Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Catena aurea

Biblia communis

Capitulum 12

Numérotation du verset Mc. 12,1

Et cepit illis in parabolis¹ loqui. Vineam

¹ parabolis Cor1 ] parabolice Cor1 ( vel ) Ω^S

pastinavit

homo

et circumdedit² sepem

² circumdedit Ω^S Ω^L Rusch Weber ] + ei Li447@

et fodit lacum

et edificavit turrim³

³ turrim ] turrem Ω^JΩ^L Ω^S

et locavit eam agricolis

et peregre profectus est.

Numérotation du verset Mc. 12,2

Et misit ad agricolas in tempore

servum

ut ab agricolis acciperet⁴ de fructu vinee.

⁴ ab agricolis – acciperet] inv. Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,3

Qui apprehensum eum ceciderunt et dimiserunt⁵ vacuum.

⁵ dimiserunt] + eum Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,4

Et iterum misit ad illos alium servum⁶ et illum in capite vulneraverunt et contumeliis affecerunt.

⁶ ad illos - alium servum Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber ] inv. Rusch

Numérotation du verset Mc. 12,5

Et rursum alium misit et⁷ illum occiderunt. Et plures alios quosdam cedentes, alios vero occidentes.

⁷ et Ω^J Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] ad Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,6

Adhuc ergo⁸ unum habens⁹ filium carissimum

⁸ ergo CorS2 Ω^L Ω^L Li447 Ω^S Weber ] om. Li447@ , vero Rusch |

⁹ unum habens Ω^S Rusch Weber ] inv. Wordsworth (D) Ω^L |

et illum misit ad eos¹⁰ novissimum dicens:

¹⁰ eos] illos Ω^S

Quia verebuntur¹¹ filium meum.

¹¹ verebuntur CorS2 Li447 Ω^S Rusch ] forte praem. Li447@ Ω^S, reverebuntur Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 12,7

Coloni autem dixerunt ad invicem: Hic est¹² heres.¹³ Venite¹⁴, occidamus eum et nostra erit hereditas.

¹² est Li447 Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber] om. Li447@ |

¹³ Hic est heres Ω^S Rusch Weber ] om. |

¹⁴ Venite Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] + et Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 12,8

Et apprehendentes eum occiderunt et eiecerunt¹⁵

¹⁵ eiecerunt CorS2 Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] + eum CorS2 ( alia correctione apponunt EUM ) Ω^J

extra vineam¹⁶.

¹⁶ occiderunt et eiecerunt – extra vineam Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] inv. Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,9

Quid ergo¹⁷ faciet dominus vinee? Veniet et perdet colonos¹⁸ et dabit vineam aliis.

¹⁷ ergo] igitur Ω^S |

¹⁸ colonos Ω^L Ω^S Rusch Weber ] colones Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 12,10

Nec Scripturam^a hanc legistis:

⁰ Ps. 117, 22-23.

Lapidem

quem reprobaverunt edificantes

hic factus est in caput anguli.

Numérotation du verset Mc. 12,11

A Domino factum est istud et est mirabile in oculis nostris?

Numérotation du verset Mc. 12,12

Et querebant¹⁹ eum tenere

¹⁹ querebant Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] querentes Rusch

et timuerunt turbam.

Cognoverunt enim quoniam ad eos²⁰

²⁰ eos Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] illos Rusch (hapax )

parabolam hanc²¹ dixerit²².

²¹ parabolam hanc Ω^S] inv. Sarum |

²² direxit Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] dixisset Sarum Wordsworth (K V Z² ) Cor2 (moderni) |

Et relicto eo²³ abierunt.

²³ eo Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Ed1455 Weber ] illo Rusch

Numérotation du verset Mc. 12,13

Et mittunt ad eum quosdam ex Phariseis et Herodianis

ut eum caperent in verbo.

Numérotation du verset Mc. 12,14

Qui venientes dicunt ei:

Magister, scimus quia verax es

et non curas quemquam nec²⁴ enim vides in²⁵ faciem hominum sed in veritate viam Dei doces. Licet dari tributum²⁶

²⁴ nec] neque Ω^S |

²⁵ in Ω^J Ω^LLi447 Ω^S Rusch Weber Rusch Weber] om. Li447@ |

²⁶ dari tributum Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] inv. Wordsworth (B To22) Li447 Li447@ |

Cesari an non dabimus?

Numérotation du verset Mc. 12,15

Qui sciens versutiam²⁷ eorum²⁸

²⁷ versutiam Ω^L Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] versutias Ω^J Rusch |

²⁸ eorum Ω^J Ω^S Rusch Weber ] illorum Li447 Li447@ |

ait illis: Quid me temptatis? Afferte mihi denarium ut videam.

Numérotation du verset Mc. 12,16

At illi obtulerunt ei²⁹. Et ait illis: Cuius est imago hec et inscriptio? Dicunt ei³⁰: Cesaris.

²⁹ obtulerunt ei Wordsworth (L) Ω^S Rusch ] attulerunt Amiatinus Wordworth (G H M T: Bentley Y P9389) Θ Li447 Li447@ Weber , attulerunt ei Cava Kells Wordsworth (B D I K O P9389^marg. R To22 V X Z) Weber (Z P D) Φ Ω^J Ω^L Clementina |

³⁰ ei Cava Weber (M) Li447 Ω^S Rusch Clementina ] illi Ω^J Ω^L Li447@ Weber |

Numérotation du verset Mc. 12,17

Respondens autem Iesus ait³¹ illis: Reddite ergo³² que sunt Cesaris

³¹ ait Ω^L Ω^S Rusch ] dixit Ω^J Li447 Li447@ Weber |

³² ergo Li447@ Ω^S Rusch ] igitur Ω^J Ω^L Li447 Weber |

Cesari,

et que sunt Dei

Deo.

Et mirabantur³³

³³ mirabantur Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] + omnes Ω^S ( hapax)

super eo.

Numérotation du verset Mc. 12,18

Et venerunt³⁴ ad eum Sadducei qui dicunt³⁵ resurrectionem non esse.

³⁴ venerunt] veniunt Ω^S |

³⁵ dicunt Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] credunt Li447 Li447@ |

Et interrogabant eum dicentes:

Numérotation du verset Mc. 12,19

Magister, Moyses^b scripsit nobis³⁶ ut si cuius frater mortuus fuerit et dimiserit uxorem et filios non reliquerit³⁷, accipiat frater eius uxorem ipsius et resuscitet³⁸ semen fratri suo.

⁰ Cf. Dt. 25, 5.

³⁶ scripsit nobis Ω^J Ω^S Rusch ] inv. Ω^L Li447@ Weber . |

³⁷ filios - non reliquerit Ω^J (relinquerint) Ω^L Ω^S Rusch Weber ] inv. Li447@ |

³⁸ resuscitet Li447@ Ω^S Rusch Weber ] suscitet Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 12,20

Septem ergo fratres fuerunt³⁹.

³⁹ fuerunt Kells Ω^JΩ^S ] erant Cor3 (al.) Ω^L Li447@ Rusch Weber

Et primus accepit uxorem et mortuus est non relicto semine.

Numérotation du verset Mc. 12,21

Et secundus accepit eam et

mortuus est. Et⁴⁰ nec iste reliquit semen. Et tertius similiter.

⁴⁰ Et Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber] om. Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,22

Et⁴¹ acceperunt eam similiter septem et non reliquerunt semen. Novissima omnium defuncta⁴² est et mulier.

⁴¹ Et Rusch Weber etc. ] om. Amiatinus Weber (N M D) |

⁴² defuncta Ω^J Ω^L Rusch Weber ] mortua Li447@ Ω^S |

Numérotation du verset Mc. 12,23

In resurrectione ergo, cum resurrexerint, cuius de his erit uxor? Septem enim habuerunt eam uxorem⁴³.

⁴³ uxorem Ω^J Ω^S Clementina Weber ] om. Ω^L Li447@ Rusch

Numérotation du verset Mc. 12,24

Et respondens Iesus ait illis: Nonne⁴⁴ ideo erratis

⁴⁴ nonne Cava Kells Wordsworth (B D H² Θ I J K L To22 O T V X Z) Sarum Weber (Z P) Φ Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Clementina ] non Amiatinus Wordsworth (P9389 G H M R Y) Sarum Weber

nescientes⁴⁵ Scripturas neque

⁴⁵ nescientes Kells Wordsworth (L) Sarum Ω^J Ω^S] non scientes Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

virtutem Dei?

Numérotation du verset Mc. 12,25

Cum enim a mortuis resurrexerint neque nubent neque nubentur

sed erunt⁴⁶ sicut⁴⁷ angeli Dei⁴⁸ in celis.

⁴⁶ erunt CorS2 Ω^J Ω^S] sunt CorS2 (al.) Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber |

⁴⁷ sicut Ω^J Li447 Li447@ Rusch Weber ] quasi Ω^S |

⁴⁸ Dei Li447 Li447@ Ω^S Rusch ] om. Ω^L Ω^J Weber |

Numérotation du verset Mc. 12,26

De mortuis autem quod resurgant⁴⁹ non legistis in libro Moysi^c super rubum

⁰ Cf. Ex. 3, 6.

⁴⁹ resurgant Ω^JΩ^L Li447@ Rusch Weber ] resurgunt Wordsworth P9389² Ω^S

quomodo illi dixerit⁵⁰ Deus inquiens⁵¹: Ego sum Deus Abraham et⁵² Deus Isaac et Deus Iacob?

⁵⁰ illi dixerit Ω^S Rusch ] inv. Ω^L Li447@ Weber , dixerit ei Ω^J, dix. ei Li447 |

⁵¹ inquiens Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] dicens Ω^S |

⁵² et Ω^L Li447@ Ω^S Rusch Weber] om. Li447 Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 12,27

Non est Deus⁵³ mortuorum sed vivorum⁵⁴.

⁵³ non est - Deus Cor1 Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Weber ] inv. Rusch |

⁵⁴ vivorum Cor1 Li447 Li447@ Rusch Weber ] Deus viventium Kells Ω^S |

Vos ergo multum erratis.

Numérotation du verset Mc. 12,28

Et accessit unus de scribis qui audierat illos conquirentes et videns quoniam bene illis⁵⁵ responderit⁵⁶ interrogavit eum⁵⁷

⁵⁵ bene illis] inv. Ω^S |

⁵⁶ responderit Ω^J Ω^L Rusch Weber ] respondit Li447@ |

⁵⁷ eum Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber ] Iesum Rusch (hapax) |

quod primum esset omnium⁵⁸ mandatum.

⁵⁸ primum esset Ω^S Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber | primum... mandatum] omnium esset primum mandatum Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,29

Iesus autem⁵⁹ respondit ei⁶⁰: Quia primum omnium mandatum est: Audi Israel⁶¹, Dominus Deus tuus⁶², Deus unus est.

⁵⁹ Iesus autem Cas239 Ω^J Ω^L Li447@ Rusch (glossa ) Weber ] om. Ω^S Rusch |

⁶⁰ ei] + Iesus Ω^S |

⁶¹ Israel] + quia Ω^J* ( rubr. cancel. ) |

⁶² tuus Weber (G) Φ Ω^J Li447 Li447@ Ω^S Rusch Clementina ] noster Cas239 Ω^L Weber |

Numérotation du verset Mc. 12,30

Et diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota mente tua et ex tota virtute tua. Hoc est primum mandatum.

Numérotation du verset Mc. 12,31

Secundum autem simile est illi⁶³: Diliges proximum tuum tamquam⁶⁴ teipsum. Maius horum aliud mandatum non est.

⁶³ est illi Cas239 CorS2 CorS2 Ω^J Ω^L Rusch Weber ] est huic Wordsworth (P9389 ^marg inv. ) Li447 Li447@ Ω^S , CorS2 (al. correctione delent ILLI et ponunt HUIC , al. econtra) |

⁶⁴ tamquam Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] sicut Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 12,32

Et ait illi scriba: Bene, magister, in veritate dixisti quia unus est Deus⁶⁵ et non est alius preter eum⁶⁶.

⁶⁵ Deus Kells Wordsworth (P9389^margG To22 O R T V) Weber (P G) Cas239 Ω^JSarum (Deus unus est) Li447 Li447@ Ω^S Rusch Clementina ] om. Ω^L Weber |

⁶⁶ eum] ipsum Ω^S |

Numérotation du verset Mc. 12,33

Et ut diligatur ex toto corde⁶⁷ et ex toto intellectu et ex tota anima et ex tota fortitudine et diligere proximum tamquam seipsum, maius est omnibus holocaustomatibus et sacrificiis.

⁶⁷ corde] + et ex tota mente Sarum Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,34

Iesus autem⁶⁸ videns quod⁶⁹ sapienter respondisset dixit⁷⁰ illi: Non longe es⁷¹ a regno Dei.

⁶⁸ autem Cas239 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ ] om. Ω^S |

⁶⁹ quod Ω^L Ω^S] quoniam Cas239 |

⁷⁰ dixit Cas239 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ ] ait Ω^S |

⁷¹ longe es Li447@ Ω^S Rusch ] inv. Cas239 Ω^JΩ^L Li447 Weber |

Et nemo iam audebat eum interrogare.

Numérotation du verset Mc. 12,35

Et respondens Iesus dicebat docens in templo:

Quomodo dicunt scribe⁷²

⁷² dicunt scribe Ω^L] inv. Cas239 , ergo praem. Ω^S

Christum esse filium David⁷³?

⁷³ esse filium David Ω^J Ω^S Rusch ] Filium David esse Li447 Li447@ , Filium esse David Cas239 Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 12,36

Ipse enim David^d dicit⁷⁴ in Spiritu sancto:

⁰ Ps. 109, 1.

⁷⁴ Ipse enim David dicit Ω^J Ω^L(ergo) Rusch Clementina Weber ] Ipse enim dicebat Li447 Li447@, Cui ipse David dicebat Ω^S

Dixit Dominus Domino meo sede a dextris meis donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum.

Numérotation du verset Mc. 12,37

Ipse ergo David dicit eum Dominum et unde est filius eius?

Et multa turba eum libenter audivit⁷⁵.

⁷⁵ eum libenter audivit Ω^J Ω^L Rusch Weber ] eum libenter audiebat Ω^S, libenter eum audiebat Li447 Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,38

Et dicebat eis in doctrina sua: Cavete a scribis,

qui volunt

in stolis ambulare

et salutari in foro

Numérotation du verset Mc. 12,39

et in primis cathedris sedere in synagogis et primos discubitus⁷⁶ in cenis

⁷⁶ discubitus Sarum plerique codd. edd.] recubitus Ω^S (hapax)

Numérotation du verset Mc. 12,40

qui devorant domos viduarum

sub obtentu

prolixe orationis. Hi accipient prolixius iudicium.

Numérotation du verset Mc. 12,41

Et sedens Iesus contra gazophylacium

aspiciebat quomodo

turba iactaret aes in gazophylacium et multi divites⁷⁷ iactabant multa.

⁷⁷ multi divites Cas239 Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] inv. Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,42

Cum venisset autem⁷⁸ una vidua⁷⁹

⁷⁸ venisset autem CorS2 ] inv. Ω^S |

⁷⁹ una vidua Cas239 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] vidua una Clementina |

pauper⁸⁰

⁸⁰ pauper plerique codd. edd. ] paupercula Cas239 Kells Wordsworth (D Θ L)

misit duo minuta

quod est quadrans ⁸¹

⁸¹ cum venisset... quadrans] CorS2 (lege Papias pro istis: Minutum quadrans <id est unus numus> [ed. 1496, p. 206])

Numérotation du verset Mc. 12,43

et convocans discipulos suos⁸² ait illis: Amen dico vobis quoniam vidua hec pauper plus omnibus misit

⁸² discipulos suos] discipulis suis Ω^S

qui miserunt in gazophylacium⁸³.

⁸³ gazophylacium Li447@ Ω^S Rusch Weber ] gazofilatio Ω^J

Numérotation du verset Mc. 12,44

Omnes enim ex eo quod abundabat⁸⁴ miserunt,

⁸⁴ illis Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber ] om. Rusch

hec vero de penuria sua omnia que habuit misit totum victum suum.

Capitulum 12

Numérotation du verset Mc. 12,
distinctio 1

^marg.| {CMC12d1.1} GLOSSA<TOR>. − Postquam Dominus prudenti interrogatione temptatorum ora concluserat, consequenter eorum malitiam parabolice demonstrat.^A ^a
Unde dicitur:

^a ¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.<non hab.> Glossa ordinaria; LLT; PL [MM2019]

^A ¶Codd. : Li447 ( 62vb ) Md214 (242vb) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 12,1

Et cepit illis¹* in parabolis loqui: Vineam pastinavit homo etc.²*

¹ illis] om. Ed1953

² etc.] om. Ed1953

^marg.| {CMC12d1.2} HIERONYMUS. ³ − Homo Deus pater dicitur humano affectu; vinea domus Israel est. Sepis est custodia angelorum; lacus est lex; turris templum; agricole sacerdotes.^B ^b

^b ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 51.65-69: «Coepit illis in parabolis loqui et reliqua. Homo pastinauit uineam. Homo deus dicitur pater, humano affectu; uinea domus Israhel est; sepis est custodia angelorum; lacus lex est; turris templum; agricolae sacerdotes; peregrinatio Dei, libertas nostri arbitrii; serui missi prophetae; fructus uineae oboedientia. De prophetis alii caesi, alii uulnerati, alii occisi sunt; filius carissimus et nouissimus unigenitus est». [FG2014]

^B ¶Codd. : Li447 ( 62vb ) Md214 (242vb) Mt366 Ed1953 {MM2019}

³ Hieronymus] Beda Md214

^marg.| {CMC12d1.3} BEDA. − Vel sepis murus est urbis, lacus sive torcular aut⁴* altare aut illa torcularia quorum tres psalmi^ctitulo prenotantur⁵* .^C ^d

^c Cf. Ps. 8, 1; Ps. 80, 1; Ps. 83, 1.

^d ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 583.1611,-1613: «Et sepem circumdedit ei uel murum urbis uel angelorum auxilia et fodit in ea lacum siue torcular aut altare aut illa torcularia quorum et tres psalmi titulo praenotantur octauus et octogesimus et octogesimus tertius et aedificauit turrem haud dubium quin templum de quo dicitur per michaeam: et tu turris nebulosa filiae sion». <ex quo> Cf. Hieronymus, In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 196.1554-1556: «Et saepe circumdedit ei, uel murum urbis uel angelorum auxilia. et fodit in ea torcular, aut altare aut illa torcularia quorum et tres psalmi titulo praenotantur, octauus et octogesimus et octogesimus tertius». [FG2017]

^C ¶Codd. : Li447 ( 62vb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

⁴ aut] om. Ed1953

⁵ titulo prenotantur] inv. Ed1953

^marg.| {CMC12d1.4} THEOPHYLACTUS. − Vel sepis est lex, prohibens eos alienigenis commisceri.^D ^e
Sequitur:

^e ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 1), PG 123, 621C6-7. [CGC2016]

^D ¶Codd. : Li447 ( 62vb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

Et peregre profectus est.

^marg.| {CMC12d1.5} BEDA. − Non loci mutatione sed abire videtur a vinea ut vinitoribus liberum operandi arbitrium derelinquat.^E ^f
Sequitur:

^f ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 583.1619-1623: «Et peregre profectus est, non loci mutatione nam deus unde abesse potest quo complentur omnia et qui dicit per hieremiam, ego deus adpropinquans et non de longe, dicit dominus, sed abire uidetur a uinea ut uinitoribus liberum operandi arbitrium derelinquat». [FG2017]

^E ¶Codd. : Li447 ( 62vb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 12,2

Et misit ad agricolas in tempore servum ut ab agricolis acciperet de fructu vinee.

^marg.| {CMC12d1.6} HIERONYMUS. − Servi missi prophete, fructus vinee obedientia est. De prophetis alii cesi, alii vulnerati alii occisi sunt.^F ^g.
Unde sequitur:

^g ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 51.65-69: «Coepit illis in parabolis loqui et reliqua. Homo pastinauit uineam. Homo deus dicitur pater, humano affectu; uinea domus Israhel est; sepis est custodia angelorum; lacus lex est; turris templum; agricolae sacerdotes; peregrinatio Dei, libertas nostri arbitrii; serui missi prophetae; fructus uineae oboedientia. De prophetis alii caesi, alii uulnerati, alii occisi sunt; filius carissimus et nouissimus unigenitus est». [FG2015]

^F ¶Codd. : Li447 ( 62vb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 12,3

Qui apprehensum eum ceciderunt et dimiserunt⁶ vacuum.

⁶ dimiserunt Weber ] eum + Li447@ Li447

^marg.| {CMC12d1.7} BEDA. − Servus qui primo missus est, ipse legifer Moyses intelligitur. Sed cesum eum dimiserunt vacuum: « Irritaverunt enim Moysen in castris ».^h
Sequitur:

^h Ps. 105, 16.

Numérotation du verset Mc. 12,4

Et iterum misit⁷ ad illos alium servum et illum in capite vulneraverunt et contumeliis affecerunt.

⁷ misit Li447@ Weber] mise. Li447

^marg.| Servus alter David regem et ceteros psalmistas significat. Sed et⁸* hunc affectum contumeliis in capite vulneraverunt quia⁹ psalmistarum carmina parvipendentes, ipsum David abiecerunt dicentes ⁱ: « Que nobis pars cum David? ».
Sequitur:

ⁱ 3Rg. (1Rg.) 12, 16.

⁸ et] om. Ed1953

⁹ quia] qui Li447

Numérotation du verset Mc. 12,5

Et rursus alium misit et¹⁰ illum occiderunt et plures alios quosdam cedentes, alios vero occidentes.

¹⁰ et Li447 Weber ] ad Li447@

^marg.| Tertium cum suis sociis servum, prophetarum chorum intellige. Sed quem prophetarum non sunt persecuti? His sane tribus servorum gradibus, omnium sub lege doctorum figuram posse comprehendi Dominus alibi pronuntiat dicens^j: « Quoniam necesse est impleri¹¹ omnia que scripta sunt in lege Moysi¹²* et prophetis et psalmis de me ».^G ^k

^j Lc. 24, 44.

^k ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 583.1629-584.1672: «Seruus ergo qui primo missus est ipse legifer moyses intellegitur qui quadraginta annos continuos fructum aliquem legis quam dederat a cultoribus inquirebat, sed caesum eum dimiserunt uacuum. Inritauerunt enim moysen in castris et aaron sanctum domini; et uexatus est moyses propter eos quia exacerbauerunt spiritum eius. Qui et ipse seruus quid de fructu uineae huius sentiat palam carmine declarat dicens: ex uinea enim sodomorum uitis eorum, et propago eorum ex gomorra, uua eorum uua fellis botrus amaritudinis ipsis, furor draconum uinum eorum et furor aspidum insanabilis . Et iterum misit ad illos alium seruum. Et illum in capite uulnerauerunt et contumeliis affecerunt. Seruus alter dauid regem prophetam que et ceteros psalmistas significat qui post moysen missi sunt ut colonos uineae post edicta legalia psalmodiae modulatione et dulcedine citharae ad exercitium boni operis excitarent. Nam et ipse dauid quo cor populi ad caelestia desideranda suspenderet inter ritus carnalium uictimarum laudes domini continuas suaui melodia decantari constituit. Sed et hunc affectum contumeliis in capite uulnerauerunt quia psalmistarum carmina quae ad laudem domini uocabant paruipendentes ipsum qui psalmodiae caput in spiritu sancto et Fonsclaruerat dauid abiecerunt dicentes enim: quae nobis pars in dauid aut quae hereditas in filio isai. Tertium cum suis sociis seruum prophetarum chorum intellege qui continuis attestationibus populum conuenerunt et quae huic uineae uentura imminerent mala praedixerunt. Sed quem prophetarum non sunt persecuti? et occiderunt eos qui praenuntiabant de aduentu domini saluatoris. Et hi autem multa de huius uineae sterilitate dixerunt, sed unius hieremiae planctum ponere sufficiat. Ego autem, inquit, plantaui te uineam electam omne semen uerum; quomodo conuersa es in prauum uinea aliena? his sane tribus seruorum gradibus omnium sub lege doctorum figuram posse comprehendi dominus alibi manifeste pronuntiat dicens: quoniam necesse est impleri omnia quae scripta sunt in lege moysi et prophetis et psalmis de me». [FG2017]

^G ¶Codd. : Li447 ( 63ra ) Ed1953 {MM2019}

¹¹ impleri] imple cacogr. Li447

¹² Moysi] om. Ed1953

^marg.| {CMC12d1.8} THEOPHYLACTUS. − Vel aliter. Per primum servum intellige prophetas qui circa tempus Elie fuerunt, quoniam Micheam verberavit¹³ Sedechias pseudopropheta, secundum vero servum quem in capite vulneraverunt, id est affecerunt iniuria, intellige prophetas qui fuerunt circa tempus Osee et Isaie, tertium vero servum intellige prophetas qui fuerunt circa tempus Danielis et Ezechielis.^H ^l
Sequitur:

^l ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 4-5), PG 123, 621C11-D4. [CGC2016]

^H ¶Codd. : Li447 ( 63ra ) Ed1953 {MM2019}

¹³ verberavit] verbavit Li447

Numérotation du verset Mc. 12,6

Adhuc ergo¹⁴ unum habens filium carissimum et illum misit ad eos novissimum dicens: Quia forte¹⁵ reverebuntur¹⁶ filium meum.

¹⁴ ergo] om. Li447@

¹⁵ forte Li447@ ] om. Li447 Weber

¹⁶ reverebuntur Weber ] verebuntur Li447@ Li447

^marg.| {CMC12d1.9} HIERONYMUS. − Filius carissimus et novissimus, unigenitus est. Quod autem dicit: verebuntur ¹⁷* filium meum , per ironiam hoc dicitur.^I ^m

^m ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 52.7-9: « Coepit illis in parabolis loqui et reliqua. Homo pastinauit uineam. Homo deus dicitur pater, humano affectu; uinea domus Israhel est; sepis est custodia angelorum; lacus lex est; turris templum; agricolae sacerdotes; peregrinatio Dei, libertas nostri arbitrii; serui missi prophetae; fructus uineae oboedientia. De prophetis alii caesi, alii uulnerati, alii occisi sunt; filius carissimus et nouissimus unigenitus est. Verebuntur filium meum. Per ironiam hoc dicitur.Et eiecerunt eum extra uineam, id est extra plebem, dicentes,"Samaritanus es et daemonium habes"; datur uinea aliis, id est"ab oriente" et ab"occidente" et ab"austro" et ab"aquilone" uenientibus et recumbentibus"cum Abraham et Isaac et Iacob in regno" Dei». [FG2015]*

^I ¶Codd. : Li447 ( 63rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹⁷ verebuntur] reverebuntur Ed1953

^marg.| {CMC12d1.10} BEDA. − Vel aliter. Quod ait quia verebuntur ¹⁸ filium meum , non de ignorantia venit sed ambigere dicitur Deus ut libera voluntas homini reservetur.^J ⁿ

ⁿ ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 584.1674-585.1678: «Adhuc ergo unum habens filium carissimum et illum misit ad eos nouissimum dicens: quia reuerebuntur filium meum. Quod ait, quia reuerebuntur filium meum, non de ignorantia uenit. Quid enim nesciat paterfamilias qui hoc loco deus pater intellegitur? sed semper ambigere dicitur deus ut libera uoluntas homini reseruetur». <ex quo> Cf. Hieronymus, In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 197.1584-1586: «Porro quod iungitur: uerebuntur filium meum, non de ignorantia uenit. quid enim nesciat paterfamilias qui hoc loco deus pater intellegitur? sed semper ambigere dicitur deus ut libera uoluntas homini reseruetur». [FG2017]

^J ¶Codd. : Li447 ( 63rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹⁸ verebuntur] forte reverebuntur Ed1953

^marg.| {CMC12d1.11} THEOPHYLACTUS. − Vel aliter. Non ignorans quod futurum erat, hoc dixit sed ostendens quid erat decens et congruum eos¹⁹ operari.^K ^o
Sequitur: ²⁰

^o ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 6), PG 123, 621D6-8. [CGC2016]

^K ¶Codd. : Li447 ( 63rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹⁹ eos] eis Mt366

²⁰ Sequitur] om. Ed1953

Numérotation du verset Mc. 12,7

Coloni autem dixerunt ad invicem: Hic est²¹ heres. Venite, occidamus eum et nostra erit hereditas.

²¹ est Li447 Weber ] om. Li447@

^marg.| {CMC12d1.12} BEDA. − Manifestissime Dominus probat, Iudeorum principes non per ignorantiam sed per invidiam crucifixisse filium Dei. Intellexerunt enim hunc esse cui dictum est^p: « Dabo tibi gentes hereditatem tuam ». Hanc autem occiso eo²²* mali coloni preripere moliebantur, cum, crucifigentes eum Iudei, fidem que per eum est extinguere et suam magis que ex lege est iustitiam preferre ac gentibus imbuendis conabantur inserere.^L ^q
Sequitur:

^p Ps. 2, 8.

^q ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 585.1683-1695: «Manifestissime dominus probat iudaeorum principes non per ignorantiam sed per inuidiam crucifixisse filium dei. Intellexerunt enim hunc esse cui dictum est, postula a me et dabo tibi gentes hereditatem tuam, et propterea quasi sibi consulentes aiebant, ecce mundus totus post eum abiit, et si dimittimus eum sic, omnes credent in eum. Hereditas ergo filii ecclesia est cunctis ei data de gentibus quam non moriens illi pater reliquit sed ipse sua morte mirabiliter adquisiuit quia resurgendo possedit. Hanc autem occiso eo mali coloni praeripere moliebantur cum crucifigentes eum iudaei fidem quae per eum est extinguere et suam magis quae ex lege est iustitiam praeferre ac gentibus imbuendis conabantur inserere». [FG2017]

^L ¶Codd. : Li447 ( 63va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

²² autem occiso eo mali] occisionem eius Ed1953

Numérotation du verset Mc. 12,8

Et apprehendentes eum, occiderunt et eiecerunt extra vineam.

^marg.| {CMC12d1.13} THEOPHYLACTUS. − Scilicet extra Ierusalem; extra civitatem quippe crucifixus est Dominus.^M ^r

^r ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 8), PG 123, 621D10-13. [CGC2016]

^M ¶Codd. : Li447 ( 63va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC12d1.14} HIERONYMUS. − [1] Vel eiecerunt eum extra vineam, id est extra plebem, dicentes^s: « Samaritanus es et demonium habes ». [2] Vel quia quantum in se erat a²³* suis eum finibus excludentes, gentibus suscipiendum dederunt.^N ^t ^u ^v
Sequitur:

^s Io. 8, 48.

^t ¶Fons:

^u [1] Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 52.8-19: «Uerebuntur filium meum. Per ironiam hoc dicitur.Et eiecerunt eum extra uineam, id est extra plebem, dicentes,"Samaritanus es et daemonium habes"; datur uinea aliis, id est"ab oriente" et ab"occidente" et ab"austro" et ab"aquilone" uenientibus et recumbentibus"cum Abraham et Isaac et Iacob in regno" Dei. Hic lapis reprobus quem gestat angulus, coniungens in caena pura agnum cum pane. Finiens uetus, nouum inchoans testamentum. Hic praestat mira"in oculis nostris" ut topazion. Tunc interrogant eum mellitis uerbis. Et circumdant eum"sicut apes", mel portantes in ore, aculeum in tergo dicentes,"magister, scimus quoniam uerax es", et reliqua».

^v [2] <revera> Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 585.1699-1701: «Et adprehendentes eum occiderunt et eiecerunt extra uineam. Notat eos malitiae pertinacis qui nec crucifixo ac resuscitato a mortuis domino ad praedicationem apostolorum credere uoluerint sed quasi cadauer uile proiecerint quia quantum in se erat a suis eum finibus excludentes gentibus suscipiendum dederunt». [FG2014]

^N ¶Codd. : Li447 ( 63va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

²³ a] ex Ed1953

Numérotation du verset Mc. 12,9

Quid ergo faciet dominus vinee ? Veniet et perdet colonos et dabit vineam aliis.

^marg.| {CMC12d1.15} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Et quidem Mattheus^willos respondisse subiungit, atque dixisse malos male perdet, quod Marcus hic non ab ipsis responsum esse commemorat, sed Dominum post interrogationem suam ipsum sibi quodammodo respondisse. Sed facile potest intelligi vel illorum vocem ita subiunctam ut non interponeretur illi responderunt aut illi dixerunt sed tamen intelligeretur aut ideo responsionem istam Domino potius attributam quia cum verum dixerunt, etiam de illis hoc ipse respondit qui veritas est.^O ^x

^w Cf. Mt. 21, 41.

^x ¶Fons: Augustinus Hipponensis , De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 70, § 134, p. 237.11-22: «Nullius hic ergo repugnantiae quaestio nascitur, nisi quod Mattheus, cum dixisset quod dominus interrogauerit iudaeos: cum uenerit dominus uineae, quid faciet agricolis illis? illos respondisse subiungit adque dixisse: malos male perdet et uineam locabit aliis agricolis, qui reddent ei fructum temporibus suis. quod Marcus non ab ipsis responsum esse commemorat, sed dominum hoc consequenter locutum post interrogationem suam ipsum sibi quodammodo respondisse. ita enim dicit: quid ergo faciet dominus uineae? ueniet et perdet colonos et dabit uineam aliis. sed facile potest intellegi uel illorum uocem ita subiunctam, ut non interponeretur illi dixerunt aut illi responderunt, sed tamen intellegeretur aut ideo responsionem istam domino potius adtributam, quia, cum uerum dixerunt, etiam de illis hoc ipse respondit qui ueritas est». [FG2014]

^O ¶Codd. : Li447 ( 63va ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC12d1.16} THEOPHYLACTUS. − Dominus ergo vinee est Pater Filii interempti et ipse Filius interfectus²⁴* qui perdet colonos, tradens ipsos Romanis. Et populum dabit aliis colonis, id est Apostolis. Perlegas Actus Apostolorum et invenies tria millia et quinque millia repente credentium et fructificantium Deo.^P ^y

^y ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 9), PG 123, 621D14-624A7: «Ὁ οὖν κύριος τοῦ ἀμπελῶνος, ὁ Πατὴρ τοῦ φονευθέντος Υἱοῦ, μᾶλλον δὲ αὐτὸς ὁ φονευθεὶς Υἱὸς, ἀπολέσει τοὺς γεωργοὺς, παραδοὺς αὐτοὺς τοῖς Ῥωμαίοις. Καὶ τὸν λαὸν ἐκδόσεται ἄλλοις γεωργοῖς, τουτέστι τοῖς ἀποστόλοις. Θέλεις γὰρ ἰδεῖν πῶς ἐγεώργησαν οἱ ἀπόστολοι τὸν ἀμπελῶνα; Ἀνάγνωθι τὴν τῶν Πράξεων βίβλον, καὶ εὑρήσεις τρισχιλίους καὶ πεντακισχιλίους ἀθρόον πιστεύοντας καὶ καρποφορουμένους τῷ Θεῷ». [CGC2016] [VS2022]*

^P ¶Codd. : Li447 ( 63vb ) Ed1953 {MM2019}

²⁴ interfectus] interemptus Ed1953

^marg.| {CMC12d1.17} HIERONYMUS. − Vel datur vinea aliis, id est “ab oriente” et “occidente” et “austro” et ab “aquilone” venientibus et recumbentibus “cum Abraham, Isaac et Iacob in regno” Dei.^Q ^z

^z ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 52.8-19: «Verebuntur filium meum. Per ironiam hoc dicitur.Et eiecerunt eum extra uineam, id est extra plebem, dicentes,"Samaritanus es et daemonium habes"; datur uinea aliis, id est"ab oriente" et ab"occidente" et ab"austro" et ab"aquilone" uenientibus et recumbentibus"cum Abraham et Isaac et Iacob in regno" Dei. Hic lapis reprobus quem gestat angulus, coniungens in caena pura agnum cum pane. Finiens uetus, nouum inchoans testamentum. Hic praestat mira"in oculis nostris" ut topazion. Tunc interrogant eum mellitis uerbis. Et circumdant eum"sicut apes", mel portantes in ore, aculeum in tergo dicentes,"magister, scimus quoniam uerax es", et reliqua». [FG2014]

^Q ¶Codd. : Li447 ( 63va ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC12d1.18} BEDA. − Hoc autem ita divinitus fuisse procuratum prophetico statim affirmavit exemplo, subiciens:

Numérotation du verset Mc. 12,10

Nec scripturam hanc legistis: Lapidem quem reprobaverunt edificantes, hic factus est in caput anguli?

^marg.| Quasi dicat: quomodo implebitur hec prophetia nisi quia Christus a vobis reprobatus et occisus, traditus est gentibus predicandus ut quasi lapis angularis duos populos condat in semetipsum atque ex utroque populo unam sibi fidelium civitatem, unum templum edificet? Eosdem enim synagoge magistros, quos supra colonos dixerat, nunc edificantes appellat quia qui²⁵* subditam sibi plebem ad ferendos vite fructus quasi vineam videbantur excolere; ipsi quoque hanc Deo inhabitatore dignam quasi domum construere atque ornare precipiebantur.^R ^aa

^aa ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 585.1713-586.1727: «Cum autem dixisset quia ueniens dominus uineae post perditionem malorum agricolarum uineam daturus esset aliis hoc idem ita diuinitus fuisse procuratum prophetico statim affirmauit exemplo subiciens: nec scripturam hanc legistis: lapidem quem reprobauerunt aedificantes hic factus est in caput anguli; a domino factum est istud et est mirabile in oculis nostris? quomodo, inquit, implebitur haec prophetia quae lapidem ab aedificantibus reprobatum in caput anguli dicit esse ponendum, nisi quia christus a uobis reprobatus et occisus credituris est gentibus praedicandus ut quasi lapis angularis duos condat in semet ipsum atque ex utroque populo unam sibi fidelium ciuitatem unum templum aedificet? eosdem enim sinagogae magistros quos supra colonos dixerat nunc aedificantes appellat quia qui subditam sibi plebem ad ferendos uitae fructus quasi uineam iubebantur excolere ipsi quoque hanc deo inhabitatore dignam quasi domum construere atque ornare praecipiebantur». [FG2017]

^R ¶Codd. : Li447 ( 63vb ) Ed1953 {MM2019}

²⁵ qui] om. Ed1953

^marg.| {CMC12d1.18} THEOPHYLACTUS. − Lapis ergo quem reprobaverunt doctores, hic factus est in caput anguli ^ab, id est in caput Ecclesie. Angulus namque Ecclesia est, quasi coniungens Iudeos et Gentiles. Hic autem²⁶* angulus, scilicet Ecclesia, a Domino factus est et est mirabilis in oculis nostris , scilicet fidelium²⁷. Nam ab infidelibus miraculis detrahitur. Mirabilis quidem est Ecclesia quasi miraculis sistens, Domino cooperante Apostolis, et sermonem confirmante sequentibus signis. Et hoc est quod dicitur:^S ^ac

^ab Cf. Ps. 117, 22.

^ac ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 10), PG 123, 624B2-14. [CGC2016]

^S ¶Codd. : Li447 ( 63vb ) Ed1953 {MM2019}

²⁶ autem] om. Li447

²⁷ scilicet fidelium] inv. Li447

Numérotation du verset Mc. 12,11

A Domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris.

^marg.| {CMC12d1.19} HIERONYMUS. − Vel aliter. Hic lapis reprobus²⁸, quem gestat angulus coniungens in cena agnum cum pane, finiens vetus, novum inchoans testamentum, prestat mira in oculis nostris, ut topazion.^T ^ad

^ad ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 52.8-19: «Uerebuntur filium meum. Per ironiam hoc dicitur.Et eiecerunt eum extra uineam, id est extra plebem, dicentes,"Samaritanus es et daemonium habes"; datur uinea aliis, id est"ab oriente" et ab"occidente" et ab"austro" et ab"aquilone" uenientibus et recumbentibus"cum Abraham et Isaac et Iacob in regno" Dei. Hic lapis reprobus quem gestat angulus, coniungens in caena pura agnum cum pane. Finiens uetus, nouum inchoans testamentum. Hic praestat mira"in oculis nostris" ut topazion. Tunc interrogant eum mellitis uerbis. Et circumdant eum"sicut apes", mel portantes in ore, aculeum in tergo dicentes,"magister, scimus quoniam uerax es", et reliqua». [FG2014]

^T ¶Codd. : Li447 ( 63vb ) Ed1953 {MM2019}

²⁸ reprobus Li447 2 ] repobrat Li447*

^marg.| {CMC12d1.20} BEDA. − Principes autem sacerdotum ostendebant vera esse que Dominus dixerat. Quod patet ex hoc quod subditur:

Numérotation du verset Mc. 12,12

Et querebant eum tenere etc.²⁹

²⁹ etc.] om. Ed1953

^marg.| Ipse enim est heres, cuius iniustam necem dicebat esse vindicandam a patre. Moraliter autem quod³⁰* cuique fidelium cum mysterium baptismi committitur, quasi vinea quam excolat³¹ locatur. Sed missus servus contumeliis affectus vel cesus eicitur, cum sermo auditus vel contemnitur, vel, quod peius est, etiam blasphematur. Missum insuper heredem, quantum in se est, occidit qui filium Dei conculcaverit³²* . Perdito malo cultore, vinea datur alteri, cum dono gratie, quod superbus sprevit, humilis quisque ditabitur. Sed et³³* hoc quod principes sacerdotum manum mittere querentes in Iesum, timore turbe retinentur, quotidie geritur in Ecclesia, cum quilibet solo nomine frater eam quam non diligit ecclesiastice fidei et pacis unitatem, propter cohabitantium fratrum bonorum multitudinem aut erubescit aut timet impugnare.^U ^ae

^ae ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 585.1713-586.1727: «Principes sacerdotum et scribae quasi mentientem contra se dominum quaerebant interficere sed hoc idem quaerendo docebant uera esse quae dixerat. Ipse quippe est heres cuius iniustam necem aiebat esse uindicandam a patre, illi nequam coloni qui ab occidendo dei filio ad modicum quidem timore humano retardari donec ueniret hora eius numquam uero diuino amore potuere cohiberi. Morali sane intellectu cuique fidelium cum mysterium baptismi quod exerceat operando committitur quasi uinea quam excolat locatur. Mittitur seruus unus alter et tertius qui de fructu accipiant cum lex psalmodia prophetia quarum ammonitionem bene agendo sequatur legitur. Sed missus seruus contumeliis affectus uel caesus eicitur cum sermo auditus uel contemnitur uel quod peius est etiam blasphematur. Missum insuper heredem quantum in se est occidit qui et filium dei conculcauerit et spiritui gratiae quo sanctificatus est contumeliam fecerit. Perdito malo cultore uinea dabitur alteri cum dono gratiae quod superbus spreuit humilis quisque ditabitur. Sed et hoc quod principes sacerdotum scribae ac seniores manum mittere quaerentes in iesum timore turbae retinentur cotidie geritur in ecclesia cum quilibet solo de nomine frater eam quam non diligit ecclesiasticae fidei ac pacis unitatem propter cohabitantium fratrum bonorum multitudinem aut erubescit aut timet impugnare». [FG2017]

^U ¶Codd. : Li447 ( 63vb ) Ed1953 {MM2019}

³⁰ quod] om. Ed1953

³¹ excolat] extollat Li447

³² conculcaverit] conculcavit Ed1953

³³ et] om. Ed1953

Numérotation du verset Mc. 12,
distinctio 2

^marg.| {CMC12d2.1} BEDA. − Querentes Dominum comprehendere summi sacerdotes timuerunt turbam atque ideo quod per se non poterant³⁴*, terrenis potestatibus efficere temptabant, ut velut³⁵* ipsi a morte eius viderentur immunes.^V ^af
Et ideo dicitur:

^af ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 587.1767-1771: «Quaerentes ergo dominum comprehendere summi sacerdotes scribae et seniores timuerunt turbam atque ideo quia per se non poterant terrenae potestatis manibus efficere temptabant ut uelut ipsi a morte eius uiderentur immunes». [FG2017]

^V ¶Codd. : Li447 ( 64ra ) Ed1953 {MM2019}

³⁴ poterant] potuerunt Ed1953

³⁵ velut] vel Ed1953

Numérotation du verset Mc. 12,13

Et mittunt ad eum quosdam ex Phariseis et Herodianis ut eum caperent in verbo.

^marg.| {CMC12d2.2} THEOPHYLACTUS. − Diximus alibi de Herodianis quod heresis quedam nova erat dicentium Christum esse Herodem, propter hoc quod defecerant successiones regum³⁶* Iudeorum. Alii vero dicunt Herodianos milites fuisse Herodis, quos Pharisei pro testibus inducebant de his que dicebantur³⁷ a Christo, ut eum caperent et adducerent. Vide autem eorum malitiam, qualiter cum adulatione Christum decipere volebant.^W ^ag
Nam sequitur:

^ag ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 13), PG 123, 624C13-D7 . [CGC2016]

^W ¶Codd. : Li447 ( 64ra ) Ed1953 {MM2019}

³⁶regum cum gr. ] regni Ed1953

³⁷ de his que dicebantur Li447 ² (al. m. med. marg.)] om. hom. Li447 *

Numérotation du verset Mc. 12,14

Qui venientes dicunt ei: Magister, scimus quia verax es³⁸*.

³⁸ quia verax es] om. Ed1953

^marg.| {CMC12d2.3} HIERONYMUS. − Mellitis enim verbis eum interrogant³⁹* et circumdabant eum, sicut apes mel portantes in ore et ⁴⁰* aculeum in tergo.^X ^ah

^ah ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 52.8-19: «Uerebuntur filium meum. Per ironiam hoc dicitur.Et eiecerunt eum extra uineam, id est extra plebem, dicentes,"Samaritanus es et daemonium habes"; datur uinea aliis, id est"ab oriente" et ab"occidente" et ab"austro" et ab"aquilone" uenientibus et recumbentibus"cum Abraham et Isaac et Iacob in regno" Dei. Hic lapis reprobus quem gestat angulus, coniungens in caena pura agnum cum pane. Finiens uetus, nouum inchoans testamentum. Hic praestat mira"in oculis nostris" ut topazion. Tunc interrogant eum mellitis uerbis. Et circumdant eum"sicut apes", mel portantes in ore, aculeum in tergo dicentes,"magister, scimus quoniam uerax es", et reliqua». [FG2014]*

^X ¶Codd. : Li447 ( 64rb ) Ed1953 {MM2019}

³⁹ interrogant] interrogabant Ed1953

⁴⁰ et] om. Li447

^marg.| {CMC12d2.4} BEDA. − Blanda autem et fraudulenta interrogatio illuc provocat respondentem ut magis Deum quam Cesarem timeat, et dicat non debere tributa solvi, ut statim audientes Herodiani, seditionis contra Romanos auctorem habeant.^Y ^ai
Et ideo subdunt:

^ai ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 587.1786-1789: «Blanda et fraudulenta interrogatio illuc prouocat respondentem ut magis deum quam caesarem timeat et dicat non debere tributa solui ut statim audientes herodiani seditionis contra romanos auctorem teneant». <cuius fons> = Cf. Hieronymus, In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 203.1762-1765. [FG2017] [MM2019]

^Y ¶Codd. : Li447 ( 64rb ) Ed1953 {MM2019}

Et non curas quemquam nec enim vides in⁴¹ faciem hominum.

⁴¹ in Li447 Weber ] om. Li447@

^marg.| {CMC12d2.5} THEOPHYLACTUS. − Ita ut Cesarem non honores, scilicet contra veritatem. Unde⁴²* subdunt:

⁴² Unde] Ideo Ed1953

Sed in veritate viam Dei doces: Licet tributum dari Cesari an non dabimus?

^marg.| Totum enim artificium eorum erat undique precipitium habens ut si diceret quod licet censum Cesari dari, provocent contra eum plebem, quasi in servitutem reducentem ipsum populum. Si vero diceret quod non licet dari, sic accusarent eum tamquam excitaret populum contra Cesarem. Sed sapientie fons fugit dolos eorum.^Z ^aj
Unde sequitur:

^aj ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 14), PG 123, 624D9-625A1. [CGC2016]

^Z ¶Codd. : Li447 ( 64rb ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 12,15

Qui sciens versutiam eorum⁴³, ait illis: Quid me temptatis? Afferte mihi denarium, ut videam. At illi attulerunt⁴⁴* .

⁴³ eorum Weber ] illorum Li447@ Li447

⁴⁴ attulerunt] obtulerunt ei Ed1953

^marg.| {CMC12d2.6} BEDA. − Denarius est genus nummi quod pro decem nummis imputabatur et habebat imaginem Cesaris.
Unde sequitur:

Numérotation du verset Mc. 12,16

Et ait illis: Cuius est imago hec et inscriptio? Dicunt ei: Cesaris.

^marg.| Qui putant interrogationem salvatoris ignorantiam esse, non dispensationem, ex hoc discant quod potuit scire cuius imago esset, sed interrogat ut ad sermonem eorum competenter respondeat.^AA ^ak
Unde sequitur:

^ak ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 587.1793-588.1799: «Hoc est genus nummi quod pro decem nummis imputabatur et habebat imaginem caesaris. Et ait illis: cuius est imago haec et inscriptio? qui putant interrogationem saluatoris ignorantiam esse et non dispensationem discant ex praesenti loco quod utique potuerit scire iesus cuius imago esset in nummo. Sed interrogat ut ad sermonem eorum competenter respondeat».
<cuius fons> Cf. Hieronymus, In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 204.1775-1781: «Hoc est genus nummi quod pro decem nummis inputabatur et habebat imaginem caesaris. et ait illis iesus: cuius est imago haec et superscriptio? qui putant interrogationem saluatoris ignorantiam esse et non dispensationem discant ex praesenti loco quod utique potuerit scire iesus cuius imago esset in nummo, sed interrogat ut ad sermonem eorum competenter respondeat». [FG2017]

^AA ¶Codd. : Li447 ( 64va ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 12,17

Respondens autem Iesus dixit illis: Reddite⁴⁵ igitur que sunt Cesaris Cesari et que sunt Dei Deo.

⁴⁵ Reddite Li447@* Ed1953 ] Reddi Li447@ ², Red. Li447

^marg.| {CMC12d2.7} THEOPHYLACTUS. − Quasi dicat: Date quod imaginem habet imaginato, id est denarium Cesari. Potestis enim et Cesari censum⁴⁶* dare et Deo propria offerre.^AB ^al

^al ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 17), PG 123, 625A3-6. [CGC2016]

^AB ¶Codd. : Li447 ( 64rb ) Ed1953 {MM2019}

⁴⁶ Cesari censum] inv. Ed1953

^marg.| {CMC12d2.8} BEDA. − Id est decimas et⁴⁷ primitias et oblationes⁴⁸ ac⁴⁹* victimas, quomodo et ipse reddidit ⸢tributa pro⁵⁰ se et Petro et Deo reddidit⁵¹* que Dei sunt, Patris faciens voluntatem.^AC ^am

^am ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 588.1804-1807: «Porro quod ait: reddite quae sunt caesaris caesari, id est nummum tributum et pecuniam, et quae sunt dei deo, decimas , primitias et oblationes ac uictimas sentiamus quomodo et ipse reddit tributa pro se et petro, et deo reddit quae dei sunt, patris faciens uoluntatem ».
<cuius fons> Cf. Hieronymus, In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 204.1788-1792. [FG2017]* [MM2019]

^AC ¶Codd. : Arag3 (108va) Li447 ( 64va ) Md214 (248rb) Mt366 ( 132rb ) V795 Ed1470 Ed1475c Ed1493 (139va) Ed1611 (715) Ed1657 (66b) Ed1953 {MM2019}

⁴⁷ et] om. Arag3

⁴⁸ et primitias – et oblationes] inv. V795

⁴⁹ ac] et Ed1470 Ed1475c Ed1493 Ed1570 Ed1611 Ed1657 Ed1953

⁵⁰ pro] per Md214

⁵¹ tributa... reddidit] om. hom. Arag3 Ed1470 Ed1570 Ed1953, tributa pro se et Petro et Deo Ed1611 Ed1637

^marg.| {CMC12d2.9} HIERONYMUS. ⁵² − Vel aliter. Nummum habentem Cesaris imaginem reddite coactum Cesari, vosipsos libenter Deo reddite. “Signatum est enim super nos lumen vultus Dei⁵³* ”^an, non Cesaris.^AD ^ao

^an Ps. 4, 7.

^ao ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 52.20-23: «Licet dare tributum Caesari, et reliqua. Respondit illis imaginem Caesaris habentibus,"nummum coactum Caesari, uos ipsos libenter Deo reddite"."Signatum est super nos lumen uultus tui, Domine" Dei, non Caesaris». [FG2014]*

^AD ¶Codd. : Arag3 (108va) Li447 ( 64va ) Ed1953 {MM2019}

⁵² Hieronymus] Chrysostomus Arag3

⁵³ Dei] tui Domine Ed1953

^marg.| {CMC12d2.10} THEOPHYLACTUS. − Quasi Cesar etiam est uniuscuiusque nostrorum corporum inevitabilis necessitas. Iubet ergo Dominus dare⁵⁴* corpori cibaria propria et vestitum, et que sunt Dei Deo ⁵⁵.
Sequitur:

⁵⁴ dare] dari Ed1611 Ed1657 Ed1953

⁵⁵ Deo] + scilicet vigilias orationes etc. Ed1657 (Nicolai restit. ex Theophylacto)

Et mirabantur super eo.

^marg.| Qui credere debuerant, ad tantam sapientiam mirati sunt⁵⁶ quod calliditas eorum non invenisset locum.^AE ^ap

^ap ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 17), PG 123, 625A7-14 (ad sensum). [CGC2016]

^AE ¶Codd. : Li447 ( 64va ) Ed1611 Ed1657 (66b) Ed1953 {MM2019}

⁵⁶ mirati sunt] inv. Ed1953

Numérotation du verset Mc. 12,
distinctio 3

^prol.| [Parall. bibl.: Mt. 22, 23-33 // Mc. 12, 18-27 // Lc. 20, 27-38]

^marg.| {CMC12d3.1} GLOSSA<TOR>. − Postquam Dominus sapienter⁵⁷ Phariseorum callidam temptationem evitavit, ostenditur quomodo etiam Sadduceos temptantes confundit.^AF ^aq
Unde dicitur:

^aq ¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.<non hab.> Gloss-e; LLT; PL. [MM2019]

^AF ¶Codd. : Li447 ( 64vb ) Md214 (248rb) Mt366 ( 132rb ) Ed1657 Ed1953 {MM2019}

⁵⁷ Dominus sapienter] inv. Md214

Numérotation du verset Mc. 12,18

Et venerunt⁵⁸ ad eum Sadducei qui credunt⁵⁹* resurrectionem non esse⁶⁰.

⁵⁸ venerunt Weber ] veniunt Li447@ , ve. Li447

⁵⁹ credunt] dicunt Ed1953

⁶⁰ qui credunt... esse] etc. Ed1657

^marg.| {CMC12d3.2} THEOPHYLACTUS. − Heresis quedam Iudeorum erat qui dicebantur Sadducei, et hi resurrectionem negabant et dicebant quod non sit angelus neque spiritus. Hi ergo accedentes ad Iesum, dolose narrationem quamdam inquisierunt per quam ostenderent resurrectionem non esse nec factam nec fiendam.
Et ideo subditur:

Et interrogabant eum dicentes:

Numérotation du verset Mc. 12,19

Magister [Moyses nobis scripsit, ut si cujus frater mortuus fuerit, et dimiserit uxorem, et filios non reliquerit⁶¹, accipiat frater ejus uxorem ipsius, et resuscitet semen fratri suo.

⁶¹ et…reliquerit Weber ] et non reliquerit filios Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,20

Septem ergo fratres erant: et primus accepit uxorem, et mortuus est non relicto semine.

Numérotation du verset Mc. 12,21

Et secundus accepit eam, et mortuus est: et nec iste reliquit semen. Et tertius similiter.

Numérotation du verset Mc. 12,22

Et acceperunt eam similiter septem: et non reliquerunt semen. Novissima omnium defuncta⁶² est et mulier.

⁶² defuncta] mortua Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,23

In resurrectione ergo cum resurrexerint, cujus de his erit uxor ? septem enim habuerunt eam uxorem⁶³.]⁶⁴

⁶³ uxorem Weber ] om. Li447@

⁶⁴ Moyses... eam uxorem] etc. Li447, om. Ed1953

^marg.| In qua quidem narratione septem ponunt qui mulierem acceperant ut magis retrahant a resurrectione.^AG ^ar

^ar ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 18), PG 123, 625A3-6. [CGC2016]

^AG ¶Codd. : Li447 ( 64vb ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC12d3.3} BEDA. − Recte enim istiusmodi fingunt fabulam que deliramenti arguat eos qui resurrectionem asserunt corporum. Potest autem fieri ut vere in gente eorum aliquando hoc acciderit.^AH ^as

^as ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 588.1834-1838: «Qui resurrectionem corporum non credebant animas iudicantes interire cum corporibus recte istiusmodi fingunt fabulam quae deliramenti arguat eos qui resurrectionem adserant corporum. Potest autem fieri ut uere in gente eorum aliquando hoc acciderit».
<cuius fons> Cf. Hieronymus, In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 205.1815-1818: «Qui resurrectionem corporum non credebant et animam putabant interire cum corporibus, recte istiusmodi fingunt fabulam quae deliramenti arguat eos qui resurrectionem adserant mortuorum. potest autem fieri ut uere in gente eorum aliquando hoc acciderit». [FG2017]

^AH ¶Codd. : Li447 ( 64vb ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC12d3.4} HIERONYMUS. − Mystice autem mulier sterilis non relinquens semen ex septem fratribus novissime moriens, quid aliud significat quam iudaicam synagogam relictam a spiritu septiformi, qui septem patriarchas implevit, qui non reliquerunt ei semen Abrahe, quod est Iesus Christus. Licet enim puer natus est illis, nobis tamen gentibus datus est; que mulier mortua erat Christo, nec cuiquam patriarche de septem in resurrectione coniungetur. Septeno⁶⁵* namque numero universitas perfectorum significatur ut versa vice per Isaiam^atdicitur: « Apprehendent septem mulieres virum unum », id est septem Ecclesie quas Dominus amat, arguit et castigat, eum una fide adorant.^AI ^au
Sequitur: ⁶⁶

^at Is 4, 1.

^au ¶Fons: Hieronymus (pseudo) , In Mc., interpolatio Bedae, CCSL 82, appendix, p. 90.88-98 [PL 30, 624D]: «Mulier sterilis non relinquens semen ex septem fratribus novissime moriens, quid aliud significat, quam Iudaicam synagogam relictam, ac si mortuam a spiritu septiformi, qui septem patriarchas implevit ? Qui non reliquerunt ei semen Abrahae, quod est Iesus Christus, licet enim «puer natus est illis», nobis tamen gentibus datus est; quae mulier mortua erat Christo nec cuiquam patriarchae de septem in resurrectione coniungitur* . Septeno namque numero universitas perfectorum signatur ut versa vice per Isaiam dicitur: «Apprehendent septem mulieres virum unum", id est septem Ecclesiae. Quas Dominus unus amat, arguit et castigat, adorant eum una fide».* coniungitur] –getur PL, -geretur G (Sankt-Gallen, saec. 9 inc.), R (Nonantola, 800 c.) ante correctionem. [MM2016]

^AI ¶Codd. : Li447 ( 65ra ) Ed1953 {MM2019}

⁶⁵ Septeno] Septenario Ed1953

⁶⁶ Sequitur] Unde praem. Ed1953

Numérotation du verset Mc. 12,24

Et respondens Iesus ait illis: Nonne ideo erratis, non scientes Scripturas neque virtutem Dei?

^marg.| {CMC12d3.5} THEOPHYLACTUS. − Quasi dicat: Vos non intelligitis qualem resurrectionem Scriptura annuntiet. Creditis enim quod restauratio corporum talium sit futura qualia nunc sunt. Non autem sic erit. Sic igitur ignoratis Scripturam sed etiam virtutem ignoratis divinam. Vos enim consideratis quasi difficile, dicentes qualiter poterunt membra dissoluta coniungi, et animabus adunari. Hoc autem⁶⁷* respectu divine potentie quasi nihil est.
Sequitur:

⁶⁷ autem] enim Ed1953

Numérotation du verset Mc. 12,25

Cum enim a mortuis resurrexerint neque nubent neque nubentur sed erunt⁶⁸ sicut Angeli Dei in celis.

⁶⁸ erunt] sunt Li447@ Li447 Weber

^marg.| Quasi dicat: Divina⁶⁹ quedam erit vite restauratio et angelica, cum ulterius non corrumpemur sed eodem modo manebimus et propter hoc nuptie auferentur. Nam nuptie quidem nunc sunt propter corruptionem ut per successionem generis persistamus et non deficiamus. Tunc vero sicut Angeli erimus qui sunt sine successione nuptiali et numquam desinunt.^AJ ^av

^av ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 24-25), PG 123, 625D4-628A3. [CGC2016]

^AJ ¶Codd. : Li447 ( 65ra ) Ed1953 {MM2019}

⁶⁹ Divina] Divinã cacogr. Li447

^marg.| {CMC12d3.6} BEDA. − Considerandum autem ⁷⁰* quod latina consuetudo hic greco idiomati non respondet. Nubere enim proprie dicuntur mulieres et viri uxores ducere. Sed nos⁷¹ simpliciter dictum intelligamus ut nubere de viris et nubi de uxoribus scriptum sit.^AK ^aw

^aw ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 589.1853-1853: «Cum enim a mortuis resurrexerint neque nubent neque nubentur sed sunt sicut angeli in caelis. Latina consuetudo graeco idiomati non respondet [respondit Hieron.]. Nubere enim proprie dicuntur mulieres, et uiri uxores ducere. Sed non simpliciter dictum intellegamus quod nubere de uiris et nubi de uxoribus scriptum sit».
<cuius fons> Cf. Hieronymus, In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 205.1828-206.1831. [FG2017]*
<Paral. Thomae de Aquino> CMT22d3.16 (Hieronymus) [MM2019]

^AK ¶Codd. : Li447 ( 65rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

⁷⁰ autem] est hic Ed1953

⁷¹ nos] non Li447@

^marg.| {CMC12d3.7} HIERONYMUS. − Sic igitur errant non intelligentes Scripturas quia in resurrectione homines erunt sicut angeli Dei, id est nemo ibi moritur, nemo ibi nascitur nec infans est ibi nec senex.^AL ^ax

^ax ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 53.24-27: «Et ueniunt ad eum Sadducaei et reliqua. De hac quaestione alias disputans, hic nobis non est cura erroris alieni. Sed quod erint homines"sicut angeli" Dei, id est nemo ibi moritur, nemo ibi nascitur, nec infans nec senex». [FG2014]*

^AL ¶Codd. : Li447 ( 65va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC12d3.8} THEOPHYLACTUS. − Et aliter etiam decipiuntur non intelligentes Scripturas. Si enim has intellexissent, intelligerent quomodo per Scripturas resurrectio mortuorum possit probari.^AM ^ay
Unde subdit ⁷²* :

^ay ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 26), PG 123, 626A6-8 . [CGC2016]

^AM ¶Codd. : Li447 ( 65va ) Mt366 Ed1470 (106) Ed1953 {MM2019}

⁷² subdit] subditur Ed1953

Numérotation du verset Mc. 12,26

De mortuis autem* ⁷³ quod resurgant non legistis in libro Moysi, super rubum quomodo dixit⁷⁴ illi⁷⁵ Deus, inquiens: Ego sum Deus Abraham⁷⁶*, Deus Isaac et Deus Iacob?

⁷³ autem] om. Ed1953

⁷⁴ dixit] dixerit Li447@ Weber

⁷⁵ illi Mt366 Ed1470 Ed1953 Weber] ei Li447

⁷⁶ Abraham Li447 Mt366 Ed1470 ] et Li447 @ Mt366 @ Ed1953

^marg.| {CMC12d3.9} HIERONYMUS. ⁷⁷ − Dico autem super rubum , in quo est similitudo vestra, in quo ignis ardebat sed non eius spinas consumebat; sic vos inflammat eloquium meum nec spinas vestras sub maledicto germinatas assumit⁷⁸* .^AN ^az

^az ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 53.28-32: «De mortuis autem quod resurgant non legistis in libro Moysi super rubrum. In qua est similitudo uestra, in qua ignis ardebat sed non eius spinas consumebat. Sic uos inflammat eloquium meum nec spinas uestras sub maledicto germinatas absumpsit». [FG2014]

^AN ¶Codd. : Li447 ( 65va ) Mt366 Ed1470 (106) Ed1953 {MM2019}

⁷⁷ Hieronymus] om. Ed1470

⁷⁸ assumit] absumit Ed1470 Ed1953

^marg.| {CMC12d3.10} THEOPHYLACTUS. ⁷⁹ − Dicit⁸⁰* autem: Ego sum Deus Abraham, Deus Isaac et Deus Iacob quasi dicat Deus viventium.
Unde subdit:

⁷⁹ Theophylactus] om. Ed1470

⁸⁰ Dicit cum gr. ] Dico Ed1953

Numérotation du verset Mc. 12,27

Non est Deus mortuorum sed vivorum.

^marg.| Non enim dixit: Ego fui, sed Ego sum , tamquam illi presentes existant. Sed forte aliquis dicet quod hoc dixit solum Deus de anima Abrahe, non de corpore. Ad quod dicimus quod Abraham utrumque importat, scilicet corpus et animam ita et⁸¹* corporis ipse sit Deus et corpus vivat apud Deum, id est in Dei ordinatione.^AO ^ba

^ba ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 26-27), PG 123, 628A7-B2 . [CGC2016]*
¶Nota La leçon ita et est un possible reliquat du littéralisme de la traduction initiale de ὣστε καί τοῦ σώματόσς... , corrigé spontanément par le syntagme latin ita ut, puis recorrigé en ita ut et pour faire droit et au grec et au latin. [MM2019]

^AO ¶Codd. : Li447 ( 65va ) Mt366 Ed1470 (106) Ed1953 {MM2019}

⁸¹ ita et Li447 cum grec.] ita ut Mt366 , ita ut et Ed1470 Ed1953

^marg.| {CMC12d3.11} BEDA. − Vel quia cum probavit animas permanere post mortem, neque enim poterat fieri ut eorum esset Deus qui nequaquam subsisterent, consequenter introduceretur et corporum resurrectio que cum animabus bona malaque gesserunt.^AP ^bb

^bb ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 590.1885-1889: «Porro ad aeternitatem animarum probandam ponit exemplum, ego sum deus Abraham et deus isaac et deus iacob, statim que infert, non est deus mortuorum sed uiuorum, ut cum probauerit animas permanere post mortem, neque enim poterat fieri ut eorum esset deus qui nequaquam subsisterent, consequenter introduceretur et corporum resurrectio quae cum animabus bona mala ue gesserunt». [FG2017]

^AP ¶Codd. : Li447 ( 65va ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC12d3.12} HIERONYMUS. − Cum autem dicit: Deus Abraham et ⁸²* Deus Isaac et Deus Iacob , ter Deum nominando Trinitatem intimavit. Cum autem dicit: Non est Deus mortuorum , unum Deum iterans, unam substantiam significavit. Vivunt autem qui vindicant⁸³ portionem quam elegerant. Mortui autem sunt qui quod vindicaverunt⁸⁴*, perdiderunt.^AQ ^bc
Sequitur: ⁸⁵

^bc ¶Fons: Hieronymus (pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 53.33-38: «Inquiens, ego sum, Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Iacob. Ter Deum nominando trinitatem intimauit. Non est Deus mortuorum. Unum Deum iterans unam substantiam significat. Viuunt autem qui uindicant portionem quam elegerant. Mortui uero sunt qui quod uindicauerunt perdiderunt». [FG2014]*

^AQ ¶Codd. : Li447 ( 65va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

⁸² et] om. Ed1953

⁸³ vindicant] vendicant Li447

⁸⁴ vindicaverunt] vendicaverunt Li447 , vindicaverant Ed1953

⁸⁵ Sequitur] om. Ed1470 Ed1953

Vos ergo multum erratis.

^marg.| {CMC12d3.13} GLOSSA<TOR>. ⁸⁶ − Quia videlicet et⁸⁷ Scripturis contradicebant et virtuti Dei derogabant.^AR ^bd

^bd ¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.
<non hab.> Gloss-e; PL; LLT
<Paral. Thomae de Aquino> cf. nota infra.
¶Nota L’exploration des sources, le contexte et la paléographie de la Catena, font retenir l’expression derogare virtuti Dei comme vraisemblablement authentique et thomasienne. Derogare virtuti (Dei / gratie / passionis Christi / sacramenti) revient 5 fois dans le corpus thomasien , en plus de la CMC (In Sent. 3, d. 15 q. 1 a. 1 arg. 5; Summa theol., III q. 86 a. 1 co.; In Mt. 16, lect. 2, ed. Marietti, n° 1390). On ne la trouve pas chez les Pères latins, ni chez Alexandre de Halès, Bonaventure, Albert le Grand. Derogare veritati (Scripture / sacramenti / humanitatis Christi; etc.), paléographiquement très proche de derogare virtuti, revient 16 fois chez Thomas, alors qu’elle est pratiquement inexistante chez les autres auteurs cités. Derogare veritati Scripture est propre au Thomas des Sentences (In Sent. 3, q. 4 a. 1 co.; In Sent. 4, d. 10 q. 1 a. 1 co.; d. 44 q. 1 a. 1 qa. 2 co.), tandis que contradicere Scripturis est trop répandu dans la littérature scolastique pour être discriminant. [MM2019]

^AR ¶Codd. : Li447 ( 65va ) Md214 (248vb) Mt366 Ed1953 {MM2019}

⁸⁶ Glossa] Hieronymus Ed1470

⁸⁷ et] etiam Md214

Numérotation du verset Mc. 12,
distinctio 4

^prol.| [Parall. bibl.: Mt. 22, 34-44 // Mc. 12, 28-34 // Lc. 20, 39-40]

^marg.| {CMC12d4.1} GLOSSA<TOR>. − Postquam Dominus confutavit Phariseos et Sadduceos temptantes, hic ostenditur quomodo satisfecit scribe querenti.^AS ^be
Unde dicitur:

^be ¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.<non hab.> Gloss-e; PL; LLT [MM2019]

^AS ¶Codd. : Li447 ( 65vb ) Md214 (249ra) Mt366 Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 12,28

Et accessit⁸⁸ unus de scribis qui audierat illos conquirentes et videns quod bene⁸⁹ illis responderit⁹⁰, interrogavit eum quod esset primum omnium mandatum.

⁸⁸ accessit] hac cacogr. Md214

⁸⁹ quod bene] quam oñ Md214 , quoniam bene Li447@ Li447 Weber

⁹⁰ responderit] respondit Li447@

^marg.| {CMC12d4.2} HIERONYMUS. − [1] [b] Que est hec questio problematis quod est commune omnibus peritis in lege nisi quod⁹¹ diversa in Exodo et Levitico et Deuteronomio ordinantur mandata. Unde non unum sed duo intulit mandata quibus quasi duobus uberibus super pectus sponse elevatis⁹² nostra alitur infantia.
[a] Et ideo subditur:

⁹¹ quod] que Md214

⁹² elevatis] elevatur Md214

Numérotation du verset Mc. 12,29

Quia⁹³* primum omnium mandatum est: Audi Israel, Dominus Deus tuus Deus unus est.

⁹³ Quia] om. Ed1470 Ed1953 , Iesus autem respondit ei praem. Li447@ Weber

^marg.| [2] Primum omnium, maximum⁹⁴* mandatum dicit⁹⁵, hoc est quod ante omnia debemus in corde singuli quasi unicum pietatis fundamentum locare, id est cognitio atque confessio divine unitatis cum executione bone operationis, que in dilectione Dei et proximi perficitur⁹⁶.^AT ^bf
Unde subdit:

^bf ¶Fons: [1] Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 53.39-45: «[a] Et interrogauit eum unus de scribis, quid esset primum omnium mandatum. Respondit,"audi Israhel, Dominus Deus noster Deus unus est", et reliqua. [b] Quae est hic quaestio problematis quod est commune omnibus peritis in lege, nisi quod diuerse in Exodo, et Leuitico, et Deuteronomio ordinantur mandata? Unde non unum sed duo intulit mandata. De his etenim duobus uberibus, super pectore sponsae eleuatis, nostra alitur infantia».
[2] <revera> Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 590.1897-1905: «Primum omnium et maximum omnium mandatum dicit, hoc est quod ante omnia debeamus intimo in corde singuli quasi unicum pietatis fundamentum locare. Quod apertius in conclusione demonstrauit cum ait: maius horum aliud mandatum non est. Primum ergo omnium et maximum mandatum est cognitio atque confessio diuinae unitatis cum exsecutione bonae operationis.Bona autem operatio in dilectione dei et proximi perficitur quam breuiter aliis uerbis commendat apostolus dicens: in christo enim iesu neque circumcisio aliquid ualet neque praeputium sed fides quae per dilectionem operatur». [FG2014]

^AT ¶Codd. : Li447 ( 65vb ) Md214 (249ra) Ed1470 (107) Ed1953 {MM2019}

⁹⁴ maximum Li447 ] in praem. Md214 , om. Ed1953

⁹⁵ dicit] dixit Md214

⁹⁶ perficitur] proficitur Md214

Numérotation du verset Mc. 12,30

Et diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua⁹⁷ et ex tota⁹⁸ mente tua et ex tota virtute tua. Hoc est⁹⁹ primum mandatum.

⁹⁷ et ex tota anima tua] om. Md214

⁹⁸ tota] toto Md214

⁹⁹ est] om. Md214

^marg.| {CMC12d4.3} THEOPHYLACTUS. − Attende qualiter omnes anime vires enumeravit. Est¹⁰⁰ enim virtus anime animalis, quam expedit in dicendo Ex tota ¹⁰¹ anima tua , ad quam pertinet ira et desiderium; que omnia tribui vult divino amori¹⁰². Est et alia vis anime¹⁰³* que dicitur naturalis, ad quam pertinet nutritiva et augmentativa, et ista etiam est¹⁰⁴* danda Domino tota. Propter quod dicit: E x toto corde . Est et alia vis¹⁰⁵ rationalis quam mentem vocat. Et ista etiam danda est¹⁰⁶* Deo tota.^AU ^bg

^bg ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 30), PG 123, 629B7-14 . [CGC2016]

^AU ¶Codd. : Li447 ( 66ra ) Md214 (249ra) Ed1470 (107) Ed1953 {MM2019}

¹⁰⁰ vires enumeravit. Est] viros emuneravit. Cum Md214

¹⁰¹ tota] toto Md214

¹⁰² amori] amaiori cacogr. Md214

¹⁰³ Est... anime cum gr. ] Et alius anime cacogr. Md214, Est et alia vis Ed1470 Ed1953

¹⁰⁴ etiam est] inv. Ed1470 Ed1953

¹⁰⁵ vis] vita Md214

¹⁰⁶ danda est] inv. Ed1470 Ed1953

^marg.| {CMC12d4.4} GLOSSA<TOR>. − Quod autem subdit: E t ex tota fortitudine , ad vires corporales referri potest.^AV ^bh
Sequitur: ^AW

^bh ¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.<non hab.> Gloss-e; PL; LLT; Albertus magnus e-corpus [MM2019]

^AV ¶Codd. : Li447 ( 66ra ) Ed1470 (107) Ed1953 {MM2019}

^AW ¶Codd. : Md214 (249ra) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 12,31

Secundum autem simile est huic: Diliges proximum tuum sicut¹⁰⁷ teipsum.

¹⁰⁷ sicut] tamquam Li447@ Li447 Md214 Weber

^marg.| {CMC12d4.5} THEOPHYLACTUS. − Propter hoc dicit esse simile¹⁰⁸ quia hec duo mandata alternatim sunt sibi consona, et reciproce¹⁰⁹ convertuntur. Nam qui diligit Deum, diligit et facturam suam. Principale autem factorum eius est homo. Unde qui diligit Deum, diligere debet omnes homines. Qui vero diligit proximum, qui multoties dat causam scandali, multo magis eum debet diligere qui semper prestat beneficia. Et ideo propter coherentiam horum mandatorum subdit:

¹⁰⁸ esse simile] inv. Li447

¹⁰⁹ reciproce Li447² (al. m. post. marg.) Ed1953] recip<er>e cacogr. Li447*

Maius horum aliud mandatum non est.^AX ^bi

^bi ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 30-31), PG 123, 629A6-14. [CGC2016]

^AX ¶Codd. : Li447 ( 66rb ) Md214 (249rb) Ed1953 {MM2019}

^marg.| Sequitur:

Numérotation du verset Mc. 12,32

Et ait illi scriba: Bene, magister, in veritate dixisti etc.¹¹⁰

¹¹⁰ etc.] om. Md214, quia unus est Desu ( om. Weber ) et non est alius preter eum et ut diligatur ex toto corde et ex toto intellectu et ex tota anima et ex tota fortitudine et diligere proximum tamquam se ipsum Li447@ Weber

^marg.| {CMC12d4.6} BEDA. − Ostendit ex hoc quod dicit:

Numérotation du verset Mc. 12,33

Maius est omnibus holocaustomatibus¹¹¹* et sacrificiis,

¹¹¹ holocaustomatibus Li447 Md214 Mt366 ] holocaumatibus Ed1953

^marg.| gravem sepe inter scribas et Phariseos questionem esse versatam quod esset mandatum primum sive maximum divine legis; quibusdam videlicet hostias et sacrificia laudantibus; aliis vero fidei et dilectionis opera preferentibus eo quod plurimi patrum ante legem ex fide tantum que per dilectionem operatur, placerent Deo. In hac sententia scriba iste se fuisse declaravit¹¹²* .^AY ^bj
Sequitur:

^bj ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 590.1913-591.1923: «Et ait illi scriba: bene magister in ueritate dixisti quia unus est et non est alius praeter eum et ut diligatur ex toto corde et ex toto intellectu et ex tota anima et ex tota fortitudine et diligere proximum tamquam se ipsum maius est omnibus holocaustomatibus et sacrificiis. Ostenditur ex hac responsione scribae grauem saepe inter scribas et Pharisaeos quaestionem esse uersatam quod esset mandatum primum siue maximum diuinae legis quibusdam uidelicet hostias et sacrificia laudantibus aliis uero maiore auctoritate fidei et dilectionis opera praeferentibus eo quod plurimi patrum ante legem absque omni uictimarum et sacrificiorum consuetudine ex fide tantum quae per dilectionem operatur placerent deo summi que apud ipsum loci haberentur nemo autem umquam absque fide ac dilectione per holocausta solum et sacrificia deo placuisse inueniretur. In qua sententia scriba iste etiam se fuisse declarauit». [FG2017]

^AY ¶Codd. : Li447 ( 66rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹¹² declaravit] declarat Ed1953

Numérotation du verset Mc. 12,34

Iesus autem videns quod sapienter respondisset, dixit illi: Non longe es¹¹³ a regno Dei.

¹¹³ longe es Li447@] inv. Li447 Weber

^marg.| {CMC12d4.7} THEOPHYLACTUS. − In quo non eum esse perfectum testatur. Non enim dixit quod¹¹⁴* intra regnum celorum es, sed Non longe es a regno Dei .^AZ ^bk

^bk ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 30-31), PG 123, 629A6-14. [CGC2016]

^AZ ¶Codd. : Li447 ( 66va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹¹⁴ quod] om. Ed1953

^marg.| {CMC12d4.8} BEDA. − Ideo autem non fuit¹¹⁵* longe a regno Dei quia sententie illius que Novi Testamenti et evangelice perfectionis est propria, fautor¹¹⁶ extitisse probatus est.^BA ^bl

^bl ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 591.1925-1927: «Non longe fuit a regno dei quia sententiae illius quae noui testamenti et evangelicae perfectionis est propria fautor extitisse probatus est». [FG2017]

^BA ¶Codd. : Li447 ( 66va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹¹⁵ fuit] fit Ed1953

¹¹⁶ fautor] fauctor Li447 Mt366

^marg.| {CMC12d4.9} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Nec moveat quod Mattheus dicit temptantem fuisse a quo Dominus interrogatus est. Fieri enim potest¹¹⁷ ut quamvis temptans accesserit, Domini tamen responsione correctus sit; aut certe ipsam temptationem non accipiamus malam, tamquam decipere volentis inimicum, sed cautam potius, tamquam experiri amplius volentis ignotum.^BB ^bm

^bm ¶Fons: Augustinus Hipponensis , De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 70, § 134, p. 237.11-22: «Nec moueat, quod Mattheus dicit temtantem fuisse illum, a quo dominus interrogatus est, Marcus autem hoc tacet et in fine ita concludit, quod ei dominus sapienter respondenti dixerit: non longe es a regno dei. fieri enim potest, ut, quamuis temtans accesserit, domini tamen responsione correctus sit. aut certe ipsam temtationem non accipiamus malam tamquam decipere uolentis inimicum, sed cautam potius tamquam experiri amplius uolentis ignotum». [FG2014]

^BB ¶Codd. : Li447 ( 66va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹¹⁷ enim potest] inv. Li447

^marg.| {CMC12d4.10} HIERONYMUS. − [1] Vel non est longe qui venit callide. Longior namque est ignorantia a regno Dei quam scientia. Unde supra Sadduceis: « Erratis, inquit, nescientes Scripturam¹¹⁸* neque virtutem Dei ».
Sequitur:

¹¹⁸ Scripturam] Scripturas Ed1953

Et nemo iam audebat¹¹⁹* eum interrogare.

¹¹⁹ iam audebat] inv. Ed1953

^marg.| [2] Quia enim in sermonibus confutati sunt, ultra non interrogant sed apertissime comprehensum romane tradunt potestati. Ex quo intelligimus venena invidie posse quidem superari sed difficile conquiescere.^BC ^bn

^bn ¶Fons: [a] Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 54.46-54: «Et ait illi scriba, bene, magister, in ueritate dixisti et reliqua. Et dixit illi Iesus, non es longe a regno Dei. Quare non est longe qui uenit callide? Longior namque est ignorantia a regno Dei quam scientia. Unde supra, sadducaeis,"erratis", inquit, nescientes"scripturas neque uirtutem Dei". Et docebat eos Iesus in templo, id est palam eis de se loquitur"ut inexcusabiles sint"; et ut ignis incendit arida scribarum et Pharisaeorum exempla"qui uolunt in stolis ambulare", et cetera."Hii" accipiunt"prolixius iudicium"».
[b] <revera> Hieronymus, In Mt., lib. 4, p. 210.35-42: «et nemo poterat respondere ei uerbum neque ausus fuit quisquam ex illa die eum amplius interrogare. Pharisaei et sadducaei quaerentes occasionem calumniae et uerbum aliquod inuenire quod pateret insidiis, quia in sermonibus confutati sunt ultra non interrogant, sed apertissime comprehensum romanae tradunt potestati. ex quo intellegimus uenena inuidiae posse quidem superari sed difficile conquiescere» [FG2014]
<Paral. Thomae de Aquino> CLC20d4. (Beda) [MM2019]

^BC ¶Codd. : Li447 ( 66va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 12,
distinctio 5

^marg.| {CMC12d5.1} THEOPHYLACTUS. − Quia Christus ad passionem venturus erat, opinionem falsam corrigit Iudeorum qui Christum filium David esse dicebant, non Dominum eius.^BD ^bo
Unde dicitur:

^bo ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 35), PG 123, 629C15-632A2. [CGC2016]

^BD ¶Codd. : Li447 ( 66va ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 12,35

Et respondens Iesus dicebat¹²⁰* docens in templo.

¹²⁰ dicebat] dixit Ed1953

^marg.| {CMC12d5.2} HIERONYMUS. − Id est palam eis de se loquitur ut inexcusabiles sint.^BE ^bp
Sequitur enim:

^bp ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 54.51-52: «Et ait illi scriba, bene, magister, in ueritate dixisti et reliqua. Et dixit illi Iesus, non es longe a regno Dei. Quare non est longe qui uenit callide? Longior namque est ignorantia a regno Dei quam scientia. Unde supra, sadducaeis,"erratis", inquit, nescientes"scripturas neque uirtutem Dei". Et docebat eos Iesus in templo, id est palam eis de se loquitur"ut inexcusabiles sint"; et ut ignis incendit arida scribarum et Pharisaeorum exempla"qui uolunt in stolis ambulare", et cetera."Hii" accipiunt"prolixius iudicium"». [FG2014]*

^BE ¶Codd. : Li447 ( 66va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

Quomodo dicunt scribe Christum filium David esse?

^marg.| {CMC12d5.3} THEOPHYLACTUS. − Ostendit vero Christus se esse Dominum per verba David.
Nam sequitur:

Numérotation du verset Mc. 12,36

Ipse autem¹²¹ dicebat in Spiritu Sancto: Dixit Dominus Domino meo sede a dextris meis,

¹²¹ autem] enim Li447@ Li447 Weber

^marg.| marg. ^{|pecia 15|} ¹²² quasi dicat: Non potestis mihi dicere quod David absque gratia Spiritus sancti hoc dixerit; sed in Spiritu sancto vocavit eum Dominum. Et quod sit Dominus, ostendit per hoc quod subdit:

¹²² hic incipit « xv pecia » Li447 (61vb)

Donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum.

^marg.| Ipsi enim erant inimici eius quos Deus Pater posuit scabellum¹²³ Christi. Quod autem a Patre subiciuntur ei inimici, non infirmitatem Filii, sed unitatem nature, qua in altero alter operatur, significat. Nam et Filius subicit inimicos Patris, quia Patrem clarificat super terram.^BF ^bq

^bq ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 36), PG 123, 632A2-14 (ad sensum). [CGC2016]

^BF ¶Codd. : Li447 ( 66vb ) Ed1953 {MM2016}

¹²³ posuit scabellum] inv. Li447

^marg.| {CMC12d5.4} GLOSSA<TOR>. − Sic ergo Dominus ex premissis¹²⁴* concludit dubitabilem questionem. Nam ex verbis David premissis habetur quod Christus sit Dominus David. Ex dicto autem scribarum habetur quod sit filius eius. Et hoc est quod subditur:

¹²⁴ premissis] predictis Ed1953

Numérotation du verset Mc. 12,37

Ipse ergo David dicit eum Dominum et unde est filius eius?^BG ^br

^br ¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.
<non hab.> PL; LLT; Albertus magnus e-corpus, Bonaventure, Alexandre de Halès, etc. [MM2019]
¶Nota La formule “quaestio dubitabilis”, héritée de Boèce (Commentaria in Ciceronis Topica, 1, § 8, ed. J. C. Orelli, 1833, p. 284.13 CPL 888), est caractéristique de la langue thomasienne. Thomas d’Aquin est pour ainsi dire le seul à en faire usage à plusieurs reprises, spécialement dans ses commentaires philosophiques (cf. LLT et PL). L’expression “concludit questionem dubitabilem” ne se retrouve que dans son oeuvre (Sententia libri Ethicorum, lib. 9, lect. 8, Leonina t. 47, p. 528; voir aussi In Metaphysicorum libr., Marietti, n° 363, 1755)
<non hab.> PL; LLT; Albertus maguns e-corpus, Bonaventure, Alexandre de Halès, etc. [MM2019]

^BG ¶Codd. : Li447 ( 66vb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC12d5.5} BEDA. − Interrogatio Iesu nobis profuit usque hodie contra Iudeos. Et hi enim qui confitentur Christum esse venturum, hominem simplicem et sanctum virum asserunt de genere David. Interrogemus ergo eos docti a Domino, si simplex homo est et tantum filius David, quomodo vocet eum David Dominum suum in Spiritu sancto. Non autem reprehenduntur quod David filium dicunt sed quod Dei filium eum esse non credunt.^BH ^bs
Sequitur:

^bs ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 592.1954-1961: «Interrogatio iesu nobis proficit usque hodie contra iudaeos. Et hi enim qui confitentur christum esse uenturum hominem simplicem et sanctum uirum adserunt de genere dauid. Interrogemus ergo eos docti a domino, si simplex homo est et tantum filius dauid, quomodo uocet eum dauid dominum suum non erroris incerto nec propria uoluntate sed in spiritu sancto. Non autem reprehenduntur quia dauid filium dicunt sed quia dei filium eum esse non credunt». [FG2017]

^BH ¶Codd. : Li447 ( 67ra ) Ed1953 {MM2019}

Et multa turba libenter eum audiebat.

^marg.| {CMC12d5.6} GLOSSA<TOR>. − Quia scilicet videbant eum sapienter respondentem et interrogantem.^BI ^bt

^bt ¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.<non hab.> Gloss-e; LLT; PL. [MM2019]

^BI ¶Codd. : Li447 ( 67ra ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 12,
distinctio 6

^marg.| {CMC12d6.1} HIERONYMUS. − Confutatis scribis et Phariseis ut ignis eorum arida exempla incendit. ^BJ ^bu
Unde dicitur:

^bu ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 54.51: «Et docebat eos Iesus in templo, id est palam eis de se loquitur"ut inexcusabiles sint"; et ut ignis incendit arida scribarum et Pharisaeorum exempla"qui uolunt in stolis ambulare", et cetera». [MM2015]*

^BJ ¶Codd. : Li447 (67ra ) Ed1953 {MM2018}

Numérotation du verset Mc. 12,38

Et dicebat eis in doctrina sua: Cavete a scribis qui volunt in stolis ambulare.

^marg.| {CMC12d6.2} BEDA. − Ambulare in stolis, cultioribus vestimentis indutos ad publicum procedere significat in quo inter cetera dives ille qui epulabatur quotidie splendide peccasse describitur.^BK ^bv

^bv ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 592.1970-1972: «Ambulare in stolis cultioribus uestimentis indutos ad publicum procedere significat. In quo inter cetera diues ille qui epulabatur cotidie splendide peccasse describitur». [FG2017]

^BK ¶Codd. : Li447 ( 67ra ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC12d6.3} THEOPHYLACTUS. − In stolis autem venerabilibus ambulabant, ex hoc volentes prehonorari, et similiter alia appetebant que cedunt ad gloriam.
Nam sequitur:

Et salutari in foro

Numérotation du verset Mc. 12,39

et in primis cathedris sedere in synagogis et primos discubitus in cenis,

^marg.| scilicet volunt.^BL ^bw

^bw ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 38), PG 123, 632B2-5. [CGC2016]

^BL ¶Codd. : Li447 ( 67ra ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC12d6.4} BEDA. − Notandum autem quod non salutari in foro, non primos sedere vel discumbere vetat eos quibus hoc officii ordine competit sed eos qui hec sive habita sive non habita indebite amant, a fidelibus quasi improbos docet esse cavendos, animum videlicet et ¹²⁵* non gradum redarguens; quamvis¹²⁶* culpa non careat, si idem in foro litibus interessent qui in cathedra Moysi synagoge magistri cupiunt appellari. Duplici sane ratione a vane glorie cupidis attendere iubemur¹²⁷ ne scilicet eorum vel simulatione seducamur, estimantes bona esse que faciunt vel emulatione inflammemur, frustra gaudentes in bonis que laudari simulant¹²⁸* .^BM ^bx

^bx ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 592.1973-1984: «Notandum autem quod non salutari in foro non primos sedere uel discumbere uetat eos quibus hoc officii ordine competit sed eos nimirum qui haec siue habita seu certe non habita indebite amant a fidelibus quibusque quasi improbos docet esse cauendos animum uidelicet non gradum iusta districtione redarguens quamuis et hoc culpa non careat, si idem in foro litibus interesse qui in cathedra moysi sinagogae magistri cupiunt appellari. Duplici sane ratione a uanae gloriae cupidis attendere iubemur ne scilicet eorum uel simulatione seducamur aestimantes bona esse quae faciunt uel aemulatione inflammemur frustra gaudentes in bonis laudari quae simulant». [FG2017]

^BM ¶Codd. : Li447 ( 67rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹²⁵ et] om. Ed1953

¹²⁶ quamvis] licet Ed1953

¹²⁷ iubemur] scilicet + Li447

¹²⁸ laudari simulant] inv. Ed1953

^marg.| {CMC12d6.5} THEOPHYLACTUS. − Specialiter etiam apostolos docet ut nullam cum scribis habeant conversationem sed ipsum Christum imitentur ordinansque ipsos magistros in his que sunt circa vitam agenda, alios eis supponit.^BN ^by

^by ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 39-40), PG 123, 631B14-16. [CGC2016]

^BN ¶Codd. : Li447 ( 67rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC12d6.6} BEDA. − Non solum autem laudes ab hominibus, verum etiam pecunias querunt.
Unde sequitur:

Numérotation du verset Mc. 12,40

Qui devorant domos viduarum sub obtentu prolixe orationis.

^marg.| Sunt enim qui se iustos simulantes, a peccatorum suorum conscientia turbatis¹²⁹*, quasi patroni pro eis in iudicio futuri, pecunias accipere non dubitant et cum porrecta manus pauperi preces iuvare soleat, illi ob hoc maxime in precibus pernoctant ut pauperi nummum tollant.^BO ^bz

^bz ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 592.1973-1984: «Non tantum ait, accipient iudicium sed adiunxit prolixius ut insinuet etiam illos qui in angulis stantes orant ut uideantur ab hominibus damnationem mereri sed eos qui haec prolixius quasi religiosiores agendo non solum laudes ab hominibus uerum etiam pecunias quaerunt grauiori esse iudicio plectendos. Sunt enim qui se iustos et magni apud deum meriti simulantes ab infirmis quibuslibet et peccatorum suorum conscientia turbatis quasi patroni pro eis in iudicio futuri pecunias accipere non dubitant. Et cum porrecta manus pauperi preces iuuare soleat illi ob hoc maxime in precibus ut pauperi nummum tollant pernoctant». [FG2017]*

^BO ¶Codd. : Li447 ( 67rb ) Ed1953 {MM2019}

¹²⁹ turbatis] turbati Ed1953

^marg.| {CMC12d6.7} THEOPHYLACTUS. − Accedebant¹³⁰ autem Scribe ad has mulieres, que sine protectione viri manebant, quasi earum¹³¹ fierent protectores; et simulatione orationis, et habitu reverentie, et hypocrisi viduas decipiebant, et sic etiam devorabant divitum domos. ^ca
Sequitur:

^ca ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 40), PG 123, 632B7-13. [CGC2016]

¹³⁰ Accedebant] Accedant Li447

¹³¹ earum] eorum Li447

Hi accipient prolixius iudicium,

^marg.| scilicet quam ceteri Iudeorum peccantium.^BP

^BP ¶Codd. : Li447 ( 67rb ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 12,
distinctio 7

^marg.| {CMC12d7.1} BEDA. − [b] Dominus qui appetitores¹³²* primatus et vane glorie cavendos¹³³ esse monuerat, etiam¹³⁴ dona ferentes in domum Domini certo examine discernit.
Unde dicitur:

¹³² appetitores] appetitus Ed1953

¹³³ cavendos] precavendos Mt366

¹³⁴ etiam] et Li447

Numérotation du verset Mc. 12,41

Et sedens Iesus contra gazophylacium aspiciebat quomodo turba iactaret es in gazophylacium.

^marg.| [a] Sermone greco phylaxe ¹³⁵ ‘servare’ dicitur et gaza lingua persica¹³⁶* divitie vocantur. Unde gazophylacium locus appellari solet quo divitie servantur. Quo nomine et arca in qua donaria populi congregabantur ad usus templi necessarios et porticus, in quibus servabantur appellabantur. Habes exemplum de porticibus in Evangelio^cb: « Hec, inquit¹³⁷*, verba locutus est in gazophylacio, docens in templo ». Habes et de arca in libro Regum^cc: « Et attulit Ioiada¹³⁸ pontifex gazophylacium unum etc.¹³⁹ ».^BQ ^cd

^cb Io. 8, 20.

^cc 4Rg. (2Rg.) 12, 9.

^cd ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 593.1998-2023: «Condemnatus quippe cum iudicatur exit et orationem suam in peccatum recipit qui magnae nunc aestimationis apud homines habitus in diuino tunc examine non solum se pro aliis interuenire non posse sed nec sua sibi merita sufficere posse deprehendit immo ipsarum quibus humanum iudicium fefellerat precum inter crimina poenas luit. Et sedens iesus contra gazophilacium aspiciebat quomodo turba iactaret aes in gazophilacium. Quia [a] sermone graeco φυλάσσειν seruare dicitur et gaza lingua persica diuitiae uocantur gazophilacium locus appellari solet quo diuitiae seruantur. Quo nomine et archam in qua donaria populi congregabantur ad usus templi necessarios et porticus in quibus seruabantur appellabant. Habes exemplum de porticibus in evangelio. Haec, inquit, uerba locutus est in gazophilacio docens in templo. Habes de archa in libro regum: et tulit ioiada pontifex gazophilacium unum aperuit que foramen desuper et posuit illud iuxta altare ad dexteram ingredientibus domum domini mittebant que in eo sacerdotes qui custodiebant ostia omnem pecuniam quae deferebatur ad templum domini; cum que uiderent nimiam pecuniam esse in gazophilacio ascendebat scriba regis et pontifex effundebant que et numerabant pecuniam quae inueniebatur in domo domini. Itaque [b] dominus qui appetitores primatus et uanae gloriae cauendos esse monuerat qui simulatis orationibus prolixius iudicium praedixerat esse rependendum etiam dona ferentes in domum domini certo examine discernit ut retribuat singulis secundum cor et opera eorum quia eodem modo semper in ecclesia idem internus arbiter agere non cessat.». [FG2017]*

^BQ ¶Codd. : Li447 ( 67rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹³⁵ phylaxe Ed1953 ] philasse Li447, phylax Mt366 ; cf. φυλάσσειν.

¹³⁶ lingua persica] inv. Li447

¹³⁷ inquit] om. Ed1953

¹³⁸ Ioiada] Ioyada Li447

¹³⁹ etc.] om. Ed1953

^marg.| {CMC12d7.2} THEOPHYLACTUS. − Erat autem laudabilis consuetudo apud Iudeos, ut scilicet habentes et volentes aliquid in gazophylacio ponerent, quod esset pro sacerdotibus et pauperibus et viduis, ut exinde nutrirentur.
Et ideo ¹⁴⁰* subditur:

¹⁴⁰ Et ideo] Unde Ed1953

Et multi divites¹⁴¹ iactabant multa.

¹⁴¹ multi divites Weber ] inv. Li447@

^marg.| Multis autem hoc facientibus, accessit et vidua, ostendens affectum in oblatione¹⁴² pecunie secundum propriam virtutem.^BR ^ce
Unde subditur:

^ce ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 41), PG 123, 632C11-D3. [CGC2016]

^BR ¶Codd. : Li447 ( 67va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹⁴² oblatione] oblivione Li447

Numérotation du verset Mc. 12,42

Cum venisset autem una vidua pauper, misit duo minuta quod est quadrans.

^marg.| {CMC12d7.3} BEDA. − Quadrantem vocant calculatores quartam partem cuiuslibet rei, videlicet aut loci, aut temporis aut pecunie. Forsitan ergo hoc loco quartam partem sicli, id est quinque obolos significat.
Sequitur:

Numérotation du verset Mc. 12,43

Et, convocans discipulos suos, ait illis: Amen dico vobis quoniam vidua hec pauper plus omnibus misit qui miserunt in gazophylacium.

^marg.| Deus enim non substantiam offerentium sed conscientiam pensat nec perpendit quantum in eius sacrificio sed ex quanto proferatur.^BS ^cf
Unde subdit:

^cf ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 593.2028-594.2036: «Quadrantem uocant calculatores quartam partem cuiuscumque rei uidelicet aut loci aut temporis aut pecuniae. Forsitan ergo hoc loco quartam partem sicli, id est quinque obolos, significat. Et conuocans discipulos suos ait illis: amen dico uobis quoniam uidua haec pauper plus omnibus misit qui miserunt in gazophilacium. Hic nobis locus moraliter quidem intimat quam sit acceptabile deo quicquid bono animo obtulerimus qui non substantiam offerentium sed conscientiam pensat nec perpendit quantum in eius sacrificio sed ex quanto proferatur». [FG2017]

^BS ¶Codd. : Li447 ( 67va ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 12,44

Omnes enim, ex eo quod abundabat illis, miserunt. Hec vero de penuria sua omnia que habuit misit, totum victum suum.

^marg.| {CMC12d7.4} HIERONYMUS. − Mystice autem divites sunt qui proferunt de thesauro cordis sui “nova et vetera” que sunt “incerta et occulta sapientie” divine utriusque testamenti. Paupercula autem que est ut¹⁴³* ego et mei similes, qui mitto quod possum, et desidero quod non possum vobis explanare. Nam non quantum vos audistis, sed ex quanto considerat Deus. Unusquisque autem quadrantem potest offerre, que est voluntas prompta; que dicitur quadrans quia cum tribus consistit, scilicet cogitatu, verbo et facto. Quod dicit¹⁴⁴* totum victum suum misit, hoc significat quia tota voluntas corporis in victu consistit. Unde dicitur: ^cg: « Totus labor hominis in ore suo est ».^BT ^ch

^cg Qo. (Ecl.) 6, 7.

^ch ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 54.59-69: «Et sedens Iesus contra gazophilacium, id est diuitiarum custodiam. Aspiciebat quomodo"diuites iactabant multa". Et ueniens una uidua paupera, aera duo minuta, quod est quadrans, misit, et ait ad discipulos suos,"uidua haec pauper plus omnibus misit". Diuites qui sunt, nisi qui proferunt de thesauro cordis sui"noua et uetera", quae sunt"incerta et occulta sapientiae" utriusque testamenti? Paupercula uero quae est nisi ego et similes mei, qui mitto quod possum, et desidero quod non possum uobis explanare. Non quantum, ut audistis, sed ex quanto considerat Deus. Unusquisque quadrantem potest offerre. Haec est torta panis in Leuitico quae est uoluntas prompta. Quae cur quadrans dicitur? Quia cum tribus consistit, cogitatu, uerbo ac facto. Quid dicit"totum"uictum suum" misit"? Tota enim uoluntas corporis in uictu consistit. Unde dicitur, totus"labor hominis in ore" suo est». [FG2014]*

^BT ¶Codd. : Li447 ( 67vb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹⁴³ nisi] ut Li447

¹⁴⁴ dicit] dicitur Ed1953

^marg.| {CMC12d7.5} THEOPHYLACTUS. − Vel aliter. Vidua ista anima hominis est, relinquens satanam, cui fuerat adiuncta. Que mittit in templi erario duo minuta, carnem scilicet et mentem. Carnem quidem per abstinentiam, mentem vero per humilitatem ut sic audire valeat quod totum victum suum posuit, et sacrum fecit, nihil de suo mundo¹⁴⁵ relinquens.^BU ^ci

^ci ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 42), PG 123, 632D4-11 . [CGC2016]

^BU ¶Codd. : Li447 ( 67vb ) Md214 (250rb) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹⁴⁵ mundo cum gr. ] mende Li447

^marg.| {CMC12d7.6} BEDA. − Allegorice autem, divites: qui in gazophylacium munera mittebant, Iudeos de iustitia legis elatos¹⁴⁶*, vidua: pauper Ecclesie simplicitatem designat. Pauper quidem, quia spiritum superbie vel concupiscentias temporalium abiecit; vidua vero, quia¹⁴⁷* vir eius pro ea mortem pertulit. Hec in gazophylacium duo minuta mittit quia dilectionem Dei et proximi, seu fidei et orationis munera defert, que consideratu¹⁴⁸* proprie fragilitatis minuta, sed merito pie intentionis accepta cunctis superbientibus Iudeorum operibus prestant. Ex abundanti sibi Iudeus¹⁴⁹ mittit in munera Dei¹⁵⁰* qui de iustitia sua presumit. Omnem autem¹⁵¹* victum suum in Dei munera mittit Ecclesia, quia omne quod vivit, non sui meriti, sed divini muneris esse intelligit.^BV ^cj

^cj ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 594.2036-2059: «Iuxta uero leges allegoriae diuites qui in gazophilacium munera mittebant iudaeos de iustitia legis elatos porro uidua pauper ecclesia simplicitatem designat. Quae recte pauper appellatur quia uel superbiae spiritum uel concupiscentias temporalium rerum quasi mundi diuitias abiecit uidua uero quia uir eius pro ea mortem pertulit et nunc in caeli penetralibus ab eius oculis occultus quasi in parte alterius regionis uiuit. Haec in gazophilacium minuta duo mittit quia in conspectum diuinae maiestatis qua oblationes deuotae nostrae operationis quasi certo numero conscripta et consignata seruantur siue dilectionem dei et proximi seu fidei orationis que suae munera defert quae consideratu propriae fragilitatis minuta sed merito piae intentionis accepta cunctis superbientium iudaeorum operibus praestant. Omnes enim ex eo quod abundabat illis miserunt, haec uero de penuria sua omnia quae habuit misit totum uictum suum. Ex abundantia sibi iudaeus mittit in munera dei qui de iustitia sua praesumens haec apud se orat: deus, gratias ago tibi quia non sum sicut ceteri hominum raptores iniusti, et cetera. Omnem autem uictum suum in dei munera mittit ecclesia quia omne quod uiuit non sui esse meriti sed diuini muneris intellegit dicens: deus propitius esto mihi peccatori; et iterum: fortitudinem meam ad te custodiam quia tu deus susceptor meus es, deus meus misericordia eius praeueniet me». [FG2017]

^BV ¶Codd. : Li447 ( 68ra ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹⁴⁶ elatos] + designat Ed1953

¹⁴⁷ quia] + Iesus Ed1953

¹⁴⁸ consideratu] considerantur Ed1953

¹⁴⁹ Iudeus] Iudeis Li447

¹⁵⁰ munera Dei] inv. Ed1953

¹⁵¹ autem] om. Ed1953

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Thomas de Aquino. Catena aurea (Mc. Capitulum 12 ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=catena&numLivre=56&chapitre=56_12)

Signaler un complément d'information

Notes :

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 12

<56. Catena aurea in Marcum>

Capitulum 12