Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Biblia communis

Capitulum 5

Numérotation du verset Mc. 5,1

¹ Et venerunt trans fretum² maris in regionem³ Gerasenorum.

¹ Hic incipit capitulum 5 CorS1 |

² fretum CorS1 Ω^L Ω^S Li447@ Rusch Weber ] om. Li447 |

³ regionem CorS1 Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] regione Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 5,2

Et exeunti ei⁴ de navi statim occurrit ei⁵ de monumentis homo in spiritu immundo

⁴ exeunti ei F Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Weber ] Exeunte eo Rusch |

⁵ ei Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber] om. Ω^J Ω^L |

Numérotation du verset Mc. 5,3

qui domicilium habebat

in monumentis

et neque catenis

iam quisquam

poterat eum⁶ ligare,

⁶ poterat eum F Ω^S Rusch ] inv. Ω^L Li447 Li447@ Weber

Numérotation du verset Mc. 5,4

quoniam sepe compedibus et catenis vinctus dirumpisset catenas et compedes comminuisset. Et nemo poterat eum domare.

Numérotation du verset Mc. 5,5

Et semper die

ac nocte ⁷

⁷ die - ac- nocte F Ω^S] inv. Ω^L Rusch Weber

in monumentis

et in montibus

erat clamans

et concidens se lapidibus.

Numérotation du verset Mc. 5,6

Videns autem Iesum a longe cucurrit et adoravit eum

Numérotation du verset Mc. 5,7

et clamans voce magna dixit⁸: Quid mihi et tibi,

⁸ dixit F Ω^L S Rusch ] dicit Weber , + ei Li447 Li447@

Iesu Fili Dei

Altissimi⁹?

⁹ Altissimi F S Li447 Li447@ Rusch ] summi Ω^L Weber

Adiuro te, per Deum, ne me torqueas.

Numérotation du verset Mc. 5,8

Dicebat enim illi: Exi spiritus immunde ab homine.

Numérotation du verset Mc. 5,9

Et interrogabat eum: Quod tibi nomen est?

Et dicit ei¹⁰: Legio nomen mihi¹¹ est quia multi sumus.

¹⁰ ei F Ω^L S Li447@ Rusch Weber ] illi |

¹¹ n. m. S ] inv. Ω^L Li447@ Rusch Weber |

Numérotation du verset Mc. 5,10

Et deprecabatur¹² eum multum ne se expelleret extra regionem.

¹² deprecabatur F S Li447 Rusch Weber ] precabatur Li447 Li447@ ,

Numérotation du verset Mc. 5,11

Erat autem ibi circa montem grex porcorum pascens in agris¹³.

¹³ pascens in agris F S ] inv. CorS2 (al.: IN AGRIS pro MAGNUS ), magnus pascens Ω^L Li447 Li447@ Weber, magnus pascens in agris Rusch

Numérotation du verset Mc. 5,12

Et deprecabantur eum spiritus dicentes: Mitte nos

in porcos

ut in eos introeamus.

Numérotation du verset Mc. 5,13

Et concessit eis statim Iesus. Et exeuntes¹⁴ spiritus immundi introierunt in porcos

¹⁴ Et exeuntes F Rusch Weber etc. ] Euntes S

et magno impetu grex precipitatus est in mare

ad duo millia

et suffocati sunt¹⁵ in mari.

¹⁵ sunt F Ω^L S Rusch Weber ] om. Li447@

Numérotation du verset Mc. 5,14

Qui autem pascebant eos

fugerunt et nuntiaverunt in civitatem et in agros. Et¹⁶ egressi sunt videre quid esset facti¹⁷.

¹⁶ Et F Ω^J Ω^L S Rusch Weber ] om. Li447@ |

¹⁷ facti Ω^J Ω^L S Rusch ] factum Cor3 (al.) |

Numérotation du verset Mc. 5,15

Et venerunt¹⁸ ad Iesum et vident illum

¹⁸ venerunt F S P9389 Kells Wordsworth ( R ) Ed1538 ] veniunt J Ω^L Li447 Li447@ Rusch

qui a demonio vexabatur, sedentem, vestitum

et sane mentis et timuerunt¹⁹.

¹⁹ timuerunt Ω^L] + eum F ²

Numérotation du verset Mc. 5,16

Et narraverunt illis²⁰ qui viderant qualiter factum esset ei qui demonium habuerat et de porcis.

²⁰ illis Ω^L Rusch Clementina Weber ill’ F Ω^J S L447@ ] illi Li447 ( cum aliis codd. Catenae aureae )

Numérotation du verset Mc. 5,17

Et rogare ceperunt eum²¹

²¹ ceperunt eum F S Rusch ] inv. Ω^L Li447 Li447@ Weber

ut discederet de²² finibus eorum.

²² de F Ω^L S Rusch Weber ] a Li447 Li447@

Numérotation du verset Mc. 5,18

Cumque ascenderet navim²³ cepit illum deprecari qui a demonio vexatus fuerat ut esset cum illo

²³ navim Ω^J Ω^S Li447@ Rusch ] navem Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 5,19

Iesus autem non admisit²⁴ eum

²⁴ Iesus autem non admisit Z P Φ F Ω^S] et non admisit Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber, Ihesus autem non permisit

sed ait illi: Vade in²⁵ domum tuam ad tuos

²⁵ in Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber] ad Ω^J

et nuntia²⁶ illis quanta tibi Dominus fecerit²⁷ et misertus sit tui.

²⁶ nuntia Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] a(d)nuntia Ω^J Ω^L Weber |

²⁷ tibi Dominus fecerit F Ω^J Ω^L S Li447 Li447@ Weber ] tibi fecerit Dominus Rusch |

Numérotation du verset Mc. 5,20

Et abiit et cepit predicare in Decapoli quanta sibi fecisset Iesus et omnes mirabantur²⁸.

²⁸ o. m. Ω^L S Li447@ Rusch Clementina Weber ] inv. Ω^J (omnes in ras.)

Numérotation du verset Mc. 5,21

Et cum ascendisset Iesus in navim rursum²⁹ trans fretum convenit turba multa ad eum³⁰

²⁹ ascendisset Iesus in navim rursum F S ] transcendisset Iesus in navi rursus Rusch Weber etc. |

³⁰ turba multa ad eum F Ω^L S Li447 Li447@ Rusch Weber ] ad illum turba multa Ω^J |

et erat circa mare.

Numérotation du verset Mc. 5,22

Et venit quidam de archisynagogis

nomine Iairus

et videns eum procidit

ad pedes eius.

Numérotation du verset Mc. 5,23

Et deprecabatur eum multum³¹ dicens: Quoniam filia mea

³¹ multum F Ω^J Ω^L S Li447 Li447@ Weber ] om.Rusch

in extremis est.

Veni,

impone manum tuam³²

³² manum tuam F Ω^S Rusch ] manum Ω^J Ω^L Li447@ , manus Weber

super eam ut salva sit

et vivat.

Numérotation du verset Mc. 5,24

Et abiit cum illo et sequebatur eum turba multa et comprimebant eum³³.

³³ comprimebant Ω^J Rusch Weber ] comprimebat F Li447@ | eum S Li447 Li447@ Rusch Clementina ] illum Ω^J ( in ras.? ) Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 5,25

Et mulier,

que erat in profluvio sanguinis annis duodecim³⁴

³⁴ annis duodecim Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] inv. Li447 Li447@ , def. F

Numérotation du verset Mc. 5,26

et fuerat multa perpessa a compluribus medicis

et erogaverat omnia sua

nec quicquam profecerat sed magis deterius habebat,

Numérotation du verset Mc. 5,27

cum audisset de Iesu venit

in turba retro

et tetigit vestimentum eius.

Numérotation du verset Mc. 5,28

Dicebat enim: Quia si vel vestimentum³⁵ eius tetigero, salva ero.

³⁵ vestimentum F Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] vestimenta Li447@

Numérotation du verset Mc. 5,29

Et confestim siccatus est fons sanguinis eius.

Et sensit corpore quia³⁶ sanata esset a plaga.

³⁶ quia F Ω^S ] quod Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 5,30

Et statim Iesus in semetipsum cognoscens³⁷ virtutem que exierat de illo³⁸ conversus ad turbam³⁹ ait⁴⁰: Quis tetigit vestimenta mea?

³⁷ in semetipsum cognoscens F Ω^S ] cognoscens - in semetipso Ω^JΩ^L Li447 Rusch (inv.) Weber , in semetipso Li447@ |

³⁸ illo F S Rusch ] eo Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber |

³⁹ turbam F S Li447@ Ω^L Rusch Weber ] turbas Ω^J |

⁴⁰ ait F Rusch ] aiebat Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber |

Numérotation du verset Mc. 5,31

Et dicebant ad eum⁴¹ discipuli sui⁴²: Vides turbam

⁴¹ ad eum F Ω^S ] ei Ω^J Linz447 Linz447@ Ω^L Rusch Weber |

⁴² sui Ω^J Ω^L S Li447@ Rusch Weber ] eius Li447 |

comprimentem te

et dicis: Quis me tetigit?

Numérotation du verset Mc. 5,32

Et circumspiciebat videre eam que hoc fecerat.

Numérotation du verset Mc. 5,33

Mulier vero⁴³ timens et tremens

⁴³ vero F Ω^S Clementina ] autem Ω^JΩ^L Li447 Li447@ Rusch Weber

sciens quod factum esset in se venit et procidit⁴⁴ ante eum et dixit ei omnem veritatem.

⁴⁴ procidit F Ω^J Ω^L S Rusch Weber ] procidat Li447@

Numérotation du verset Mc. 5,34

Iesus⁴⁵ autem dixit ei: Filia,

⁴⁵ Ihesus F Ω^S ] Ille Ω^JΩ^L Li447 Li447@ Rusch Weber

fides tua te salvam fecit.

Vade in pace et esto sana a plaga tua.

Numérotation du verset Mc. 5,35

Adhuc eo loquente

veniunt nuntii⁴⁶ ad archisynagogum⁴⁷ dicentes: Quia⁴⁸ filia tua mortua est

⁴⁶ nuntii F Ω^S ] om. Cor1 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber |

⁴⁷ ad archisynagogum Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] ab archisynagogo Weber |

⁴⁸ Quia F Ω^J Ω^L S Li447 Rusch Weber ] Quod Li447@ |

quid ultra vexas magistrum?

Numérotation du verset Mc. 5,36

Iesus autem⁴⁹ audito verbo quod dicebatur⁵⁰ ait archisynagogo:

⁴⁹ autem] om. S |

⁵⁰ audito - verbo quod dicebatur F Ω^J Ω^S Rusch ] inv. Li447 Li447@ Ω^L Weber |

Noli timere. Tantummodo crede.

Numérotation du verset Mc. 5,37

Et non admisit quemquam se sequi ⁵¹

⁵¹ se sequi F Ω^S] inv. Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

nisi Petrum et Iacobum et Ioannem fratrem Iacobi.

Numérotation du verset Mc. 5,38

Et veniunt in⁵² domum archisynagogi et videt⁵³ tumultum et flentes et ululantes⁵⁴ multum.

⁵² in F S Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber ] ad Ω^JΩ^L |

⁵³ videt Cor3 (vel) F Rusch Weber ] vident Ω^J Li447 Li447@ , vidit Cor3 (vel) Ω^LΩ^S |

⁵⁴ ululantes F Ω^S Rusch ] eiulantes Ω^JΩ^L , heiulantes Li447 Li447@ Weber |

Numérotation du verset Mc. 5,39

Et ingressus ait illis⁵⁵: Quid turbamini et ploratis? Puella non est mortua sed dormit.

⁵⁵ illis F Ω^L Ω^S Rusch ] eis Ω^J Li447 Li447@ Weber

Numérotation du verset Mc. 5,40

Et irridebant eum. Ipse vero eiectis omnibus

assumit patrem et matrem puelle

et qui secum erant⁵⁶ et ingrediuntur⁵⁷ ubi puella erat⁵⁸ iacens.

⁵⁶ secum erant Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Rsuch Weber ] inv. F |

⁵⁷ ingrediuntur F Ω^J Ω^L Li447@ Rusch ] ingreditur Weber |

⁵⁸ p. e. Li447@ Rusch Clementina ] inv. Ω^JΩ^L Ω^S Weber |

Numérotation du verset Mc. 5,41

Et manum puelle tenens⁵⁹

⁵⁹ manum puelle - t. F Ω^S] inv. Ω^J Li447 Li447@ Ω^L Rusch Weber

ait illi: Thabita cumi⁶⁰

⁶⁰ Thabita cumi Cor1 ( gumi vel cumi ) F Ω^S ( tabitacumi ) Li447 Li447@ Rusch ] Talitha cumi Ω^J Ω^L Clementina Weber

quod est interpretatum⁶¹: Puella, tibi dico surge.⁶²

⁶¹ e. interpr. Cor1 Ω^L S Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber ] inv. Ω^J |

⁶² Puella... surge Cor1 ( TIBI DICO non est de interpretatione sed Marcus vel interpres hec apposuit de suo) CorS2 (evangelista addidit TIBI DICO ut sensum vocantis et imperantis exprimeret secundum Glosam et Ieronimum epistola 36) |

Numérotation du verset Mc. 5,42

Et confestim surrexit puella

et ambulabat⁶³.

⁶³ ambulabat F Ω^J S Li447@ Rusch Weber ] ambulat Li447@ *

Erat autem annorum duodecim et obstupuerunt stupore magno⁶⁴.

⁶⁴ magno G CorS2 (vel) Ω^S Rusch Clementina ] maximo CorS2 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber

Numérotation du verset Mc. 5,43

Et precepit illis vehementer ut nemo id sciret. Et iussit⁶⁵

⁶⁵ iussit Cor1 CorS2 (al.) S Li447@² Rusch ] om. Li447 , dixit Cor1 ( vel ) CorS2 Ω^J Ω^L Weber

illi dare⁶⁶

⁶⁶ illi dare F Ω^S Li447 Li447@ ] inv. Cor1 Ω^JΩ^L Rusch Weber | dare CorS2 (sub .E . sed primo modo textus est) F Li447 Li447@ Ω^S Rusch ] date Ω^J , dari Cor1 Ω^L Weber

manducare.

Capitulum 5

Numérotation du verset Mc. 5,
distinctio 1

^prol.| [Parall. bibl.: Mc. 5, 1-20 // Mt. 8, 23-24 // Lc. 8, 26-39]

^marg.| {CMC5d1.1} THEOPHYLACTUS. − Quia qui in navicula erant conquirebant ad invicem: Quis, putas, est iste? Inimicorum testimonio confirmatur quis esset. Accessit enim demoniacus confitens ipsum esse filium Dei.^A ^a
Ad quod narrandum, evangelista accedens, dicit:

^a ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 2), PG 123, 540A9-10 . [CGC2015] [MM2019]

^A ¶Codd. : Ber111 ( 154vb) Li447 (20rb ) Ed1517 Ed1953 {MM2019} {MM2021}

Numérotation du verset Mc. 5,1

Et venerunt trans fretum¹ maris, in regionem Gerasenorum².

¹ Fretum Li447@] om. Li447

² Gerasenorum (cf. Γερασηνῶν Vaticanus Sinaiticum Bezae)] Γαδαρηνῶν Alexandrinus Ephraem

^marg.| {CMC5d1.2} BEDA. − Gerasa est urbs insignis Arabie trans Iordanem, iuncta monti³* Galaad, quam tenuit tribus Manasse, non longe a stagno Tiberiadis, in quod porci precipitati sunt.^B ^b

^b ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 491.93-95: «Gerasa est urbs insignis arabiae trans iordanen iuncta monti galaad quam tenuit tribus manasse non longe a stagno tiberiadis in quod porci praecipitati sunt». [FG2017]
<cuius fons> cf. Eusebius Caesariensis , Onomasticon – Ios. (transl. Hieronymi), GCS, p. 64(65).1-4: «Gergasi ciuitas trans Iordanem iuncta monti Galaad, quam tenuit tribus Manasse. et haec esse nunc dicitur Gerasa, urbs insignis Arabiae. quidam autem ipsam esse Gadaram aestimant. sed et Evangelium meminit Gergessenorum». [MM2019]
<Paral. Thomae de Aquino> CMT8,28-34 § 8.2 (Rabanus) [MM2019]

^B ¶Codd. : Li447 Ed1517 Ed1953 {MM2019}

³ iuncta monti] iuxta montem Ed1517 Ed1953

^marg.| {CMC5d1.3} CHRYSOSTOMUS. − [1] Sed tamen neque Gezarenorum ⁴ ^cneque Gerasenorum ⁵ ^dexquisita Scriptura continet sed Gergesinorum ⁶* . Gezara⁷* enim civitas est Iudee et nequaquam in ea est mare⁸* . [2] “Gerasa⁹ vero Arabie¹⁰ civitas est neque mare neque stagnum proximum habens. Et ne tam evidens mendacium evangeliste dixisse videantur, viri tam diligenter scientes¹¹* que circa Iudeam erant. Gergese¹²* quidem, a qua Gergesei¹³*, antiqua civitas fuit, nunc Tiberias nuncupata¹⁴*, circa¹⁵ quam precipuum est¹⁶ circumpositum stagnum”.^C ^e
Sequitur:

^c Mt. 8, 28.

^d Mc. 5, 1; Lc. 8, 16.

^e ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 5, 12) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f.110v16-35 , Vat. gr. 358, f. 129v1-6 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 314.6-15 ; Possinus, p. 100 (Victor Antiochenus): «[1] Οὔτε Γαδαρηνῶν οὔτε Γερασηνῶν τὰ ἀκριβῆ ἔχει τῶν ἀντιγράφων, ἀλλὰ Γεργεσηνῶν . Γάδαρα γὰρ πόλις ἐστὶ τῆς Ἰουδαίας, [+ περὶ ἣν τὰ διαβόητα θερμὰ τυγχάνει· Cramer] λίμνη δὲ κρημνοῖς παρακειμένη οὐδαμῶς ἔστιν ἐν αὐτῇ, ἣ θάλασσα. Καὶ [2] Γέρασα δὲ τῆς Ἀραβίας ἐστὶ πόλις οὔτε θάλασσαν οὔτε λίμνην πλησίον ἔχουσα· καὶ οὐκ ἂν οὕτω προφανὲς ψεῦδος καὶ εὐέλεγκτον οἱ εὐαγγελισταὶ εἰρήκασιν [εἰρήκεισαν Orig.], ἄνδρες ἐπιμελῶς γινώσκοντες τὰ περὶ τῆς Ἰουδαίας* . Γέργεσα τοίνυν ἐστὶν ** ἀφ’ ἧς οἱ Γεργεσηνοὶ, πόλις ἀρχαία περὶ τὴν νῦν καλουμένην Τιβεριάδα λίμνην, περὶ ἢν κρημνὸς παρακείμενος τῇ λίμνῃ».
* τῆς Ἰουδαίας] τῆv Ἰουδαίαv Ἐπεὶ δὲ ἐν ὀλίγοις εὕρομεν· «Εἰς τὴν χώραν τῶν Γαδαρηνῶν» καὶ πρὸς τοῦτο λεκτέον. Γάδαρα γὰρ πόλις μέν ἐστιν τῆς Ἰουδαίας, περὶ ἣν τὰ διαβόητα θερμὰ τυγχάνει, λίμνη δὲ κρημνοῖς παρακειμένη οὐδαμῶς ἐστιν ἐν αὐτῇ <ἢ> θάλασσα. 6.41.211 Ἀλλὰ Orig.
** τοίνυν ἐστὶν] om. Orig.
<cuius fons>
[1-2] = Titus Bostrensis , Scholia (Lc. 8, 26), ed. J. Sickenberger , Titus von Bostra. Studien zu dessen Lukashomilien, Texte und Untersuchungen, Neue Folge 21.6.1 (zur Geschichte der Altchristlichen Literatur), p. 176 .1-10.
[2] = Origenes, In Io. 6, 41, GCS 4, p. 150.7-17 (209-214). Cf. Eusebius Caesariensis , Onomasticon – Ios. (transl. Hieronymi), GCS, p. 64(65).1-4: «Gergasi ciuitas trans Iordanem iuncta monti Galaad, quam tenuit tribus Manasse. et haec esse nunc dicitur Gerasa, urbs insignis Arabiae. quidam autem ipsam esse Gadaram aestimant. sed et Evangelium meminit Gergessenorum». Eusebius Caesariensis , Onomasticon – Evang. (transl. Hieronymi), GCS, p. 75(65).11-13: «Gadara urbs trans Iordanem contra Scytbopolim et Tiberiadem ad orientalem plagam sita in monte, ad cuius radices aquae calidae erumpunt, balneis desuper aedificatis». Eusebius Caesariensis , Onomasticon – Evang. (transl. Hieronymi), GCS, p. 75(65).14-16: «Gergesa ubi eos qui a daemonibus uexabantur saluator restituit sanitati. et hodieque super montem uiculus demonstratur iuxta stagnum Tiberiadis, in quod porci praecipitati sunt, diximus de hoc et supra».
<Paral. Thomae de Aquino> idem fons graecus, alia translatio: CLC8,26-39 § 6.2 (Titus) ; cf. CMC5,1-20 § 1.2 (Beda) Voir aussi à ce sujet la note sur le passage parallèle de la CLC.
¶Nota 1: La littéralité de la traduction confine ici à la maladresse. κρημνὸς, qui désigne un lieu élevé ou un escarpement, est traduit par precipuum, forme substantivée de praecipuus, à moins qu’il ne s’agisse d’une mauvaise lecture de precipitium (voire precipium). L’expression exquisita Scriptura rend mal l’idée de “témoins manuscrits les plus exacts” (voir ci-dessous)
¶Nota 2: La Catena cite deux fois ce même texte sous des autorités différentes par l’intermédiaire de deux chaînes différentes traduites par deux traducteurs distincts, qui le placent elles-mêmes sous des autorités encore différentes. Le passage cité par Thomas sous le nom de Chrysostome à partir de la chaîne de Victor d’Antioche est formellement attribué dans la version 2 de celle-ci à “Origène [qui] explique tout cela dans le tome 6 de ses exégèses sur l’évangile de Jean” (Cramer, cit. supra, lin. 19-21: «καὶ ταῦτα Ὠριγένης φησὶν ἐν τῷ ἑκτῷ τόμῳ τῶν εἰς τὸ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγέλιον ἐξηγητικῶν»). Mais cette remarque est absente de la version 1 de la chaîne utilisée par Thomas (mss. Vg 358, 756, 757, 1229, Coislin gr. 23). La CLC cite le même passage sous le nom de Titus, conformément à l’attribution retenue par le chaîne de Nicétas. En réalité, les deux caténistes grecs dépendent d’un même scholie extrait d’une homélie perdue de Titus de Bosra sur Luc qui utilise Origène sans le nommer.
¶Nota 3: Chacun des trois récits synoptiques désigne le lieu du miracle des démons précipités dans un troupeau de porcs par un toponyme différent. Les manuscrits de chaque évangile hésitent entre les formes suivantes, pour ne citer que les principaux:
Γαδαρηνῶν = Vaticanus (Mt.), Alexandrinus (Mc. Lc.) Ephraem. (Mt. Mc.)
Γερασηνῶν = Vaticanus (Mc. Lc.), Sinaïticus (Mc.) Ephraem. (Lc.) Bezae (Mt.)
Γεργεσηνῶν = Alexandrinus (Mt.), Sinaïticus (Lc.)
Cependant la leçon Γεργεσηνῶν serait une correction apportée par Origène, source du scholie de Titus (cf. Dictionnaire de la Bible, p. 202-203). Elle devrait son crédit à l’autorité d’Origène suivi par la Vulgate.
Chez Thomas, les deux noms de lieux critiqués par les sources sont inversés dans CLC, tandis que dans CMC l’ordre est conforme à la source mais Γαδαρηνῶν est traduit ou transcrit par Gezarenorum / Gazarenorum . La forme Gezarenorum / Gazarenorum est un hapax de la littérature médiévale résultant soit d’une inversion phonétique entre δ et ζ, soit une confusion avec le Γάζαρά cité dans le livre des Maccabées (1Mcc. 7, 45 et passim), déjà observée chez Strabon, 16, 2, 29 (758).
Origène(+253)
Γάδαρα => Γαδαρηνῶν (Iudea)
Γέργεσα => Γερασηνῶν (Arabia)
Γέργεσα => Γεργεσηνῶν (Tiberias)
Eusebius (+339): Gadara (Mt. 8, 28): Gergasi/a (Mc. 5, 1):
Titus (+378) => chaînes (Victor & Nicetas)
CMC: Gezara => Gezarenorum: Gerasa => Gerasenorum: Gergesa => Gergesinorum
CLC: Gadanorum => Gadara: Gerasenorum => Gergesa: Gergesinorum
[ADL2019] [MM2019]

^C ¶Codd. : Li447 (20rb ) Md214 (217ra) V794 V795 V10650 Ed1470 Ed1517 Ed1611A Ed1745 Ed1953 {MM2019}

⁴ Gezarenorum] Gazarenorum Md214, Gerazenorum Ed1470 Ed1517 Ed1611A Ed1657 , Gerasenorum Md214 (Geraseciorum) Ed1657 (apparatus) Gadarenorum Ed1745 Ed1953

⁵ neque Gerasenorum] om. Li447 , neque Gesarenorum V795, neque Gerasinorum Ed1470 Ed1517 Ed1611A Ed1657 (apparatus), neque Gadarenorum Ed1657

⁶ Gergesinorum] Gersesinorum Ed1611A, Gergesenorum Ed1657 Ed1745 Ed1953 , Gerzesenorum Ed1657 (apparatus)

⁷ Gezara] Gerzara V794 , Geraza Ed1470 Ed1517 Ed1611A, Gadara Ed1745 Ed1953

⁸ et nequaquam in ea est mare] cui prope adiacet stagnum et nullo modo mare Ed1745 Ed1953

⁹ Gerasa] Gesara V795, Gadara Ed1657 , Gerasa Ed1657 (apparatus)

¹⁰ Arabie] iter V794 , Arabia Ed1657 (apparatus)

¹¹ scientes] + ea Ed1745 Ed1953

¹² Gergese] Gergesa Ed1657 Ed1745 Ed1953

¹³ Gergesei] Gergesi V794 , Gergeseni dicti Ed1745 Ed1953

¹⁴ nunc ... nuncupata] non procul ab ea que nunc nuncupatur Ed1657 , iuxta eam que nunc tiberias appellatur Ed1745 Ed1953

¹⁵ circa... circa] contra bis Md214

¹⁶ precipuum est] precipium est V795 Ed1611A Ed1657 (apparatus) , extat precipuum Ed1657

Numérotation du verset Mc. 5,2

Et exeunti ei de navi statim occurrit ei¹⁷* de monumentis homo etc.¹⁸*

¹⁷ ei] om. Ed1517 Ed1611A Ed1657 Ed1745 Ed1953

¹⁸ etc.] om. Ed1470 Ed1517 Ed1657 Ed1745 Ed1953

^marg.| {CMC5d1.4} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Cum Mattheus duos dicat¹⁹* fuisse, Marcus et Lucas unum commemorant ut intelligas unum eorum fuisse persone alicuius clarioris quem regio illa maxime dolebat.^D ^f

^f ¶Fons: Augustinus Hipponensis , De consensu evangelistarum, lib. 4, c. 3, § 4, p. 158.11-15: «Quod uero Mattheus duos dicit fuisse, qui legionem illam demonum patiebantur, quae in porcos ire permissa est, Marcus autem et Lucas unum commemorant, intellegas unum eorum fuisse personae alicuius clarioris et famosioris, quem regio illa maxime dolebat et pro cuius salute plurimum satagebat. hoc uolentes significare duo evangelistae solum commemorandum iudicauerunt, de quo facti huius fama latius praeclarius que fraglauerat. nec quod uerba demonum diuerse ab evangelistis dicta sunt, habet aliquid scrupuli, cum uel ad unam redigi sententiam uel omnia dicta possint intellegi. nec quia pluraliter aput mattheum, aput illos autem singulariter loquitur, cum et ipsi narrent, quod interrogatus quid uocaretur legionem se esse respondit eo quod multa essent demonia, nec quod Marcus circa montem fuisse gregem porcorum, Lucas autem in monte, quicquam repugnat. grex enim porcorum tam magnus fuit, ut aliquid eius esset in monte, aliquid circa montem. erant enim duo milia porcorum, sicut Marcus expressit». [FG2015]

^D ¶Codd. : Li447 (20va ) Md214 (217ra) Ed1953 {MM2019}

¹⁹ duos dicat] inv. Ed1953

^marg.| {CMC5d1.5} CHRYSOSTOMUS. ²⁰* . − [b] Vel videtur quod Marcus et Lucas ^gillud quod erat miserabilius narraverunt et propter hoc diffusius quod illi contigebat²¹* enarrant.
Sequitur enim:

^g Cf. Lc. 8, 28-39.

²⁰ Chrysostomus] + In Matthaeum Ed1953

²¹ contigebat] contigerat Ed1657 Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,3

Et neque catenis iam quisquam eum poterat ligare etc.²²*

²² eum ... etc.] eum poterat ligare Ed1657 , poterat eum ligare Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,4

[…]

Numérotation du verset Mc. 5,5

^marg.| Dixerunt ergo simpliciter demoniacum, numerum non querendo, vel ut virtutem maiorem ostenderent operantis. Nam qui unum talem curaverat, non erat ei impossibile multos alios curare. [a] Nec tamen hic dissonantia demonstratur. Non enim dixerunt quod unus solus erat. Quod si dixissent, Mattheo^hcontradicere putarentur²³* . [c] Habitabant autem²⁴ in monumentis demones, erroneum dogma multis volentes²⁵ immittere quod decedentium anime in demones convertantur²⁶* .^E ⁱ

^h Cf. Mt. 8, 28-34.

ⁱ ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 3, 4-8) [CPG C125.1] = Vat. gr. 756, f.110v44 - 111r5 , Vat. gr. 358, f. 129v14-39 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 314.29 - 316.3 ; Possinus, p. 101 (Victor Antiochenus): [a] «Τοῦτο δὲ οὐ διαφωνίαν ἐμφαίνει. Εἰ μὲν γὰρ εἶπον ὅτι εἷς μόνος ἣν, ἐδόκουν ἀμφιβάλλειν* τῷ Ματθαίῳ. [...] [b] καὶ γὰρ ἔμοιγε δοκεῖ τὸ χαλεπώτερον [χαλεπὸν Vg358] τούτων ἐπιλεξάμενοι εἰρηκέναι. Διὸ καὶ τραγικώτερον ἀπαγγέλλει τὴν συμφοράν· [...] ἁπλῶς εἰπεῖν ὅτι δαιμονιζόμενος, μὴ ἀκριβολογησάμενοι περὶ τὸν ἀριθμὸν, ἐπεὶ μηδὲ συντελεῖν τοῦτο ἐνόμιζον εἰς τὸ μείζονα τοῦ ποιήσαντος φανῆναι τὴν δύναμιν. Ὁ γὰρ τὸν ἕνα θεραπεύσας τοιοῦτον ὄντα, οὐδὲ δύο οὐδὲ πλείονας ὁμοίως διακειμένους θεραπεύειν ἀδύνατος ἦν. [...] [c] Τί δήποτε καὶ τοῖς τάφοις ἐμφιλοχωροῦσιν οἱ δαίμονες; ὀλέθριον δόγμα τοῖς πολλοῖς ἐνθεῖναι βουλόμενοι, οἷον ὅτι αἱ ψυχαὶ τῶ ν ἀπελθόντων δαίμονες γίνονται».
* ἀμφιβάλλειν Chrysostomus (edd.)] ἐναντία λέγειν Chrysostomus (codd.)
<cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt., hom. 29, § 2, PG 57, 352.52-54, 57-59 , 353.16-18 . [ADL2019] [MM2019]
¶Nota L’inversion [b-a] relève du principe de continuité: elle favorise la transition avec la sentence précédente. [MM2019]

^E ¶Codd. : Li447 Md214 (217vb) Ed1657 Ed1953 {MM2019}

²³ putarentur] viderentur Ed1657 Ed1953

²⁴ autem] eum cacogr. Md214

²⁵ volentes] volentis Md214

²⁶ convertantur] convertebantur Ed1953

^marg.| {CMC5d1.6} GREGORIUS NYSSENUS. − Paraverat autem se cetus demonum ad resistendum divine potestati. Cum autem appropinquaret qui potestatem habet super omnia, exclamant eminentem eius virtutem.^F ^j
Unde sequitur:

^j ¶Fons^G: <revera> Nicetas Heracleensis , Catena in Lc. 8, 28 (Krikones § 1333 Gregorius Nyssenus) = Vat. gr. 1611, f. 127ra.31-34 : «Γρηγορίου Νύσσης. παρεσκεύαστο μὲν γὰρ εἰς ἀντίστασιν τῆς τοῦ Κυρίου ἐξουσίας τὸ συγκρότημα τῶν δαιμόνων, ἡ λεγεών. Πλησιάζαντος δὲ τοῦ ἔχοντος κατὰ πάντων τὸ κράτος, βοᾷ τὴν ὑπερέχουσαν δύναμιν […]».
<cuius fons> = Gregorius Nyssenus , De vita Moysis [CGP 3159], lib. 2, Gregorii Nysseni opera, t. 7.1, 1964, p. 134.21-24. (PG 44, 421A15-Β4) .
<non hab.> [CPG C110.4] (Mt. 9); [CPG C125.2] (Mc. 5); [CPG C131] (Lc. 8, 28): Cramer.
¶Nota Le contexte original de la sentence, chez Grégoire de Nysse, est très éloigné de celui de l’exégèse de Marc, ce qui incite à penser que Thomas dépend ici directement de la chaîne de Nicétas ou d’un scholion ajouté trouvé dans le manuscrit de la chaîne sur Marc qu’il a utilisé. Il faut exclure les mss. suivants: Vg756, f. 183v-184r; Napoli, Naz., Grec. 3, f. 241r; Paris, BnF, Gr. 187, f. 124r. [ADL2019] [MM2019]

^F ¶Codd. : Li447 (20vb ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 5,6

Videns autem Iesum a longe, cucurrit et adoravit eum.

Numérotation du verset Mc. 5,7

Et clamans voce magna et dixit ei²⁷* : Quid mihi et tibi Iesu fili Dei altissimi?

²⁷ et dixit ei] dixit Ed1953

^marg.| {CMC5d1.7} CYRILLUS. − [1] Vide demonem duplici passione divisum: audacia et timore. [2] Reluctatur et orat , quasi questionem aliquam intentans. Vult scire quid sibi et Iesu²⁸ commune, quasi dicat ²⁹ : Qua de causa eicis me ab hominibus , cum sint mei?^G ^k

^k ¶Fons:
[1] <revera> Theophylactus, Enarratio in Evangelium Lucae (Lc. 8, 26-33), PG 123, 805B15-C2 : «Ὃρα τòν δαίμονα δυσὶ κακίας πάθεσι μεριζόμενον, θράσει καì φόβῳ».
[2] <revera> Nicetas Heracleensis , Catena in Lc. 8, 28 (Krikones § 1334: Cyrillus), Vat. gr. 1611, f. 127ra34-38 : «[1] ἐνταῦθα βλέπε , θράσει [θάρσει cacogr. PG] πολλῷ καὶ ἀπονοίᾳ συμπεπλεγμένην δειλίαν· [2] δεῖγμα μὲν γὰρ ἀπονοίας διαβολικῆς, τὸ τολμῆσαι λέγειν· “Τί ἐμοὶ καὶ σοὶ, Ἰησοῦ [= Cramer; om. Pg187 Nicetas Reuss] Υἱὲ τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου”; εἰ γὰρ* οἶδας ὅλως ὄντα αὐτὸν Υἱὸν ** τοῦ ὑψίστου Θεοῦ, ὁμολογεῖς ὅτι Θεός ἐστιν οὐρανοῦ τε καὶ γῆς καὶ τῶν ἐν αὐτοῖς. Εἶτα πῶς τὰ μὴ σὰ, μᾶλλον δὲ τὰ αὐτοῦ, διαρπάζεις; Εἶτα λέγεις· “Τί ἐμοὶ καὶ σοί;”».
* τοῦ ὑψίστου”; εἰ γὰρ] Δειλίας δὲ, τὸ δέεσθαι ἵνα μὴ βασανισθῇ. Ἀλλὰ γὰρ εἰ Nicetas Reuss
** ὄντα - αὐτὸν Υἱὸν] inv. Nicetas Reuss
<cuius fons> Catena Graecorum Patrum, in Lucam (Cyrilllus Alexandrinus) [CGP C131]: Cramer, p. 69. 5-11 = P aris, BnF, grec 187, f. 124r 44-47
<cuius fons> = Cyrilllus Alexandrinus , Fragm. in Lc. (Lc. 8, 28) ex catenis, ed. J. Reuss, Lukas-Kommentare aus der griechischen Kirche, Berlin, 1984, p. 84, n° 60.10-14 ( PG 72, 633C4-12 )
<non hab.> Nicolai (Ed1657) fontem non invenit. La sentence ne se trouve pas dans ACO latin; Théophylacte (Mc.); CGP (Mc. Lc.): Vg756, f. 183v-184r; Napoli, Naz., Grec. 3, f. 241. Theophylactus (Lc.) n’a que le § [1].
¶Nota La première partie de la sentence est plus proche de Théophylacte que du scholion parallèle que Nicétas attribue à Cyrille. Néanmoins on retrouve la même idée dans les deux sources. Deux interprétations du phénomène sont possibles: soit la première partie de la sentence a perdu, dans la Catena, son attribution initiale à Théophylacte, soit Thomas a estimé que l’idée formulée par Théophylacte dépendait de la sentence de Cyrille et il a traduit la première partie de la sentence qu’il attribue à Cyrille à partir du texte Théophylacte. La seconde partie est fortement remaniée pour en améliorer la compréhension. [ADL2019] [MM2019]

^G ¶Codd. : Li447 (20vb ) Mt366 Ed1657 Ed1953 {MM2019}

²⁸ et Iesu] + et Li447 , Iesu et Ed1657

²⁹ dicat Ed1953 ] Li447 , diceret Ed1657

^marg.| {CMC5d1.8} BEDA. − Que autem impietas est Iudeorum eum dicere in principe demoniorum eiecisse demonia quem et ipsa demonia fatentur nihil secum habere commune?^H ^l

^l ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 492.136-138: «Quanta arrii uesania iesum creaturam et non deum credere quem filium dei altissimi daemones credunt et contremescunt! quae impietas iudaeorum eum dicere in principe daemoniorum eiecisse daemonia quem ipsa daemonia fatentur nihil se cum habere commune! qui hoc ipsum quod tunc per daemoniaci clamauere furorem postmodum in delubris idolorum dicere et confiteri non cessarunt iesum uidelicet esse christum filium dei altissimi nec se aliquid cum illo pacis aut societatis habere». [FG2017]

^H ¶Codd. : Li447 (21rb ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC5d1.9} CYRILLUS. ³⁰ − [a] Deinde orans subiungit ^m:

^m Cf. Mc. 5, 7: «Et clamans voce magna dixit».

³⁰ Cyrillus] Cyralus Ber111

Adiuro te per Deum ne me torqueas.

^marg.| [b] Emissionem enim reputabat tormentum. [c] Vel etiam invisibiliter torquebatur.^I ⁿ

ⁿ ¶Fons: <revera> Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 11), PG 123, 540B4- C3 : «“καὶ κράξας φωνῇ μεγάλῃ εἶπε Τί ἐμοὶ καὶ σοί, Ἰησοῦ, υἱὲ τοῦ θεοῦ τοῦ ὑψίστου; [a] Ὁρκίζω σε τὸν Θεὸν, μὴ βασανίσῃς” (Mc. 5, 7) [...] [b] Βάσανον νομίζουσιν οἱ δαίμονες “τὸ ἐξελθεῖν ἐκ τοῦ ἀνθρώπου” (cf. Lc. 8, 29°: «τῷ πνεύματι ἐξελθεῖν ἀπò τοῦ ἀνθρόπου»). Διό φασι, μὴ βασανίσῃς τουτέστι, μὴ ἐξαγάγης ἡμᾶς ἐκ τοῦ κατοικητηρίου ἡμῶν, ἥτοι τοῦ ἀνθρώπου [...] διὰ τοῦτο καὶ παρακαλοῦσιν ἵνα μἠ βασανίσῃ αὐτοὑς».
<cuius fons> Cf. Nicetas Heracleensis , Catena in Lc. 8, 29 (Krikones § 1334: Cyrillus) = Vat. gr. 1611, [b] f. 127ra27 (lemma) «παρήγγειλε γὰρ τῷ πνεύματι τῷ ἀκαθάρτῳ ἐξελθεῖν ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου [...]. [a] f. 127ra39-40 : «αὐταὶ δέ εἰσιν ἐν τῷ δέομαί σου, μή με βασανίσης».
<cuius fons> Cf. Catena Graecorum Patrum, in Lc. (Cyrilllus Alexandrinus) [C131]: Cramer, p. 69.14 ; Paris, BnF, grec 187, f. 124r50-v1 : «[a] αὐταὶ δέ εἰσιν ἐν τῷ δέομαί σου, μή με βασανίσης [b] “παρήγγειλε γὰρ, φησίν [= Pg187, ἔφη Cramer, om. Nicetas] τῷ πνεύματι ἐξελθεῖν ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου” (Lc. 8, 29)».
<cuius fons> = Cyrillus Alexandrinus , Scholia in Lucam ex catenis (Lc. 8, 26; revera 28-29), ed. J. Reuss, Lukas-Kommentare aus der griechischen Kirche, Berlin, 1984, p. 84, n° 60.17-18
¶Nota 1: Thomas cite ici encore (cf. CMC5d1.7) un passage de Théophylacte sur Marc déclaré sous le nom de Cyrille. Théophylacte fait écho à Nicétas, lequel cite Cyrille soit directement, soit à partir de la CGP qui attribue explicitement ce scholion à Cyrille. Le coeur de la sentence “emissionem.... tormentum” [b] n’a d’équivalent que chez Théophylacte, dans l’état présent des recherches. Il est omis par Nicetas et par la CGP (Lc.): Cramer; Vg756, f. 183v-184r; Napoli, Naz., Grec. 3, f. 241; Paris, BnF, grec 187; ACO latin; Catena LXV Patrum Graecorum, ed. Cordier, p. 230-231 et les sources latines (Glossa ordinaria etc.).
¶Nota 2: La raison de l’attribution à Cyrille reste inconnue. Soit Thomas traduit ici un scholion inédit trouvé dans le manuscrit de la chaîne de Victor d’Antioche qu’il utilisait, soit il s’agit d’une attribution volontaire suggérée par la présence d’un extrait de Cyrille à cet endroit chez Nicétas, ou suggérée par une annotation marginale lue dans son exemplaire de Théophylacte. Les passages parallèles des chaînes sur Luc citent en effet à cet endroit un extrait de Cyrille, mais il ne correspond pas au texte de Théophylacte: l’idée selon laquelle “la sortie hors de l’homme est qualifiée de tourment” n’y figure pas.
¶Nota 3: La clausule [c] est probablement une glose thomasienne inspirée de la sentence trouvée chez Nicétas et destinée à introduire la sentence suivante qui traite du tourment spirituel des démons. [ADL2019] [MM2019]

^I ¶Codd. : Ber111 Li447 (21ra ) Mt366 Ed1953 {MM2019} {MM2021}

^marg.| {CMC5d1.10} CHRYSOSTOMUS. ³¹* − [a] Quamvis enim mali sint demones, sciunt tamen quod ipsos propter peccata exspectat ultimo aliqua pena. Quia vero nondum eis tempus ultime pene advenerat, firmissime cognoscebant, maxime cum permissum esset eis hominibus commisceri. [b] Sed quia Christus comprehenderat eos tanta mala perpetrare, putabant quod, propter factorum excessum, ultimum punitionis tempus minime exspectarent. Propter hoc supplicant ne torqueantur.^J ^o

^o ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 5, 8) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 111r6-38 , Vat. gr. 358, f. 129v40-130r39 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 315.26 - 316.9 , Possinus, p. 103-104 (Victor Antiochenus): «[a] εἰ καὶ ἄγαν εἰσὶ μοχθηροὶ τὸν τρόπον οἱ δαίμονες, ἀλλ’ οὖν γε ἴσασιν ὅτι πάντως αὐτοὺς ὑπὲρ τῶν ἁμαρτημάτων μένει τις κόλασις ὕστερον. Ὅτι δὲ οὐχ ὁ καιρὸς ἐπέστη τῆς κολάσεως, ῥᾳδίως ἠδύναντο γνῶναι ἐξ ὧν οὐ τιμωρίᾳ παρεδίδοντο νῦν, ἀλλ’ ὥστε ἀναχωρῆσαι μόνον τῶν ἀνθρώπων μόνον συνώθει αὐτούς [...] [b] ἀλλ’ [om. Cramer] ἐπειδὴ γὰρ κατέλαβεν αὐτοὺς τὰ δεινὰ ἐκεῖνα καὶ παράνομα ἐργαζομένους , καὶ τὸ πλάσμα τὸ ἑαυτοῦ παντὶ διαστρέφοντας τρόπῳ καὶ τιμωρουμένους, καὶ ἐνόμιζον αὐτὸν δι’ ὑπερβολὴν τῶν γενομένων οὐκ ἀναμενεῖν τὸν καιρὸν τῆς κολάσεως, διὰ τοῦτο παρεκάλουν καὶ ἐδέοντο αὐτοῦ».
<cuius fons> [b] C hrysostomus , In Mt., hom. 28 (29, § 2, PG 57, 353.7-12 .
¶Nota Thomas suit l’ordre du texte de la première recension alors que CPG C125.2 inverse les propositions [a] et [b] . [ADL2019] [MM2019]

^J ¶Codd. : Li447 (21rb ) Md214 (218va) Ed1953 {MM2019}

³¹ Chrysostomus] + In Matthaeum Ed1953

^marg.| {CMC5d1.11} BEDA. − [b] Magnum enim tormentum est demoni a lesione hominis cessare; et tanto dimittet³²* gravius quanto possidet diutius³³*.^K ^p
[a] Sequitur enim:

^p ¶Fons: <revera> [b-c-a] Glossa ordinaria (Mc. 5, 7) [Strasbourg, 1481, t. 4, facsim. p. 101a marg.], ed. Gloss-e : «[b] Torqueas. Magnum tormentum ei a lesione hominis cessare et tanto dimittit gravius quanto possidet diutius . [a] Dicebat enim ...».
<cuius fons> Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 492.143-147: «[a] Dicebat enim illi: exi spiritus inmunde ab homine. [b] Hostis humanae salutis non exiguum sibi ducit esse tormentum ab hominis laesione cessare quanto que diutius possidere solebat tanto difficilius consentit». [FG2017] [MM2019]

^K ¶Codd. : Li447 Ed1953 {MM2019}

³² dimittet] dimittit Ed1953

³³ diutius] durius Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,8

Dicebat enim illi exi, spiritus immunde, ab homine³⁴*.

³⁴ homine] + isto Ed1953

^marg.| {CMC5d1.12} CYRILLUS. − Attendas inexpugnabilem virtutem Christi. Conquassat satanam cui verba Christi sunt ignis et flamma secundum quod Psalmista dicit^q: “Liquefacti sunt montes a facie Dei”, id est sublimes et superbe³⁵ virtutes.^L ^r
Sequitur:

^q Cf. Ps. 96, 5.

^r ¶Fons^G: <revera> Nicetas Heracleensis , Catena in Lc. 8, 26 (Krikones § 1336: Cyrillus), Vat. gr. 1611, f. 127rb16-19 (PG 72, 633D1-10 ) : «Κυρίλλου. Καὶ [om. Reuss] ἄθρει δή μοι πάλιν τὴν ἀπαράβλητον δόξαν τοῦ πάντων ἐπέκεινα* φημὶ δὴ Χριστοῦ τὴν ἀκαταγώνιστον ἰσχύν. Συντρίβει τὸν Σατανᾶν , ἐθελήσας μόνον τοῦτο παθεῖν αὐτόν. Πῦρ αὐτῷ καὶ φλόγες εἰσὶ τὰ Χριστοῦ ῥήματα. Ἀληθὲς οὖν ὅτι, καθά φησιν ὁ μακάριος Ψαλμῳδὸς"Τὰ ὄρη ἐτάκησαν ** ἀπὸ προσώπου τοῦ Θεοῦ". Ὄρεσι γὰρ τὰς ὑψηλὰς καὶ ὑπερηφάνους παρεικάζει δυνάμεις πονηρία ς [πονηρὰς Nicetas, Reuss] δηλονότι...».
* πάντων ἐπέκεινα Nicetas, Reuss] πάντα ἰσχύοντος Cramer
** ἐτάκησαν Nicetas] + ώσει κηρός Cramer
<cuius fons> Catena Graecorum Patrum in Lc. [CPG C131]: Cramer, p. 69.15-21 (Cyrilllus Alexandrinus); Paris, BnF, grec 187, f. 124v1-4 .
<cuius fons> Cyrilllus Alexandrinus , Homilia 44 in Lc. (Lc. 8, 26) ex catenis, ed. J. Reuss, Lukas-Kommentare aus der griechischen Kirche, Berlin, 1984, p. 84, n° 60.18-22.
<non hab.> LLT PL [ADL2019] [MM2019]

^L ¶Codd. : Ber111 Li447 V10650 Ed1953 {MM2019} {MM2021}

³⁵ suberbe] superbie Ber111

Numérotation du verset Mc. 5,9

Et interrogabat eum: Quod tibi nomen est?

^marg.| {CMC5d1.13} THEOPHYLACTUS. −Interrogat quidem Dominus ^{|pecia 6|} ³⁶ non ut ipse sciret sed ut ceteri sciant multitudinem habitantium demonum.^M ^s

^s ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 9), PG 123, 540C2-4 [CGC2015] : « Ἐρωτᾷ δὲ αὑτὸν ὁ Κύριος, οὐχ ἵνα μάθῃ αὐτὸς, ἀλλ’ ἵνα οἱ ἄλλοι μάθωσι τὸ πλῆθος τῶν ἐνοικούντων αὐτῷ δαιμόνων». [MM2021]

^M ¶Codd. : Ber111 Gz378 Li447 V10650 Ed1657 Ed1953 {MM2019} {MM2021}

³⁶ pecia 6 ] Gr378 Li447

^marg.| {CMC5d1.14} CHRYSOSTOMUS. − Ne si ipse diceret quod multi sunt, incredibile³⁷ fieret. Vult ergo quod ipsi confiteantur quod multi erant.
Unde sequitur:

³⁷ incredibile] set credibile Li447*

Et dicit ei: Legio mihi nomen est quia multi sumus.

^marg.| Non dicit determinatum numerum sed multitudinem. Non enim prodest ad scientiam exquisitio numeri.^N ^t

^t ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 5, 9) [CPG C125.1] = Vat. gr. 756, f. 111r.43-45 , Vat. gr. 358, f. 130r.6-10 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 316.19-23 ; Possinus, p. 104-105 (Victor Antiochenus): «Ἵνα μἠ αὐτὸς εἰπὼν [εἴπῃ Cramer] ὅτι πολλοί εἰσιν, ἀπιστηθῇ [om. Cramer] Ἀλλ’αὐτοὶ ὁμολογήσωσιν ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν καὶ οὐ λέγει τὸν ἀριθμὸν ἀλλ’ ἁπλῶς λέγει τὸ πλῆθος οὐδὲν γὰρ ὠφελεῖ εἰς γνῶσιν ἡ ἀκρίβεια τοῦ ἀριθμοῦ*».
* τοῦ ἀριθμοῦ] om. Cramer Possinus.
<non hab.> Pas de source identifiée d’après Lamb2012, TLG, Catholiclibrary.org [ADL2019] [MM2019] [MM2021]

^N ¶Codd. : Gz378 Li447 Ed1953 {MM2019} {MM2021}

^marg.| {CMC5d1.15} BEDA. − Confessa autem publice peste, quam furens tolerabat, virtus curantis gratior apparet. Sed et nostri temporis sacerdotes, qui per exorcismi gratiam³⁸ eicere norunt, solent dicere patientes non aliter valere curari nisi quantum sapere possunt, omne quod ab immundis spiritibus visu, auditu, gustu, tactu, vel alio quolibet corporis aut animi sensu vigilantes, dormientesve³⁹ pertulerint, confitendo patenter exponant.^O ^u
Sequitur:

^u ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 493.153-160: «Non uelut inscius nomen inquirit sed ut confessa publice peste quam furens tolerabat uirtus curantis gratior emicaret. Sed et nostri temporis sacerdotes qui per exorcismi gratiam daemones eicere norunt solent dicere patientes non aliter ualere curari nisi quantum sapere possunt omne quod ab immundis spiritibus uisu auditu gustu tactu uel alio quolibet corporis aut animi sensu uigilantes dormientes ue pertulerint confitendo patenter exponant». [FG2017]

^O ¶Codd. : Li447 ( 21va ) Ed1953 {MM2019}

³⁸ gratiam] + demones Li447

³⁹ dormientesve] dormientes ne Li447

Numérotation du verset Mc. 5,10

Et deprecabatur⁴⁰ eum multum ne se expelleret extra regionem.

⁴⁰ deprecabatur Weber] preca Li447 , precabatur Li447@

^marg.| {CMC5d1.16} CHRYSOSTOMUS. − Aut, ut Lucas dicit, « in abyssum »^v. Abyssus enim est separatio huius mundi. Promerentur enim demones mitti ad « tenebras exteriores »^w, “diabolo et suis angelis preparatas”^x. Hoc autem Christus facere poterat. Permisit tamen eos in hac terra esse, ne absentia temptatoris homines corona victorie privaret.^P ^y

^v Lc. 8, 31.

^w Mt. 8, 12; Mt. 22, 13; Mt. 25, 30.

^x Mt. 25, 41.

^y ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 5, 9) [CPG C125.1] = Vat. gr. 756, f. 111r45 - 111v1 , Vat. gr. 358, f. 130r12-25 . [CPG C125.2]: Cramer, p. 316.27-317.2 = Possinus, p. 105-106 (Victor Antiochenus)]: «ἢ ὥς ὁ Λουκᾶς εἰς τὴν ἄβυσσον* . Ἡ γὰρ ἄβυσσος ἀναχώρησις [+ ἐστι Cramer] τούτου τοῦ κόσμου. Ἀξιοῦσι τοίνυν οἱ δαίμονες μὴ πεμφθῆναι ἔξω τῆς γῆς, μηδὲ ὅπου οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος, εἰς τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον, τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ. Ὥστε ὁ Κύριος ἠδύνατο μὲν ἐπιτάξαι αὐτοῖς, συνεχώρησε δὲ αὐτοὺς εἶναι ἐν τῇ γῇ ταύτῃ · ὥσπερ οὖν καὶ τὸν διάβολον, ἵνα μὴ τοῦ ἀντιπάλου τῇ ἀπουσίᾳ ζημιώσῃ τὴν ἀνθρωπότητα τοῦ στεφάνου τῆς νίκης».
* ἢ ὥς ὁ Λουκᾶς εἰς τὴν ἄβυσσον] ἢ εἰς τὴν ἄβυσσον ἀπελθεῖν, ὥς φησιν ὁ Λουκᾶς Cramer Possinus
<cuius fons> Titus Bostriensis , Scholia in Lucam, (Lc. 8, 31), Sickenberger, p. 177, 6-11. [ADL2019] [MM2019]

^P ¶Codd. : Li447 ( 21va ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC5d1.17} THEOPHYLACTUS. − Et ut nobiscum pugnantes, nos peritiores constituant.^Q ^z
Sequitur:

^z ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 12), PG 123, 540D7-8. [CGC2015]

^Q ¶Codd. : Ber111 Li447 Ed1953 {MM2019} {MM2021}

Numérotation du verset Mc. 5,11

Erat autem ibi circa montem grex porcorum magnus pascens.

^marg.| {CMC5d1.18} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Quod hic dicit Marcus circa montem fuisse gregem. Lucas autem “in monte” nihil repugnat. Grex enim porcorum tam magnus fuit ut aliquid eius esset in monte⁴¹* aliquid circa montem.^R ^aa
Sequitur:

^aa ¶Fons: Augustinus Hipponensis , De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 24, § 56, CSEL 43, p. 159.1-5: «Quod uero Mattheus duos dicit fuisse, qui legionem illam demonum patiebantur, quae in porcos ire permissa est, Marcus autem et Lucas unum commemorant, intellegas unum eorum fuisse personae alicuius clarioris et famosioris, quem regio illa maxime dolebat et pro cuius salute plurimum satagebat. hoc uolentes significare duo evangelistae solum commemorandum iudicauerunt, de quo facti huius fama latius praeclarius que fraglauerat. nec quod uerba demonum diuerse ab evangelistis dicta sunt, habet aliquid scrupuli, cum uel ad unam redigi sententiam uel omnia dicta possint intellegi. nec quia pluraliter aput mattheum, aput illos autem singulariter loquitur, cum et ipsi narrent, quod interrogatus quid uocaretur legionem se esse respondit eo quod multa essent demonia, nec quod Marcus circa montem fuisse gregem porcorum, Lucas autem in monte, quicquam repugnat. grex enim porcorum tam magnus fuit, ut aliquid eius esset in monte, aliquid circa montem. erant enim duo milia porcorum, sicut Marcus expressit». [FG2015]*

^R ¶Codd. : Li447 ( 21vb ) Ed1953 {MM2019}

⁴¹ monte] + in Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,12

Et deprecabantur eum spiritus dicentes: Mitte nos in porcos ut in eos introeamus.

^marg.| {CMC5d1.19} REMIGIUS. Super Mattheum. − [b] Idcirco autem non sponte intraverunt in porcos⁴²*, sed petierunt ut eis concederetur, ut demonstraretur quia non possunt nocere hominibus, nisi permissione divina. [a] Ideo autem non petierunt mitti in homines quia illum cuius virtute torquebantur humanam speciem gestare videbant nec petierunt ut in pecora mitterentur quia velut munda animalia in templo Dei offerebantur. Petierunt autem ⁴³* ut in porcos mitterentur, quia nullum animal est immundius porco et demones semper in spurcitiis delectantur.^S ^ab
Sequitur:

^ab ¶Fons: Remigius Autissiodorensis, In Mt., c. 51 (Mt. 8, 32), Madrid, Bibl. nac., 198, f. 86va-b : «[a] Sed queri potest quare demones qui expellendi erant non petierunt ut mitterentur in homines? Idcirco quia illum cuius virtute torquebantur humanam speciem gestare videbant. Quare non petierunt ut in pecora mitterentur? Idcirco quia pecora legis precepto munda animalia et tunc in templo Dei offerebantur. Item querendum quare non cetera munda animalia ? Ideo quia nullum animal inmundius porco. Unde et porcus dicitur quasi sporsus eo quod semper in spurcitiis delectetur. Et ideo demones porcos petierunt quia semper spurcitiis peccatorum delectantur. Quare non petierunt ut in aere dimitterentur? Propter nimiam cupiditatem nocendi hominibus. [b] Quare non sponte intraverunt in porcos sed petierunt ut eis concederetur? Ideo ut per hoc demonstraretur quia sua virtute nichil possunt nocere hominibus, nisi divina permissione. Demonstratur enim in hoc facto quia demonum potestas semper est iusta quoniam a Deo concessa quamvis eorum voluntas semper sit iniqua». [MM2019]

^S ¶Codd. : Li447 ( 21vb ) Ed1953 {MM2019}

⁴² non sponte – intrav. in porcos] inv. Ed1953

⁴³ autem] om. Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,13

Et concessit eis statim Iesus.

^marg.| {CMC5d1.20} BEDA. − Ideo quidem permisit ut per interfectionem porcorum hominibus salutis occasio prebeatur.^T ^ac

^ac ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 493.180-182: «Ideo permisit quod petebant daemonibus ut per interfectionem porcorum hominibus salutis occasio praeberetur».
<cuius fons> Hieronymus, In Mt., lib. 1, CCSL 77, p. 53.1209-1211: «non quod concederet saluator daemonibus quod petebant dixit: ite, sed ut per interfectionem porcorum hominibus salutis occasio praeberetur». [FG2017]*

^T ¶Codd. : Li447 ( 21vb ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC5d1.21} CHRYSOSTOMUS. ⁴⁴* − Volens furiam quam contra homines⁴⁵ habent demones omnibus demonstrare et quod multo peiora vellent hominibus infligere, si possent, virtute non impediti divina. Et, quia in hominibus hanc demonstrationem fieri eius pietas non ferebat, ipsos in porcos intrare permisit ut in illis virtus et furor demonum videatur.^U ^ad
Sequitur enim ⁴⁶* :

^ad ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 5, 20) [CPG C125.1] = Vat. gr. 756, f. 111v1-5 ; Vat. gr. 358, f. 130r28-37 ; Vg1229; Firenze, BML, Plut. 6.18 ; ed. Matthaei 1775, p. 86.14-26 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 318.2-8 = Possinus, p. 110 (Victor Antiochenus): «βουληθεὶς [+ οὖν ὁ Κύριος Cramer] ἅπασι δεῖξαι [+ καὶ Cramer] ἥντινα τὴν ὀργὴν κατὰ τῶν ἀνθρώπων ἔχουσιν οἱ δαίμονες [+ ἔχουσιν Cramer], καὶ ὅτι πολλἀ [πολλῷ Ed1775, πολὺ Ed1775AD Vg358 Cramer] ἐλάττονα ἢ βούλονται καὶ δύνανται, τοὺς ἀνθρώπους [τοῖς ἀνθρώποις Ed1775A Laur6.18 ] ἐργάζονται κακὰ, τῇ τοῦ Θεοῦ κωλυόμενοι δυνάμει· [+ καὶ ἐπέτρεψεν Ed1775] ἐπὶ μὲν ἀνθρώπων ταύτην οὐ παρέσχετο [παρείχετο Cramer] τἠν ἀπόδειξιν· ἐπέτρεψε δὲ αὐτοῖς εἰς τοὺς χοίρους εἰσελθεῖν [= Ed1775AD, ὰπελθεῖν Ed1775], ὥστε ἀπ’ ἐκείνων τήν τε ὀργὴν φανῆναι τῶν δαιμόνων καὶ τὴν δύναμιν [+ νοεῖν Cramer]».
<cuius fons> Theodorus (Mopsuestenus ?) , Fragmenta in Mt. 8, 30-31, ed. J. Reuss, Matthäus-Kommentare aus der griechischen Kirche, Berlin, 1957, p. 110-111, n° 43.4-10.
<ex quibus> Isho’dad Meruesis , In Mt. 8, 30-31 [CPG 3839], ed. Gibson, Cambridge, 1911, t. 1, p. 43; t. 2: syriacus, p. 73-74 : «And because they have time in the interval to do something for man, they cried to our Lord, as one who before the time of torments was forcing them uselessly and delivering them over to punishment, inasmuch as their torment in this world is this, when they are prevented from accomplishing their will, and are cast out of man, the image of God; but He allowed them to enter the swine, not because their will should be accomplished in these, but to shew every one the enmity they possess to the human race, and that they do little out of much that they long to do, because they are prevented by Divine power; so therefore He allowed them to enter into the swine; first, that no man should be hurt by them; second, that from these things might be known at the same time the wrath of the demons and their power, for those sought also to kill the swine ».
¶Nota L’attribution à Théodore de Mopsueste est possible mais incertaine. Le scholion transcrit par Reuss à partir d’un ms. du 11^e siècle conservé au Mont-Athon est attribué à un certain Théodore. Reuss s’interdit de choisir entre Théodore de Mopsueste et Théodore d’Héraclée. Mais le même texte est présent dans le commentaire syriaque de l’évêque Isho’dad de Merv, vers 850, réputé être un témoin des œuvres perdues de Théodore de Mopsueste. Sachant que Théodore de Mopsueste est par ailleurs une source avérée de la chaîne de Nicétas, Smith 1918, p. 358 et 368 et Lamb 2012 concluent en attribuant le scholion à Théodore de Mopsueste. Mais rien n’interdit de penser que Isho’dad a lui-même utilisé la chaîne de Victor. [MM2021]

^U ¶Codd. : Li447 Ed1953 {MM2019}

⁴⁴ Chrysostomus Li447 ] + In Matthaeum Ed1953

⁴⁵ contra homines] inv. Li447*

⁴⁶ enim] om. Ed1953

Et exeuntes spiritus immundi introierunt in porcos⁴⁷.

⁴⁷ introierunt in porcos] etc. Li447

^marg.| marg .| { CMC5d1.22} TITUS. − [a] Fugam autem arripuerunt pastores, ne cum porcis perirent et huiusmodi terrorem civibus intulerunt.
Unde sequitur:

Numérotation du verset Mc. 5,14

Qui autem pascebant eos <fugerunt et nuntiaverunt in civitatem et in agros. Et egressi sunt videre quid esset factum>⁴⁸

⁴⁸ fugerunt... factum] etc. Li447 Ed1953

^marg.| Illos autem⁴⁹* ad salvatorem duxit⁵⁰* damni necessitas. Frequenter enim cum Deus homines damnat in rebus possessis, confert beneficium animabus.
Unde sequitur:

⁴⁹ autem] om. Ed1953

⁵⁰ duxit] adduxit Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,15

Et veniunt ad Iesum et vident illum qui a demonio vexabatur sedentem,

^marg.| [c] scilicet iuxta pedes [e] a quibus nactus⁵¹ erat salutem, [d] quem antea nec catene compescere poterant. [b]

⁵¹ nactus] natus Md214 V10650

Vestitum et sane mentis,

^marg.| qui continuo nudus erat, [f] et obstupuerunt in facto⁵²* .
Unde sequitur:

⁵² in facto] om. Ed1953

Et timuerunt⁵³.

⁵³ timuerunt] contimuerunt Li447*

^marg.| Hoc igitur miraculum partim visu, partim⁵⁴ verbis comperiunt.^V ^ae
Unde sequitur:

^ae ¶Fons^G: <revera> Nicetas Heracleensis , Catena in Lc. 8, 34-35 (Krikones § 1352); Vat. gr. 1611, f.129ra25-34 = Paris, BnF, Grec 208, f. 281r19-28: «Τίτου. [a] Ἔφυγον οἱ βόσκοντες﮲ ἵνα μὴ συναπόλωνται τοῖς χοίροις καὶ ἀπήγγειλαν τὸ φρικῶδες τοῦτο τοῖς ἐν τῇ πόλει . Οἳ δὲ ἦλθον πρὸς τὸν Ἰησοῦν, ἤγαγεν αὐτοὺς τῆς ζημίας ἡ ἀνάγκη πρὸς τὸν σωτῆρα﮲ εἰ γὰρ ἦσαν ἀζήμιοι, οὐκ ἤρχοντο. Ὁρᾶς πῶς δι’ὣν ζημιοῖ χρήματα, εὐεργετεῖ ψυχάς. Ἐλθόντες δὲ εὑρισκουσι καθήμενον τὸν ἀεὶ ἐλαυνόμενον, [b] ἱματισμένου τὸν ἀεὶ γυμνόν, [c] παρὰ τοὺς πόδας [d] τὸν μηδὴ δεσμοῖς κατεχόμενον﮲[e] οὐ γὰρ ὰναχωρεῖ τῶν ποδῶν Ὃθεν ἔλαβε τὴν σωτηρίαν καὶ τὴν κάθαρσιν καὶ τὴν ἀπαλλαγὴν τῶν δαιμόνων. Ἐπέγνωσαν τὸν χαρακτῆρα, [f] ἐθαύμασαν τὴν θεραπείαν τοῦ πάθους, ἐπεπλάγησαν ἐπὶ τῷ γενομένῳ. [g] Ἀπήγγειλαν δὲ αὐτοῖς καὶ ἰδόντες, πῶς ἐσώθη ὁ δαιμονισθείς﮲ καὶ πῇ μέν λὸγῳ παραλαμβάνουσι, πῇ δὲ ὄζει θεῶνται».
<cuius fons> = Titus Bostrensis , Scholia ex catenis (Lc. 8, 34-36), ed. J. Sickenberger, Titus von Bostra. Studien zu dessen Lukashomilien, Texte und Untersuchungen, Neue Folge 21.6.1 (zur Geschichte der Altchristlichen Literatur) [ CPG 3576 ], p. 178.1-14 .
<Paral. Thomae de Aquino> CLC8d6.22 [1]
<non hab.> Catena Graecorum Patrum (Lc. 8, 31-40) [CPG C125.2], Cramer, p. 69-70.[ADL2019] [MM2019]

^V ¶Codd. : Li447 ( 21vb ) Md214 ( 218va ) V10650 (20ra) Ed1953 {MM2019}

⁵⁴ partim... partim] pertinet bis cacogr. V10650

Numérotation du verset Mc. 5,16

Et narraverunt illi⁵⁵* qui viderant <qualiter factum esset ei qui demonium habuerat et de porcis>⁵⁶.

⁵⁵ illi Li447 Md214 V10650 Ω^J] illis Ed1953

⁵⁶ qualiter factum... porcis] etc. Li447

^marg.| {CMC5d1.23} THEOPHYLACTUS. − Stupentes autem propter miraculum quod audierant, timuerunt, et propter hoc deprecantur ipsum ut ab eorum recedat finibus⁵⁷.
Et hoc est quod subditur:

⁵⁷ recedat finibus] inv. Li447

Numérotation du verset Mc. 5,17

Et rogare eum ceperunt ut discederet a finibus eorum.

^marg.| Timebant enim ne aliquando tale aliquid paterentur. Contristati enim de porcorum perditione, presentiam renuunt salvatoris.^W ^af

^af ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 16), PG 123, 541B4-11. [CGC2015]

^W ¶Codd. : Li447 ( 22ra ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC5d1.24} BEDA. − Vel conscii fragilitatis proprie, presentia Domini se iudicabant indignos.^X ^ag
Sequitur:

^ag ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 494.229-232: «Conscii fragilitatis suae geraseni praesentia se domini iudicabant indignos non capientes uerbum dei nec infirma adhuc mente pondus sapientiae sustinere ualentes». [FG2017]

^X ¶Codd. : Li447 ( 22ra ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 5,18

Cumque ascenderet navim, cepit illum deprecari qui a demone vexatus fuerat ut esset cum illo.

^marg.| {CMC5d1.25} THEOPHYLACTUS. − Timebat enim ne aliquando invenientes eum demones reintrarent in eum. Dominus vero remittit eum in domum suam, innuens ei quod quamvis ipse presens non esset, tamen sua virtus eum⁵⁸* custodiret. Simul etiam ut curatus aliis prosit.
Unde sequitur:

⁵⁸ eum] ipsum Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,19

Et non admisit eum sed ait illi: Vade in domum tuam ad tuos et nuntia illis quanta tibi Dominus fecerit et misertus sit tui.

^marg.| Vide salvatoris humilitatem. Non dixit ‘Denuntia omnia que tibi feci’⁵⁹* sed omnia que fecit tibi Dominus. Sic et tu cum aliquid bonum operaris⁶⁰*, non tibi sed Deo attribuas⁶¹.^Y ^ah

^ah ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 18), PG 123, 541B12-C8. [CGC2015]

^Y ¶Codd. : Li447 ( 22ra ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

⁵⁹ tibi feci] inv. Mt366 Ed1953

⁶⁰ aliquid bonum operaris Li447 ] bonum aliquid operaris Mt366, aliquid boni feceris Ed1953

⁶¹ attribuas] tribuas Li447*

^marg.| { CMC5d1.26} CHRYSOSTOMUS. − Licet autem⁶² aliis sanatis preceperit nemini dicere, convenienter tamen huic precepit quod annuntiet quoniam omnis illa regio demonibus detenta sine Deo manebat.^Z ^ai

^ai ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 5, 19-21) [CPG C125.1] = Vat. gr. 756, f. 111v15-28 , Vat. gr. 358, f. 130r42-130v3 : «τί δήποτε δἐ ὁ πανταχοῦ καὶ πᾶσι τοῖς τεθεραπευμένοις παραγγέλλων μηδενἰ εἰπεῖν μὴ δὲ φανερῶσαι αὐτὸν τῷ ἰαθέντι ἐκ τοῦ λεγεῶνος τῶν δαιμόνων. Τοῦτο φησί﮲ ἔστιν οὖν εἰπεῖν ὅτι τοῦτο ἁρμοδίως πεποίηκεν διό τι πᾶσα ἡ χώρα ἐκεῖνη ἄθεος ὑπῆρχεν, δεισιδαιμονίᾳ κρατουμένη
<cuius fons> = Titus Bostrensis , Scholia ex catenis (Lc. 8, 38), ed. J. Sickenberger , Titus von Bostra. Studien zu dessen Lukashomilien, Texte und Untersuchungen, Neue Folge 21.6.1 (zur Geschichte der Altchristlichen Literatur), p. 179, 12-17 .
<non hab.> Chrysostomus (catholiclibrary.org 2019); [CPG C125.2] (Cramer Possinus) [ADL2019] [MM2019]

^Z ¶Codd. : Li447 ( 22ra ) Ed1657 Ed1953 {MM2019}

⁶² autem] iter. Li447

^marg.| {CMC5d1.27} THEOPHYLACTUS. − Ipse igitur incepit⁶³* predicare et omnes mirantur.^AA ^aj
Et hoc est quod sequitur:

^aj ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 20), PG 123, 541C3-4. [CGC2015]

^AA ¶Codd. : Li447 ( 22ra ) Ed1953 {MM2019}

⁶³ incepit] cepit Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,20

Et cepit predicare etc.⁶⁴

⁶⁴ etc.] om. Ed1953

^marg.| {CMC5d1.28} BEDA. − Mystice autem Gerasa sive⁶⁵ Gergese, ut quidam legunt, colonum eiciens, sive advena⁶⁶ appropinquans interpretatur, quia gentium populus et hostem de corde repulit, et qui erat longe, factus est prope.^AB ^ak

^ak ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 491.98-102: «Vnde bene gerasa siue gergesi ut quidam legunt colonum eiciens siue aduena propinquans interpretatur uidelicet insinuans quia gentium populus et eum a quo nequiter incolebatur hostem suo de corde reppulerit et qui erat longe factus sit prope in sanguine christi». [FG2017]

^AB ¶Codd. : Li447 ( 22rb ) Ed1953 {MM2019}

⁶⁵ sive] vel Li447

⁶⁶ advena] advene Li447

^marg.| {CMC5d1.29} HIERONYMUS. − Hic autem demoniacus, desperatissimus gentium populus est, nec lege nature, nec Dei, nec humano timore alligatus.^AC ^al

^al ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 29.8-11: «Hic est desperatissimus gentium populus quem enumerat apostolus: superbus est, elatus est, Inmundus, sanguinarius, idolatra, ignominiosus est, nec in lege naturae nec Dei nec humano timore alligatus. Cui"Legio nomen" est, id est"decem milia" quae cadunt ad dexteram patris quae est Christus. Cui daemonio"grex porcorum" creditur. Cui nihil est utile nisi tantum mors, ut simul in abysso, id est in inferno sine respectu misericordiae suffocantur per impetum inmaturae mortis; a quibus fugiunt multi qui pascebant eos. Flagellato etenim stulto sapiens prudentior fit. Et rogant Iesum ut exeat a"finibus eorum", ut ait Petrus,"exi a me, Domine, quia inmundus sum", ne tangant arcam Dei ut Oza. Homo sanatus mittitur in domum suam et praedicat"in Decapoli"; dum a Romano nunc regno conuertuntur Iudaei qui in littera tantum pendunt decalogi». [FG2015]

^AC ¶Codd. : Li447 ( 22rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC5d1.30} BEDA. − [1] Qui in monumentis habitabat quia in mortuis operibus, hoc est in peccatis, delectabatur, semper nocte ac die⁶⁷ furebat quia in prosperis et adversis a servitio malignorum spirituum non cessabat. Sed per operum feditatem quasi in monumentis iacebat, per fastum superbie in montibus errabat, per verba durissime infidelitatis quasi lapidibus se concidebat. [2] Dicit autem legio mihi nomen est ^am quia populus gentium diversis idololatrie cultibus erat mancipatus. [3] Quod autem exeuntes spiritus immundi ab homine intrant porcos quos in mare precipitant, significat quod liberato populo gentium a dominatione⁶⁸* demonum, qui Christo credere noluerunt, in abditis agunt sacrilegos ritus.^AD ^an ^ao ^ap

^am Mc. 5, 9.

^an ¶Fons: [1] Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 491.108-492.129: «Qui domicilium habebat in monumentis quia in mortuis operibus, hoc est in peccatis, delectabatur. Quid enim sunt corpora perfidorum nisi quaedam defunctorum sepulchra in quibus non dei habitat sermo sed anima peccatis mortua recluditur? et neque catenis iam quisquam eum poterat ligare quoniam saepe compedibus et catenis uinctus disrupisset Catenas et compedes comminuisset, et nemo poterat eum domare. Catenis et compedibus graues et durae leges significantur gentium quibus et in eorum re publica peccata cohibentur. Ruptis que catenis, ut lucas scribit, agebatur a daemonio in deserto, qui etiam ipsis transgressis legibus ad ea scelera cupiditate ducebatur quae iam uulgarem consuetudinem excederent. Et semper nocte ac die in monumentis et in montibus erat et clamans et concidens se lapidibus. Semper nocte ac die furebat daemoniosus quia gentilitas siue aduersis rerum casibus laboraret seu pax et prosperitas aliqua mundi blandientis adrideret nequaquam a seruitio malignorum spirituum collum mentis excutere nouerat sed per operum foeditatem quasi in monumentis iacebat per fastum superbiae in montium iugis errabat per uerba durissimae infidelitatis quasi arreptis furibunda cautibus se ipsam concidebat»

^ao [2] Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 493.160-162: «Quod uero dicebat spiritus, legio mihi nomen est quia multi sumus, significat populum gentium non uni cuilibet sed innumeris ac diuersis idolatriae cultibus esse mancipatum».

^ap [3] Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 494.192-197: «Et exeuntes spiritus inmundi introierunt in porcos, et magno impetu grex praecipitatus est in mare ad duo milia, et suffocati sunt in mari. Significat quod iam clarificata ecclesia et liberato populo gentium a dominatione daemoniorum in abditis agunt sacrilegos ritus suos qui christo credere noluerunt caeca et profunda curiositate submersi». [FG2017] [MM2019]
<cuius fons> Augustinus Hipponensis , Quaestiones evangeliorum, lib. 2, qu. 13 CCSL 44B, lin. 13-15 sqq.: «quod autem in porcos pascentes in montibus daemonia ire permissa sunt, significat immundos et superbos homines, quibus daemonia dominantur per cultus idolorum. quod autem in stagnum praecipitati sunt, significat quod iam clarificata ecclesia et liberato populo gentium a dominatione daemoniorum in abditis agunt sacrilegos ritus suos qui christo credere noluerunt, caeca et profunda curiositate submersi». [MM2019]

^AD ¶Codd. : Li447 ( 22rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

⁶⁷ nocte - ac - die] inv. Mt366

⁶⁸ dominatione] damnatione Ed1953

^marg.| {CMC5d1.31} THEOPHYLACTUS. ⁶⁹ − Vel per hoc significatur quod demones intrant in homines ad modum porcorum viventes et volutabro voluptatum se involventes et⁷⁰* precipitant eos perditionis precipitio⁷¹ in mare vite istius et suffocantur.^AE ^aq

^aq ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 13), PG 123, 540D15-541A. [CGC2015]

^AE ¶Codd. : Ber111 Li447 ( 22rb ) Mt366 Ed1470 (43) Ed1566 Ed1570 Ed1953 {MM2019} {MM2021}

⁶⁹ Theophylactus] Philosophus Ber111

⁷⁰ et] om. Ed1470 Ed1566 Ed1570, ac Ed1953

⁷¹ perditionis precipitio] inv. Ed1470 Ed1570 Ed1953, precipitio Ed1566

^marg.| {CMC5d1.32} HIERONYMUS. − Vel suffocantur in inferno sine respectu misericordie per impetum mature⁷²* mortis; a quibus fugiunt multi quia, flagellato stulto, sapiens prudentior fit.^AF ^ar

^ar ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 29.15-17: «Hic est desperatissimus gentium populus quem enumerat apostolus: superbus est, elatus est, Inmundus, sanguinarius, idolatra, ignominiosus est, nec in lege naturae nec Dei nec humano timore alligatus. Cui"Legio nomen" est, id est"decem milia" quae cadunt ad dexteram patris quae est Christus. Cui daemonio"grex porcorum" creditur. Cui nihil est utile nisi tantum mors, ut simul in abysso, id est in inferno sine respectu misericordiae suffocantur per impetum inmaturae mortis; a quibus fugiunt multi qui pascebant eos. Flagellato etenim stulto sapiens prudentior fit. Et rogant Iesum ut exeat a"finibus eorum", ut ait Petrus,"exi a me, Domine, quia inmundus sum", ne tangant arcam Dei ut Oza. Homo sanatus mittitur in domum suam et praedicat"in Decapoli"; dum a Romano nunc regno conuertuntur Iudaei qui in littera tantum pendunt decalogi». [FG2014]*

^AF ¶Codd. : Li447 ( 22rb ) Md214 (219ra) Mt366 Ed1470 (43) Ed1566 Ed1570 Ed1953 {MM2019}

⁷² mature] immature Ed1570 Ed1953

^marg.| {CMC5d1.33} BEDA. − Quod autem Dominus volentem esse cum illo non admisit, significat ut⁷³* quisque intelligat post remissionem peccatorum ingrediendum sibi esse in conscientiam bonam, et serviendum evangelio propter aliorum salutem ut deinde cum Christo requiescat.^AG ^as

^as ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 495.241-247: «Haec ex illa apostoli sententia recte possunt intellegi cum ait, dissolui et esse cum christo multo magis optimum manere in carne necessarium propter uos, ut sic quisque intellegat post remissionem peccatorum redeundum esse sibi in conscientiam bonam et seruiendum evangelio propter aliorum etiam salutem ut deinde cum christo requiescat ne cum praepropere iam uult esse cum christo neglegat ministerium praedicationis fraternae redemptioni accommodatum». [FG2017]*

^AG ¶Codd. : Li447 ( 22rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

⁷³ ut] quod Ed1953

^marg.| {CMC5d1.34} GREGORIUS. Septimo Moralium. ⁷⁴* − Cum enim quantumlibet parum de divina cognitione percepimus, redire iam ad humana nolumus, quietem contemplationis querentes. Sed Dominus precipit ut mens prius exsudet in opere et postmodum refici debeat per contemplationem.^AH ^at

^at ¶Fons: Gregorius Magnus , Moralia in Iob, lib. 6, § 37, CCSL 143, lin. 168 sqq.: «Cum enim quamlibet parum de diuina cognitione percipimus, redire ad humana iam nolumus et proximorum necessitatibus onerari recusamus, quietem contemplationis quaerimus, nihil que aliud nisi hoc quod sine labore reficit, amamus. Sed sanatos nos ueritas ad domum mittit, narrare quae nobis cum acta sunt praecipit, ut uidelicet prius mens exsudet in opere et postmodum refici debeat per contemplationem». [MM2019]

^AH ¶Codd. : Li447 ( 22rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

⁷⁴ Septimo] om. Ed1953

^marg.| {CMC5d1.35} HIERONYMUS. − Homo autem sanatus predicabat⁷⁵ in Decapoli, dum a Romano nunc regno Iudei convertuntur qui in littera tantum pendent⁷⁶ decalogi.^AI ^au

^au ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 29.20-22: «Hic est desperatissimus gentium populus quem enumerat apostolus: superbus est, elatus est, Inmundus, sanguinarius, idolatra, ignominiosus est, nec in lege naturae nec Dei nec humano timore alligatus. Cui"Legio nomen" est, id est"decem milia" quae cadunt ad dexteram patris quae est Christus. Cui daemonio"grex porcorum" creditur. Cui nihil est utile nisi tantum mors, ut simul in abysso, id est in inferno sine respectu misericordiae suffocantur per impetum inmaturae mortis; a quibus fugiunt multi qui pascebant eos. Flagellato etenim stulto sapiens prudentior fit. Et rogant Iesum ut exeat a"finibus eorum", ut ait Petrus,"exi a me, Domine, quia inmundus sum", ne tangant arcam Dei ut Oza. Homo sanatus mittitur in domum suam et praedicat "in Decapoli"; dum a Romano nunc regno conuertuntur Iudaei qui in littera tantum pendunt decalogi». [FG2015]*

^AI ¶Codd. : Li447 ( 22rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

⁷⁵ predicabat] predicat Li447

⁷⁶ pendent] dependent Mt366

Numérotation du verset Mc. 5,
distinctio 2

^prol.| [Parall. bibl.: Mc. 5, 21-24 // Mt. 9, 18-19.23-26 // Lc. 8, 40-42]

^marg.| {CMC5d2.1} THEOPHYLACTUS. − Post miraculum demoniaci, aliud miraculum Dominus operatur, filiam scilicet archisynagogi resuscitans, ad cuius miraculi narrationem evangelista accedens, dicit:^AJ ^av

^av ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 21), PG 123, 541D11-13. [CGC2015]

^AJ ¶Codd. : Li447 (22va ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 5,21

Et cum transcendisset Iesus in navi etc.⁷⁷.

⁷⁷ transcendisset... etc.] ascendisset Iesus in navi rursus trans fretum Ed1953

^marg.| {CMC5d2.2} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Intelligendum est autem hoc quod⁷⁸* de archisynagogi filia subditur, factum esse cum transcendisset⁷⁹* Iesus in navi rursus trans fretum; sed quantum post, non apparet. Nisi enim fuisset intervallum, non esset quando fieret quod narrat Mattheus de convivio domus sue; post quod factum nihil aliud continuo sequitur quam hoc⁸⁰* de archisynagogi filia. Sic enim ipse contexit ut ipse transitus aperte indicet hoc consequenter⁸¹ narrari quod consequenter⁸² est factum.^AK ^aw
Sequitur:

^aw ¶Fons: Augustinus Hipponensis , De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 28, § 64, p. 168.19-169.5: «Dicunt hoc et alii duo, Marcus et Lucas, sed ab isto ordine iam recedunt. alibi enim hoc recordantur adque inserunt, id est eo loco, ubi redit transfretando a regione gerasenorum post expulsa adque in porcos dimissa demonia. nam hoc Marcus ita coniungit post illud aput gerasenos factum: et cum transcendisset, inquit, iesus in naui rursus trans fretum, conuenit turba multa ad illum, et erat circa mare. et uenit quidam de archisynagogis, nomine iahirus, et uidens eum procidit ad pedes eius, et cetera. ac per hoc intellegendum est hoc quidem de archisynagogi filia factum esse, cum transcendisset iesus in naui rursus trans fretum, sed quanto post, non apparet. nisi enim fuisset interuallum, non esset quando fieret quod modo narrauit Mattheus in conuiuio domus suae; tamquam de alio quippe narrauit more evangelistarum quod de se ac domi suae gestum erat, post quod factum nihil aliud continuo sequitur quam hoc de archisynagogi filia. sic enim ipse contexit, ut ipse transitus aperte indicet hoc consequenter narrari quod et consequenter factum est, quando quidem cum superius commemorasset quae de panno nouo et de uino nouo iesus dixerit, continuo subiecit: haec illo loquente ad eos ecce princeps unus accessit.». [FG2015]

^AK ¶Codd. : Li447 ( 22va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

⁷⁸ hoc quod] inv. Mt366, quod Ed1953

⁷⁹ transcendisset] ascendisset Ed1953

⁸⁰ hoc] illud Ed1953

⁸¹ consequenter] convenienter Li447

⁸² consequenter] convenienter Li447

Numérotation du verset Mc. 5,22

Et venit quidam de archisynagogis nomine Iairus.

^marg.| {CMC5d2.3} CHRYSOSTOMUS. − Nomen posuit propter Iudeos, qui tunc erant, ut nomen miraculi fieret ostensivum.
Sequitur:

Et videns eum procidit ad pedes eius

Numérotation du verset Mc. 5,23

et deprecabatur eum multum dicens: Quoniam filia mea in extremis est etc.⁸³*

⁸³ etc.] om. Ed1953

^marg.| Et quidem Mattheus narrat archisynagogum puellam mortuam nuntiasse. Marcus vero graviter infirmatam sed postmodum archisynagogo, cum quo Dominus ire debebat⁸⁴, nuntiatum fuisse puellam mortuam esse. Mattheus vero⁸⁵* eamdem rem similem⁸⁶ significat quod scilicet mortuam suscitaverit, brevitatis causa, eam dicens obiisse quam constat mortuam suscitatam fuisse.^AL ^ax

^ax ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 5, 21-24) [CPG C125.1] = Vat. gr. 756, f.112r1-24 , Vat. gr. 358, f. 130r1-15 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 318.27-319.9 ; Possinus, p. 111-112 (Victor Antiochenus): «Tὸ [om. Cramer] ὄνομα κεῖται διὰ τοὺς Ἰουδαίους τοὺς εἰδότας τὸ γεγονὸς ἵνα γένηται τὸ ὄνομα ἀπόδειξις τοῦ θαύματος. Οὗτος [om. Cramer] παρεκάλει δὲ τὸν Ἰησοῦν ὑπὲρ ἰδίας θυγατρός﮲ ἣν Ματθαῖος μὲν τετελευτηκέναι φησὶ Μάρκος δὲ [τότε Cramer] τὸ μὲν ἀρρωστεῖν δεινῶς, ὕστερον δὲ ἐλθόντος τινὸς τῶν τοῦ ἀρχισυναγώγου, ἐν ὅσῳ ἀπιέναι ὁ Κύριος ἔμελλεν, ἀπαγγεῖλαι ὅτι δὴ τετελεύτηκε [...] Ματθαῖος δὲ τοῦτο τὸ πρᾶγμα μόνον εἶπε γενόμενον, ὡς ἃν δι’ ἑκατέρου ὁμοίως ἐκείνου σημαινομένου ὅτι δὴ νεκρὰν ἤγειρεν, συντόμως εἶπεν ὅτι τετελεύτηκε, παρεὶς τὴν ἀκρίβειαν».
<non hab.> Pas de source identifiée d’après Lamb2012. [ADL2019] [MM2019]

^AL ¶Codd. : Li447 (22va ) Ed1953 {MM2019}

⁸⁴ debebat] debeat Li447

⁸⁵ vero] ergo Ed1953

⁸⁶ similem] similiter Li447

^marg.| {CMC5d2.4} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. ⁸⁷ − Attendit enim non verba patris de filia sua⁸⁸* sed, quod est potissimum, voluntatem. Ita enim desperaverat ut potius eam vellet reviviscere, non credens vivam posse inveniri quam morientem reliquerat.^AM* ^ay

^ay ¶Fons: Augustinus Hipponensis , De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 28, § 66, p. 171.2-6: «At uero cum Mattheus archisynagogum non morituram uel morientem uel in extremo uitae positam filiam suam narrat domino nuntiasse, sed omnino defunctam, illi autem duo morti iam proximam, nondum tamen mortuam, usque adeo, ut dicant uenisse postea qui mortuam nuntiarent et ob hoc iam non debere uexari magistrum, tamquam sic ueniret, ut manum inponendo mori non sineret, non ut qui posset mortuam suscitare, considerandum est, ne repugnare uideatur, et intellegendum breuitatis causa mattheum hoc potius dicere uoluisse rogatum esse dominum, ut faceret quod eum fecisse manifestum est, ut scilicet mortuam suscitaret; adtendit enim non uerba patris de filia sua, sed, quod est potissimum, uoluntatem, et talia uerba posuit, qualis uoluntas erat. ita enim desperauerat, ut potius eam uellet reuiuescere, non credens uiuam posse inueniri quam morientem reliquerat». [FG2015]

^AM ¶Codd. : Li447 (22vb ) Ed1953 {MM2019}

⁸⁷ Augustinus] Beda praem. V10650

⁸⁸ sua] om. Ed1953

^marg.| {CMC5d2.5} THEOPHYLACTUS. − Fuit autem hic vir ex parte fidelis, inquantum cecidit ad pedes Iesu. Inquantum vero deprecatur ut veniat, non quantam oportebat habere fidem, ostendit. Oportebat enim eum⁸⁹* dicere: Dic verbo et sanabitur filia mea.^AN ^az
Sequitur:

^az ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 22), PG 123, 541D16-544A2. [CGC2015]

^AN ¶Codd. : Li447 ( 22vb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

⁸⁹ eum] om. Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,24

Et abiit cum illo et sequebatur eum turba multa et comprimebat eum.

Numérotation du verset Mc. 5,25

Et mulier que erat in profluvio sanguinis duodecim annis

Numérotation du verset Mc. 5,26

etc.⁹⁰

⁹⁰ etc. Li447 ] Venit in turba retro Ed1953

^marg.| { CMC5d2.6} CHRYSOSTOMUS. − Mulier ista famosa et nota omnibus erat⁹¹*, propter hoc ad Salvatorem in manifesto accedere non audebat neque ante eum venire quia secundum legem immunda erat.

⁹¹ erat Arag3 Li447 Md214 V794 V10650 cum graeco] om. Ed1470 Ed1570 Ed1611A Ed1637 Ed1657 Ed1745 Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,27

^marg.| Propter hoc⁹² retro ⁹³ tetigit et non eum⁹⁴* quia nec hoc facere audebat⁹⁵* sed vestimentorum fimbriam ^ba. Non autem fimbria sed eius cogitatio eam salvam fecit.
Unde ⁹⁶ sequitur:

^ba Cf. Mt. 9, 20; Lc. 8, 44: «Tetigit fimbriam vestimenti eius».

⁹² hoc] om. V10650

⁹³ retro] primo V794

⁹⁴ eum cum graeco] ante eum V10650 , ante V794 Ed1470 Ed1570 Ed1611A Ed1637 Ed1657 Ed1953 | neque ante ... non eum] om. Ed1745 (in apparatu: «al. deest»)

⁹⁵ audebat] + nec etiam tetigit vestimentum Ed1657 Ed1745 Ed1953

⁹⁶ Unde] om. Ed1570 Ed1611A Ed1637 Ed1745 Ed1657

Numérotation du verset Mc. 5,28

Dicebat enim: Quia si vel vestimenta eius tetigero, salva ero.^AO ^bb

^bb ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 5, 26-27) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f.112r38-42 , Vat. gr. 358, f.131r30-42 ; [CPG C126.5]: cf. Possinus, p. 115 (Tolosanus): «Ἅυτη ἡ γύνη ἐπίσημός τις ἦν καὶ πᾶσι γνώριμος, διὸ οὐκ ἐτόλμα ἐκ τοῦ προφανοῦς τῷ Σωτήρι προσέρχεσθαι ﮲ οὐδὲ εἰς πρόσωπον ἔρχεσθαι αὐτοῦ ἐπειδὴ ἀκάθαρτος ἦν κατὰ τὸν νόμον. Διὰ τοῦτο ὄπισθεν ἥψατο οὐκ αὐτοῦ οὐ γὰρ τοῦτο ἐτόλμα ἀλλὰ τοῦ ἱματίου αὐτοῦ καὶ οὐκ αὐτὸ ἔσωσεν﮲ἐπεὶ καὶ οἱ ἐχθροὶ διεμερίσαντο τὰ ἱμάτια αὺτοῦ* [cf. Ps. 21, 19; Mt. 27, 35]﮲ἀλλ’ ὁ αὐτῆς λογισμός﮲εἰπούσης ἐν ἑαυτῇ “ὅτι κἂν τοῦ ἱματίου αὐτοῦ ἄψωμαι, σωθήσομαι”.
* ἐπεὶ καὶ οἱ ἐχθροὶ διεμερίσαντο τὰ ἱμάτια αὺτοῦ] om. Vg358; cf. Ps. 21, 19; Mt. 27, 35
¶Nota Le texte de la Catena restauré témoigne d’une traduction littérale du grec. Les versions manuscrites successives de la Catena aurea ont cherché à corriger la maladresse de la traduction initiale en s’éloignant du sens de la source. L’incise “nec etiam tetigit vestimentum ” atteste que certaines corrections apportées par Nicolaï ont été reprises par De Rubeis.
<non hab.> [CPG C125.2] (Cramer) [ADL2019] [MM2019]

^AO ¶Codd. : Arag3 (41vb) Li447 (23ra ) Md214 V794 ( 268vb ) V10650 Ed1470 Ed1570 Ed1611A Ed1637 Ed1657 Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC5d2.7} THEOPHYLACTUS. − Fidelissima quidem⁹⁷* est hec mulier, que a fimbriis curationem speravit, propter quod consequitur sanitatem.^AP ^bc
Unde sequitur:

^bc ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 28), PG 123, 544A2-6. [CGC2015]

^AP ¶Codd. : Li447 (23ra ) V10650 (20vb) Ed1953 {MM2019}

⁹⁷ quidem] om. Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,29

Et confestim siccatus est fons sanguinis eius⁹⁸ sensit corpore quod⁹⁹* sanata esset a plaga.

⁹⁸ eius Li447 ] + et Ed1953 cum Li447@ Weber

⁹⁹ quod] quia Ed1953

^marg.| {CMC5d2.8} CHRYSOSTOMUS. − [a] His autem qui fide tangunt Christum, virtutes eius cum sua voluntate donantur.
Unde sequitur:

Numérotation du verset Mc. 5,30

Et statim Iesus cognoscens in semetipso virtutem que exierat de eo¹⁰⁰*, conversus ad turbam aiebat: Quis tetigit vestimenta mea?

¹⁰⁰ eo] illo Ed1953

^marg.| [b] Virtutes quidem salvatoris exeunt ab eo, non localiter aut corporaliter, ipsum modo aliquo relinquentes. Incorporales enim cum sint, ad alios exeunt, aliisque donantur, neque tamen extra eum sunt a quo exire dicuntur, sicut scientie que a doctore discentibus tribuuntur. Dicitur ¹⁰¹* ergo cognoscens in semetipso virtutem que exierat de eo ut intelligeres quod eo sciente, [c] non ignorante, mulier salutem recepit. Interrogabat vero quis me tetigit ? licet sciret tangentem ut mulierem venientem manifestet et eius publicet fidem, et ne virtus miraculosi operis oblivioni tradatur.
Sequitur:

¹⁰¹ Dicitur] dicit Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,31

Et dicebant ei discipuli eius¹⁰²* : Vides turbam comprimentem te, et dicis: Quis me tetigit ?

¹⁰² eius Li447 ] sui Ed1953 cum Li447@ Weber]

^marg.| Quesiverat¹⁰³* autem Dominus quis me tetigit ? id est cogitatione et fide. Non enim comprimentes turbe me tangunt quia non cogitatu et fide accedunt.^AQ ^bd
Sequitur:

^bd ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum [CPG C125.1] = Vat. gr. 756, f. 112r42- 112v19 : «[a] Τοῖς γὰρ πίστει ἀπτομένοις αὐτοῦ, αἱ δυνάμεις αὐτοῦ μετὰ τῆς αὐτοῦ βουλῆς τε καὶ κρίσεως δίδονται. [b] Αἱ τοίνυν [om. Cramer] τοῦ Σωτῆρος δυνάμεις* ἐξερχόμεναι ἐξ αὐτοῦ μεταδίδονται ἑτέροις, οὐ μὴν τοπικῶς ἢ σωματικῶς, ὡς ἀναχωρεῖν αὐτοῦ ἀσώματοι δὲ οὖσαι, καὶ εἰς ἑτέρους ἐξέρχονται, καὶ ἑτέροις δίδονται, καὶ οὐκ ἐξίστανται αὐτοῦ. Ὥσπερ αἱ ἐπιστῆμαι καὶ παρὰ τῷ διδάσκοντί εἰσι, καὶ τοῖς μανθάνουσι παραδίδονται﮲[c] ἵνα νοήσῃς ὅτι παρ᾿ ἑκόντος ἔλαβε τὴν σωτηρίαν, καὶ οὐ παρ’ ἄκοντος﮲ φησὶν ὁ Σωτὴρ, “τίς μου ἥψατο;” ᾔδει γὰρ τὴν ἁψαμένην. Ἡρώτα δὲ ἵνα ἐλέγξῃ αὐτὴν παρελθοῦσαν, καὶ δημοσιεύσῃ αὐτῆς τὴν πίστιν, καὶ μὴ λάθῃ δύναμις ἐνεργηθεῖσα. “ Ἥψατό μου τίς”, φησι, τουτέστι προσωμίλησέ μοι λογισμῷ καὶ ἤγγισε μοι τῇ πίστει, οὐχ ἥψαντό μου οἱ παραθλίβοντες οὐ γὰρ λογισμῷ παρεδρεύουσιν».
* τοῦ Σωτῆρος - δυνάμεις] inv. Cramer
<potius quam> [CPG C125.2] legit [c-b-a] (ordo differt): cf. Cramer, p. 320.10-27 ; Possinus, p. 113-114 (Victor Antiochenus).
<non hab.> Pas de source signalée par Lamb2012. [ADL2019] [MM2019]

^AQ ¶Codd. : Arag3 (41vb-42ra) Li447 (23ra -va ) Md214 (219va) Ed1953 {MM2019}

¹⁰³ Quesiverat] Quesierat Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,32

Et circumspiciebat videre eam que hoc fecerat.

^marg.| {CMC5d2.9} THEOPHYLACTUS. − Volebat enim Dominus mulierem manifestare, primo quidem ut fidem approbaret¹⁰⁴ mulieris; deinde ut archisynagogum ad confidentiam provocaret, quia¹⁰⁵ sic eius filia curaretur. Simulque ut mulierem solveret a timore. Etenim timebat mulier quia furata¹⁰⁶ fuerat¹⁰⁷* sanitatem propter quod sequitur:^AR ^be

^be ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 32), PG 123, 544C8-14. [CGC2015]

^AR ¶Codd. : Li447 Ed1953 {MM2019}

¹⁰⁴ approbaret] approbet Li447

¹⁰⁵ quia] quod Li447

¹⁰⁶ furata Li447 ² (al. m.) Ed1953 ] futura Li447 *

¹⁰⁷ fuerat] erat Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,33

Mulier autem timens et tremens, sciens quod¹⁰⁸* factum esset in se, venit, et procidit ante eum, et dixit ei omnem veritatem.

¹⁰⁸ quod Li447 cum Li447@ Weber ] quid Ed1953

^marg.| {CMC5d2.10} BEDA. − Ecce quo tendebat interrogatio ut scilicet mulier confiteatur veritatem diuturne infidelitatis, subite¹⁰⁹ credulitatis et sanationis et ita ipsa confirmaretur¹¹⁰* in fide, et aliis preberet¹¹¹* exemplum.
Sequitur:

¹⁰⁹ subite] subdite Li447

¹¹⁰ confirmaretur] confirmatur Ed1953

¹¹¹ preberet] prebet Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,34

Ille autem dixit ei: Filia, fides tua te salvam fecit. Vade in pace et esto sana a plaga tua.

^marg.| Non dixit fides tua te salvam factura est, sed te salvam fecit , quasi dicat: in eo quod credidisti, iam salva facta es.^AS ^bf

^bf ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 498.373-382: «Ecce quo interrogatio domini tendebat ut uidelicet confitente palam muliere ueritatem suae diutinae infirmitatis subitae credulitatis diuinae propitiationis ac donatae sibi sanationis et ipsa certius confirmaretur in fide et pluribus salutis et uitae praeberetur exemplum. Denique sequitur: ille autem dixit: filia fides tua te saluam fecit uade in pace et esto sana a plaga tua. Ideo filia quia fides tua te saluam fecit. Nec dixit, fides tua te saluam factura est, sed saluam fecit; in eo enim quod credidisti iam salua facta es». [FG2017]
<cuius fons> = Cf. Hieronymus, In Mt., lib. 1, CCSL 77, p. 60.1390-1392: ut laud.:
<Paral. Thomae de Aquino> CMT9d4.11 (Hieronymus) [MM2019]

^AS ¶Codd. : Li447 (23va ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC5d2.11} CHRYSOSTOMUS. − Filiam vero vocat sanatam¹¹²* fidei ratione. Fides enim Christi, Dei filiationem prestat.^AT ^bg

^bg ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 5, 25-41) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 112v39-41 ; [CPG C125.2]: Cramer, p. 321.1-3 ; Possinus, p. 114 (Victor Antiochenus): «θυγατέρα καλεῖ τὴν τεθεραπευμένην, πίστεως ἕνεκα· ἡ γὰρ πίστις [+ αὐτῇ τῆς θεραπείας τὸ κρεῖττον Cramer] καὶ υἱοθεσίαν ἐχαρίσατο».
<cuius fons> Titus Bostrensis , Scholia ex catenis (Lc. 8, 48), ed. J. Sickenberger , Titus von Bostra. Studien zu dessen Lukashomilien, Texte und Untersuchungen, Neue Folge 21.6.1 (zur Geschichte der Altchristlichen Literatur) [CPG 3576], p. 182 .1-3 [ADL2019] [MM2019]

^AT ¶Codd. : Li447 (23va ) Md214 Ed1953 {MM2019}

¹¹² sanatam Li447 cum graeco] salvatam Ed1953

^marg.| {CMC5d2.12} THEOPHYLACTUS. − Dicit autem ei vade in pace , id est in requiem¹¹³*, quasi dicat: Vade, requiesce, quia hucusque fuisti in angustiis et turbationibus.^AU ^bh

^bh ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 34), PG 123, 544D2-5. [CGC2015]

^AU ¶Codd. : Li447 (23va ) Ed1953 {MM2019}

¹¹³ in requiem] requiem Li447 *, in requie Ed1953

^marg.| {CMC5d2.13} CHRYSOSTOMUS. − Vel dicit vade in pace , mittens eam in finem bonorum. In pace enim Deus habitat ut cognoscat quod non solum corpore curata est sed etiam a causis corporalis passionis, id est¹¹⁴ peccatis, mutata¹¹⁵* .^AV ^bi

^bi ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 5, 34) [CPG C125.1] = Vat. gr. 756, f. 112v41-44 , [CPG C125.2]: Cramer, p. 321.5-11 ; Possinus, p. 115 (Victor Antiochenus): «‘ὕπαγε εἰς εἰρήνην καὶ ἴσθι ὑγιὴς ἀπὸ τῆς μάστιγός σου’. Ἰασάμενος γὰρ [+ αὐτῆς Cramer] τὸ σῶμα, καὶ τὴν ψυχὴν εὐεργετεῖ, πέμπων αὐτὴν εἰς τέλος ἀγαθὸν, ἐν εἰρήνῃ ἐν ᾗ κατοικεῖν [+ λέγεται Cramer] ὁ Θεὸς, κατὰ τὸ, ‘ἐν εἰρήνῃ ἁγίᾳ ὁ τόπος αὐτοῦ’. [+ Kαὶ τρίτον αὐτὴν διδάσκει ἀναγκαῖον Cramer], ἵνα γνῷ ὅτι οὐ τὸ σῶμα μόνον ἰάθη, ἀλλὰ καὶ τῆς μάστιγος ἀπηλλάγη, τουτέστι τῶν αἰτίων τοῦ σωματικοῦ πάθους, δηλαδὴ τῶν ἁμαρτιῶν».
<non hab.> Pas de source identifiée d’après Lamb2012.
¶Nota Il faut rejeter mundata (lectio facilior) et retenir mutata qui traduit littéralement avec les meilleurs manuscrits ἀπηλλάγη (ἀπαλλάσσω) et renvoie à la notion de déplacement ou d’éloignement, conformément au réalisme théologique qui considère que la cessation des effets secondaires du mal moral ne vient pas d’une purification extrinsèque volontariste, mais qu’elle est indissociable d’un éloignement réel de la cause du mal, autrement dit du péché. [MM2109]

^AV ¶Codd. : Arag3 Li447 (23va ) Md214 V794 V10650 (21rb) Ed1953 {MM2019}

¹¹⁴ est] + a Li447

¹¹⁵ mutata] mundata Ed1953

^marg.| {CMC5d2.14} HIERONYMUS. − Mystice autem post predicta venit Iairus archisynagogus quia « cum intraverit plenitudo gentium, tunc omnis Israel salvus fiet »^bj. Iairus, sive illuminans, sive illuminatus interpretatur, id est iudaicus populus, umbra littere deposita, spiritu illustratus et illuminans¹¹⁶*, procidens ad pedes Verbi, id est ad incarnationem Iesu se humilians, rogat pro filia quia qui sibi vivit, alios vivere facit. Abraham etiam et Moyses et Samuel rogant pro plebe mortua et sequitur Iesus preces eorum.^AW ^bk

^bj Rm. 11, 25.

^bk ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 30.23-30: «Post haec uenit Iairus archisynagogus, quia cum intrauerit"plenitudo gentium" tunc"omnis Israhel saluus" fiet. Iairus siue"inluminans" siue"inluminatus" interpretatur, id est Iudaicus populus umbra litterae deposita spiritu inlustratus et inluminans. Procidens ad pedes Uerbi, id est ad incarnationem Iesu se humilians, rogat pro filia. Qui sibi uiuit alios uiuere fecit. Abraham et Moyses et Samuhel rogant pro plebe mortua et sequitur Iesus preces eorum». [FG2015]*
<Paral. Thomae de Aquino> CMT9,23-26 § 5.12 [MM2019]

^AW ¶Codd. : Li447 (23vb ) Ed1953 {MM2019}

¹¹⁶ illuminans] illuminatus Ed1953

^marg.| {CMC5d2.15} BEDA. − [a] Ad puellam autem sanandam pergens Dominus a turba comprimitur quia genti Iudee salutaria monita prebens, noxia carnalium populorum est consuetudine gravatus. Mulier autem sanguine fluens sed a Domino curata, Ecclesia est, congregata de gentibus fluxus enim sanguinis, [c] et super idololatrie pollutione et super his que carnis ac sanguinis delectatione geruntur potest recte intelligi. [b] Sed dum Verbum Dei Iudeam salvare decerneret, plebs gentium paratam promissamque aliis preripuit spe certa salutem.^AX ^bl

^bl ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 496.300-497.317: «[a] Ad puellam pergens sanandam dominus a turba comprimitur quia genti iudaeae salutaria monita praebens quibus aegram uitiis eius conscientiam erigeret noxia carnalium populorum est consuetudine grauatus. Et mulier quae erat in profluuio sanguinis duodecim annis, et cetera Mulier sanguine fluens sed a domino curata ecclesia est congregata de gentibus quae ingenito carnalium delectationum polluta fluxu atque a coetu iam fuerat segregata fidelium [b] sed dum uerbum dei iudaeam saluare decerneret illa paratam iam promissam que aliis praeripuit spe certa salutem. Notandum que quod et archisinagogi duodennis sit filia et mulier haec ab annis duodecim sanguine fluxerit, hoc est eodem quo haec nata sit tempore illa coeperit infirmari. Vna enim paene eadem que saeculi huius aetate et sinagoga in patriarchis nasci et gentium exterarum natio per orbem coepit idolatriae sanie foedari. Nam et fluxus sanguinis bifariam, hoc est [c] et super idolatriae pollutione et super his quae carnis ac sanguinis delectatione geruntur, potest recte intellegi». [FG2017]

^AX ¶Codd. : Li447 (23vb ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC5d2.16} THEOPHYLACTUS. − Vel per¹¹⁷ mulierem, que hemorrhoissa erat, intelligas humanam naturam profluebat enim peccatum, quod animam occidens quasi sanguinem fudit animarum nostrarum. Hec a pluribus medicorum, sapientum dico huius mundi et legis et prophetarum, curari non¹¹⁸ valuit mox ut fimbriam Christi tetigit, id est carnem eius, sanata est. Qui enim credit filium Dei incarnatum, hic est qui vestimentorum fimbriam tangit.^AY ^bm

^bm ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 25), PG 123, 544A6-15. [CGC2015]

^AY ¶Codd. : Li447 (23vb ) Ed1953 {MM2019}

¹¹⁷ per] om. Li447

¹¹⁸ non] iter. Li447

^marg.| {CMC5d2.17} BEDA. − [b] Unde una credula mulier Dominum tangit, turba comprimit quia qui diversis heresibus sive perversis moribus gravatur, solo catholice Ecclesie¹¹⁹* corde fideliter veneratur. [a] Venit autem ecclesia gentium retro quia presentem in carne¹²⁰ Dominum non videns, peractis iam sacramentis incarnationis illius, ad fidei eius gratiam pervenit, sicque dum participatione sacramentorum eius salvari a peccatis meruit, quasi tactu vestimentorum eius, fontem sui sanguinis siccavit. [c] Circumspiciebat autem Dominus videre eam que hoc fecerat quia omnes qui salvari merentur, suo dignos intuitu ac miseratione iudicat.^AZ ^bn

^bn ¶Fons: [a] Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 497.335-342: «Venit autem retro siue iuxta id quod ipse ait, si quis mihi ministrat, me sequatur, et alibi praecipitur, post dominum deum tuum ambulabis, siue quia praesentem in carne dominum non uidens peractis iam sacramentis incarnationis illius ad fidei et agnitionis eius gratiam peruenit sic que dum participatione sacramentorum eius saluari a peccatis meruit quasi tactu uestimentorum eius fontem sui sanguinis siccauit». [b] Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 498.356-359: «Quem turba passim comitans comprimit una credula mulier dominum tangit quia qui diuersis inordinate glomerantium heresibus siue peruersis moribus grauatur solo catholicae ecclesiae fideliter corde ueneratur». [c] Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 498.367-370: «Et circumspiciebat uidere eam quae hoc fecerat. Non obliuiscitur fidelium suorum dominus nec in se sperantes intueri desistit sed omnes qui saluari merentur suo dignos intuitu ac miseratione iudicat». [FG2017]*

^AZ ¶Codd. : Li447 (23vb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹¹⁹ catholice Ecclesie] inv. Ed1953

¹²⁰ carne] caritate Li447

Numérotation du verset Mc. 5,
distinctio 3

^marg.| {CMC5d3.1} THEOPHYLACTUS. − Hi qui circa archisynagogum erant, Christum unum ex prophetis esse credebant et propter hoc eum deprecandum putabant ut veniens super puellam oraret. Quia vero iam exspiraverat puella, putabant non¹²¹ esse necessarium¹²²* .
Et ideo dicitur:

¹²¹ putabant non] inv. Li447

¹²² necessarium cum graec. ] precandum Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,35

Adhuc eo loquente, veniunt ad archisynagogum dicentes: Quia¹²³ filia tua mortua est, quid ultra vexas magistrum?

¹²³ Quia Li447 Weber ] Quod Li447@

^marg.| Sed ipse Dominus ad confidendum patrem inducit.^BA ^bo

Sequitur enim:

^bo ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 35), PG 123, 545A11-B2 . [CGC2015]: [MM2019]

^BA ¶Codd. : Li447 (24ra ) Md214 (220ra) Mt366 Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 5,36

Iesus autem verbo quod dicebatur audito ait archisynagogo¹²⁴ : Noli timere, tantummodo crede.

¹²⁴ Iesus.... archisynagogo] om. Ed1953

^marg.| {CMC5d3.2} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Non legitur quod [b] suis nuntiantibus et prohibentibus ne iam magister veniret, ille consenserit; ac per hoc quod Dominus dixit¹²⁵ ei noli timere, crede, non diffidentem reprehendit sed credentem robustius confirmavit. [a] Si autem evangelista archisynagogum commemorasset dixisse quod sui a domo venientes dixerunt quod iam non vexaretur Iesus, repugnarent eius cogitationi verba que posuit Mattheus eum dixisse , quod scilicet puella mortua esset . ^BB ^bp
Sequitur:

^bp ¶Fons: Augustinus Hipponensis, De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 28, § 66, p. 171.12-20: «[a] Sane si illi duo uel quisquam eorum patrem ipsum commemorasset dixisse quod sui de domo uenientes dixerant, ut iam non conuexaretur iesus, quod puella mortua fuisset, repugnarent eius cogitationi uerba, quae posuit mattheus. [b] Nunc uero et illud suis nuntiantibus et prohibentibus, ne iam magister ueniret, non legitur, quod ille consenserit. ac per hoc et illud quod ei dominus ait: noli timere, crede tantum et salua erit, non diffidentem reprehendit, sed credentem robustius confirmauit». [FG2017]

^BB ¶Codd. : Li447 (24ra ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹²⁵ dixit] ait Li447

Numérotation du verset Mc. 5,37

Et non admisit¹²⁶* quemquam sequi se, nisi Petrum et Iacobum et Ioannem fratrem Iacobi.

¹²⁶ admisit] admittit Ed1953

^marg.| {CMC5d3.3} THEOPHYLACTUS. − Non enim humilis Christus ad ostentationem volebat¹²⁷* aliquid operari.^BC ^bq
Sequitur:

^bq ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 37), PG 123, 545B4-5. [CGC2015]

^BC ¶Codd. : Li447 (24rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹²⁷ volebat] voluit Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,38

Et veniunt in domum archisynagogi et vident tumultum et flentes et eiulantes multum.

^marg.| {CMC5d3.4} CHRYSOSTOMUS. − Ipse autem iubet non ululare tamquam puella non sit mortua sed dormiens.^BD ^br
Unde sequitur:

^br ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 5, 38-39) [CPG C125.1] = Vat. gr. 756, f.113r1-2 ; [CPG C125.2]: «κελεύει οὐν μὴ θρηνεῖν ὡς ἂν τῆς παιδὸς οὐκ ἀποθανοῦσης ἀλλὰ καθευδούσης».
<potius quam> Cramer, p. 319.29-30 = Possinus, p. 116 (Origenis): «κελεύει μὴν οὐν τῷ πλήθει ταῦτα μὴ ποιεῖν ὡς ἂν τῆς παιδίσκης οὐκ ἀποθανοῦσης ἀλλὰ καθευδούσης».
<non hab.> Pas de source signalée d’après Lamb2012, ni Chrysostomus (catholiclibrary.org), ni Origenes [ADL2019] [MM2019]

^BD ¶Codd. : Li447 (24rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 5,39

Et ingressus ait eis¹²⁸* : Quid turbamini et ploratis? Puella non est mortua sed dormit.

¹²⁸ eis] om. Ed1953

^marg.| {CMC5d3.4} HIERONYMUS. − Archisynagogo quidem ¹²⁹* dicitur: ‘Filia tua mortua est’. Iesus autem dixit: Non est mortua sed dormit . Utrumque verum est, quasi dicat: mortua est vobis¹³⁰, mihi dormit.^BE ^bs

^bs ¶Fons: Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 30.41-43: «Ad puellam dicitur,"tabitha cumin", id est"puella surge"; archisynagogo dicitur,"filia tua mortua est". Iesus autem dixit,"non est mortua sed dormit". Utrumque uerum est: "mortua est uobis, mihi dormit". Annorum duodecim erat puella, et annis duodecim erat mulier perpessa. Peccata non credentium apparent initio fidei credentium. Unde dicitur,"credidit Abraham Deo et reputatum est ei ad iustitiam"». [FG2015]*
<Paral. Thomae de Aquino> CMT9,23-26 § 5.5 [MM2019]

^BE ¶Codd. : Li447 (24rb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹²⁹ quidem] om. Ed1953

¹³⁰ vobis] nobis Li447

^marg.| {CMC5d3.5} BEDA. − Hominibus enim mortua erat qui suscitare nequiverant. Deo dormiebat in cuius dispositione et anima vivebat et caro resuscitanda quiescebat. Unde mos apud Christianos obtinuit ut mortui, qui resurrecturi esse¹³¹* non dubitantur, dormientes vocentur.^BF ^bt
Sequitur:

^bt ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 499.415-419: «Hominibus mortua qui suscitare nequiuerant deo dormiebat in cuius dispositione et anima recepta uiuebat et caro resuscitanda quiescebat. Vnde mos christianus obtinuit ut mortui qui resurrecturi esse non dubitantur dormientes uocentur sicut apostolus, nolumus, inquit, uos ignorare fratres de dormientibus ut non contristemini sicut et ceteri qui spem non habent». [FG2017]

^BF ¶Codd. : Li447 (24va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹³¹ esse] om. Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,40

Et irridebant eum.

^marg.| {CMC5d3.6} THEOPHYLACTUS. − Derident autem eum tamquam ulterius non posset aliquid facere sed ipsimet¹³²* contra seipsos attestantes disputant¹³³*, tamquam vere mortuam suscitaverit et ideo miraculosum erit, si suscitaverit eam.^BG ^bu

^bu ¶Fons^G: Theophylactus, Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 5, 40), PG 123, 545B7-11 . [CGC2015]

^BG ¶Codd. : Li447 (24va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹³² ipsimet] ipsemet Ed1953

¹³³ disputant] disputat Ed1953

^marg.| {CMC5d3.7} BEDA. − Quia ergo verbum resuscitantis irridere quam credere malebant, merito foras excluduntur, utpote indigni qui potentiam resuscitantis ac resurgentis mysterium viderent.^BH ^bv
Unde sequitur:

^bv ¶Fons: Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 499.427-430: «Quia uerbum resuscitantis irridere quam credere malebant merito foras excluduntur utpote indigni qui potentiam resuscitantis ac resurgentis mysterium uiderent». [FG2017]*

^BH ¶Codd. : Li447 (24va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

Ipse vero eiectis omnibus¹³⁴* etc.

¹³⁴ omnibus] + assumit secum patrem et matrem puelle Ed1953

^marg.| { CMC5d3.8} CHRYSOSTOMUS. − Vel, ut¹³⁵ ostentationem auferret, propter hoc non omnes secum esse sinit; ut vero testes postmodum haberet divine virtutis, tres precipuos ex discipulis elegit et patrem et matrem puelle tamquam pre omnibus magis necessarios. Manu vero et verbo puellam vivificat.
Sequitur enim ¹³⁶* :

¹³⁵ Vel ut] Velud Mt366

¹³⁶ Sequitur enim] Unde sequitur Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,41

Et, tenens manum puelle, ait illi: Thabitha¹³⁷ cumi, quod est interpretatum ‘puella tibi dico surge‘.

¹³⁷ Thabitha Li447@ Li447 ] talitha Weber

^marg.| Manus enim Iesu vivificativa existens, mortuum corpus vivificat. Vox autem iacentem excitat.^BI ^bw
Unde sequitur:

^bw ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum (Mc. 5, 41) [CPG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 113r3-28 ; Vat. gr. 358 f. 132v.3-33 : «ἅμα δὲ καὶ τὸν κόμπον ἀφαιρῶν τοῦ πράγματος, διὸ καὶ οὐ παντας εἰσελθεῖν αὐτῷ εἴασεν ἵνα δὲ πἀλιν μάρτυρας ἔχῃ τῆς ἐνθέου δυνάμεως﮲ἀναγκαίως μαθητῶν μὲν τοὺς ἀρίστους τρεῖς παρέλαβε καὶ τὸν πατέρα τῆς παιδὸς καὶ τὴν μητέρα, ὡς πάντων ἀναγκαιοτέρων. Χειρὶ δὲ καὶ λόγῳ ζωοποιεῖ τὴν παῖδα﮲ἡ γὰρ χεὶρ τοῦ Ἰησοῦ ζωτικὴ οὖσα τὸν νεκρὸν ἐξωοποιεῖ. Ὁ δὲ λόγος διαστῆναι αὐτὴν καὶ βαδίζειν ἐκεύλευσεν».
<non hab.> [CPG C125.2]: Cramer; Possinus, p. 117 (Tolosanus) [ADL2019] [MM2019]

^BI ¶Codd. : Li447 (24va ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Mc. 5,42

Et confestim surrexit puella et ambulavit.

^marg.| {CMC5d3.9} HIERONYMUS. De optimo genere interpretandi. − Arguat aliquis evangelistam mendacii, quare exponendo addiderit¹³⁸ tibi dico cum in hebreo¹³⁹* thabitha cumi tantum significet ‘puella surge’. Sed ut¹⁴⁰* sensum vocantis et imperantis exprimeret, addidit¹⁴¹* : T ibi dico ¹⁴²* .^BJ ^bx
Sequitur:

^bx ¶Fons: Hieronymus , Epistula 57 (De optimo genere interpretandi), § 7, CSEL 54, p. 512.11-14: «arguite evangelistam mendacii, quare addiderit tibi dico, cum in hebraeo tantummodo sit puella, surge: sed ut ἐμφατικώτερον faceret et sensum uocantis et imperantis exprimeret, addidit tibi dico». [MM2019]

^BJ ¶Codd. : Li447 (24vb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹³⁸ addiderit] addidit Mt366

¹³⁹ hebreo] hebraico Ed1953

¹⁴⁰ ut] + emphaticoteron faceret et Ed1953

¹⁴¹ addidit] addit Ed1953

¹⁴² dico] + surge Ed1953

Erat autem annorum duodecim.

^marg.| {CMC5d3.10} GLOSSA<TOR>. − Hoc evangelista addidit ad ostendendum puellam huius etatis esse quod poterat ambulare. In ambulatione eius non solum suscitata sed et¹⁴³* perfecte sanata ostenditur.^BK ^by
Sequitur:

^by ¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.<non hab.> Glossa ordinaria in loc. cit.; LLT; PL [MM2019]

^BK ¶Codd. : Li447 (24vb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹⁴³ et] etiam Ed1953

Et obstupuerunt stupore maximo¹⁴⁴ et precepit illis vehementer ut nemo id sciret.

¹⁴⁴ maximo] magno Ed1953

Numérotation du verset Mc. 5,43

Et iussit¹⁴⁵ illi dare¹⁴⁶* manducare.

¹⁴⁵ iussit interl. Li447@] om. Li447

¹⁴⁶ illi dare Li447@ Li447 ] illi dari Ed1953, dare illi Weber

^marg.| {CMC5d3.11} CHRYSOSTOMUS. − Ad demonstrandum quod eam vere suscitaverit et non secundum phantasiam.^BL ^bz

^bz ¶Fons^G: <revera> Catena Graecorum Patrum in Marcum, [CG C125.1]: Vat. gr. 756, f. 113r29-33 : «εἰς ἀπόδειξιν δὲ τοῦ μὴ κατὰ φαντασίαν αὐτὴν ἐγηγέρθαι ἀλλ’ ἀληθῶς [...]».
<potius quam> [CPG C125.2]: Cramer, p. 321.14-15 « Σχόλιον [ scrips., σκόλιον Cramer] ἄλλο ἔτι τινος : εἰς ἀπόδειξιν τοῦ ἀληθῶς αὐτὴν ἐγηγέρθαι καὶ ού δοκήσει τινὶ καὶ φαντασία, ἐπιτρέπει τοῦ φαγεῖν αὐτῇ δοθῆναι διαπάντες τοῦτο γὰρ καὶ αὐτὸς ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν ποιεῖ πρὸς βεβαίωσιν τῆς πληροφορίας».
<vel> Possinus, p. 117 (Tolosanus).
<non hab.> Pas de source signalée par Lamb2012.
¶Nota Les autres versions de la CGP développent ici la même idée de manière différente. La sentence de Thomas traduit littéralement le texte du ms. Vg756. Les ms. de Cramer introduisent par la mention “autre scholion encore d’un autre ”. [ADL2019] [MM2019]

^BL ¶Codd. : Li447 (24vb ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CMC5d3.12} BEDA. − [b] Mystice autem salvata a profluvio sanguinis muliere, mox filia archisynagogi mortua nuntiatur quia dum Ecclesia gentium a vitiorum labe mundata, et ob fidei meritum filia est cognominata, continuo synagoga perfidie simul et invidie zelo soluta est: perfidie quidem, quia in Christo credere noluit; invidie vero quia Ecclesiam credere doluit. Et quod aiebant nuntii archisynagogo^ca: Quid ultra vexas magistrum? Per eos hodie¹⁴⁷ dicitur qui a Deo destitutum synagoge statum vident ut restaurari posse non credant ideoque pro resuscitatione illius supplicandum esse non¹⁴⁸* estimant. Sed si archisynagogus, id est cetus doctorum legis, credere voluerit, et subiecta ei synagoga salva erit. Quia vero synagoga¹⁴⁹ letitiam dominice inhabitationis merito infidelitatis amisit, quasi inter flentes et eiulantes mortua iacet. [c] Tenens autem puelle manum Dominus eam suscitavit quia nisi prius mundate fuerint manus Iudeorum, que sanguine plene sunt, synagoga mortua non resurget. [a] In sanatione autem hemorrhoisse mulieris, et suscitatione puelle, salus ostenditur generis humani, que a Domino ita dispensata est, ut primo aliqui ex Israel ad fidem venirent, deinde « plenitudo gentium intraret, ac sic omnis Israel salvus fieret »^cb. [d] Annorum autem duodecim erat puella, et annis duodecim mulier erat passa quia peccata non credentium apparuerunt in ¹⁵⁰ initio fidei credentium. Unde dicitur: ^cc: « Credidit Abraham Deo, et reputatum est ei ad iustitiam ».^BM ^cd

^ca Mc. 5, 35.

^cb Rm. 11, 25-26.

^cc Gn. 15, 6; Rm. 4, 3.

^cd ¶Fons: [a] Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 495.261-269: «In hac lectione ubi archisinagogus saluare filiam petit suam sed pergente ad domum eius domino praeoccupat emorousa mulier praeripit sanitatem ac deinde filia archisinagogi ad optatam peruenit sanitatem immo de morte reuocata est ad uitam salus ostenditur generis humani quae domino in carne ueniente ita dispensata est ut primo aliqui ex israhel ad fidem uenirent deinde plenitudo gentium intraret et sic omnis israhel saluus fieret». [b] Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 498.384-499.410: «Saluata a profluuio sanguinis muliere mox filia principis mortua nuntiatur quia dum ecclesia a uitiorum labe mundata et ob fidei meritum filia est cognominata continuo sinagoga perfidiae simul inuidiae que lege soluta est perfidiae quidem quia in christo credere noluit inuidiae uero quia ecclesiam credidisse doluit. Scriptum namque est in actibus apostolorum: sequenti autem sabbato paene uniuersa ciuitas conuenit audire uerbum domini, uidentes autem turbas iudaei repleti sunt zelo et contradicebant his quae a paulo dicebantur maledicentes. Et quod aiebant nuntii archisinagogo, quid ultra uexas magistrum, per eos hodieque dicitur qui adeo destitutum sinagogae statum uident ut restaurari posse non credant ideo que pro resuscitatione illius supplicandum esse non aestiment. Sed quae inpossibilia sunt apud homines possibilia sunt apud deum. Vnde apte sequitur: iesus autem uerbo quod dicebatur audito ait archisinagogo: noli timere tantummodo crede. Archisinagogus coetus doctorum legis accipitur de quo dominus ait: super cathedram moysi sederunt scribae et Pharisaei. Qui si credere ipse uoluerit, etiam subiecta ei sinagoga salua erit. Et ueniunt in domum archisinagogi et uident tumultum et flentes et heiulantes multum. Et laetentur, inquit, omnes qui sperant in te in aeternum exultabunt, et inhabitatis in eis. Quia uero sinagoga laetitiam hanc dominicae inhabitationis merito infidelitatis amisit quasi inter flentes et heiulantes mortua iacet». [c] Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 500.445-447: «Tenens autem manum puellae dominus suscitauit eam quia, nisi prius mundatae fuerint manus iudaeorum quae sanguine plenae sunt, sinagoga eorum mortua non consurgit». [c] <revera> Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 30.44-47: «Annorum duodecim erat puella, et annis duodecim erat mulier perpessa. Peccata non credentium apparent initio fidei credentium. Unde dicitur,"credidit Abraham Deo et reputatum est ei ad iustitiam"». [FG2017]

^BM ¶Codd. : Li447 (25ra ) Ed1953 {MM2019}

¹⁴⁷ hodie] hodio cacogr. Li447

¹⁴⁸ esse non] inv. Li447

¹⁴⁹ synagoga] om. Li447

¹⁵⁰ in] om. Li447

^marg.| {CMC5d3.13} GREGORIUS. In quarto Moralium. ¹⁵¹* − Moraliter vero redemptor noster puellam in domo, iuvenem vero extra portam, in sepulcro autem Lazarum suscitat. Adhuc quidem in domo mortuus iacet qui latet in peccato. Iam quasi¹⁵²* extra portam educitur cuius iniquitas usque ad vecordiam publice perpetrationis aperitur. Sepulture vero aggere premitur qui in¹⁵³* perpetratione nequitie etiam usu consuetudinis pressus gravatur.^BN ^ce

^ce ¶Fons: Gregorius Magnus , Moralia in Iob, lib. 4, § 27, CCSL 143, lin. 111 sqq.: «Vnde et redemptor noster puellam in domo, iuuenem extra portam, in sepulcro autem lazarum suscitat. Adhuc quippe in domo mortuus iacet, qui latet in peccato. Iam quasi extra portam educitur cuius iniquitas usque ad inuerecundiam publicae perpetrationis aperitur. Sepulturae uero aggere premitur, qui in perpetratione nequitiae etiam usu consuetudinis pressus grauatur». [MM2019]

^BN ¶Codd. : Li447 (25ra ) Ed1953 {MM2019}

¹⁵¹ in quarto Li447 ] om. Ed1953

¹⁵² quasi] om. Ed1953

¹⁵³ in] om. Ed1953

^marg.| {CMC5d3.14} BEDA. − [c] Et notandum quod [e] leviores et quotidiani erratus, levioris penitentie possunt remedio curari. Unde iacentem in¹⁵⁴ conclavi dominus facillima voce puellam resuscitat dicens: P uella, surge ; [f] ut vero quatriduanus mortuus sepulcri claustra evadere posset, fremuit spiritu, turbavit seipsum, lacrimas fudit. [d] Quanto igitur gravior anime mors ingruerit¹⁵⁵*, tanto acrior necesse est ut penitentis fervor¹⁵⁶ insistat. [g] Sed et hoc notandum quia publica noxa publico eget remedio. [i] Unde Lazarus de monumento vocatus populis innotuit. [h] Levia autem peccata, secreta queunt penitentia deleri unde puella in domo iacens paucis arbitris exsurgit, eisdemque ut nemini id¹⁵⁷* manifestent precipitur. [a] Turba etiam foris eicitur ut puella suscitetur quia si non prius a secretioribus cordis expellitur secularium multitudo curarum, anima que intrinsecus iacet mortua, non resurgit. [b] Bene autem surrexit et ambulabat¹⁵⁸* quia anima a peccatis resuscitata, non solum a sordibus scelerum exurgere sed et¹⁵⁹ in bonis proficere debet¹⁶⁰ operibus. Et mox necesse est ut celesti pane satietur, divini scilicet¹⁶¹ verbi et altaris particeps effecta.^BO ^cf

^cf ¶Fons: [a] Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 499.430-500.433: «Item foras turba eicitur ut puella suscitetur quia, si non prius a secretioribus cordis expellitur importuna saecularium multitudo curarum, anima quae intrinsecus iacet mortua non resurgit». <cuius fons> Gregorius Magnus , Moralia in Iob, lib. 18, § 43, CCSL 143, lin. 42 sqq.
<Paral. Thomae de Aquino> CMT9d5.17 (Gregorius).
[b] Beda Venerabilis, In Marci evangelium expositio, lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 500.449-461: «Bene surrexit et ambulabat. Quemcumque enim peccatis mortuum supernae manus miserationis resuscitura tetigerit non solum a sordibus et ueterno scelerum exsurgere sed et in bonis continuo proficere debet operibus uidelicet iuxta psalmistam ingrediens sine macula et opera exercens iustitiae. Et obstipuerunt stupore maximo. Et praecepit illis uehementer ut nemo id sciret et dixit dari illi manducare. Ad testimonium quidem uerae resuscitationis dari puellae manducare praecepit ne non ueritas sed fantasma quod apparebat ab incredulis putaretur. Sed et si quis a spiritali morte surrexerit, caelesti necesse est mox pane satietur et diuini scilicet uerbi et sacrosancti altaris particeps effectus». Beda Venerabilis, In Mc, lib. 2, c. 5, CCSL 120, p. 501.481-501: «[c] Notandum autem quod [d] quanto grauior animae mors ingruerit tanto acrior necesse est ut resurgere mereatur paenitentis feruor insistat. [e] Nam leuiores et cotidiani erratus leuioris paenitentiae possunt remedio curari. Quod occulte uolens ostendere dominus iacentem in conclaui mortuam facillima ac breuissima uoce resuscitat dicens, puella surge, quam etiam ob facilitatem resuscitandi iam mortuam fuisse negauerat. Delatum autem foras iuuenem mortuum pluribus ut reuiuiscere debeat dictis corroborat cum ait: iuuenis tibi dico surge. [f] Quatriduanus uero mortuus ut longa prementis sepulchri claustra euadere posset fremuit spiritu iesus turbauit se ipsum lacrimas fudit rursum fremuit ac magna uoce clamauit: lazare ueni foras, et sic tandem qui erat desperatus discusso tenebrarum pondere uitae luci que redditur. [g] Sed et hoc notandum quod quia “publica noxa publico eget remedio” [h] leuia autem peccata leuiori et secreta queunt paenitentia deleri puella in domo iacens paucis arbitris exsurgit eisdem que uehementer ut nemini id manifestent praecipitur. Iuuenis extra portam turba multa comitante atque intuente suscitatur. [i] Lazarus de monumento uocatus in tantum populis innotuit ut ob eorum qui uidere testimonium plurimae domino turbae cum palmis occurrerent et multi propter illum abirent ex iudaeis et crederent in iesum». [FG2017]
<ex quo> [g] Cf. Decretum Gratiani, 2, 33, 3, de paenitentia, dist. 1, canon 87, dictum post, Friedberg, p. 1186: «Et publica noxa (ut Augustinus testatur) publico eget remedio».
<Paral. Thomae de Aquino>: CMT9d5.18 (Rabanus). [MM2019]

^BO ¶Codd. : Li447 (25ra ) Mt366 Ed1953 {MM2019}

¹⁵⁴ in] et Li447

¹⁵⁵ ingruerit] om. Ed1953

¹⁵⁶ penitentis fervor] inv. Li447

¹⁵⁷ id] om. Ed1953

¹⁵⁸ ambulabat] ambulat Ed1953

¹⁵⁹ et] etiam Li447

¹⁶⁰ debet] de Li447 ( cacogr. )

¹⁶¹ scilicet] om. Li447

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Thomas de Aquino. Catena aurea (Mc. Capitulum 5 ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=catena&numLivre=56&chapitre=56_5)

Signaler un complément d'information

Notes :

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 5

<56. Catena aurea in Marcum>

Capitulum 5