiculum] rediculum Li447

Numérotation du verset Mc. 10,
distinctio 4

^marg.| {CMC10d4.1} GLOSSA<TOR>. − Quia iuvenis, audito consilio salvatoris de rerum dimissione, tristis abscesserat ^bi. Discipuli autem Christi premissum consilium iam adimpleverant. Sollicitari¹⁵⁵* ceperunt de premio, estimantes se magnum aliquid fecisse, cum iuvenis qui precepta legis impleverat, hoc sine tristitia nec audire potuerit. Unde Petrus pro se et aliis Dominum interrogat ¹⁵⁶. Et hoc est quod dicitur:

^bi Cf. Mc. 10, 20-22.

¹⁵⁵ Sollicitari] Sollicitare Ed1953

¹⁵⁶ interrogat] interrogant cacogr. V10650

Numérotation du verset Mc. 10,28

Et cepit Petrus ei¹⁵⁷* dicere: Ecce nos dimisimus omnia et secuti sumus te.^BA ^bj

^bj ¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.<non hab.> Albertus Magnus e-corpus, PL, LLT, Glossa ordinaria (Gloss-e) [MM2019]

^BA ¶Codd. : Li447 ( 54ra ) V10650 (43rb) Ed1953 {MM2016}

¹⁵⁷ Petrus ei] inv. Ed1953

^marg.| {CMC10d4.2} THEOPHYLACTUS. − Petrus, etsi pauca dimisit¹⁵⁸, tamen hec omnia vocat: nam et pauca habent vinculum passionis; ita ut beatificetur¹⁵⁹ ille qui pauca relinquit.^BB ^bk

^bk ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 28), PG 123, 601A5-8. [CGC2015]

^BB ¶Codd. : Li447 ( 54ra ) Ed1953 {MM2016}

¹⁵⁸ dimisit Ed1953 ] dimisimus Li447

¹⁵⁹ beatificetur Ed1953 ] beneficetur Li447

^marg.| {CMC10d4.3} BEDA. − Et quia non sufficit tantum dimittere, iungit quod perfectum est: E t secuti sumus te , quasi dicat: fecimus quod iussisti. Quid igitur dabis nobis premii ?^BC ^bl

^bl ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 562.817-818: «Et quia non sufficit tantum dimittere iungit quod perfectum est, et secuti sumus te. Fecimus quod iussisti; quid igitur nobis dabis praemii?» [MM2016]
<cuius fons> Cf. Hieronymus, In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 172.915-917: «Et quia non sufficit tantum relinquere iungit quod perfectum est: et secuti sumus te. fecimus quod iussisti; quid igitur nobis dabis praemii?». [FG2017]

^BC ¶Codd. : Li447 (54ra) Ed1953 {MM2016}

^marg.| {CMC10d4.4} THEOPHYLACTUS. ¹⁶⁰* − Petro autem de discipulis tantum interrogante, Dominus universalem responsionem facit.
Unde sequitur:

¹⁶⁰ Theophylactus] Th’phyla⁹ Li447 , om. Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,29

Respondens Iesus ait: Amen dico vobis, nemo est qui reliquerit domum aut fratres etc.¹⁶¹*.

¹⁶¹ etc.] om. Ed1953

^marg.| Hoc¹⁶² autem dicens non innuit ut patres relinquamus, non adiuvantes eos, neque ut ab uxoribus separemur, sed nos instruit preferre honorem Dei secularibus rebus.^BD ^bm

^bm ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 28), PG 123, 604A8-13. [CGC2016]

^BD ¶Codd. : Gz378 Li447 ( 54ra ) Mt366 Ed1953 {MM2016} {MM2023}

¹⁶² Hoc Gz378 (?) Mt366 (!) Ed1953 ] Hec ! Li447

^marg.| {CMC10d4.6} CHRYSOSTOMUS. ¹⁶³ − [1] Mihi autem videtur quod in hoc intendebat persecutiones futuras occulte prenuntiare quia futurum erat ut multi patres ad impietatem filios inducerent et uxores viros. [3] Non autem differt dicere « propter nomen meum », aut¹⁶⁴ « evangelium » ut Marcus dicit ^bn, aut « propter regnum Dei » ut ait ¹⁶⁵ Lucas^bo. Etenim nomen Christi virtus evangelii est¹⁶⁶ et regni. Evangelium enim recipitur in nomine Iesu Christi, et regnum Dei per nomen ipsius cognoscitur et venit.^BE ^bp

^bn Mc. 13, 13: «… propter nomen meum»; Mc. 10, 29: «… propter me et propter Evangelium».

^bo Lc. 18, 29.

^bp ¶Fons: <revera> [1] Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 29-30) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, 129v46- 130r1 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 381.9-11 : «[1] δοκεῖ δέ μοι καὶ τοὺς διωγμοὺς ἐνταῦθα αἰνίττεσθαι· ἐπειδὴ γὰρ πολλοὶ ἦσαν πατέρες εἰς ἀσέβειαν ἕλκοντες παῖδας καὶ γυναῖκες ἄνδρας».
<cuius fons> = Chrysostomus , In Mt. hom. 64 (65) § 2 (Mt. 19, 27), PG 58, 611.33-36 .
[2] Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 29-30) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, 130r1- 5;diff. Cramer, p. 381.11-381.32: «Ἔστι δὲ νῦν ἡ τῶν πολλαπλασίων ἀπόλαυσις κατὰ τὴν κοινωνίαν, οὐ κατὰ τὴν κτῆσιν· ἡ γὰρ ἀγάπη πᾶσαν ἐπλήρωσεν οἰκειότητα τοῖς Ἰουδαίοις, καὶ πᾶσαν χρείαν ὅσην ἂν οἰκίαι καὶ ἀγροὶ παρέχοιεν. Προστέθεικε δὲ ὁ Λουκᾶς καὶ περὶ γυναικός ὥσπερ γὰρ ἀδελφοὺς δίδωσι τοὺς οὐκ ἀδελφοὺς, καὶ γονεῖς τοὺς οὐ γονεῖς, καὶ τέκνα τὰ οὐ τέκνα, οὕτω καὶ γυναικα τὴν οὐ γυναῖκα· ἑτέρῳ τρόπῳ δηλαδὴ πνευματικῷ τὰς οἰκειότητας ἐκληρῶν, οὐ σῶματικῷ ἀπολιπεῖν δὲ τὸ κατὰ σάρκα γένος ἀγαθόν ἐστι διὰ τὴν πνευματικὴν ζωὴν».
<cuius fons> = Apollinaris Laodicenus , Fragmenta in Mt. 19, 28-29, ed. J. Reuss, Matthäus-Kommentare aus der griechischen Kirche, Berlin, 1957, p. 33, n° 100.1-13
[3] Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 29-30) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, 130r5-9 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 382.32- 383.2: «Ἀδιάφορον δὲ τὸ λέγειν ἕνεκα τοῦ ἐμοῦ ὀνόματος, ἢ ἕνεκα [ἕνεκεν Apollinar.] τοῦ ‘Εὐαγγελίου’, ὡςὁ Μάρκος, ἢ ‘ἕνεκα τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ’, ὡς ὁ Λουκᾶς. Τό τε γὰρ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ δύναμίς ἐστι τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τῆς βασιλείας· τό τε Εὐαγγέλιον εἰς ὄνομα ἀνήρτηται τοῦ Χριστοῦ· καὶ ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ γνωρίζεται καὶ παραγίνεται ** » .
** γνωρίζεται καὶ παραγίνεται] χαρίζεται Apollinar.
<cuius fons> = Apollinaris Laodicenus , Fragmenta in Mt. 19, 28-29, ed. J. Reuss, Matthäus-Kommentare aus der griechischen Kirche, Berlin, 1957, [3] p. 34, n° 100.26-30.
<non hab.> Possinus, p. 224-227 (Tolosanus, Victor Antiochenus) diff.
¶Nota Les deux parties de la sentence de Thomas [1.3] sont identiques dans les deux recensions de la CGP. L’un est extrait de Chrysostome, l’autre d’Apollinaire de Laodicée. Thomas écarte le passage intermédiaire [2] de la CGP extrait d’Apollinaire qui diffère fortement dans chacune des recensions. Nous transcrivons ici la première recension identique à la version éditée par Reuss. [ADL2019] [MM2019]

^BE ¶Codd. : Li447 ( 54rb ) Ed1953 {MM2016}

¹⁶³ Chrysostomus Li447 ] + In Matheum Ed1953

¹⁶⁴ aut Ed1953 ] + propter Li447

¹⁶⁵ a it] dicit Li447

¹⁶⁶ evangelii est Ed1953 ] inv. Li447

^marg.| {CMC10d4.7} BEDA. − Quidam autem ex occasione huius sententie qua dicitur

Numérotation du verset Mc. 10,30

accipiet¹⁶⁷ centies tantum, nunc in tempore hoc¹⁶⁸,

¹⁶⁷ accipiet] qui non accipiat Li447@ Weber

¹⁶⁸ hoc] + etc. Ed1953

^marg.| iudaicam mille annorum fabulam post resurrectionem iustorum dogmatizant, quando omnia que propter Deum dimisimus, multiplici nobis sint¹⁶⁹* fenore reddenda, insuper et vita eterna donanda. Nec vident quod etsi in ceteris digna sit promissio, in uxoribus tamen centenis, iuxta alios evangelistas, apparet¹⁷⁰ turpitudo. Presertim cum Dominus in resurrectione nubendum non esse testetur, et ea que propter se dimissa fuerint, recipienda in hoc tempore cum persecutionibus asseveret quas mille annis suis abesse affirmant.^BF ^bq

^bq ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 562.825-836: «Quidam ex occasione huiusce sententiae iudaicam mille annorum fabulam post resurrectionem iustorum dogmatizant quando omnia quae propter deum dimisimus multiplici nobis sint faenore reddenda insuper et uita aeterna donanda. Nec uident inepti quod, etsi in ceteris digna sit repromissio, in uxoribus tamen iuxta alios euangelistas centenis appareat turpitudo praesertim cum dominus et in resurrectione nubendum non esse testetur et ea quae dimissa fuerint propter se recipienda in hoc tempore cum persecutionibus asseueret quas utique persecutiones illi chiliastae sicut et cetera quoque contraria mille annis suis omnimodis abesse confirmant». [FG2017]

^BF ¶Codd. : Li447 ( 54rb ) Ed1953 {MM2019}

¹⁶⁹ nobis sint] sunt Ed1953

¹⁷⁰ apparet] appareat Li447

^marg.| {CMC10d4.8} CHRYSOSTOMUS. − Est quidem igitur centies tantum merces secundum communicationem, et non secundum possessionem. Hoc enim adimplevit eis Dominus non corporaliter, sed alio quodam modo.^BG ^br

^br ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 30) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 130r1-5 : «Ἔστι δὲ νῦν ἡ τῶν πολλαπλασίων ἀπόλαυσις κατὰ τὴν κοινωνίαν, οὐ κατὰ τὴν κτῆσιν· ἡ γὰρ ἀγάπη πᾶσαν ἐπλήρωσεν οἰκειότητα τοῖς Ἰουδαίοις, καὶ πᾶσαν χρείαν ὅσην ἂν οἰκίαι καὶ ἀγροὶ παρέχοιεν. Προστέθεικε δὲ ὁ Λουκᾶς καὶ περὶ γυναικός ὥσπερ γὰρ ἀδελφοὺς δίδωσι τοὺς οὐκ ἀδελφοὺς, καὶ γονεῖς τοὺς οὐ γονεῖς, καὶ τέκνα τὰ οὐ τέκνα, οὕτω καὶ γυναικα τὴν οὐ γυναῖκα· ἑτέρῳ τρόπῳ δηλαδὴ πνευματικῷ τὰς οἰκειότητας ἐκπληρῶν, οὐ σῶματικῷ».
<potius quam> [CPG C125.2]: Cramer, p. 382.4-16 , cf. Possinus, p. 225 (Tolosanus): «ἔστι δὲ νῦν ἡ τῶν πολλαπλασίων ἴων ἀπόλαυσις κατὰ τὴν κοινωνίαν, οὐ κατὰ τὴν κτῆσιν· ὅτι δὲ προτέθεικεν ὁ Σωτῆρ’ τὰ τῶν ἀδελφῶν ἅπαντα τοῖς ὑπὲρ τοῦ Εὐαγγελίου στρατευομένοις· οὕτως καὶ οἰκίας πολλὰς καὶ ἀδελφοὺς καὶ ἀδελφὰς καὶ μητέρας καὶ τέκνα καὶ ἀγροὺς ὑπάρχειν ἔλεγεν τοῖς τὰ ἴδια καταλείπουσιν, ὅτι ἡ ἀγάπη πᾶσαν ἐπλήρωσεν οἰκειότητα τοῖς Ἰουδαίοις, καὶ πᾶσαν χρείαν ὅσην ἂν οἰκίαι καὶ ἀγροὶ παρέχουσιν. προστέθεικε δὲ ὁ Λουκᾶς καὶ περὶ γυναικός· τοῦτο δὲ κατὰ τὸν Παῦλον κελεύοντα τιμᾷν πρεσβυτέρας μὲν ὡς μητέρας, νεωτέρας δὲ ὡς ἀδελφὰς ἐν πάσῃ ἁγνείᾳ. ὥσπερ γὰρ ἀδελφοὺς δίδωσι τοὺς οὐκ ἀδελφοὺς, καὶ γονεῖς τοὺς οὐ γονεῖς, καὶ τέκνα τὰ οὐ τέκνα, οὕτω καὶ γυναικα τὴν οὐ γυναῖκα· καὶ ἑτέρῳ τρόπῳ δηλαδὴ πνευματικῷ ἀπολιπεῖν δὲ τὸ κατὰ σάρκα γένος»
<cuius fons> Apollinaris Laodicenus , Fragmenta in Mt. 19, 28-29, ed. J. Reuss, Matthäus-Kommentare aus der griechischen Kirche, Berlin 1957, n°100.1-2.11-12, p. 33: «ἔστι δὲ «νῦν» ἡ τῶν πολλαπλασίων ἀπόλαυσις κατὰ τὴν κοινωνίαν, οὐ κατὰ τὴν κτῆσιν· ὥσπερ δὲ προτέθεικεν ὁ σωτὴρ τὰ τῶν ἀδελφῶν ἅπαντα τοῖς ὑπὲρ τοῦ εὐαγγελίου στρατευομένοις οὕτως καὶ οἰκίας πολλὰς καὶ ἀδελφοὺς καὶ ἀδελφὰς καὶ μητέρας καὶ τέκνα καὶ ἀγροὺς ὕπαρξιν τοῖς τὰ ἴδια καταλείπουσιν, ὅτι ἡ ἀγάπη πᾶσαν ἐπλήρωσεν οἰκειότητα καὶ πᾶσαν χρείαν. Προστέθεικεν δὲ ὁ Λουκᾶς καὶ περὶ γυναικός· τοῦτο δὲ κατὰ τὸν Παῦλον κελεύοντα τιμᾶν «πρεσβυτέρας» μὲν «ὡς μητέρας, νεωτέρας δὲ ὡς ἀδελφὰς ἐν πάσῃ ἁγνείᾳ». Ὥσπερ γὰρ ἀδελφοὺς δίδωσι τοὺς οὐκ ἀδελφοὺς καὶ γονεῖς τοὺς οὐ γονεῖς, τέκνα τὰ οὐ τέκνα, οὕτως καὶ γυναῖκα τὴν οὐ γυναῖκα ἑτέρῳ τρόπῳ δηλαδὴ τὰς οἰκειότητας ἐκπληρῶν, οὐ σωματικῶς». [ADL2019] [MM2019]

^BG ¶Codd. : Li447 ( 54va ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC10d4.9} THEOPHYLACTUS. ¹⁷¹* − Uxor enim in domo circa viri cibum negotiatur et vestimenta. Vide igitur hoc et in apostolis. Multe enim mulieres erant sollicite¹⁷²* de eorum cibo et vestimentis, et ministrabant eis. Similiter et patres et matres plurimas apostoli habuerunt, scilicet eos qui ipsos diligebant. Sed et Petrus unam relinquens domum, postmodum¹⁷³ omnium discipulorum domos habebat. Et maius est, quia cum persecutionibus hec omnia possidebunt sancti, licet¹⁷⁴* persecutionem sint passi et angustiati.
Propter quod sequitur:

¹⁷¹ Theophylactus Li447 ] Hieronymus Ed1953

¹⁷² erant sollicite Li447 ] inv. Ed1953

¹⁷³ postmodum Li447 ] postea Ed1953 .

¹⁷⁴ licet Li447] si Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,31

Multi autem erunt primi novissimi, et novissimi primi.

^marg.| Pharisei enim primi existentes, facti sunt novissimi. Q ui vero omnia reliquerunt et Christum secuti sunt, fuerunt novissimi in seculo isto per angustias et persecutiones, sed erunt primi per spem que est in Deum.^BH ^bs

^bs ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 29), PG 123, 604B7-C3, C5-13. [CGC2016]

^BH ¶Codd. : Li447 ( 54va ) Ed1953 {MM2016}

^marg.| {CMC10d4.10} BEDA. − Potest sane hoc quod ait, accipiet centies tantum etc.¹⁷⁵*, altius intelligi. Centenarius quippe numerus de leva translatus in dexteram, licet eamdem in flexu digitorum videatur habere figuram, quam habuerat denarius in leva, tamen quantitatis magnitudine sursum crescit quia videlicet omnes qui propter regnum Dei temporalia spreverunt, et in hac vita persecutionibus plenissima, eiusdem regni gaudium fide certa degustant, atque in exspectatione patrie celestis, que significatur in dextera, omnium electorum dilectione¹⁷⁶* fruuntur. Verum quia multi virtutum studia non eadem qua incipiunt intentione pietatis, consummant, mox subinfertur:

¹⁷⁵ etc.] om. Ed1953

¹⁷⁶ dilectione] delectatione Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,31

Multi autem erunt etc.

^marg.| Quotidie enim videmus multos in laico habitu constitutos, magnis vite meritis excellere; et alios a prima etate spirituali studio ferventes, ad extremum otio torpente lassescere, atque inerti stultitia quod spiritu cepere, carne consummare.^BI ^bt

^bt ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 562.825-836: «Potest sane hoc quod ait, accipiet centies tantum nunc in tempore hoc domos et fratres et sorores et matres et filios et agros cum persecutionibus, per significationem altius intellegi. Centenarius quippe numerus de laeua translatus in dexteram licet eandem in flexu digitorum uideatur tenere figuram quam habuerat denarius in laeua nimium tamen quantitatis magnitudine supercrescit quia uidelicet omnes qui propter regnum dei temporalia spernunt etiam in hac uita persecutionibus plenissima eiusdem regni gaudia fide certa degustant atque in expectatione patriae caelestis quae iure in dextera significatur omnium pariter electorum sincerissima dilectione fruuntur. Verum quia multi uirtutum studia non eadem qua incipiunt intentione pietatis comsummant sed uel accepto uirtutum amore tepescunt uel ex integro ad scelerum uolutabra relabuntur terribilis mox sententia subinfertur: multi autem erunt primi nouissimi et nouissimi primi. Vide enim iudam de apostolo in apostatam uersum et dicito quia multi erunt primi nouissimi; uide latronem in cruce factum confessorem eodem que die quo pro suis crucifixus est peccatis gratia fidei cum christo in paradiso gaudentem et dicito quia et nouissimi erunt primi. Sed et cotidie uidemus multos in laico habitu constitutos magnis uitae meritis excellere et alios a prima aetate spiritali studio feruentes ad extremum otio torpente lassescere atque inerti stultitia quod spiritu coeperant carne consummare». [FG2017]

^BI ¶Codd. : Li447 ( 54va ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 10,
distinctio 5

^marg.| {CMC10d5.1} BEDA. ¹⁷⁷ − [c] Meminerant discipuli sermonis quo Dominus se passurum multa a summis sacerdotibus et scribis predixerat [b] et ideo Hierosolymam¹⁷⁸ tendentes stupebant . Et hoc est quod dicitur: [a] ^BJ ^bu

^bu ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 564.872-875: «[a] Erant autem in uia ascendentes in hierosolima, et praecedebat illos iesus , et stupebant et sequentes timebant . [b] Ideo hierosolimam tendentes discipuli cum domino stupebant et timebant quia [c] meminerant sermonis eius qua se passurum multa a summis sacerdotibus et scribis et occidendum esse praedixerat metuentes ne uel ipsi cum eo occiderentur uel saltim ille cuius uita et magisterio gaudebant inimicorum manibus occumberet». [FG2017]*

^BJ ¶Codd. : Li447 ( 54vb ) V10650 (13vb) Ed1953 {MM2019}

¹⁷⁷ Beda] Rubrica est praem. V10650

¹⁷⁸ Hierosomymam] Ierosolimis Li447, Ierosolimi V10650

Numérotation du verset Mc. 10,32

Erant autem in via ascendentes in Ierosolimam¹⁷⁹* et precedebat illos Iesus.

¹⁷⁹ in Iero.] Ierusalem Ed1953

^marg.| {CMC10d5.2} THEOPHYLACTUS. − Ut ostenderet¹⁸⁰* quod ad passionem precurrit et quod non refugit mortem pro nostra salute.

¹⁸⁰ ostenderet] ostendat Ed1953

Et stupebant et sequentes timebant.^BK ^bv

^bv ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 32), PG 123, 605A8-10. [CGC2015]
¶Nota Pas de recours à la traduction Oecolampade ici (1524, p. [ 134 ] [MM2019]

^BK ¶Codd. : Li447 ( 54vb ) V10650 (13vb) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC10d5.3} BEDA. − Ne vel ipsi cum eo occiderentur vel saltem ille cuius vita et magisterio gaudebant, inimicorum manibus occumberet. Previdens autem Dominus ex passione sua discipulorum animos perturbandos, eis et passionis penam et resurrectionis sue gloriam predicit.^BL ^bw
Unde sequitur:

^bw ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 564.876-885: «Ideo hierosolimam tendentes discipuli cum domino stupebant et timebant quia meminerant sermonis eius qua se passurum multa a summis sacerdotibus et scribis et occidendum esse praedixerat metuentes ne uel ipsi cum eo occiderentur uel saltim ille cuius uita et magisterio gaudebant inimicorum manibus occumberet. Et assumens iterum duodecim coepit illis dicere quae essent ei euentura: quia ecce ascendimus in hierosolima, et filius hominis tradetur principibus sacerdotum et scribis, et damnabunt eum morte et tradent eum gentibus, et inludent ei et conspuent eum et flagellabunt eum et interficient eum, et tertia die resurget. Redemptor noster praeuidens ex passione sua discipulorum animos perturbandos eis longe ante et eiusdem passionis poenam et resurrectionis suae gloriam praedicit ut cum morientem sicut praedictum esset cernerent etiam resurrecturum non dubitarent». <ex quo> Cf. Gregorius Magnus , Homiliae in evangelia, lib. 1, hom. 2, § 1, CCSL 141, p. 12, 1-3: «Redemptor noster praeuidens ex passione sua discipulorum animos perturbandos, eis longe ante et eiusdem passionis poenam, et resurrectionis suae gloriam praedicit, ut cum morientem, sicut praedictum esset, cernerent, etiam resurrecturum non dubitarent». [FG2017]

^BL ¶Codd. : Li447 ( 54vb ) Ed1953 {MM2019}

Et assumens iterum duodecim, cepit illis dicere que eis¹⁸¹* essent ventura.

¹⁸¹ eis] ei Ed1953 cum Weber , om. Li447@ Mt366@

^marg.| {CMC10d5.3} THEOPHYLACTUS. − Ut scilicet discipulorum corda confirmaret¹⁸² ut cum hec preaudirent, levius postmodum sustinerent, et in repentinis non formidarent et etiam ut ostenderet quod voluntarie patitur¹⁸³* . Qui enim prenoscit et potest fugere et non fugit et* manifestum est quod voluntarie seipsum passionibus tradit. Seorsum autem assumit discipulos. Et¹⁸⁴* namque conveniens erat passionis mysterium propinquioribus sibi revelare.^BM ^bx

^bx ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 32), PG 123, 604D11-605A4. [CGC2015]

^BM ¶Codd. : Li447 ( 54vb ) Ed1953 {MM2019}

¹⁸² confirmaret] confirmarent Li447

¹⁸³ patitur] pateretur Ed1953

¹⁸⁴ et] om. Ed1953

^marg.| {CMC10d5.4} CHRYSOSTOMUS. ¹⁸⁵* − Commemorat autem singula que passurus erat ne, si aliquid pretermissum remaneret, cernentes postmodum illud subito, turbarentur.^BN ^by
Unde subdit:

^by ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 33) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 130r39-40 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 383.22-23; Possinus, p. 228 (Victor Antiochenus): «δὲ ἀπεμνημόνευσεν, ἵνα μηδὲν ᾖ παρασεσιωπημένον ὃ διὰ τὸ μὴ προεγνῶσθαι ταράξει τοὺς ἐξαίφνης ὁρῶντας».
<non hab.> Pas de source identifiée d’après Lamb2012; Chrysostomus hom. 66, Catholiclibrary, [ADL2019][MM2019]

^BN ¶Codd. : Li447 ( 55ra ) Mt366 Ed1953 {MM2019} {MM2023}

¹⁸⁵ Chrysostomus] + In Matthaeum Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,33

Quia ecce ascendimus¹⁸⁶ Ierosolymam et Filius hominis¹⁸⁷*

¹⁸⁶ ecce ascendimus] restit. iuxta Li446@ ( ate accendimus) Mt366@ Ed1953, ascen. codd.

¹⁸⁷ et Filius hominis] om. Ed1953

^marg.| {CMC10d5.5} GLOSSA. − [1] Ad quem scilicet pertinet pati, nam divinitas pati non potest. [2]

tradetur

^marg.| scilicet a Iuda,

principibus sacerdotum et scribis et senioribus et condemnabunt eum morte,

^marg.| iudicantes « eum esse reum mortis »^bz

^bz Mc. 14, 64

et tradent eum gentibus,

^marg.| scilicet Pilato gentili,

Numérotation du verset Mc. 10,34

et illudent ei

^marg.| milites eius ^BO

^BO ¶Codd. : Li447 ( 55ra ) Mt366 Ed1953 {MM2019} {MM2023}

et conspuent eum et flagellabunt eum et interficient eum.

^marg.| in cruce ¹⁸⁸ ¹⁸⁹ ^ca

^ca ¶Fons: [1] Glossa ordinaria (Mc. 10, 33), Cassino, cod. 574, f. 238 = [Strasbourg, 1481, t. 4, facsim. p. 117a interl.], ed. Gloss-e : «Filium hominis: Ad quem pertinet pati quia non potest divinitas pati vel ledi». [2] <non hab.> Albertus Magnus e-corpus, Glossa ordinaria (Rusch, Cas574); LLT; PL, in loc. cit. [MM2019]

¹⁸⁸ in cruce] om. Ed1953

¹⁸⁹ et interficient eum Mt366 ] om. Li447

^marg.| {CMC10d5.6} CHRYSOSTOMUS. ¹⁹⁰* − Ut autem cum fuerint contristati propter passionem et mortem, tunc et resurrectionem exspectent, subdit:

¹⁹⁰ Chrysostomus Li447 ] + In Matthaeum Ed1953

Et tertia die resurget

^marg.| cum enim tristitias et opprobria que contigerunt non occultaverit, conveniens erat ut ei et de reliquis crederent.^BP ^cb

^cb ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 33) [CPG C125.1], Vat. gr. 756, f. 130r42-47 ; [CPG C125.2], Cramer, p. 383.29-384.2 ; Possinus, p. 228 (Victor Antiochenus): «καὶ τὴν ἀνάστασιν ἐντεῦθεν προσδοκήσωσι﮲ ὁ γὰρ τὰ λυποῦντα οὐκ ἀποκρυψάμενος καὶ τὰ δοκοῦντα εἶναι ἐπονείδιστα, εἰκότως ἔμελλε καὶ περὶ τῶν λοιπῶν πιστεύεσθαι».
<cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt. hom. 65 (66) (Mt. 20, 17) § 1, PG 58, 617.51-54 : «Ὁ γὰρ τὰ λυποῦντα οὐκ ἀποκρυψάμενος καὶ τὰ δοκοῦντα εἶναι ἐπονείδιστα, εἰκότως ἔμελλε καὶ περὶ τῶν χρηστῶν πιστεύεσθαι». [ADL2019] [MM2019]

^BP ¶Codd. : Li447 ( 55ra ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 10,
distinctio 6

^marg.| {CMC10d6.1} CHRYSOSTOMUS. − [a] Audientes¹⁹¹ discipuli Christum frequenter de suo regno loquentem, putabant quod hoc regnum post eius mortem non esset. Et ideo nunc prenuntiata Christi morte, accesserunt ad eum ut honoribus regni statim fierent digni.
Unde dicitur:

¹⁹¹ Audientes] Videntes Md214

Numérotation du verset Mc. 10,35

Et accedunt ad eum Iacobus et Ioannes filii Zebedei, dicentes: Magister, volumus ut quodcumque petierimus facias nobis.

^marg.| [c] Erubescentes enim quod aliquid humanum passi erant, accesserunt ad Christum, seorsum eum a discipulis assumentes. [b] Salvator vero, non ignorans quid petere debebant sed ad respondendum eos inducens, interrogationem subiungit. Unde sequitur ¹⁹² :^BQ ^cc

^cc ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 35) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 130v5-22 : «[a] ἀκούσαντες αὐτοῦ λέγοντος περὶ τῆς ἑαυτοῦ βασιλείας περὶ αἰσθητῆς ὑποπεύον βασιλείας, ἐνόμιζον ὅτι μετὰ τὴν βασιλείαν αὺτοῦ οὐ ταῦτα ἔσται. Διὰ τοῦτο γοῦν καὶ νῦν προσῆλθον ταῦτα ἀξιοῦντες · [b] οὐκ ἀγνοῶν δὲ ὁ Σωτῆρ’ τι αἰτῆσαι βούλονταί, φησι, ‘τί θέλετε’ ἀλλ’ ἵνα ἀναγκάσῃ αὐτοὺς ἀποκρίνασθαι, καὶ οὕτως διδάξῃ﮲ [c] τὸ δὲ αἰσχυνόμενοι ἐπειδὴ ὑπὸ πάθους ἀνθρωπίνου πρὸς τοῦτο ἴεσαν κατ’ ἰδίαν ἐκτὸς τῶν μαθητῶν λαβόντες αὐτὸν ἠρώτησαν».
<potius quam> [CPG C125.2]: Cramer, p. 384.16-28 ; Possinus, p. 235 (Victor Antiochenus): «[a] ἄκουσον ἑτέρου Εὐαγγελιστοῦ σαφῶς ἐκκαλύπτοντος διὰ γὰρ τὸ ἐγγὺς εἶναι τὴν Ἱερουσαλὴμ, καὶ δοκεῖν ὅτι ἡ βασιλεία αὐτοῦ ἤδη φαίνεται, ταῦτα ᾔτουν. Ἐνόμιζον γὰρ ὅτι μετὰ τὴν βασιλείαν οὐ τεύξονται. Διὰ τοῦτο γοῦν καὶ νῦν προσῆλθον ἀξιοῦντες· ὅθεν δῆλον ὅτι περὶ αἰσθητῆς ὑπόπτευον βασιλείας. Ἀλλὰ μηδεὶς καταγινωσκέτω τῶν Ἀποστόλων, εἰ οὕτως ἀτελέστερον διέκειντο. Οὔπω σταυρὸς ἦν, οὔπω πνεύματος χάρις. Διὰ τοῦτο γὰρ ἐκκαλύπτει αὐτῶν τὰ ἐλαττωματα, ἴνα μέτα ταύτα γνῶσι τινες ἄπο τῆς χάριτος ἐγένοντο. [b-c] [ut CPG C125.1]».
<cuius fons> [a] Cf. Chrysostomus , In Mt. hom. 65 (66) § 2 (Mt. 20, 17), PG 58, 619.2-5 : «Ἄκουσον ἑτέρου εὐαγγελιστοῦ τοῦτο σαφῶς ἐκκαλύπτοντος. Διὰ γὰρ τὸ ἐγγὺς εἶναι, φησὶ, τῆς Ἱερουσαλὴμ, καὶ δοκεῖν ὅτι ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἤδη ἀναφανεῖται, ταῦτα ᾔτουν. Ἐνόμιζον γὰρ, ὅτι ἐπὶ θύραις αὕτη, καὶ αἰσθητὴ, καὶ ἀπολαύσαντες ὧν ᾔτουν, οὐδὲν ὑποστήσονται τῶν λυπηρῶν [sine commento]»; PG 58, 619.23-28 : «[b] Καὶ πρὸς αὐτοὺς ὁ Χριστός: Τί θέλετε; οὐκ ἀγνοῶν , ἀλλ' ἵνα ἀναγκάσῃ αὐτοὺς ἀποκρίνασθαι, καὶ ἀνακαλύψῃ τὸ ἕλκος, καὶ οὕτως ἐπιθῇ τὸ φάρμακον. [c] Οἱ δὲ ἐρυθριῶντες καὶ αἰσχυνόμενοι, ἐπειδὴ ὑπὸ πάθους ἀνθρωπίνου πρὸς τοῦτο ᾔεσαν, κατ' ἰδίαν ἐκτὸς τῶν μαθητῶν λαβόντες αὐτὸν ἠρώτησαν».
¶Nota Le passage de la première version de la chaîne grecque suivi par Thomas s’éloigne de la lettre de Chrysostome et diffère considérablement de la version éditée par Cramer. [ADL2019] [MM2019]

^BQ ¶Codd. : Li447 ( 55ra ) Ed1953 {MM2019}

¹⁹² Unde sequitur Li447 ] om.Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,36

At ille dixit eis: Quid vultis ut faciam vobis.

^marg.| {CMC10d6.2} THEOPHYLACTUS. − Credebant autem predicti discipuli quod propter hoc¹⁹³ Hierosolymam ascenderet ut regnaret et postmodum pateretur que se passurum predixerat. Et hoc cogitantes dexteram et sinistram sedem appetebant.^BR ^cd
Unde sequitur:

^cd ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 35), PG 123, 605B13-C2. [CGC2015]

^BR ¶Codd. : Li447 ( 55rb ) Ed1953 {MM2019}

¹⁹³ hoc] om. . Li447

Numérotation du verset Mc. 10,37

Et dixerunt: Da nobis ut unus ad dexteram¹⁹⁴ et alius ad sinistram¹⁹⁵ sedeat¹⁹⁶ in gloria tua.¹⁹⁷

¹⁹⁴ dexteram Li447 ] + tuam Li447@ Weber

¹⁹⁵ Sinistram Li447 ] + tuam Li447@ Weber

¹⁹⁶ sedeat] sedeamus Li447 Weber, sede Li447

¹⁹⁷ unus ad dexteram et alius ad sinistram] ad dexteram et alius ad sinistram .î. Li447

^marg.| {CMC10d6.3} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Hoc autem ¹⁹⁸* ab eis non per eos ipsos sed per matrem dictum esse Mattheus expressit, cum illa eorum voluntatem attulisset ad Dominum. Unde magis ipsos quam illam dixisse quod dictum est, Marcus breviter intimavit.^BS ^ce

^ce ¶Fons: Augustinus Hipponensis , De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 64, § 124, p. 226.17-20: «Hunc cum illo ordinem etiam Marcus tenet filios Zebedaei perhibens dixisse quod ab eis, non per eos ipsos, sed per matrem dictum esse Mattheus expressit, cum illa eorum uoluntatem attulisset ad dominum. unde magis ipsos quam illam dixisse quod dictum est Marcus breuiter intimauit. denique et dominus et secundum mattheum et secundum marcum ipsis potius quam matri respondit». [FG2014]

^BS ¶Codd. : Li447 ( 55rb ) Ed1953 {MM2019}

¹⁹⁸ autem] om. Ed1953

^marg.| {CMC10d6.4} CHRYSOSTOMUS. ¹⁹⁹* − [a] Vel convenienter dici potest utrumque factum esse. [e] Videntes enim se pre aliis honoratos, premissam ²⁰⁰ petitionem se consequi estimabant, [c] et ut facilius petitionem obtinerent, [b] matrem assumpserunt, [d] ut cum hac simul Christum precarentur.^BT ^cf

^cf ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 35) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 130v1-5 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 384.8-16 : «[a] [+ Πῶς ὁ Cramer] Ματθαῖός φησιν , ὅτι μητὴρ προσῆλθεν﮲ εἰκός δὲ ἀμφότερα γενέσθαι* [b] τὴν γὰρ μητέρα παρέλαβον [c] ὡς μείζονα τὴν ἱκετηρίαν ἐργασόμενοι, [d] καὶ ταύτῃ τὸν Χριστὸν δυσωπήσοντες ὅτι γὰρ τοῦτο ἢν, καὶ αὐτῶν μᾶλλον ἡ αἴτησις ἢν, καὶ αἰσχυνόμενοι προβάλλονται τὴν τεκοῦσαν, σκόπει ᾗ o πρὸς αὐτοὺς ἀποτείνει τὸν λόγον. [+ Μάθωμεν δὲ Cramer] τι πρότερον αἰτοῦσι, καὶ ἀπὸ ποίας γνώμης, εἴτε αὐτοὶ εἴτε καὶ μητὴρ καὶ πόθεν ἐπὶ τοῦτο ἦλθον ἐροῦμεν. [e] Ἑώρων αὐτοὺς τιμωμένους παρὰ τοὺς ἄλλους καὶ προσεδόκησαν ἐντεῦθεν ἐπιτεύξεσθαι».
* εἰκός δὲ ἀμφότερα γενέσθαι] ἀμφότερα γενέσθαι εἰκός Cramer cum Chrysostomo
<cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt. hom. 65 (66) § 2, PG 58, 618.44- 619.1 : «[a] Πῶς οὖν οὗτος ὁ εὐαγγελιστής φησιν, ὅτι ἡ μήτηρ προσῆλθεν; Ἀμφότερα γενέσθαι εἰκός . [b] Τὴν γὰρ μητέρα παρέλαβον, [c] ὡς μείζονα τὴν ἱκετηρίαν ἐργασόμενοι, [d] καὶ ταύτῃ τὸν Χριστὸν δυσωπήσοντες. Ὅτι γὰρ τοῦτο ἀληθὲς ὅπερ ἔφην, καὶ αὐτῶν μᾶλλον ἡ αἴτησις ἦν, καὶ αἰσχυνόμενοι προβάλλονται τὴν τεκοῦσαν, σκόπει πῶς πρὸς αὐτοὺς ἀποτείνει τὸν λόγον ὁ Χριστός. Μᾶλλον δὲ μάθωμεν τί πρότερον αἰτοῦσι, καὶ ἀπὸ ποίας γνώμης, καὶ πόθεν ἐπὶ τοῦτο ἦλθον. Πόθεν οὖν ἐπὶ τοῦτο ἦλθον; [e] Ἑώρων ἑαυτοὺς τιμωμένους παρὰ τοὺς ἄλλους καὶ προσεδόκησαν ἐντεῦθεν ἐπιτεύξασθαι καὶ τῆς αἰτήσεως ταύτης». [ADL2019] [MM2019]

^BT ¶Codd. : Li447 (55va ) Ed1953 {MM2019}

¹⁹⁹ Chrysostomus Li447 ] + In Matthaeum Ed1953

²⁰⁰ premissam] predictam Li447

^marg.| {CMC10d6.5} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Denique et Dominus etiam secundum Marcum et secundum Mattheum, ipsis potius quam matri respondit.^BU ^cg
Nam sequitur:

^cg ¶Fons: Augustinus Hipponensis , De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 64, § 124, p. 226. 20-22: «Denique et dominus et secundum mattheum et secundum marcum ipsis potius quam matri respondit. Lucas autem, posteaquam ex eodem ordine commemorauit quae de passione et resurrectione sua duodecim discipulis praedixerit, praetermittit ea quae isti commemorant, post quae interposita occurrerunt ei ad hierichum. quod autem dixerunt Mattheus et Marcus de principibus gentium, qui dominantur subiectis, non ita futurum inter illos, sed eum qui erit maior etiam seruum aliorum futurum, dicit tale aliquid et Lucas, sed non eo loco, et ordo ipse indicat iterum esse eandem sententiam a domino dictam». [FG2014]

^BU ¶Codd. : Li447 (55va ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 10,38

Iesus autem dixit eis: Nescitis quid petatis.

^marg.| {CMC10d6.6} THEOPHYLACTUS. − Quasi dicat: Non est hoc quod creditis quod sim temporaliter in Ierusalem regnaturus, sed omnia hec, que scilicet ad regnum meum pertinent, supra intellectum sunt. Etenim sedere a dextris meis tam magnum quid est ut excellat ordines angelorum.^BV ^ch

^ch ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 37-38), PG 123, 605C4-9. [CGC2015]

^BV ¶Codd. : Li447 (55va ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC10d6.7} BEDA. − Vel nesciunt quid petant qui sedem glorie a Domino quam nondum merebantur inquirunt.^BW ^ci

^ci ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 565.904-905: «Nesciunt quid petant qui sedem gloriae a domino quam nondum merebantur inquirunt». [FG2017]

^BW ¶Codd. : Li447 (55va ) Md214 (242ra) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC10d6.8} CHRYSOSTOMUS. ²⁰¹* − [a] Vel dicit: N escitis quid petatis , [c] ac si dicat²⁰²* : Vos de honore loquimini. [d] Ego vero de agonibus et sudoribus disputo. Non enim est hoc premiorum tempus sed occisionis, preliorum et periculorum.
[b] Unde subdit:

²⁰¹ Chrysostomus Li447 ] + In Matthaeum Ed1953

²⁰² dicat] diceret Ed1953

Potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum²⁰³, aut baptismo quo ego baptizor baptizari²⁰⁴ ?

²⁰³ sum] om. Li447, bibo 447@

²⁰⁴ baptizari] om. Li447

^marg.| [e] Per modum interrogationis attrahit eos ut ex communione²⁰⁵* que est ad ipsum, avidiores fierent.^BX ^cj

^cj ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 38-39) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 130v25-37 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 385.1-9 ; Possinus, p. 235 (Victor Antiochenus): «[a] φησὶν, ‘οὐκ οἴδατε τί αἰτεῖσθε· [+ πῶς μέγα, καὶ τὰς ἄνω ὑπερβαῖνον δυνάμεις. Δύνασθε πιεῖν τὸ ποτήριον ὃ ἐγὼ πίνω; ἰδὲ πῶς εὐθέως ἀπήγαγεν τῆς ὑπονοίας ἀπὸ τῶν ἐναντίων αὐτοῖς διαλεχθείς Cramer]﮲[c] ὑμεῖς μὲν γάρ, [+ φησι Cramer], περὶ τιμῆς μοι ἀξιοῦντες [διαλέγεσθε Cramer], [d] ἐγὼ δὲ περὶ ἀγώνων καὶ ἱδρώτων ὑμῖν διαλέγομαι [om. Cramer ]. Οὐ γάρ ἐστιν οὗτος ὁ τῶν ἐπάθλων καιρὸς , ἀλλὰ σφαγῆς καὶ πολέμων καὶ κινδύνων [+ τὰ παρόντα Cramer]. [e] Εἰπὼν δὲ δύνασθε τὸ ποτήριον ὃ ‘ἐγὼ πίνω τῷ τρόπῳ τῆς ἐρωτήσεως ἐφέλκεται* ﮲ἀυτοὺς , ἵνα τῇ πρὸς αὐτὸν κοινωνίᾳ προθυμότεροι γένωνται».
* Εἰπὼν ... ἐφέλκεται] καὶὅραπῶςτῷτρόπῳτῆςἐρωτήσεωςἐφέλκεται ‘∆ύνασθε πιεῖν τὸ ποτήριον ὃ ‘ἐγὼ πίνω Cramer
<cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt. hom. 65 (66) § 2, PG 58, 619.56-620.4 : «Τί οὖν αὐτός; ∆ηλῶν, ὅτι οὐδὲν πνευματικὸν ᾔτουν, οὔτε εἰ ᾔδεσαν πάλιν ὅπερ ᾔτουν, ἐτόλμησαν ἂν τοσοῦτον αἰτῆσαι, φησίν· Οὐκ οἴδατε τί αἰτεῖσθε· πῶς μέγα, πῶς θαυμαστὸν, πῶς ὑπερβαῖνον καὶ τὰς ἄνω δυνάμεις. Εἶτα ἐπάγει· ∆ύνασθε πιεῖν τὸ ποτήριον, ὃ ἐγὼ μέλλω πίνειν, καὶ τὸ βάπτισμα, ὃ ἐγὼ βαπτίζομαι, βαπτισθῆναι; Εἶδες πῶς εὐθέως ἀπήγαγε τῆς ὑπονοίας, ἀπὸ τῶν ἐναντίων αὐτοῖς διαλεχθείς; Ὑμεῖς μὲν γὰρ περὶ τιμῆς καὶ στεφάνων μοι διαλέγεσθε, φησίν· ἐγὼ δὲ περὶ ἀγώνων ὑμῖν καὶ ἱδρώτων . Οὐ γάρ ἐστιν οὗτος ὁ τῶν ἐπάθλων καιρὸς, οὐδὲ νῦν ἡ δόξα μου φανεῖται ἐκείνη· ἀλλὰ σφαγῆς καὶ πολέμων καὶ κινδύνων τὰ παρόντα. Καὶ ὅρα πῶς τῷ τρόπῳ τῆς ἐρωτήσεως καὶ προτρέπει καὶ ἐφέλκεται. Οὐ γὰρ εἶπε, ∆ύνασθε σφαγῆναι; δύνασθε τὸ αἷμα ὑμῶν ἐκχεῖν; ἀλλὰ πῶς; ∆ύνασθε πιεῖν τὸ ποτήριον; Εἶτα ἐφελκόμενός φησιν· Ὃ ἐγὼ μέλλω πίνειν· ἵνα τῇ πρὸς αὐτὸν κοινωνίᾳ προθυμότεροι γένωνται.
<ex quo> Chrysostomus, In Mt., hom. 65 (Mt. 20), Burgundionis versio, BAV, Vat. lat. 383, f. 209va : «[a] Ait nescitis quid petitis qualiter est magnum qualiter mirabile, qualiter superexcedens superiores virtutes. [b] Deinde inducit: potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum et baptismo quo ego baptizor baptizari? Vides qualiter confestim abduxit a suspicione a contrariis eis loquens. [c] Vos enim ait de honore et coronis loquimini. [d] Ego autem de agonibus nobis et sudoribus. Non enim est hoc premiorum tempus neque nunc gloria mea illa apparet sed occisionis et preliorum sunt# que presentia sunt. [e] Et vide qualiter. A modo interrogationis et incitat et attrahit. Non enim dixit potestis occidi, potestis sanguinem vestrum effundere? Sed potestis bibere calicem? Deinde attrahit quem ego bibiturus sum ut communione que erat ad ipsum avidiores fiant et baptisma eum {calicem} rursus vocat monstrans magnam ab his que fiebant purgationem futuram orbi terrarum. Dicunt ei: Possumus». [MM2019]

^BX ¶Codd. : Li447 (55va ) Ed1953 {MM2019}

²⁰⁵ communione] communicatione Ed1953

^marg.| {CMC10d6.9} THEOPHYLACTUS. − Calicem autem et baptismum crucem nominat. Calicem quidem tamquam potum dulciter ab ipso susceptum; baptismum vero tamquam emundationem nostrorum facientem peccatorum. Qui, non intelligentes quod dixerat, responderunt.
Unde sequitur:

Numérotation du verset Mc. 10,39

At illi dixerunt²⁰⁶: Possumus.

²⁰⁶ dixerunt Li447 ] ei + Li447@ Weber

^marg.| Credebant enim quod de calice sensibili et baptismo²⁰⁷ quo Iudei baptizari solebant, lavantes scilicet se antequam comederent, loqueretur.^BY ^ck

^ck ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 38), PG 123, 605C10-D3. [CGC2016]

^BY ¶Codd. : Li447 (55vb ) Ed1953 {MM2019}

²⁰⁷ baptismo] baptismate Li447

^marg.| {CMC10d6.10} CHRYSOSTOMUS. ²⁰⁸* − Responderunt autem tam prompte, exspectantes in eo quod petierunt²⁰⁹ exaudiri.
Sequitur:

²⁰⁸ Chrysostomus Li447 ] + In Matthaeum Ed1953

²⁰⁹ petierunt] petierant Li447

Iesus autem ait eis: Calicem quidem quem ego bibo bibetis et baptismo quo ego baptizor baptizabimini,

^marg.| id est martyrio digni eritis et patiemini sicut et ego.^BZ ^cl

^cl ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 39) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 130v38-41 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 385.11-17 ; Possinus, p. 235 (Victor Antiochenus): «οἱ δὲ εὐθέως ἐπηγγείλαντο εἰπόντες δυνάμεθα, προσδοκῶντες ἀκούσεσθαι ὅπερ ᾔτησαν, ἐπειδὴ ταῦτα εἶπον. Δεικνὺς δὲ ὅτι οὐκ ἀλαζονεία τὰ εἰρημένα, φησὶ, ‘τὸ μὲν ποτήριον [+ ὃ ἐγὼ πίνω Cramer], πίεσθε, καὶ τὸ βάπτισμα, ὃ ἐγὼ βαπτίζομαι, βαπτισθήσεσθε’, τοῦτ’ ἔστι, μαρτυρίου καταξιωθήσεσθε, καὶ ταῦτα πείσεσθε ἅπερ ἐγώ».
<cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt. hom. 65 (66) § 2, PG 58, 619.56-620.4 : «Ἀπὸ τῆς προθυμίας εὐθέως ἐπηγγείλαντο, οὐδὲ τοῦτο εἰδότες ὅπερ εἶπον, ἀλλὰ προσδοκῶντες ἀκούσεσθαι ὅπερ ᾔτησαν. Τί οὖν αὐτός; Τὸ μὲν ποτήριόν μου πίεσθε, καὶ τὸ βάπτισμα, ὃ ἐγὼ βαπτίζομαι, βαπτισθήσεσθε . Μεγάλα αὐτοῖς προεφήτευσεν ἀγαθά· τουτέστι, μαρτυρίου καταξιωθήσεσθε, καὶ ταῦτα πείσεσθε ἅπερ ἐγώ». [ADL2019] [MM2019]
<ex quo> Cf. Chrysostomus, In Mt., hom. 65 (Mt. 20), Burgundionis versio, BAV, Vat. lat. 383, f. 209va : «Dicunt ei possumus a desiderio confestim promiserunt neque hoc dicentes {vel dixissent} quod dixerunt sed expectantes {et nisi quod expectabant} audire quod petebant. Quid igitur ipse? Calicem quidem meum bibetis et baptismo quo ego baptizo baptizamini {baptizabimini}. Magna eis prophetavit bona. Hoc est martyrio dignos efficiendos et hec patiemini que ego et violenta morte animam dissolvetis et his mecum communicabitis». [MM2019]

^BZ ¶Codd. : Li447 (55vb ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC10d6.11} BEDA. − Queritur autem quomodo calicem martyrii Iacobus et Ioannes biberunt, aut quomodo baptismo Domini fuerunt baptizati, cum scriptura narret Iacobum tantum apostolum ab Herode capite truncatum, Ioannes autem propria morte finivit vitam. Sed si legamus ecclesiasticas historias, in quibus fertur quod et ipse propter martyrium in ferventis olei dolium missus sit, statimque relegatus in Pathmos insulam; sic videbimus martyrium animo non defuisse et bibisse Ioannem calicem confessionis quem et tres pueri in camino ignis biberunt^cm, licet persecutor non fuderit sanguinem.^CA ^cn
Sequitur:

^cm Cf. Dn. 3, 23-24.

^cn ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 565.915-926: «Quaeritur quomodo calicem martyrii Zebedei filii iacobus uidelicet et iohannes biberint aut quomodo baptismo domini fuerint baptizati cum scriptura narret iacobum tantum apostolum ab herode capite truncatum iohannes autem propria morte uitam finierit. Sed si legamus ecclesiasticas historias in quibus fertur quia et ipse propter martyrium sit missus in feruentis olei dolium et inde ad suscipiendam coronam christi athleta processerit statim que religatus in pathmos insulam sit, uidebimus martyrio animum non defuisse et bibisse iohannem calicem confessionis quem et tres pueri in camino ignis biberunt licet persecutor non fuderit sanguinem».
<cuius fons> Cf. Hieronymus, In Mt., lib. I, CCSL 77, p. 178.1071-1081: «Quaeritur quomodo calicem martyrii filii Zebedei, iacobus uidelicet et iohannes, biberint, cum scriptura narret iacobum tantum apostolum ab herode capite truncatum, iohannes autem propria morte uitam finierit. sed si legamus ecclesiasticas historias in quibus fertur quod et ipse propter martyrium sit missus in feruentis olei doleum et inde ad suscipiendam coronam christi athleta processerit statim que relegatus in pathmos insulam sit, uidebimus martyrio animum non defuisse et bibisse iohannem calicem confessionis, quem et tres pueri in camino ignis biberunt licet persecutor non fuderit sanguinem». [FG2017]

^CA ¶Codd. : Li447 (55vb ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 10,40

Sedere autem²¹⁰ ad dexteram meam vel ad²¹¹ sinistram, non est meum dare vobis sed quibus paratum est.

²¹⁰ autem Li447@ Ed1953 ] om. Li447

²¹¹ ad Li447 Li447@] om. Ed1953

^marg.| {CMC10d6.12} CHRYSOSTOMUS. ²¹²* − [a] Ubi duo queruntur²¹³ unum est. Si paratum est alicui sedere a dextris eius, alterum autem, si omnium Dominus his quibus paratum est potestatem tribuendi non habet, ad primum ergo dicimus quod nullus a dextris neque a sinistris sedet. Invius enim est omni²¹⁴ creature thronus ille. Quomodo ergo dixit: S edere ad dexteram meam vel ad sinistram , non est meum dare vobis , quasi quibusdam sessuris? Ad suspicionem quidem²¹⁵ interrogantium respondit, eorum intentioni condescendens. Neque enim noverant²¹⁶ illum thronum excelsum et cathedram que est a dextris Patris sed unum solum querebant²¹⁷*, scilicet potiri primatu et aliis preesse. Quia enim audiverant²¹⁸* dictum de apostolis, quod super duodecim thronos essent sessuri ²¹⁹, quid esset quod dictum est ignorantes, inter ceteros petierunt primatum. [c] Ad secundum dicendum est²²⁰ quod tale donum potestatem filii²²¹* non transcendit, sed quod in Mattheo ^co dicitur: « Paratum est a Patre meo », idem est ac si diceret et ²²²* a me. Unde et Marcus non dixit hic ²²³ ‘a Patre meo ’. [b] Quod ergo hic Christus dicit²²⁴, tale est. Moriemini, inquam²²⁵*, propter me. Non tamen hoc sufficit ad hoc quod vos primum ordinem obtineatis. Si enim aliquis alius cum martyrio venerit, omnem aliam virtutem possidens, multo²²⁶* vobis maiora possidebit. His enim paratur²²⁷ primatus qui per opera possunt fieri primi. Sic igitur Dominus ²²⁸ sua responsione eos instruxit ut non vane et inaniter pro primatibus molestentur. Simul autem et eos noluit²²⁹ contristare²³⁰.^CB ^cp

^co Mt. 20, 23.

^cp ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 42-45) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 130v42 - 131r39 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 385.20 - 386.24 ; Possinus, p. 236-237 (Victor Antiochenus): «[a] τί ποτέ δὲ ἐστι τὸ νῦν εἰρημένον﮲ γὰρ δύο ἐστὶ τὰ ἀπορούμενα ἓν μὲν, εἰ ἡτοίμασται τινι τὸ καθίσαι ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ﮲ ἕτερον δὲ, εἰ ὁ πάντων Κύριος ἐκείνοις οἷς [+ μὴ Cramer] ἡτοίμασται Kύριος οὐκ ἔστι [= ἦν Cramer] παρασχεῖν πρὸς μὲν οὖν τὸ πρότερον ἐροῦμεν, ὡς οὐδεὶς ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ ἣ ἐξ ἀριστερῶν κάθηται. Ἄβατος γὰρ πάσῃ τῇ κτίσει ὁ θρόνος ἐκεῖνος. [+ Πῶς οὖν ἐξαίρετον τοῦ μονογενοῦς τίθησιν αὐτὸ ὁ Παῦλος λέγων, ‘πρὸς τίνα γὰρ τῶν Ἀγγέλων εἴρηκέ ποτε﮲ κάθου ἐκ δεξιῶν μου; ‘Καὶ πρὸς μὲν τοὺς Ἀγγέλους φησίν· ὁ ποιῶν τοὺς ἀγγέλους ‘αὑτοῦ πνεύματα· πρὸς δὲ τὸν Υἱὸν, ὁ θρόνος σου ὁ Θεὸς εἰς τὸν αἰῶνα’ Cramer] Πῶς οὖν φησι τὸ καθίσαι ἐκ δεξιῶν μου ἢ ἐξ εὐωνύμων οὐκ ἔστιν ἐμὸν δοῦναι﮲ ὡς ὄντων καθεδουμένων τινῶν [+ ἣ οὐκ ὄντων; ἄπαγε· ἀλλὰ Cramer] πρὸς τὴν ὑπόνοιαν γοῦν ἀπεκρίνετο τῶν ἐρωτώντων συγκαταβαίνων αὐτῶν τῇ διανοίᾳ. Οὐ γὰρ ᾔδεσαν τὸν ὑψηλὸν θρόνον ἐκεῖνον καὶ τὴν ἐκ δεξιῶν τοῦ πατρὸς καθέδραν, ἀλλ’ ἓν ἐζήτουν μόνον τῶν πρωτείων ἀπολαῦσαι καὶ πρὸ τῶν ἄλλων στῆναι. Ἐπειδὴ γὰρ δώδεκα θρόνους ἤκουσαν, ἀγνοήσαντες τί ποτε ἔστι [ ἦν Cramer] τὸ εἰρημένον, τὴν προεδρίαν ἐζήτησαν [ ἐπεζήτησαν Cramer]. [b] Ὣ τοίνυν φησὶν ὁ Χριστὸς τοῦτ’ ἔστιν · [+ ὅτι Cramer] ‘ἀποθανεῖσθε μὲν δι’ ἐμὲ καὶ κοινωνήσετέ μοι κατὰ τὸ πάθος· οὐ μὴν ἀρκεῖ τοῦτο ποιήσαντες [= ποιῆσαι Cramer] πρὸς τὴν πρώτην τάξιν ὑμᾶς κατασχεῖν. Ἃν γάρ τις ἕτερος ἔλθοι μετὰ τοῦ μαρτυρίου καὶ τὴν ἄλλην ἅπασαν ἀρετὴν κεκτημένον πολλῷ πλείονα ὑμῶν, οὐκ ἐπειδὴ φιλῶ νῦν ὑμᾶς καὶ τῶν ἄλλων προκρίνω, διὰ τοῦτο παρωσάμενος ἐκείνους ὑμῖν δώσω τὰ πρωτεῖα. Ἐκείνοις οὖν ἡτοίμασται τοῖς ἀπὸ τῶν ἔργων δυναμένοις γενέσθαι λαμπροτέροις. [+ πανταχόθεν οὖν αὐτοὺς συνελαύνει, μετὰ γὰρ τὴν τοῦ Θεοῦ χάριν, εἰς τὴν τῶν οἰκείων κατορθωμάτων ἐπίδειξιν τὰς ἐλπίδας τῆς σωτηρίας καὶ τῆς εὐδοκιμήσεως ἔχειν. Ὅτι γὰρ αὐτὸς Κύριός ἐστι τοῦ παντὸς, δῆλον ἐξ ὧν αὐτὸς πᾶσαν ἔχει τὴν κρίσιν, καὶ αὐτὸς ἀποδώσει ὡς δίκαιος κριτὴς Παύλῳ τὸν τῆς δικαιοσύνης στέφανον, οὐ μόνον δὲ αὐτῷ, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἠγαπηκόσι τὴν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ, κατὰ τὸν τοῦ Ἀποστόλου λόγον Cramer]. Παραπεμπόμενος οὖν αὐτοὺς οἰκονομικῶς , ὥστε μὴ ὑπὲρ πρωτείων ἐνοχλεῖν εἰκῆ καὶ μάτην, ὁμοῦ καὶ μὴ λυπῆσαι βουλόμενος, ἀμφότερα ταῦτα κατορθοῖ. [c] Oὐ τοίνυν τὸν Υἱὸν ὑπερβέβηκεν ἡ τοιαύτη δόσις. ἀλλ’ οἷς ἡτοίμασται ὑπὸ τοῦ Πατρὸς, ὡς εἰ καὶ ἔλεγεν, ὑπ’ ἐμοῦ, ὅθεν ὁ Μάρκος οὐδὲ εἴρηκε τὸ ὑπὸ τοῦ Πατρός μου».
<cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt., hom. 65 (66) § 3, PG 58, 620.12 - 621.38 : «Ἀλλὰ τί ποτέ ἐστι τὸ νῦν εἰρημένον; Καὶ γὰρ δύο ἐστὶ τὰ ζητούμενα παρὰ πολλῶν: ἓν μὲν, εἰ ἡτοίμασταί τισι τὸ καθίσαι ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ: ἕτερον δὲ, εἰ ὁ πάντων Κύριος ἐκείνοις, οἷς ἡ οἷς ἡτοίμασται, Kύριος οὐκ ἔστι παρασχεῖν. Τί οὖν ἐστι τὸ εἰρημένον; Ἂν τὸ πρότερον λύσωμεν, τότε καὶ τὸ δεύτερον τοῖς ζητοῦσιν ἔσται σαφές. Τί οὖν ἐστι τοῦτο; Οὐδεὶς ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ καθεδεῖται, οὐδὲ ἐξ εὐωνύμων. Ἄβατος γὰρ πᾶσιν ὁ θρόνος ἐκεῖνος: οὐκ ἀνθρώποις λέγω καὶ ἁγίοις καὶ ἀποστόλοις, ἀλλὰ καὶ ἀγγέλοις καὶ ἀρχαγγέλοις, καὶ πάσαις ταῖς ἄνω δυνάμεσιν. Ὡς γοῦν ἐξαίρετον τοῦ Μονογενοῦς τίθησιν αὐτὸ ὁ Παῦλος λέγων: Πρὸς τίνα δὲ τῶν ἀγγέλων εἴρηκέ ποτε: Κάθου ἐκ δεξιῶν μου; Καὶ πρὸς μὲν τοὺς ἀγγέλους φησίν: Ὁ ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα: πρὸς δὲ τὸν Υἱὸν, Ὁ θρόνος σου, ὁ Θεός. Πῶς οὖν φησι, τὸ καθίσαι ἐκ δεξιῶν καὶ ἐξ εὐωνύμων, οὐκ ἔστιν ἐμὸν δοῦναι, ὡς ὄντων τινῶν τῶν καθεδουμένων; Οὐχ ὡς ὄντων, ἄπαγε: ἀλλὰ πρὸς τὴν ὑπόνοιαν ἀπεκρίνατο τῶν ἐρωτώντων, συγκαταβαίνων αὐτῶν τῇ διανοίᾳ. Οὐδὲ γὰρ ᾔδεσαν τὸν ὑψηλὸν θρόνον ἐκεῖνον, καὶ τὴν ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρὸς καθέδραν, ὅπου γε καὶ τὰ πολλῷ τούτων καταδεέστερα καὶ καθ' ἡμέραν αὐτοῖς ἐνηχούμενα ἠγνόουν: ἀλλ' ἓν ἐζήτουν μόνον, τῶν πρωτείων ἀπολαῦσαι , καὶ πρὸ τῶν ἄλλων στῆναι, καὶ μηδένα εἶναι πρὸ αὐτῶν παρ' αὐτῷ: ὅπερ καὶ ἤδη ἔφθην εἰπὼν, ὅτι ἐπειδὴ δώδεκα θρόνους ἤκουσαν, ἀγνοήσαντες ὅ τι ποτέ ἐστι τὸ εἰρημένον, τὴν προεδρίαν ἐπεζήτησαν. Ὃ τοίνυν φησὶν ὁ Χριστὸς, τοῦτό ἐστιν: Ἀποθανεῖσθε μὲν δι' ἐμὲ, καὶ σφαγήσεσθε τοῦ κηρύγματος ἕνεκεν, καὶ κοινωνήσετέ μοι κατὰ τὸ πάθος: οὐ μὴν ἀρκεῖ τοῦτο ποιῆσαι τῆς προεδρίας ὑμᾶς ἀπολαῦσαι, καὶ τὴν πρώτην τάξιν κατασχεῖν. Ἂν γάρ τις ἕτερος ἔλθῃ μετὰ τοῦ μαρτυρίου καὶ τὴν ἄλλην ἅπασαν ἀρετὴν κεκτημένος πολλῷ πλείονα ὑμῶν, οὐκ ἐπειδὴ φιλῶ νῦν ὑμᾶς, καὶ τῶν ἄλλων προκρίνω, διὰ τοῦτο παρωσάμενος ἐκεῖνον τὸν ἀπὸ τῶν ἔργων κηρυττόμενον, ὑμῖν δώσω τὰ πρωτεῖα. Ἀλλ' οὕτω μὲν οὐκ εἶπεν, ὥστε μὴ λυπῆσαι· αἰνιγματωδῶς δὲ τὸ αὐτὸ τοῦτο αἰνίττεται λέγων· Τὸ μὲν ποτήριόν μου πίεσθε, καὶ τὸ βάπτισμα, ὃ ἐγὼ βαπτίζομαι, βαπτισθήσεσθε· τὸ δὲ καθίσαι ἐκ δεξιῶν μου καὶ ἐξ εὐωνύμων, οὐκ ἔστιν ἐμὸν τοῦτο δοῦναι, ἀλλ' οἷς ἡτοίμασται. Τίσι δὲ ἡτοίμασται; Τοῖς ἀπὸ τῶν ἔργων δυναμένοις γενέσθαι λαμπροῖς. [sine commento] Παραπεμπόμενός τε γὰρ αὐτοὺς οἰκονομικῶς, ὥστε μὴ ὑπὲρ πρωτείων ἐνοχλεῖν εἰκῆ καὶ μάτην· (καὶ γὰρ ἀπὸ πάθους τοῦτο ἔπασχον ἀνθρωπίνου·) καὶ μὴ λυπῆσαι βουλόμενος αὐτοὺς, τῇ ἀσαφείᾳ ἀμφότερα ταῦτα κατορθοῖ». [ADL2019] [MM2019]

^CB ¶Codd. : Li447 (55vb -56ra) Md214 (242ra) V10650 (47vb) Ed1953 {MM2019}

²¹² Chrysostomus Li447 ] + In Matthaeum Ed1953

²¹³ queruntur] querunt Md214

²¹⁴ omni] causa Li447

²¹⁵ quidem] quidam Md214

²¹⁶ noverant] vocaverant Md214

²¹⁷ querebant] petebant Ed1953

²¹⁸ audiverant] audierunt Ed1953

²¹⁹ sessuri] cessuri Li447 *, essuri Li447 ² ( in ras. ? ), iessuris Md214

²²⁰ est] om. V10650

²²¹ filii] + Dei Ed1953

²²² et] om. Ed1953

²²³ hic] huic Md214

²²⁴ dicit] dixit Md214

²²⁵ inquam] inquit Ed1953

²²⁶ multo codd. cum graec.] multa Ed1953

²²⁷ paratur] paratus Md214

²²⁸ Dominus] Domino Md214

²²⁹ noluit] voluit Md214

²³⁰ constritare] contristari Li447

^marg.| {CMC10d6.13} BEDA. − Vel non est meum vobis dare, id est superbis. Hoc enim adhuc erant. Aliis paratum est et vos alii estote, id est humiles, et vobis paratum est.^CC ^cq

^cq ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 565.934-566.939: «Item non est meum dare uobis sed quibus paratum est. Non est meum dare superbis; hoc enim adhuc erant. Sed si uultis illud accipere, nolite esse quod estis. Aliis paratum est, et uos alii estote, et uobis paratum est. Quid est alii estote? prius humiliamini qui iam uultis exaltari». [FG2017]

^CC ¶Codd. : Li447 (56ra ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 10,
distinctio 7

^marg.| {CMC10d7.1} THEOPHYLACTUS. − Quia reliqui Apostoli vident Iacobum et Ioannem honorem petere, patienter ferre non possunt.
Unde dicitur:

Numérotation du verset Mc. 10,41

Et audientes decem sepe²³¹ indignari²³² de Iacobo et Ioanne.

²³¹ sepe] ceperunt Li447@ Li447 Weber

²³² sepe indignati sunt] indignati sunt Ed1953

^marg.| Patientes enim humana, invidia movebantur. Sed tunc primo indignati sunt, cum²³³ viderunt ipsos a Domino non susceptos. Non autem prius indignabantur quia videbant ipsos aliis prehonorari. Tunc igitur sic imperfecte se habebant Apostoli sed postea in primatibus sibi cedebant ad invicem. Christus autem eos sanat, primo quidem ad eorum consolationem eos iuxta se adducendo et hoc²³⁴ significatur cum dicitur:

²³³ cum Li447 ² (al. m. marg.)] om. Li447 *

²³⁴ hoc] hic Li447

Numérotation du verset Mc. 10,42

Iesus autem vocans eos,

^marg.| deinde demonstrando quod usurpare honorem et desiderare primatum, Gentilium est.
Unde sequitur:

Ait illis: Scitis quia hi qui videntur principari gentibus dominantur eis et principes eorum²³⁵ potestatem habent ipsorum.

²³⁵ eorum Li447@ Weber] ipsorum Li447

^marg.| Gentilium principes tyrannice et dominabiliter ad principatum se ingerunt.^CD ^cr
Sequitur:

^cr ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 41), PG 123, 608B10-C12 (ad sensum) [CGC2016]

^CD ¶Codd. : Li447 (56rb ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 10,43

Non ita est autem in vobis.

Numérotation du verset Mc. 10,44

^marg.| {CMC10d7.2} BEDA. − In quo docet eum maiorem esse qui minor fuerit, et illum Dominum fieri qui omnium servus fit. Frustra igitur aut illi immoderata²³⁶ quesierant, aut isti dolent super maiorum desiderio, cum ad summitatem virtutum non potentia, sed humilitate veniatur. Deinde proponit exemplum ut, si dicta parvipenderent, erubescerent ad opera, et dicit:

²³⁶ immoderata] inmederata cacogr . Li447

Numérotation du verset Mc. 10,45

Nam et filius hominis non venit ut ministraretur ei²³⁷ sed ut ministraret et daret animam suam redemptionem pro multis.^CE ^cs

^cs ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 566.950-959: «Humilis magister et mitis nec cupiditatis immodicae duos arguit postulantes nec decem reliquos indignationis increpat et liuoris sed tale ponit exemplum quo doceat eum maiorem esse qui minor fuerit et illum dominum fieri qui omnium seruus sit. Frustra igitur aut illi immoderata quaesierant aut isti dolent super maiorum desiderio cum ad summitatem uirtutum non potentia sed humilitate ueniatur. Denique sui proponit exemplum ut, si dicta paruipenderent, erubescerent ad opera et dicit: nam et filius hominis non uenit ut ministraretur ei sed ut ministraret. Nota quod crebro diximus eum qui ministret filium appellari hominis. Et daret animam suam redemptionem pro multis, quando formam serui accepit ut pro mundo sanguinem funderet». <cuius fons> Cf. Hieronymus, In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 179.1104-: «Humilis magister et mitis nec cupiditatis inmodicae duos arguit postulantes nec decem reliquos indignationis increpat et liuoris, sed tale ponit exemplum quo doceat eum maiorem esse qui minor fuerit et illum dominum fieri qui omnium seruus sit. frustra igitur aut illi inmoderata quaesierant aut isti dolent super maiorum desiderio, cum ad summitatem uirtutum non potentia sed humilitate ueniatur. denique sui proponit exemplum ut, si dicta parui penderent, erubescerent ad opera et dicit: sicut filius hominis non uenit ministrari sed ministrare. nota quod crebro diximus eum qui ministret filium appellari hominis. et dare animam suam redemptionem pro multis, quando formam serui accepit ut pro mundo sanguinem funderet». [FG2017]

^CE ¶Codd. : Li447 (56rb ) Ed1953 {MM2019}

²³⁷ ei Ed1953 ] om. Li447@ Li447

^marg.| {CMC10d7.3} THEOPHYLACTUS. − Quod maius est quam ministrare. Cum enim aliquis pro eo cui ministrat moritur, quid isto potest esse maius et mirabilius? Sed tamen ista ministratio et humilitatis descensus²³⁸ gloria eius erat et omnium. Ante enim quam homo fieret, solum ab Angelis notus erat²³⁹* . Cum autem factus est homo et crucifixus est, non tantum ipse gloriam habet, sed et alios in participationem sue glorie suscepit, et dominatus est per fidem orbi terre.^CF ^ct

^ct ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 45), PG 123, 608C12-D12. [CGC2016]

^CF ¶Codd. : Li447 (56rb ) Ed1953 {MM2019}

²³⁸ descensus] discensus Li447

²³⁹ notus erat] agnoscebatur Ed1953 cum Oecolampade (p. 68)

^marg.| {CMC10d7.4} BEDA. − Non autem dixit animam suam dare redemptionem²⁴⁰ pro omnibus sed pro multis , id est pro his²⁴¹* qui credere voluerint.^CG ^cu

^cu ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 566.950-959: «Et non dixit dare animam suam redemptionem pro omnibus, sed pro multis, id est pro his qui credere uoluerint». [FG2017]

^CG ¶Codd. : Li447 (56rb ) V10650 (45ra) Ed1953 {MM2019}

²⁴⁰ dare redemptionem] inv. Ed1953

²⁴¹ pro his] om. Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,
distinctio 8

Numérotation du verset Mc. 10,46

^marg.| {CMC10d8.1} HIERONYMUS. − [b] Passioni Domini appropinquanti, civitatis nomen respondet.
Dicitur enim:

Et veniunt Hiericho.

^marg.| [a] Hiericho luna, sive anathema interpretatur. [c] Defectus autem carnis Christi preparatio est Ierusalem celestis. ^cv
Sequitur:

^cv ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 45.21-25: «Post haec uenerunt in Hiericho. [a] Hiericho"luna" siue"anathema" interpretatur. [b] Passionem Domini adpropinquantem ciuitatis nomen respondet. [c] Defectus namque carnis Christi - maranatha - neomenia est Hierusalem coelestis. Unde Hiericho deserentes, Hierosolymae, id est"uisioni pacis" adpropinquant». [FG2015]

Et proficiscente eo de Hiericho, et discipulis eius, et plurima multitudine, filius timei, bartimeus cecus, sedebat iuxta viam mendicans.

^marg.| {CMC10d8.2} BEDA. − ^{|pecia 13|} ²⁴² Mattheus duos iuxta viam sedentes, et²⁴³ ad Dominum clamantes cecos dicit esse illuminatos. Lucas autem, cum appropinquaret Hiericho, pari ordine illuminatum ab eo cecum esse perhibet. Ubi nemo sanum²⁴⁴* sapiens autumet²⁴⁵* evangelistas sibimet contraria scribere, sed alium plenius scribere que alter omisit²⁴⁶. Intelligendum est ergo unum eorum fuisse potissimum; quod ex hoc apparet quod et nomen eius et nomen patris eius Marcus commemoravit.^CH ^cw

^cw ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 566.965-567.975: «Matheus hoc in loco duos iuxta uiam sedentes et ad dominum clamantes caecos dicit esse illuminatos, lucas autem cum appropinquaret hiericho pari ordine illuminatum ab eo caecum esse perhibet. Vbi nemo sane sapiens autumet euangelistas sibimet contraria scribere sed alium scribere plenius quod alter omisit. Quod uero matheo referente quia dominus duos illuminauerit caecos marcus unum ponere maluit illuminatum cui tamen alterum adfuisse non negat intellegendum est unum eorum fuisse notissimum. Quod ex hoc etiam satis apparet quod et nomen eius et patris eius marcus commemorauit quod in tot superius sanatis a domino non facile occurrit, nisi cum iairum archisinagogum etiam nomine expressit cuius filiam resuscitauit iesus». [FG2017]*

^CH ¶Codd. : Li447 V10650 Ed1953 {MM2016} {MM2021}

²⁴² Li447 (56va) V10650 (45ra): pecia « XIII »

²⁴³ et V10650 Ed1953 ] om. Li447

²⁴⁴ sanum Li447 ] saltem Ed1953

²⁴⁵ autumet] putet Ed1953

²⁴⁶ omisit] commisit cacogr. V10650

^marg.| {CMC10d8.3} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. ²⁴⁷ − Hinc²⁴⁸ est ergo quod ipsum solum voluit commemorare Marcus, cuius illuminatio tam claram famam huic miraculo comparavit quam erat nota calamitas. Lucas vero quamvis omnino eodem modo factum, tamen in alio ceco intelligendus est par commemorare miraculum et eiusdem miraculi parem modum²⁴⁹.^CI ^cx
Sequitur:

^cx ¶Fons: Augustinus Hipponensis , De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 65, § 125-126, p. 228.6-12: «Hinc est ergo quod ipsum solum uoluit commemorare Marcus, cuius inluminatio tam claram famam huic miraculo conparauit, quam erat illius nota calamitas. Lucas uero quamuis omnino eodem modo factum tamen in alio caeco intellegendus est par commemorare miraculum et eiusdem miraculi parem modum». [FG2015]*

^CI ¶Codd. : Li447 ( 56vb ) Mt366 V10650 (45rb) Ed1953 {MM2019}

²⁴⁷ De consensu evangelistarum] om. Li447

²⁴⁸ Hinc Mt366 V10650 Ed1953] + igitur Li447

²⁴⁹ parem modum] inv. Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,47

Qui cum audisset quod Iesus Nazarenus est, cepit clamare ac²⁵⁰* dicere: Fili David Iesu²⁵¹, miserere mei.

²⁵⁰ ac] et Ed1953 cum Clementina

²⁵¹ fili David - Iesu] inv. Ed1953

^marg.| {CMC10d8.4} CHRYSOSTOMUS. − Filium David vocat cecus Dominum, pretereuntis turbe laudem audiens, ac prophetarum exspectatione completa certificatus.^CJ ^cy
Sequitur:

^cy ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 46) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 131v5-10 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 388.1-3 ; Possinus, p. 240 (Victor Antiochenus): «υἱὸν δὲ Δαβὶδ ἐκάλει ὁ τυφλὸς, τὴν διατρέχουσαν ἐν τῷ λαῷ φήμην ἀκούων καὶ τὴν προσδοκίαν τὴν ἐκ προφητῶν πεπεισμένος».
<non hab.> Pas de source identifiée d’après Lamb2012; Catholiclibrary.ord, Lamb.
¶Nota Il est possible que la leçon completa soit une erreur de transcription pour complete (certificatus) qui traduirait plus exactement la forme verbale medio passive πεπεισμένος. [ADL2019] [MM2019]

^CJ ¶Codd. : Li447 (56vb ) Mt366 Ed1953 {MM2019} {MM2023}

Et comminabantur illi multi²⁵² ut taceret.

²⁵² illi multi] ei Li447

^marg.| {CMC10d8.5} ORIGENES. ²⁵³* − [b] Tamquam si dicat qui primi crediderant, increpabant ei clamanti²⁵⁴ fili David, ut taceret, et non appellaret eum contemptibili nomine, sed diceret fili Dei, miserere mei. Ille autem non destitit.
Unde sequitur:

²⁵³ Origenes] + in Matthaeum Ed1953

²⁵⁴ clamanti] clamantis Gz378 Mt366

Numérotation du verset Mc. 10,48

Ille²⁵⁵ autem²⁵⁶ magis clamabat²⁵⁷: Fili David, miserere mei.

²⁵⁵ Ille] Et stans Ihesus praem. et exp. Li447, At praem. Li447@ Weber

²⁵⁶ autem] multo Li447@ Weber

²⁵⁷ clamabat] dicens + Li447@

^marg.| [c] Cuius clamorem Dominus exaudivit.
Unde sequitur:

Numérotation du verset Mc. 10,49

Et stans Iesus precepit illum vocari.

^marg.| Vide autem quod inferior est cecus de quo Lucas loquitur^cz. Nam nec Iesus eum vocavit - ut Mattheus dicit ^da- nec iussit eum vocari - ut hic dicitur ^db- sed iussit eum ad se adduci, quasi non potentem per se venire. Iste autem cecus ad imperium Domini vocatur.
Unde sequitur:

^cz Cf. Lc. 18, 35-43.

^da Cf. Mt. 20, 29-34.

^db Mc. 10, 46-52.

Et vocant cecum²⁵⁸*, dicentes ei: Animequior esto. Surge, vocat te.

²⁵⁸ cecum Gz378 Gz378@ Li447 Li447@ Mt366] eum Ed1953

^marg.| [a] Ille autem abiciens vestimentum venit ad eum.
Sequitur enim ²⁵⁹* :

²⁵⁹ enim] om. Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,50

Qui proiecto vestimento suo exiliens²⁶⁰ venit²⁶¹ ad eum.

²⁶⁰ exiliens] om. Ed1953

²⁶¹ venit] + suo exi. ve. Gz378

^marg.| Forte vestimentum ceci et mendicantis, velamentum intelligitur cecitatis et mendicitatis, quo fuerat circumdatus. Quod abiciens venit ad Iesum quem appropinquantem Dominus interrogat . ^CK ^dc
Unde sequitur :

^dc ¶Fons: Origenes , Commentarii in Matthaeum (consensus versionum latinarum), lib. 16, 12 (Mt. 20, 29-30), GCS 40, p. 513.17-514.15: [a] «Ipse eum vocat, sed iubet eum vocari. Post haec inquit: ille autem abiciens vestimentum suum, exiliens venit ad Iesum. Ne forte vestimentum caeci et mendicantis velamentum intellegatur caecitatis et mendicitatis, quo fuerat circumdatus; quod abiciens venit ad Iesum». [b] Origenes , Commentarii in Matthaeum (consensus versionum latinarum), lib. 16, 13 (Mt. 20, 29-30), GCS 40, p. 517.9-17: «Tanquam si dicat: qui primi crediderant, increpabant ei clamanti: fili David, ut taceret et non appellaret eum contemptibili nomine, sed potius diceret: fili dei, miserere mei. Ille autem <«multo»> magis clamabat: fili David, miserere mei». Et stans Iesus iussit eum adduci ad se». [CGC2017] [c] Origenes , Commentarii in Matthaeum (consensus versionum latinarum), lib. 16, 13 (Mt. 20, 29-30), GCS 40, p. 517.18-23: «et vide nisi (sicut diximus) inferior est caecus iste. nam nec lesus eum vocavit nec dixit eum vocari, sed quasi non capientem haec iussit eum quasi non potentem a semetipso venire adduci ad se. et cum adpropiasset ei, interrogavit eum: quid vis ut faciam tibi ?»et non prius interrogavit eum aut interrogatus adpropiavit ei, sed quoniam adpropiavit, ideo interrogatus dixit:"Ut videam, domine”.
<non hab.> CGP in Mt. 20, 29-34; CGP in Mc.; Albertus magnus e-corpus, Gloss-e, PL, LLT. [MM2019]

^CK ¶Codd. : Gz378 Li447 Mt366 Ed1953 {FG2017} {MM2017} {MM2023}

Numérotation du verset Mc. 10,51

Et respondens Iesus ait illi²⁶²: Quid tibi vis faciam.

²⁶² ait – illi Li447 Mt366 ] inv. Gz378

^marg.| {CMC10d8.6} BEDA. ²⁶³ − Numquid qui lumen reddere poterat, quid vellet cecus ignorabat? Ad hoc ergo requirit ut petatur; ad hoc requirit ut cor ad orationem excitet.^CL ^dd

^dd ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 570.1094-1099: «Numquid qui lumen reddere poterat quid uellet caecus ignorabat? sed peti uult hoc quod et nos petere et se concedere praenoscit; importune namque ad orationem nos ammonet et tamen dicit: scit namque pater uester quid opus sit uobis ante quam petatis eum. Ad hoc ergo requirit ut petatur ad hoc requirit ut cor ad orationem excitet». [FG2017]

^CL ¶Codd. : Gz378 Li447 ( 57ra ) Mt366 Ed1953 {FG2017} {MM2017} {MM2023}

²⁶³ Beda] om. Gz378

^marg.| {CMC10d8.7} CHRYSOSTOMUS. ²⁶⁴* − Vel querit, ne scilicet aliquis estimaret, quod aliud volenti accipere, aliud daret. Etenim consuetudo erat eius, voluntatem curandorum universis facere manifestam et tunc medelam inducere ut et²⁶⁵* alios duceret in zelum et ut ostenderet eum qui curandus erat, gratie dono digne potiri.^CM ^de
Sequitur:

^de ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 10, 46) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 131v5-10 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 388.9-15 ; Possinus, p. 240 (Victor Antiochenus): «[+ τίνος δὲ χάριν Cramer] ἠρώτησεν δὲ τὸν τυφλὸν [+ αὐτὸν ὁ Ἰησοῦς Cramer] ‘τι θέλεις ποιήσω σοι’; ἵνα μή τις νομίσῃ ἄλλο βουλομένῳ λαβεῖν, ἄλλο [+ τι Cramer] ἀποδιδόναι [διδόναι Cramer]· καὶ γὰρ ἔθος αὐτῷ πανταχοῦ τὴν προαίρεσιν πρότερον κατάδηλον ποιεῖν τῶν θεραπευομένων [+ καὶ ἐκκαλύπτειν Cramer] ἅπασι, καὶ τότε ἐπάγειν τὴν ἰατρείαν· [+ δι’ ἓν μὲν Cramer] ἵνα καὶ τοὺς ἄλλους εἰς ζῆλον ἀγάγῃ· [+ δεύτερον δὲ Cramer] καὶ [om. Cramer] ἵνα δείξῃ τῆς δωρεᾶς ἀξίως ἀπολαύοντας».
<cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt., hom. 66 § 1, PG 58, 626.10-17 : «Τίνος ἕνεκεν αὐτοὺς ἐρωτᾷ; Ἵνα μή τις νομίσῃ, ὅτι ἄλλα βουλομένοις λαβεῖν ἄλλα δίδωσι. Καὶ γὰρ ἔθος αὐτῷ πανταχοῦ πρότερον τὴν ἀρετὴν τῶνθεραπευομένωνκατάδηλον ποιεῖν καὶ ἐκκαλύπτειν ἅπασι, καὶ τότε ἐπάγειν τὴν ἰατρείαν: δι' ἓν μὲν, ἵνα καὶ τοὺς ἄλλους εἰς ζῆλον ἀγάγῃ: δι' ἕτερον δὲ, ἵνα δείξῃ τῆς δωρεᾶς ἀξίως ἀπολαύοντας». [ADL2019] [MM2019]

^CM ¶Codd. : Li447 (57ra ) Ed1953 {FG2017} {MM2017}

²⁶⁴ Chrysostomus] + In Mattheum Ed1953

²⁶⁵ et cum graec.] om. Ed1953

Cecus autem dixit ei: Rabboni, ut videam.

^marg.| {CMC10d8.8} BEDA. − Parvipendit enim extra lucem cecus aliquid querere, quia etsi habere cecus quodlibet potest²⁶⁶, sine luce non potest videre quod habet.^CN ^df

^df ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 570.1101-1103: «Ecce caecus a domino non aurum sed lucem quaerit paruipendit extra lucem aliquid quaerere quia, etsi habere caecus quodlibet potest, sine luce non potest uidere quod habet». [FG2017]

^CN ¶Codd. : Li447 (57rb) Ed1953 {FG2017} {MM2017}

²⁶⁶ potest Ed1953 ] potum Li447

^marg.| {CMC10d8.9} HIERONYMUS. − Considerans autem Iesus promptam voluntatem, completione²⁶⁷ desiderii²⁶⁸ remunerat.^CO ^dg

^dg ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 47.57-60: «Dixit illi Iesus,"quid uis tibi faciam?" Considerans Iesus promptam uoluntatem completionem desiderii remunerat. Unde alias dicit, omne"quodcumque petieritis in oratione credentes accipietis"». [FG2015]*

^CO ¶Codd. : Gz378 Ka6 Li447 (57rb) Mt366 Ed1953 {FG2017} {MM2017} {MM2023}

²⁶⁷ completione Ka6 etc. ] complexione Li447

²⁶⁸ desiderii] desiderium Ka6

^marg.| {CMC10d8.10} ORIGENES. ²⁶⁹* − Dignius autem est dicere rabboni , vel, sicut in aliis dicitur ‘Domine’ quam fili David . Unde propter illud quod dixit fili David , non prestitit ei sanitatem, sed propter hoc quod dicit rabboni. ^CP ^dh
Unde sequitur:

^dh ¶Fons: Origenes , Commentarii in Matthaeum (consensus versionum latinarum), lib. 16, 12 (Mt 20, 32-33), GCS 40, p. 514.20-515.3: «Et digniosiori voce confessus est dicens: Rabboni; digniosius enim est dicere Rabboni , vel sicut in aliis dicit Domine quam: fili David. Unde et dominus propter illud quidem, quod dixit: fili David, miserere mei», non praestitit sanitatem nec quando sedebat veste caecitatis et mendicitatis velatus nec quando sedebat secus viam mendicans; propter hoc autem, quod dixit: Rabboni , ut videam , dixit ei: vade, fides tua te salvum fecit ». [CGC2017].

^CP ¶Codd. : Li447 ( 57rb ) Ed1953 {FG2017} {MM2017}

²⁶⁹ Origenes] + Super Mattheum Ed1953

Numérotation du verset Mc. 10,52

Iesus autem dixit ei: Vade fides tua te salvum²⁷⁰ fecit. Et confestim vidit et sequebatur eum in via.

²⁷⁰ te salvum Li447] inv. Ed1953

^marg.| {CMC10d8.11} THEOPHYLACTUS. − Grata enim erat²⁷¹* anima ceci in eo quod sanus effectus Iesum non reliquit²⁷²* sed secutus est eum.^CQ ^di

^di ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 51), PG 123, 609B6-8. [CGC2016]

^CQ ¶Codd. : Gz378 Li447 (57rb) Mt366 Ed1953 {FG2017} {MM2017} {MM2023}

²⁷¹ erat] erat Gz378, est Ed1953

²⁷² reliquit] relinquit Ed1953

^marg.| {CMC10d8.11} BEDA. − Mystice autem Hiericho, que interpretari²⁷³ dicitur luna, defectum nostre mutabilitatis designat. Appropinquans Dominus Hiericho lumen ceco reddidit quia veniens in carne et passioni appropinquans, multos ad fidem adduxit. Non enim primis incarnationis sue temporibus, sed paucis antequam pateretur annis, mysterium verbi mundo exhibuit.^CR ^dj

^dj ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 567.988-1002: «Hiericho autem quod interpretari dicitur luna defectum nostrae mutabilitatis ac mortalitatis significat. Quod ex illa maxime evangelii parabola claruit ubi homo descendens ab hierusalem in hiericho incidit in latrones et uulneratus ab eis ac dispoliatus per piam samaritani industriam ad salutem reuocatus est quia nimirum genus humanum a uisione summae pacis in desideria saeculi huius labe mortifera decidens per dominum saluatorem ad uitam quam errando perdiderat reducitur. Appropinquans ergo dominus hiericho caeco lumen reddidit quia ueniens in carnem et passioni propinquans multos ad fidem et confessionem diuinae cognitionis adduxit. Non enim primis incarnationis suae temporibus sed paucis ante quam pateretur annis, id est postquam triginta esse coeperat annorum, ministerium uerbi mundo quo illuminaretur exhibuit sed et de hiericho proficiscens caecos illuminauit quia resurgens a mortuis atque ascendens in caelum misit spiritum sanctum apostolis eos que ad illustrationem omnium populorum dispersit in mundum». [FG2017]

^CR ¶Codd. : Li447 (57rb) Ed1953 {FG2017} {MM2017}

²⁷³ interpretari Li447 Ed1953 ] interpretatur pr. m. et corr. Li447

^marg.| {CMC10d8.12} HIERONYMUS. − Cecitas etiam ex parte facta Iudeis illustratur²⁷⁴ in fine, quando eis mittet Eliam prophetam.^CS ^dk

^dk ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 46.26-32: «Et proficiscente eo de Hiericho et reliqua usque sequebatur eum in uia. Filius Thimei, bar Thimeus caecus, sedebat secus uiam mendicans. Quinta decima uirtute inluminatur caecus. Caecitas ex parte facta Iudaeis inlustratur in fine quando mittet eis Heliam prophetam». [FG2015]*

^CS ¶Codd. : Li447 (57rb) Ed1953 {FG2017} {MM2017}

²⁷⁴ illustratur Li447 ] illustrabitur Ed1953

^marg.| {CMC10d8.13} BEDA. − Quod autem appropinquans Hiericho unum illuminavit, ac proficiscens de Hiericho duos, hoc intimavit quod ante passionem suam uni tantum populo Iudeorum predicavit. Post resurrectionem vero atque ascensionem suam per apostolos et Iudeis et gentibus divinitatis et humanitatis sue arcana patefecit. Quod vero Marcus unum illuminatum scribit, ad gentium salutem respicit, ut eorum quos instituebat²⁷⁵ ad fidem, salvationi figura congrueret. Mattheus vero, qui credentibus ex hebreis suum scribebat evangelium, quod in gentium quoque notitiam erat perventurum, recte duos dicit illuminatos, ut ad utrumque populum unam²⁷⁶ fidei gratiam pertinere doceret. Proficiscente igitur Domino²⁷⁷ et discipulis eius et plurima multitudine de Hiericho, cecus sedebat iuxta viam mendicans quia ascendente ad celos Domino et multis fidelium sequentibus, immo cunctis ab initio mundi electis una cum illo, ianuam regni celestis ingredientibus, mox gentium populus cepit sue illuminationis spem habere. Qui mendicat iuxta viam sedens, quia necdum iter veritatis ingrediens ad hoc pervenire contendit.^CT ^dl

^dl ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 567.1006-568.1041: «Quod autem appropinquans hiericho unum illuminauit at proficiscens de hiericho duos hoc intimauit typice quod ante passionem suam uni tantum populo iudaeorum praedicauit post resurrectionem uero atque ascensionem suam manifestius per apostolos et iudaeis et gentibus et aeternae diuinitatis et assumptae a se humanitatis archana patefecit. Quod uero marcus unum illuminatum scribit ad gentium salutem specialiter respicit qui omnimodis a luce ueritatis extorres fuerant, et ideo quantum famosa infidelitatis eorum erat caecitas tantum famosa facta est illuminantis eos gratia saluatoris. Et bene marcus qui gentibus scribebat euangelium unum dicit illuminatum ut eorum quos instituebat ad fidem saluationi figura congrueret. Matheus uero qui credentibus ex hebraeis suum scribebat euangelium quod in gentium quoque notitiam erat peruenturum recte duos dicit illuminatos ut ad utrumque populum unam eandem que fidei gratiam pertinere doceret. Quod etiam in sequenti lectione de asino in quo dominus sedere dignatus est eadem euangelica seruare scriptura curauit. Matheus namque qui fidelibus ex iudaeis euangelizabat asinam simul et pullum adductos domino refert. Porro ceteri tres euangelistae qui congregatae de nationibus ecclesiae scripserunt asini solummodo ad dominum adducti faciunt mentionem de matre omnino reticent quia illi simpliciter fidem gentium figurant iste autem natum ex fideli sinagoga fidelem gentium populum proximum ordine suae narrationis intimare curauit. Proficiscente igitur domino et discipulis eius et plurima multitudine de hiericho caecus sedebat iuxta uiam mendicans quia ascendente ad caelos domino et multis fidelium sequentibus immo cunctis ab initio mundi electis una cum illo ianuam regni caelestis ingredientibus mox gentium populus diu perfidia caecus audito saluatoris aduentu coepit et ipse suae salutis atque illuminationis spem habere. De quo bene dicitur quia sedebat iuxta uiam mendicans. Mendicat enim iuxta uiam sedens qui necdum iter ueritatis ingrediens necdum cognoscens sedula intentione atque inquisitione desiderii salutaris ad hoc peruenire contendit et qui sit uerus religionis cultus inuestigare persistit». [FG2017]

^CT ¶Codd. : Li447 (57rb) Ed1953 {FG2017} {MM2017}

²⁷⁵ instituebat Li447 ] instruebat Ed1953

²⁷⁶ unam Li447] om. Ed1953

²⁷⁷ igitur Domino] inv. pr. m. Li447

^marg.| {CMC10d8.14} HIERONYMUS. − Populus etiam ²⁷⁸ Iudeorum, qui Scripturam conservat²⁷⁹ nec complet, iuxta mensam²⁸⁰* mendicans esurit. Clamat autem: Fili David, miserere mei quia per merita patriarcharum iudaicus populus illuminatur. Comminantur autem ²⁸¹ ei multi ut taceat quia peccata et demonia compescunt clamorem pauperis. Sed ille magis clamabat quia, ingravescente bello, manus ad lapidem adiutorii, hoc est Iesum Nazarenum, cum clamore levande²⁸² sunt.^CU ^dm

^dm ¶Fons: Hieronymus (pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 46.33-45: «Iuxta uiam mendicans. Qui scripturam conseruat nec complet iuxta mensam mendicans esurit. Et cum audit Iesum Nazarenum transire clamat,"fili Dauid, miserere mei". Per merita patriarcharum Iudaicus inluminatur populus, cui"misericors" et"miserator Dominus" est, inluminans"caecos", erigens"allisos", diligens pauperes, custodiens"aduenas". Et comminantur ei multi ut taceat. Peccata et daemonia compescunt clamorem pauperis quem exaudiuit Dominus. At ille magis clamabat. Ingrauescente bello, manus ad"lapidem adiutorii", hoc est Iesum Nazarenum, cum clamore leuandae sunt». [FG2015]

^CU ¶Codd. : Arag3 (16rb) Li447 ( 57va ) Md214 (243vb) Mt366 ( 129va ) Urb26 V794 V795 V10650 (45vb) Ed1470 Ed1474 Ed1476 Ed1486 Ed1493 Ed1517 Ed1520 (50ra) Ed1570 (121vb) Ed1593 Ed1611 Ed1657 Ed1953 {MM2019}

²⁷⁸ etiam] et Li447

²⁷⁹ conservat] om. Li447

²⁸⁰ mensam] mensem cacogr. V795, mensuram Ed1470 Ed1474 Ed1476 Ed1493 Ed1517, viam Ed1520 Ed1611 Ed1657 Ed1876 Ed1953

²⁸¹ autem] om. V10650

²⁸² levande] lavande Li447

^marg.| {CMC10d8.} BEDA. − [b] Populus etiam gentium, agnita fama nominis Christi, particeps eius fieri querebat cui contradicebant multi, primo Iudei, deinde etiam gentiles, ne illuminandus mundus²⁸³ Christum invocaret nec tamen impugnantium furor eos qui ad vitam erant preordinati valebat salute privare²⁸⁴. Clamantem autem cecum transiens audivit [a] quia per humanitatem suam misertus est qui per divinitatis potentiam mentis nostre tenebras exclusit. Quod enim propter nos natus et passus est, quasi transiit Iesus²⁸⁵*, quia hec actio temporalis est. Stare autem Dei est incommutabiliter²⁸⁶* cuncta disponere. [c] Clamantem autem cecum Dominus vocat cum populo gentium per predicatores verbum fidei mittit²⁸⁷. Qui vocantes cecum animequiorem²⁸⁸ esse et surgere atque ad Dominum venire precipiunt, cum predicando indoctis spem eos salutis habere ac de torpore vitiorum erigi atque ad virtutum studia se accingere iubent. Proiecto autem vestimento exilit qui, abiectis mundi retinaculis, expedito mentis gressu ad largitorem eterne lucis properat.^CV ^dn

^dn ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 568.1043-569.1092: «[a] Quid est autem transeundo audire stando lumen restituere, nisi quod per humanitatem suam misertus est qui per diuinitatis potentiam a nobis mentis nostrae tenebras exclusit? quod enim propter nos natus et passus est quod resurrexit ascendit in caelum quasi transit iesus quia haec nimirum actio temporalis est sed stans caecum inluminauit quia non sicut illa dispensatio temporalis ita uerbi aeternitas transit quae in se manens innouat omnia. Stare enim dei est incommutabili cogitatione mutabilia cuncta disponere. Qui ergo uoces petentis transiens audiuit stans lumen reddidit quia, etsi propter nos temporalia pertulit, inde tamen nobis lucem tribuit unde habere mutabilitatis transitum nescit. Sed qui deum quem colebat crebris precibus ut sese illuminare dignaretur orabat. Cum audisset quia iesus nazarenus est coepit clamare ac dicere: fili dauid iesu miserere mei. Et comminabantur ei multi ut taceret. At ille multo magis clamabat dicens: fili dauid miserere mei. [b] Audiens iesum caecus misereri sui precatur nec multis licet prohibentibus a clamando desistit quia populus gentium agnita fama nominis christi particeps eius fieri quaerebat. Contradicebant multi primo iudaei ut in apostolorum actibus legimus deinde etiam gentiles acriori ac fortiori persecutione frequenter instabant ne illuminandus sanandusque christum mundus inuocaret, nec tamen eos qui ad uitam erant praeordinati aeternam uesanus impugnantium furor disposita ualebat salute priuare. Et stans iesus praecepit illum uocari. Ecce stat qui ante transiebat. Qua in re aliquid nobis dominus innuit quod intellegi de humanitate ac diuinitate illius utiliter possit. [c] Clamantem ad se caecum dominus uocat cum populo gentium scientiam ueritatis desideranti per sanctos praedicatores uerbum fidei committit. Qui nimirum uocantes caecum animaequiorem esse et surgere atque ad dominum uenire praecipiunt cum praedicando uerbum indoctis spem eos salutis habere ac de torpore uitiorum erigi atque ad uirtutum studia quibus illuminari mereantur sese accingere iubent dicentes cum propheta: accedite ad eum et inluminamini; et iterum: surge qui dormis et exsurge a mortuis, et inluminabit tibi christus. Et quia primitiua de gentibus ecclesia tanto promissi in christo luminis desiderio feruebat ut plurimi relictis mundi facultatibus nudi evangelicam uitam sequerentur quo aeternum in caelis mererentur habere thesaurum recte de illuminando caeco subditur: qui proiecto uestimento suo exiliens uenit ad eum. Proiecto quippe uestimento exilit ut adueniens illuminetur a christo qui abiectis mundi retinaculis expedito mentis gressu ad largitorem aeternae lucis properat». [FG2017]

^CV ¶Codd. : Li447 ( 57va ) Mt366 V10650 Ed1953 {MM2019}

²⁸³ mundus] om. Li447

²⁸⁴ privare] privari V10650

²⁸⁵ quasi transiit - Iesus] inv. Ed1953

²⁸⁶ incommutabiliter] immutabiliter Ed1953

²⁸⁷ mittit] muttit cacogr. V10650

²⁸⁸ animequiorem] anima quiorem Li447

^marg.| {CMC10d8.} HIERONYMUS. − [b] Venit etiam iudaicus populus exiliens nudus veteri homine, ut hinnulus saliens super montes quia segnitiem deponens, patriarchas, prophetas, apostolos in altis considerans, ad superna se extendit. [a] Quam conveniens autem est ordo salutis. Audivimus primo per prophetas, deinde clamamus per fidem, postea vocamur per apostolos, surgimus per penitentiam, exuimur per baptismum, interrogamur per voluntatem. [c] Cecus autem interrogatus hoc requirit ut videat voluntatem Domini.^CW ^do

^do ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 47.46-63: «[a] Et praecepit illum Iesus uocari. Et dicunt ei,"animaequior esto, surge, uocat te". Quam conueniens est ordo salutis: audimus primo; deinde clamamus; postea uocamur; postremo surgimus. Audimus per prophetas; clamamus per fidem; uocamur per apostolos; surgimus per paenitentiam; exuimur per baptismum; interrogamur per uoluntatem. [b] Unde sequitur. Qui proiecto uestimento suo exiliens uenit. Exilire nudus"ueteri homine" dicitur; ut hinulus saliens super montes et exiliens super colles; segnitiam deponens; patriarchas, prophetas et apostolos in altis considerans, ad superna se tendit. [c] Dixit illi Iesus,"quid uis tibi faciam?" Considerans Iesus promptam uoluntatem completionem desiderii remunerat. Unde alias dicit, omne"quodcumque petieritis in oratione credentes accipietis". Caecus autem dixit ei, Rabbi ut uideam. Unum petit"a Domino"; hoc requirit ut uideat"uoluntatem Domini". Et inde uidens uisitet"templum eius"». [FG2015]

^CW ¶Codd. : Li447 ( 57vb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC10d8.} BEDA. − Imitemur ergo et nos eum non divitias, non terrena bona, non honores a Domino, sed lucem queramus, quam videre cum solis angelis possumus, ad quam via fides est. Unde et ceco respondetur: F ides tua te salvum fecit . Videt autem et sequitur qui bonum quod intelligit operatur. Iesum enim sequitur qui bonum quod intelligit operatur ²⁸⁹, qui imitatur eum²⁹⁰ qui prosperari in hoc mundo noluit, opprobria ac²⁹¹ irrisiones toleravit. Et quia rerum corporalium delectatione a gaudio interno cecidimus, cum qua amaritudine illuc redeatur ostendit. ^dp

^dp ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 10, CCSL 120, p. 570.1103-1124: «Imitemur ergo eum quem et corpore audiuimus et mente saluatum non falsas diuitias non terrena dona non fugitiuos honores a domino sed lucem quaeramus illam uidelicet lucem quam uidere cum solis angelis possimus quam nec initium inchoat nec finis angustat ad quam profecto lucem uia fides est. Vnde recte et illuminando caeco protinus respondetur: vade, fides tua te saluum fecit. Et confestim, inquit, uidit et sequebatur eum in uia. Videt et sequitur qui bonum quod intellegit operatur, uidet autem sed non sequitur qui bonum quidem intellegit sed bene operari contemnit. Iesum enim sequitur qui imitatur. Hinc namque dicit: si quis mihi ministrat, me sequatur. Consideremus ergo qua graditur ut sequi mereamur. Ecce cum sit dominus et creator angelorum suscepturus naturam nostram quam condidit in uterum uirginis uenit nasci tamen in hoc mundo per diuites noluit parentes pauperes elegit unde et agnus qui pro illo offerretur defuit columbarum pullos et par turturum ad sacrificium mater inuenit prosperari in hoc mundo noluit opprobria irrisiones que tolerauit sputa flagella alapas spineam coronam crucem sustinuit. Et quia rerum corporalium delectatione a gaudio interno cecidimus cum qua amaritudine illuc redeatur ostendit». [FG2017]

²⁸⁹ qui bonum … operatur ] om. Li447

²⁹⁰ eum] om. Li447

²⁹¹ ac] om. Li447

^marg.| {CMC10d8.} THEOPHYLACTUS. − Dicit autem quod secutus est Dominum in via, scilicet in hac vita scilicet²⁹²* quia post hanc excluduntur omnes qui hic eum non sequuntur ab²⁹³* operando mandata eius.^CX ^dq

^dq ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 10, 52), PG 123, 609B10-C3. [CGC2016]

^CX ¶Codd. : Li447 (57vb ) Ed1953 {MM2019}

²⁹² scilicet] om. Ed1953

²⁹³ ab] om. Ed1953

^marg.| {CMC10d8.} HIERONYMUS. − Vel via est ista ²⁹⁴* que dixit: « Ego sum via, veritas et vita »^dr. Hec est via angusta que ducit ad ardua Hierosolyme et Bethanie, ad montem Olivarum, qui²⁹⁵ est mons luminis et consolationis.^CY ^ds

^dr Io. 14, 6.

^ds ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 47.64-68: «Unde sequitur. Iesus autem dixit illi, fides tua te saluum fecit et confestim uidit et sequebatur eum in uia, secus quam mendicabat, quae dicit,"Ego sum uia, ueritas et uita". Haec est uia angusta quae ducit ad ardua Hierosolymae et Bethaniae ad Montem Oliuarum qui est mons luminis et consolationis». [FG2015]*

^CY ¶Codd. : Li447 (57vb ) Ed1953 {MM2019}

²⁹⁴ est ista] inv. Ed1953

²⁹⁵ qui] que cacogr. Li447

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Thomas de Aquino. Catena aurea (Mc. Capitulum 10 ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 17/02/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=catena&numLivre=56&chapitre=56_10)

Signaler un complément d'information

Notes :

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 10

<56. Catena aurea in Marcum>

Capitulum 10