Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Capitulum 4

Numérotation du verset Mc. 4,1

Et iterum cepit Iesus¹ docere

¹ Iesus Ω^S Li447@ Li447 Rusch ] om. CorS1 Ω^J Ω^L Weber

ad mare

et congregata est ad eum turba multa

ita ut in navim² ascendens

² navim Ω^S Ω^J2 Rusch ] navem Ω^J* Ω^L Li447@

sederet in mari.

Et omnis turba

circa³ mare super terram erat

³ circa Ω^L Rusch Weber ] contra Li447@

Numérotation du verset Mc. 4,2

et docebat illos⁴ in parabolis multa

⁴ illos Ω^J Ω^L Li447@ Rusch ] illis Li447 , eos Ω^S Weber

et dicebat illis in doctrina sua:

Numérotation du verset Mc. 4,3

Audite. Ecce

exiit

seminans ad seminandum.

Numérotation du verset Mc. 4,4

Et dum seminat

aliud cecidit circa⁵

⁵ circa Ω^S Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber ] secus Rusch

viam et venerunt volucres et comederunt⁶ illud.

⁶ et venerunt... comederunt Cor1

Numérotation du verset Mc. 4,5

Aliud vero cecidit super petrosa

ubi non habuit terram multam⁷

⁷ multam Ω^J2 Ω^L Li447@ Rusch Weber ] multã Ω^J*

et statim exortum est

quoniam non habebat⁸ altitudinem terre,

⁸ habebat Ω^J Ω^L Li447@ Weber ] habuit Rusch

Numérotation du verset Mc. 4,6

et quando exortus est sol

exestuavit⁹ et eo quod non habebat¹⁰ radicem

⁹ exestuavit CorS2 Ω^L Li447@ Rusch Weber ] estuavit CorS2 ( al. ) Ω^J Ω^S |

¹⁰ habebat Ω^J Ω^S Rusch ] haberet Ω^L Li447@ Weber |

exaruit.

Numérotation du verset Mc. 4,7

Et aliud cecidit in spinas

et ascenderunt spine

et suffocaverunt¹¹ illud

¹¹ suffocaverunt Ω^L Li447@ Rusch Weber ( plerique codd .)] offocaverunt Weber (S M)

fructum non dedit.

Numérotation du verset Mc. 4,8

Et aliud cecidit in terram bonam

et dabat fructum ascendentem et crescentem et afferebat unum triginta¹²

¹² triginta Cas239 Cor1 (lectio certior: XXX) CorS1 (al.) CorS2 (quidam) Ω^J Ω^L Li447@ Rusch ] Brescianus tricesimum CorS1 (quidam) Ω^S

et aliud¹³ sexaginta¹⁴

¹³ aliud Ω^S Ω^J Rusch ] unum Brescianus Cor1 CorS1 = CorS2 (al., quidam) Ω^L Li447@ Weber |

¹⁴ sexaginta Cas239 Cor1 (lectio certior: LX) CorS1 (al.) CorS2 (quidam) Ω^L Li447@ Rusch Weber ] Brescianus sexagesimum Brescianus CorS1 (quidam) Ω^S |

et unum centum¹⁵.

¹⁵ centum Cas239 Cor1 (lectio certior) CorS1 (al.) CorS2 ( quidam ) Ω^L Li447@ Rusch Weber ] centesimum Brescianus CorS1 (quidam) CorS2 ( alii ) Ω^S | Et aliud cecidit... centum] CorS1 (quidam statim post hoc < UNUM> addunt litteram hanc: TRICESIMUM ET UNUM SEXAGESIMUM ET UNUM CENTESIMUM ; al. sic: UNUM TRIGINTA ET UNUM SEXAGINTA ET UNUM CENTUM set neutra littera est de cextii) CorS2 (quidam statim post hoc < CRESCENTEM> addunt istud ET AFFEREBAT UNUM TRIGINTA ET UNUM SEXAGINTA ET UNUM CENTUM ; alii autem habent sic: ET AFFEREBAT UNUM TRICESSIMUM ET UNUM SEXAGESIMUM ET UNUM CENTESIMUM sed neutra littera est de textu sed contra Glossa exponit)

Numérotation du verset Mc. 4,9

Et dicebat: Qui habet

aures

audiendi audiat.

Numérotation du verset Mc. 4,10

Et cum esset singularis

interrogaverunt eum hi qui cum eo erant¹⁶ duodecim

¹⁶ erant Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch ] + cum Weber

parabolam¹⁷ exponere¹⁸.

¹⁷ parabolã Ω^J Rusch , parabolam Ω^L Li447@ Clementina ] parabol’a Ω^S, de parabola Weber (P), parabolas Weber |

¹⁸ exponere Ω^S Li447@ Rusch ] om. CorS2 (intellige: exponere ) Ω^J Ω^L Weber |

Numérotation du verset Mc. 4,11

Et dicebat eis: Vobis

datum est nosse¹⁹mysterium regni Dei.

¹⁹ nosse Weber (D C) CorS2 (vel) Ω^S Rusch Clementina ] scire Φ Weber (A M Z P) CorS2 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Wordsworth, cognuscere G, om. Weber

Illis²⁰

²⁰ Illis Ω^L Som40 Rusch ] Ceteris P631

autem qui foris sunt

in parabolis omnia²¹ fiunt,

²¹ in parabolis - omnia Ω^J Ω^L Li447@ Weber ] inv. Rusch

Numérotation du verset Mc. 4,12

ut videntes

videant

et non videant.

Et audientes audiant

et non intelligant

nequando

convertantur et dimittantur eis peccata.

Numérotation du verset Mc. 4,13

Et ait illis: Nescitis parabolam hanc

et quomodo omnes parabolas cognoscetis?

Numérotation du verset Mc. 4,14

Qui seminat, verbum seminat.

Numérotation du verset Mc. 4,15

Hi autem sunt²²

²² sunt Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch ] om. Ω^S

qui circa viam ubi

seminatur verbum, et cum audierint confestim venit Satanas et aufert verbum quod seminatum est in cordibus²³ eorum.

²³ cordibus Ω^L Li447@ Ω^S Rusch ] corda Weber

Numérotation du verset Mc. 4,16

Et hii sunt similiter qui super petrosa²⁴ seminantur

²⁴ super petrosa Ω^J Ω^L Rusch Weber ] supra petrosa Li447 Li447@ , supra petram Ω^S

qui cum audierint verbum statim cum gaudio accipiunt²⁵ illud

²⁵ accipiunt Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] suscipiunt Rusch Wordsworth (E)

Numérotation du verset Mc. 4,17

et non habent radicem in se,

sed temporales sunt.

Deinde,

orta tribulatione

et persecutione,

propter verbum, confestim²⁶ scandalizantur.

²⁶ confestim Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber ] statim Ω^S

Numérotation du verset Mc. 4,18

Et alii sunt qui in spinis seminantur.

Hi sunt qui verbum audiunt

Numérotation du verset Mc. 4,19

et erumne seculi

et deceptio divitiarum

et circa reliqua concupiscentie

introeuntes suffocant²⁷ verbum

²⁷ suffocant] CorS2 ( intellige: “strangulant guttur mentis nec bonum desiderium ad corda hominum intrare sinunt. Ex hoc patet quod in ea# produci debet sicut Ez. 36 [v. 26-36]. Lege notam ibi. ” [ cf. Glossa ] )

et sine fructu efficitur.

Numérotation du verset Mc. 4,20

Et hi sunt qui super terram bonam

seminati sunt, qui audiunt verbum et suscipiunt et fructificant

unum triginta²⁸

²⁸ triginta Ω^J Ω^L Li447@ Rusch ] tricesimum Ω^S, tringinta cacogr. Rusch

unum²⁹ sexaginta³⁰

²⁹ unum Ω^S Rusch Clementina ] et praem. Ω^J Ω^L Weber |

³⁰ sexaginta Ω^J Ω^L Li447@ Rusch ] sexagesimum |

et unum centum³¹.

³¹ centum Ω^L Li447@ Rusch Weber ] centesimum Ω^S, + qui habet aures audiendi audiat Ω^J

Numérotation du verset Mc. 4,21

Et³² dicebat illis: Numquid venit

³² Et Ω^J Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] set Li447@

lucerna

ut sub modio

ponatur aut sub lecto?

Nonne ut super candelabrum

ponatur?

Numérotation du verset Mc. 4,22

Non est enim³³

³³ est enim Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Weber Clementina

aliquid³⁴ absconditum quod non manifestetur.

³⁴ aliquid Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch ] om. Ω^J

Nec factum est occultum sed ut in³⁵ palam veniat³⁶.

³⁵ sed ut in Ω^L Li447 Rusch ] quod in Ω^S, quod non Ω^J, sed ut Li447@ |

³⁶ veniat Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] conveniat Ω^S |

Numérotation du verset Mc. 4,23

Si quis habet aures audiendi

audiat.

Numérotation du verset Mc. 4,24

Et dicebat illis: Videte

quid audiatis. In qua mensura

mensi fueritis remetietur vobis

et adiicietur vobis³⁷.

³⁷ et adiicietur vobis Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] om. Li447@

Numérotation du verset Mc. 4,25

Qui enim habet

dabitur illi.

Et qui non habet

etiam quod habet

auferetur ab eo³⁸.

³⁸ eo R Ω^S Ω^J Rusch ] illo Ω^L Li447@ Weber

Numérotation du verset Mc. 4,26

Et dicebat: Sic est regnum Dei

quemadmodum si homo

iaciat³⁹ sementem

³⁹ iaciat Ω^JΩ^L P17234 Ω^S Rusch Weber ] iaceat Li447@ , iactet Li447

in terram

Numérotation du verset Mc. 4,27

et dormiat

et exsurgat nocte

et⁴⁰ die

⁴⁰ et Ω^S Li447@ Rusch ] ac Ω^J Ω^L Weber

et semen germinet et increscat

dum nescit ille.

Numérotation du verset Mc. 4,28

Ultro enim terra⁴¹ fructificat

⁴¹ terra Ω^J Ω^L Li447@ (sup. v.) Li447 Ω^S Weber ] om. Rusch (hapax )

primum herbam,

deinde spicam,

deinde plenum fructum⁴² in spica⁴³.

⁴² fructum CorS2 (textus Parisiensis; Ambrosius in Exameron quarto) Cor3 (al.) Ω^S] frumentum CorS2 ( al. ; Rabanus libro decimo capitulo undecimo habet et Gregorius in Moralium sed Parisiensis non tangit textum nisi fructum ) Ω^J Ω^L Li447@ Rusch |

⁴³ spica Ω^L Weber ] spicam Φ Weber (M Z G) |

Numérotation du verset Mc. 4,29

Et cum produxerit⁴⁴ fructus⁴⁵, statim mittit⁴⁶ falcem

⁴⁴ produxerit Rusch ] in se praem. Ω^S, se praem. Ω^J Ω^L Weber , ex se praem. CorS1 Li447 Li447@ |

⁴⁵ fructus CorS1 Ω^J Li447@ Rusch Weber ] fructum CorS1 (al.) Ω^S |

⁴⁶ mittit Ω^L Li447@ Ω^S Rusch Weber ] mittet Ω^J |

quoniam adest messis.

Numérotation du verset Mc. 4,30

Et dicebat: Cui assimilabimus regnum Dei,

Numérotation du verset Mc. 4,31

aut cui parabole comparabimus illud? Sicut granum sinapis

quod cum seminatum fuerit⁴⁷ in terra⁴⁸

⁴⁷ fuerit Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber ] est Ω^S |

⁴⁸ terra Ω^J Ω^L Rusch Weber ] terram Li447@ |

minus est

omnibus seminibus que sunt in terra.

Numérotation du verset Mc. 4,32

Et cum natum⁴⁹ fuerit ascendit in arborem⁵⁰

⁴⁹ natum Ω^J² (rubr. exp. et cancel.) Ω^S Rusch Clementina ] seminatum Ω^J* Ω^L Li447@ Weber |

⁵⁰ in] ni cacogr. Rusch | in arborem Cor2 Ω^J Ω^S Rusch Sixtina cf. Lc. 13, 19] om. Ω^L Li447@ Clementina Weber |

et fit maius omnibus

oleribus

et facit ramos magnos⁵¹

⁵¹ ramos magnos Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] inv. Rusch

ita ut possint sub umbra eius

aves celi

habitare.

Numérotation du verset Mc. 4,33

Et talibus multis parabolis loquebatur eis verbum

prout poterant audire.

Numérotation du verset Mc. 4,34

Sine parabola autem non loquebatur eis.

Seorsum

autem discipulis suis

disserebat

omnia.

Numérotation du verset Mc. 4,35

Et ait illis in illa die⁵² cum sero esset factum:

⁵² illa die Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber Clementina ] inv. Rusch

Transeamus contra.

Numérotation du verset Mc. 4,36

Et dimittentes turbam assumunt eum ita ut erat in navi

et alie naves erant cum illo⁵³.

⁵³ illo Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] eo Ω^J

Numérotation du verset Mc. 4,37

Et facta est procella magna venti

et fluctus mittebat in navim⁵⁴

⁵⁴ navim Ω^J Ω^S] navem Ω^L Weber

ita ut impleretur navis.

Numérotation du verset Mc. 4,38

Et erat ipse in puppi⁵⁵

⁵⁵ puppi Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber ] navi Rusch (hapax), + navis Wordsworth (L)

super⁵⁶ cervical

⁵⁶ super Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch ] supra Ω^J Weber

dormiens.

Et excitant eum⁵⁷

⁵⁷ Et excitant eum Cor3 (al.) Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] Excitantes eum Ω^J

et⁵⁸ dicunt

⁵⁸ et Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch] om. Ω^J

illi⁵⁹: Magister non ad te pertinet quia⁶⁰ perimus?

⁵⁹ illi Ω^J Rusch Clementina ] ei Ω^L Li447@ Weber |

⁶⁰ quia Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber ] quod Ω^S |

Numérotation du verset Mc. 4,39

Et exsurgens,

comminatus est⁶¹ vento

⁶¹ est Ω^J Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber] om. Li447@

et dixit mari:

Tace, obmutesce.

Et cessavit ventus. Et facta est tranquillitas magna.

Numérotation du verset Mc. 4,40

Et ait illis: Quid timidi estis?

Necdum habetis fidem?

Et timuerunt

timore magno⁶² et dicebant ad alterutrum: Quis putas est iste

⁶² timore magno Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. Ω^J Weber

quia⁶³ et⁶⁴ ventus⁶⁵ et mare obediunt ei⁶⁶?

⁶³ quia Li447 Rusch Weber] qui Li447@ |

⁶⁴ et Ω^J Rusch Weber] om. Ω^S Li447 Li447@ |

⁶⁵ ventus Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] venti Li447 Li447@ |

⁶⁶ Quis putas... ei] CorS2 ( iste sub .e. usque ei. Vel ISTE interrogative et tunc QUIA etc. depressive ) |

Capitulum 4

Numérotation du verset Mc. 4,1

Et iterum cepit Iesus¹ docere

¹ Iesus Ω^S Li447@ Li447 Rusch ] om. Cor1 ^L CorS1 Ω^J Ω^L Weber

^marg.| EODEM DIE. Unde Mattheus post superiorem sermonem continuo subiunxit^a: ‘In illo die exiens de domo sedebat iuxta mare’ etc.

^a Cf. Mt. 13, 1: « In illo die exiens Iesus de domo, sedebat secus mare ».

^marg.| CEPIT IESUS DOCERE. BEDA. Exiens de domo ubi demonium habere dicitur, docet ad mare ut ostenderet se ob perfidie culpam Iudeam relicturum et ad gentes transiturum. Unde apte premittitur, quia predicante eo in domo, mater et fratres foris steterunt.

^marg.| HIERONYMUS. Cepit docere ad mare ut locus indicet auditores amaros et instabiles. Et ideo in parabolis loquitur, ut qui non intelligerent ab apostolis quos contemnebant inquirentes discerent mysterium regni quo carebant. Mare mundus est qui, gustatus amarus est, et vitiorum fluctibus inquietus. Sed ab ipso Domino eripiuntur predestinati qui amara dulcificat, tristia convertit in gaudium, egritudinem in salutem.

ad mare

^interl.| gentes tumidas et amaras

et congregata est ad eum turba multa

^interl.| BEDA. Frequentia populorum ad fidem confluentium

ita ut in navim² ascendens

² navim Ω^S Ω^J2 Rusch ] navem Ω^J* Ω^L Li447@

^marg.| NAVIM. BEDA. Ecclesiam que est in mari, inter infideles, quam Deus gratia sue visitationis illustrat et dilectam sibi mansionem consecrat.

sederet in mari.

^marg.| infidelium

Et omnis turba

^marg.| ET OMNIS TURBA. HIERONYMUS. Hi sunt qui nuper ad audiendum verbum venerunt, et inde pietate animi, ab amaritudine reproborum tamquam a mari secuti sunt, sed nondum cum Domino in navi sunt, quia nondum celestibus mysteriis vel sacramentis que desiderant imbuti sunt.

circa³ mare super terram erat

³ circa Ω^L Rusch Weber ] contra Li447@

Numérotation du verset Mc. 4,2

et docebat illos⁴ in parabolis multa

⁴ illos Ω^J Ω^L Li447@ Rusch ] illis Li447 , eos Ω^S Weber

^marg.| IN PARABOLIS.⁵ [1.1] Parabola est rerum natura discrepantium sibi ⁶ sub aliqua {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 970ra ; facsim., p. 99a} similitudine facta comparatione⁷. More sue prudentie⁸ loquitur ⁹, ut qui celestia capere non poterant per similitudinem terrenam auditam percipere potuissent. [1.2] Grece ‘similitudo’ dicitur quando quod intelligi volumus, per aliquas comparationes indicamus, ut ferrum¹⁰ aliquem durum, velocem ventis comparamus et avibus¹¹. [2] Idem fit in tricesimo¹² sexagesimo et centesimo fructu, id est¹³ lege prophetia et¹⁴ evangelio quod in ore trium testium mysterium regni in monte ostensum, id est Moysi et Elie et Iesu consistit.^A ^b

^b ¶Fons : [1] Hieronymus ( pseudo) , In Mc., interpolatio Cassiodori, CCSL 82, appendix, p. 88.43-50 « [1.1] Parabola est natura discrepantium rerum sub aliqua similitudine facta comparatio: more prouidentiae suae, ut qui caelestia capere non poterant, per similitudines terrenas audita percipere potuissent [1.2] Greco uocabulo dicitur similitudo, quando illud quod intellegi uolumus per comparationes aliquas indicamus. Sic enim ferreum quempiam dicimus, quando durum ac fortem desideramus intellegi; cum uelocem, uentis aut auibus comparamus». << [1.1] Cassiodorus , Expositio Psalmorum (Ps. 68), CCSL 97, p. 611.285-288: «Parabola est enim natura discrepantium rerum sub aliqua similitudine facta comparatio: more prouidentiae suae, ut qui caelestia capere non poterant, per terrenas similitudines audita percipere potuissent». [1.2] Cassiodorus , Expositio Psalmorum (Ps. 77), CCSL 98, p. 710.62-66: «Parabola enim graeco uocabulo dicitur similitudo, quando illud quod intellegi uolumus per comparationes aliquas indicamus. Sic enim ferreum quempiam dicimus, quando durum ac fortem desideramus intellegi; cum uelocem, uentis aut auibus comparamus». [2] Hieronymus ( pseudo) , In Mc. (Mc. 4, 8), CCSL 82, p. 25.6-9: «Quod in trigesimo et sexagesimo et centesimo fructu continetur, hoc est, lege et prophetia, et euangelio; quo in ore trium testium mysterium regni in monte ostensum, id est Moysi et Helias et Iesu, constat ».

^A ¶Codd. : Cas239 ( 127rb ) Som40 (141rb) Rusch

⁵ In parabolis] Ieronymus praem. Som40

⁶ sibi] om. Cas239

⁷ comparatione Som40* Rusch ] comparatio Cas239 Som40 ² ( al. m. cancel. et exp. –ne)

⁸ s. prud.] inv. Cas239

⁹ loquitur] om. Cas239 Som40

¹⁰ ferrum] ferreum Cas239 Som40

¹¹ comp. - et avibus] inv. Som40

¹² tricesimo] + et Som40

¹³ id est] om. Cas239

¹⁴ et] om. Cas239

et dicebat illis in doctrina sua:

Numérotation du verset Mc. 4,3

Audite. Ecce

^interl.| de sinu Patris^B

^B ¶Codd. : P631 ( 81r ) P11966 (158r) Som40 (141rb interl.) Rusch |Beda P631 P11966 ] om. Rusch

exiit

^interl.| Christus ^C

^C ¶Codd. : P631 ( 81r ) Rusch; om. Som40 (141rb)

^marg.| Christus in mundum. Vel de Iudea ad gentes. Unde Abacuc^c: «Egressus es in salutem populi tui» etc.^D

^c Hab. 3, 13.

^D ¶Codd. : marg.: P631 ( 81r ) P11966 (158r) P17234 (123r) Som40 (141rb) ; interl.: Rusch

seminans ad seminandum.

Numérotation du verset Mc. 4,4

Et dum {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 970ra ; facsim., p. 99a} seminat

^interl.| verbum, per se vel per suos^E

^E ¶Codd. : P11966 (158r) Som40 (141rb) Rusch

aliud cecidit circa¹⁵

¹⁵ circa Ω^S Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber ] secus Rusch

^interl.| circa

viam et venerunt volucres et comederunt¹⁶ illud.

¹⁶ et venerunt... comederunt Cor1

^marg.| ALIUD CECIDIT SECUS etc. Lucas^d: «Et conculcatum est et volucres celi comederunt». Via mens, metu carnalium cogitationum trita. Unde semen perit nec fructum affert, et a volucribus rapitur, id est a demonibus. Qui volucres celi dicuntur sive quia celestis et spiritualis nature, vel quia in aere habitant.

^d Lc. 8, 5.

Numérotation du verset Mc. 4,5

Aliud vero cecidit super petrosa

^interl.| BEDA. Duritiam proterve mentis

ubi non habuit terram multam¹⁷

¹⁷ multam Ω^J2 Ω^L Li447@ Rusch Weber ] multã Ω^J*

^interl.| BEDA. Lenitatem animi obedientis

et statim exortum est

^interl.| BEDA. Quia audito verbo ad horam delectantur

quoniam non habebat¹⁸ altitudinem terre,

¹⁸ habebat Ω^J Ω^L Li447@ Weber ] habuit Rusch

^interl.| BEDA. ^e Probitatem animi celesti disciplina exercitati et ad obediendum regulariter instituti^F

^e Beda] om. Rusch

^F ¶Codd. : Som40 (141va marg) Rusch

Numérotation du verset Mc. 4,6

et quando exortus est sol

^interl.| fervor persecutionis

exestuavit¹⁹ et eo quod non habebat²⁰ radicem

¹⁹ exestuavit CorS2 Ω^L Li447@ Rusch Weber ] estuavit CorS2 ( al. ) Ω^J Ω^S

²⁰ habebat Ω^J Ω^S Rusch ] haberet Ω^L Li447@ Weber

^interl.| firmi desiderii, quia homini ad horam tantum audito sermone delectantur

exaruit.

Numérotation du verset Mc. 4,7

Et aliud cecidit in spinas

^interl.| corda divitiarum cura sollicitata

et ascenderunt spine

^interl.| multiplicate sunt divitie

et suffocaverunt²¹ illud

²¹ suffocaverunt Ω^L Li447@ Rusch Weber ( plerique codd .)] offocaverunt Weber (S M)

^interl.| nec potest fructificare verbum

^interl.| ideo

fructum non dedit.

Numérotation du verset Mc. 4,8

Et aliud cecidit in terram bonam

^interl.| fidelem mentem

et dabat fructum ascendentem et crescentem et afferebat unum triginta²²

²² triginta Cas239 Cor1 (lectio certior: XXX) CorS1 (al.) CorS2 (quidam) Ω^J Ω^L Li447@ Rusch ] Brescianus tricesimum CorS1 (quidam) Ω^S

^interl.| fide sancte Trinitatis

^interl.| in coniugatis quod significat index et pollex ad significandum tricenarium quasi blando osculo iuncti^G

^G ¶Codd. : P631 ( 81r ) Rusch

et aliud²³ sexaginta²⁴

²³ aliud Ω^S Ω^J Rusch ] unum Brescianus Cor1 CorS1 = CorS2 (al., quidam) Ω^L Li447@ Weber

²⁴ sexaginta Cas239 Cor1 (lectio certior: LX) CorS1 (al.) CorS2 (quidam) Ω^L Li447@ Rusch Weber ] Brescianus sexagesimum Brescianus CorS1 (quidam) Ω^S

^interl.| in viduis

et unum centum²⁵.

²⁵ centum Cas239 Cor1 (lectio certior) CorS1 (al.) CorS2 ( quidam ) Ω^L Li447@ Rusch Weber ] centesimum Brescianus CorS1 (quidam) CorS2 ( alii ) Ω^S | Et aliud cecidit... centum] CorS1 (quidam statim post hoc < unum> addunt litteram hanc: tricesimum et unum sexagesimum et unum centesimum ; al. sic: unum triginta et unum sexaginta et unum centum set neutra littera est de cextii) CorS2 (quidam statim post hoc < crescentem> addunt istud et afferebat unum triginta et unum sexaginta et unum centum ; alii autem habent sic: Et afferebat unum tricessimum et unum sexagesimum et unum centesimum sed neutra littera est de textu sed contra Glossa exponit)

^interl.| in virginibus

Numérotation du verset Mc. 4,9

Et dicebat: Qui habet

^interl.| significat se alta dixisse

aures

^interl.| cordis

audiendi audiat.

^interl.| intelligat

Numérotation du verset Mc. 4,10

Et cum esset singularis

^interl.| secretus a turba

interrogaverunt eum hi qui cum eo erant²⁶ duodecim

²⁶ erant Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch ] + cum Weber

^interl.| discipuli

parabolam²⁷ exponere²⁸.

²⁷ parabolã Ω^J Rusch , parabolam Ω^L Li447@ Clementina ] parabol’a Ω^S, de parabola Weber (P), parabolas Weber

²⁸ exponere Ω^S Li447@ Rusch ] om. CorS2 (intellige: exponere ) Ω^J Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 4,11

Et dicebat eis: Vobis

^interl.| qui mecum, non his qui foris sunt

datum est nosse²⁹mysterium regni Dei.

²⁹ nosse Weber (D C) CorS2 (vel) Ω^S Rusch Clementina ] scire Φ Weber (A M Z P) CorS2 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Wordsworth, cognuscere G, om. Weber

^interl.| secreta Scripturarum

Illis³⁰

³⁰ Illis Ω^L Som40 Rusch ] Ceteris P631

^interl.| +vel: Ceteris ^H

^H ¶Codd. : Som40 ; om. P631 Rusch

autem qui foris sunt

^interl.| qui nolunt accedere

^interl.| non in navi mecum

in parabolis omnia³¹ fiunt,

³¹ in parabolis - omnia Ω^J Ω^L Li447@ Weber ] inv. Rusch

^interl.| non modo verba, sed et facta quia non poterant capere spiritualia que in eis tegebantur

Numérotation du verset Mc. 4,12

ut videntes

^interl.| exterius

videant

^interl.| exteriora

et non videant.

^interl.| corde

Et audientes audiant

^interl.| exterius

et non intelligant

^interl.| corde

nequando

^interl.| id est 'ut non'

convertantur et dimittantur eis peccata.

^interl.| quasi: ideo non convertuntur, nec remittuntur eis peccata

Numérotation du verset Mc. 4,13

Et ait illis: Nescitis parabolam hanc

^interl.| excitat attentionem^I

^I ¶Codd. : P17233 (83v) Rusch

et quomodo omnes parabolas cognoscetis?

Numérotation du verset Mc. 4,14

Qui seminat, verbum seminat.

Numérotation du verset Mc. 4,15

Hi autem sunt³²

³² sunt Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch ] om. Ω^S

^interl.| HI AUTEM SUNT. Differentias ponit eorum qui audiunt verbum. Sunt autem quidam, ut gentiles, qui nec audiunt.

qui circa viam ubi

^interl.| in quibus

seminatur verbum, et cum audierint confestim venit Satanas et aufert verbum quod seminatum est in cordibus³³ eorum.

³³ cordibus Ω^L Li447@ Ω^S Rusch ] corda Weber

^interl.| quia nulla fide, nullo intellectu, vel temptande utilitatis occasione percipiunt

Numérotation du verset Mc. 4,16

Et hii sunt similiter qui super petrosa³⁴ seminantur

³⁴ super petrosa Ω^J Ω^L Rusch Weber ] supra petrosa Li447 Li447@ , supra petram Ω^S

^marg.| BEDA. Hi utilitatem probant, desiderium gustant, sed adversa impediunt que formidant

qui cum audierint {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 970rb ; facsim., p. 99b} verbum statim cum gaudio accipiunt³⁵ illud

³⁵ accipiunt Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] suscipiunt Rusch Wordsworth (E)

Numérotation du verset Mc. 4,17

et non habent radicem in se,

^interl.| fidem firmam

sed temporales sunt.

^interl.| ad tempus credunt

Deinde,

^interl.| ergo

orta tribulatione

^interl.| interiori

et persecutione,

^interl.| de loco in locum

propter verbum, confestim³⁶ scandalizantur.

³⁶ confestim Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber ] statim Ω^S

Numérotation du verset Mc. 4,18

Et alii sunt qui in spinis seminantur.

^interl.| divitiis que diversis curis pungunt, quia permultis indigent qui permulta possident

Hi sunt qui verbum audiunt

Numérotation du verset Mc. 4,19

et erumne seculi

^interl.| curarum

et deceptio divitiarum

^interl.| appetitus deficiens

et circa reliqua concupiscentie

^interl.| acquirendi

^interl.| RELIQUA CONCUPISCENTIE etc. Quia preceptum est ; precipitur enim^f: “Concupisces sapientiam, serva mandata” etc. Et alibi: «Beatus vir qui timet Dominum in mandatis eius volet nimis»^g. He concupiscentie bone ; qui reliqua concupiscit aberrat.

^f Cf. Sir. 1, 33: « Fili, concupiscens sapientiam, conserva iustitiam, et Deus prebebit illam tibi ».

^g Ps. 112, 1.

introeuntes suffocant³⁷ verbum

³⁷ suffocant] CorS2 ( intellige: “strangulant guttur mentis nec bonum desiderium ad corda hominum intrare sinunt. Ex hoc patet quod in ea# produci debet sicut Ez. 36 [v. 26-36]. Lege notam ibi. ” [ cf. Glossa ] )

^interl.| id est strangulant guttur mentis, nec bonum desiderium ad cor transire sinunt

et sine fructu efficitur.

Numérotation du verset Mc. 4,20

Et hi sunt qui super terram bonam

^interl.| fidelem conscientiam

seminati sunt, qui audiunt verbum et suscipiunt et fructificant

^interl.| BEDA. Hi excipiunt, conservant et fructificant

unum triginta³⁸

³⁸ triginta Ω^J Ω^L Li447@ Rusch ] tricesimum Ω^S, tringinta cacogr. Rusch

^interl.| fidem Trinitatis in electorum cordibus

unum³⁹ sexaginta⁴⁰

³⁹ unum Ω^S Rusch Clementina ] et praem. Ω^J Ω^L Weber

⁴⁰ sexaginta Ω^J Ω^L Li447@ Rusch ] sexagesimum Ω^S

^interl.| perfectionem bone operationis, quia sex diebus ornatus mundi expletus est

et unum centum⁴¹.

⁴¹ centum Ω^L Li447@ Rusch Weber ] centesimum Ω^S, + qui habet aures audiendi audiat Ω^J

^interl.| BEDA. Perpetuam beatitudinem, quia centenarius a leva transfertur in dexteram digitali computatione

Numérotation du verset Mc. 4,21

Et⁴² dicebat illis: Numquid venit

⁴² Et Ω^J Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] set Li447@

^interl.| quasi: «Vobis datum noscere mysterium regni Dei»^h

^h Mt. 13, 11.

lucerna

^interl.| verbi Dei

ut sub modio

^interl.| vita nostra

^marg.| LUCERNA UT SUB. HIERONYMUS. Lucerna: verbum Dei. Modius aut lectus 'auditus inobedientium'. Candelabrum: apostoli, quos illuminavit verbum Dei. Absconditum et occultum quod palam fit cum a Domino tractatur.

^marg.| BEDA. Modius: vita nostra divina prescientia mensurata. Lectus: caro, in qua quiescit anima. Lucerna: verbum quod illuminat. Qui {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 970rb ; facsim., p. 99b} ergo, amore presentis vite et carnalis illecebre occultat verbum Dei, quasi sub modio vel lecto lucernam operit, quia ei carnis concupiscentias preponit.

ponatur aut sub lecto?

^interl.| carne

Nonne ut super candelabrum

^interl.| corpus

^marg.| NONNE UT SUPER CANDELABRUM. BEDA. Ut dominetur predicatio veritatis, subsit servitus corporis, per quam tamen excelsior appareat doctrina tamquam per candelabrum lucerna.

ponatur?

^interl.| ut dominetur

Numérotation du verset Mc. 4,22

Non est enim⁴³

⁴³ est enim Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Weber Clementina

^marg.| NON EST ENIM. Quasi: nolite erubescere evangeliumⁱ, quia nihil occultum modo quod non fiat palam in iudicio^j, quando"illuminabit Deus abscondita tenebrarum et manifestabit consilia cordium"^k, ubi vobis a Deo laus illis autem pena eterna..

ⁱ Cf. Rm. 1, 16: « Non enim erubesco evangelium. Virtus enim Dei est in salutem omni credenti, Iudeo primum, et Greco ».

^j Cf. Lc. 12, 2: « Nihil autem opertum est, quod non reveletur: neque absconditum, quod non sciatur ».

^k Cf. 1Cor. 4, 5: « Itaque nolite ante tempus iudicare, quoadusque veniat Dominus: qui et illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium: et tunc laus erit unicuique a Deo ».

aliquid⁴⁴ absconditum quod non manifestetur.

⁴⁴ aliquid Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch ] om. Ω^J

^interl.| vel reveletur

Nec factum est occultum sed ut in⁴⁵ palam veniat⁴⁶.

⁴⁵ sed ut in Ω^L Li447 Rusch ] quod in Ω^S, quod non Ω^J, sed ut Li447@

⁴⁶ veniat Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] conveniat Ω^S

Numérotation du verset Mc. 4,23

Si quis habet aures audiendi

^interl.| intelligendi verbum Dei

audiat.

^interl.| memorie mandet

^interl.| non se subtrahat, non auditum ad fabulas convertat

Numérotation du verset Mc. 4,24

Et dicebat illis: Videte

^interl.| quasi omnia que potestis solterter facite, quia: In qua mensura mensi fueritis remecietur vobis

quid audiatis. In qua mensura

^marg.| IN QUA MENSURA. HIERONYMUS. Etenim secundum mensuram fidei unicuique dividitur intelligentia mysteriorum, et adiicietur nobis donum scientie, etiam adiicientur virtutes. «Qui enim habet dabitur ei»^l, scilicet qui fidem habet habebit virtutem et qui habet opus verbi habebit intelligentiam mysterii. Et e contra qui non habet fidem deficit virtute et qui non habet opus verbi, eius intelligentia caret, et qui non intelligit iam auditum perdit, ac si non audisset.

^l Mt. 13, 12.

mensi fueritis remetietur vobis

^interl.| in presenti: sensus intelligendi et effectus operandi, et in futuro: dona eterne retributionis adiicientur

et adiicietur vobis⁴⁷.

⁴⁷ et adiicietur vobis Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] om. Li447@

^interl.| quasi verbo quod audistis operam dare: Qui enim habet etc.

Numérotation du verset Mc. 4,25

Qui enim habet

^interl.| amorem verbi

dabitur illi.

^interl.| sensus intelligendi quod amat

Et qui non habet

^interl.| amorem

etiam quod habet

^interl.| naturali ingenio vel litterarum exercitio

auferetur ab eo⁴⁸.

⁴⁸ eo R Ω^S Ω^J Rusch ] illo Ω^L Li447@ Weber

^interl.| BEDA. Id est nulla vere sapientie dulcedine gaudebit

Numérotation du verset Mc. 4,26

Et dicebat: Sic est regnum Dei

^interl.| Ecclesia

^marg.| SIC EST REGNUM. HIERONYMUS. Scriptura divina per terrenas similitudines monstrat celestia sacramenta, sicut totum evangeliorum corpus constat. Regnum Dei est Ecclesia que regitur a Deo, et ipsa regit homines et vitia calcat, ut centurio habens sub se milites^m. Homo iaciens⁴⁹ semen⁵⁰ filius hominis est, semen est⁵¹ verbum, terra corda humana⁵², dormitio hominis mors est salvatoris. Exsurget⁵³ semen nocte et die⁵⁴, post somnum Christi numerus credentium per prospera et adversa, magis magisque germinavit et crevit in opere, {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 970va ; facsim., p. 100a} dum nescit. Tropica est ista⁵⁵ locutio et in divinis⁵⁶ creberrima, nescit id est nescire nos facit, quis fructum in fine afferat dum dicitⁿ: «Qui perseveraverit in finem hic salvus erit⁵⁷«. Ultro enim terra fructificat, dum voluntatem nostram Deus exspectat dicens^o: ‘Si vis pervenire ad vitam serva mandata'. Primum herbam, id est⁵⁸ timorem⁵⁹: «Initium sapientie timor Domini»^p ; deinde spicam, id est penitentiam lacrimosam. Deinde plenum frumentum ⁶⁰, scilicet caritatem^q: «Plenitudo enim legis est caritas» et^r: “Cum⁶¹ produxerit fructus⁶² mittit falcem”. Falx est mors vel iudicium quod⁶³ secat omnia, quoniam⁶⁴ adest messis, id est consummatio seculi in qua iusti gaudebunt qui in lacrimis seminaverunt^s.^J

^m Cf. Lc. 7, 8: « Nam et ego homo sum sub potestate constitutus, habens sub me milites: et dico huic, Vade, et vadit: et alii, Veni, et venit: et servo meo, Fac hoc, et facit ».

ⁿ Mt. 10, 21.

^o Cf. Mt. 19, 17: « Qui dixit ei: Quid me interrogas de bono? Unus est bonus, Deus. Si autem vis ad vitam ingredi, serva mandata ».

^p Ps. 110, 10 ; Sir. 1, 16 ; cf. Prv. 9, 10: « Principium sapientie timor Domini, et scientia sanctorum prudentia ».

^q Rm. 13, 10.

^r Cf. Mc. 4, 29: « Et cum produxerit fructus, statim mittit falcem, quoniam adest messis ».

^s Cf. Ps. 125, 5: « Qui seminant in lacrimis, in exsultatione metent ».

^J ¶Codd. : P17234 (124r sine lemma nec auctoritate) Rusch

⁴⁹ iaciens] iactans P17234

⁵⁰ semen] semens cacogr. Rusch

⁵¹ est] om. P17234

⁵² humana] hominum P17234

⁵³ Exurget] Exurgit P17234

⁵⁴ die] + et P17234

⁵⁵ ista] hec P17234

⁵⁶ divinis] + libris P17234

⁵⁷ in finem... erit] usque in finem ipse salvabitur P17234

⁵⁸ id est] om. P17234

⁵⁹ timorem] + unde P17234

⁶⁰ frumentum] fructum id est per frâm P17234

⁶¹ Cum] + ex se P17234

⁶² fructus] + statim P17234

⁶³ quod ] quia P17234

⁶⁴ quoniam] quando P17234

quemadmodum si homo

^interl.| filius hominis

iaciat⁶⁵ sementem

⁶⁵ iaciat Ω^JΩ^L P17234 Ω^S Rusch Weber ] iaceat Li447@ , iactet Li447

^interl.| verbum

in terram

^interl.| corda

Numérotation du verset Mc. 4,27

et dormiat

^interl.| moriatur

et {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 970va ; facsim., p. 100a} exsurgat nocte

^interl.| adversis

et⁶⁶ die

⁶⁶ et Ω^S Li447@ Rusch ] ac Ω^J Ω^L Weber

^interl.| et prosperis

et semen germinet et increscat

^interl.| in opere

dum nescit ille.

^interl.| nescire facit

Numérotation du verset Mc. 4,28

Ultro enim terra⁶⁷ fructificat

⁶⁷ terra Ω^J Ω^L Li447@ (sup. v.) Li447 Ω^S Weber ] om. Rusch (hapax )

^interl.| quia in arbitrio hominis est

primum herbam,

^interl.| timorem

deinde spicam,

^interl.| penitentiam lacrimosam

deinde plenum fructum⁶⁸ in spica⁶⁹.

⁶⁸ fructum CorS2 (textus Parisiensis; Ambrosius in Exameron quarto) Cor3 (al.) Ω^S] frumentum CorS2 ( al. ; Rabanus libro decimo capitulo undecimo habet et Gregorius in Moralium sed Parisiensis non tangit textum nisi fructum ) Ω^J Ω^L Li447@ Rusch

⁶⁹ spica Ω^L Weber ] spicam Φ Weber (M Z G)

^interl.| caritatem

Numérotation du verset Mc. 4,29

Et cum produxerit⁷⁰ fructus⁷¹, statim mittit⁷² falcem

⁷⁰ produxerit Rusch ] in se praem. Ω^S, se praem. Ω^J Ω^L Weber , ex se praem. CorS1 Li447 Li447@

⁷¹ fructus CorS1 Ω^J Li447@ Rusch Weber ] fructum CorS1 (al.) Ω^S

⁷² mittit Ω^L Li447@ Ω^S Rusch Weber ] mittet Ω^J

^interl.| mortem vel iudicium

quoniam adest messis.

^interl.| finis seculi

Numérotation du verset Mc. 4,30

Et dicebat: Cui assimilabimus regnum Dei,

^interl.| BEDA. Predicatio evangelii que ducit ad regnum Dei, de qua dicitur^t: «Auferetur a vobis regnum» etc.

^t Mt. 21, 43.

Numérotation du verset Mc. 4,31

aut cui parabole comparabimus illud? Sicut granum sinapis

^marg.| SICUT GRANUM SINAPIS. HIERONYMUS. Hoc semen iterum comparat grano sinapis , quod minimum in timore est, magnum in caritate, que maior est omnibus oleribus quia «Deus caritas est»^u et «Omnis caro fenum»^v et ‘’Qui infirmus est, olera manducet’’^w. Et facit ramos misericordie et compassionis cuius sub umbra qui sunt celi animalia delectantur habitare.

^u 1Io. 4, 16.

^v Is. 40, 6.

^w Cf. Rm. 14, 2: « Alius enim credit se manducare omnia: qui autem infirmus est, olus manducet ».

quod cum seminatum fuerit⁷³ in terra⁷⁴

⁷³ fuerit Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber ] est Ω^S

⁷⁴ terra Ω^J Ω^L Rusch Weber ] terram Li447@

^interl.| BEDA. In corde credentis vel in mundo

^marg.| SEMINATUM etc. A Christo sive ab homine in terra vel in agro, id est in corde suo. Hic homo est sensus noster et animus, qui fovens granum predicationis humore fidei facit pullulare in agro pectoris sui.

minus est

^interl.| in timore

omnibus seminibus que sunt in terra.

^interl.| MINUS EST OMNIBUS. Quasi contemptibilia predicans et primo non creditur quia predicat Deum hominem mortuum crucifixum. Hoc eloquentie et sapientie philosophorum comparatum minus invenitur.

Numérotation du verset Mc. 4,32

Et cum natum⁷⁵ fuerit ascendit in arborem⁷⁶

⁷⁵ natum Ω^J² (rubr. exp. et cancel.) Ω^S Rusch Clementina ] seminatum Ω^J* Ω^L Li447@ Weber

⁷⁶ in] ni cacogr. Rusch | in arborem Cor2 Ω^J Ω^S Rusch Sixtina cf. Lc. 13, 19] om. Ω^L Li447@ Clementina Weber

^interl.| primo parva

^marg.| ASCENDIT IN ARBOREM. Que altitudine, amplitudine, annositate transcendit herbarum naturam. Alta est, quia ad celestia sustollit . Ampla, quia totum mundam occupavit ; annosa, quia non poterit finiri.

et fit maius omnibus

^interl.| caritate

oleribus

^interl.| «Omnis caro fenum»^x

^x Is. 40, 6.

^marg.| OLERIBUS. BEDA. Philosophicis disciplinis que quanto apertius excrescunt viliores fiunt, quia «sicut olera herbarum cito decident»^y.

^y Ps. 36, 2.

et facit ramos magnos⁷⁷

⁷⁷ ramos magnos Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] inv. Rusch

^interl.| predicatores ex ipsa predicatione nascentes⁷⁸

⁷⁸ nascentes Som40 ( f. 143v )] nescientes Rusch

^interl.| ramos misericordie et compassionis

ita ut possint sub umbra eius

^interl.| protectione Dei, de qua^z: «Sub umbra illius quam desideraveram sedi» etc.

^z Ct. 2, 3.

aves celi

^interl.| sancti

habitare.

Numérotation du verset Mc. 4,33

Et talibus multis parabolis loquebatur eis verbum

^interl.| «Lac potum dedi vobis, non escam»^aa

^aa 1Cor. 3, 2.

prout poterant audire.

Numérotation du verset Mc. 4,34

Sine parabola autem non loquebatur eis.

^marg.| SINE PARABOLA. BEDA. Non quod nullum sermonem turbis apertum faceret, sed quia nullus sermo eius invenitur in quo aliquid parabole non inveniatur.

Seorsum

^interl.| a turba

autem discipulis suis

^interl.| spiritualibus spiritualia dignis intelligere

^marg.| SEORSUM AUTEM DISCIPULIS. HIERONYMUS. Illi enim digni erant audire mysteria in intimo penetrali sapientie, qui remotis cogitationum tumultibus in sollicitudine virtutum permanebant. Sapientia enim est in tempore otii discenda.

disserebat

^interl.| aperte

omnia.

Numérotation du verset Mc. 4,35

Et ait illis in illa die⁷⁹ cum sero {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 970vb ; facsim., p. 100b} esset factum:

⁷⁹ illa die Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber Clementina ] inv. Rusch

^interl.| appropinquante occasu veri solis

Transeamus contra.

Numérotation du verset Mc. 4,36

Et dimittentes turbam assumunt eum ita ut erat in navi

^marg.| IN NAVI. BEDA. Allegoria⁸⁰. Mare: seculi estus ; navicula: crux qua mundi fluctus ascendimus et ad litus patrie celestis pervenimus. Alie naves que cum Domino fuisse, nec in altum ducte, nec tempestatem pertulisse dicuntur, eos significant qui ita fide dominice crucis imbuuntur, ut tamquam rudes nondum tribulatione pulsati suscepta fidei mysteria in pace conservent. Vel eos qui post tribulationum crebras procellas ad tempus pacis serenitate utuntur. Erant enim forsitan ille naves nuper facte et in portum tantum deducte, vel post maris pericula ad portum reducte.

⁸⁰ Allegoria] sic Rusch

et alie naves erant cum illo⁸¹.

⁸¹ illo Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] eo Ω^J

^interl.| vel: cum eo

Numérotation du verset Mc. 4,37

Et facta est procella magna venti

^interl.| persecutorum vel demoniorum

et fluctus mittebat in navim⁸²

⁸² navim Ω^J Ω^S] navem Ω^L Weber

^interl.| Ecclesiam

ita ut impleretur navis.

Numérotation du verset Mc. 4,38

Et erat ipse in puppi⁸³

⁸³ puppi Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber ] navi Rusch (hapax), + navis Wordsworth (L)

^interl.| vel: puppi

^marg.| {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 970vb ; facsim., p. 100b} IN PUPPI. HIERONYMUS. Puppis mortuis pellibus vivos continet et fluctus arcet et ligno solidatur, id est cruce et morte Domini salvatur Ecclesia.

^marg.| HIERONYMUS. Puppis initium est sancte Ecclesie in qua Dominus dormit morte corporali, qua numquam^ab «dormiet qui custodit Israel». Comminatur vento et mari de quo dicitur^ac: «Tu dominaris potestati maris». Ventus et mare demones et persecutores sunt, quibus dicit: ‘Tace’, quando compescit edicta iniquorum regum ut voluerit, quia non est hominis ut dirigat gressus suos. Tranquillitas magna pax Ecclesie post pressuras, sive theorica post activam vitam.

^ab Cf. Ps. 120, 4: « Ecce non dormitabit neque dormiet qui custodit Israel. Dominus custodit te».

^ac Ps. 88, 10.

super⁸⁴ cervical

⁸⁴ super Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch ] supra Ω^J Weber

^interl.| corpus cui divinitas sicut caput inclinata recumbit

dormiens.

^interl.| corporaliter ut homo

^marg.| DORMIENS. BEDA. Discipulis navigantibus Christus obdormit, quia fidelibus regni futuri quietem meditantibus et Spiritus sancti secundo flatu vel remigio proprii conatus mundi fluctus post terga iactantibus subito Christi passio advenit, quo ascendente puppim crucis, ut somnum mortis caperet, fluctus blasphemantium demoniacis excitati procellis assurgunt, quibus tamen non turbatur eius patientia, sed discipuli turbantur, trepidant, periclitantur.

^marg.| Moraliter. Cum signo crucis imbuti, mundum relinquere disponimus, navim cum Iesu conscendimus, mare transire conamur. Sed"qui non dormitabit neque dormiet custodiens Israel"^ad, nobis navigantibus dormit, quia inter medios virtutum nisus, vel demonum vel hominum pravorum vel nostrarum cogitationum impetu fidei splendor obtenebrascit, spei celsitudo tabescit, amoris flamma refrigescit. Sed ad gubernatorem recurramus, illum sedulo excitemus qui non servit sed imperat ventis, qui omnia sedabit, qui portum salutis indulgebit.

^ad Cf. Ps. 120, 4: « Ecce non dormitabit neque dormiet qui custodit Israel. Dominus custodit te».

Et excitant eum⁸⁵

⁸⁵ Et excitant eum Cor3 (al.) Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] Excitantes eum Ω^J

^interl.| BEDA. Ne diutius resurrectione dilata perirent omnino

et⁸⁶ dicunt

⁸⁶ et Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch] om. Ω^J

^interl.| discipuli

illi⁸⁷: Magister non ad te pertinet quia⁸⁸ perimus?

⁸⁷ illi Ω^J Rusch Clementina ] ei Ω^L Li447@ Weber

⁸⁸ quia Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber ] quod Ω^S

^interl.| quasi: non est tibi cure?

Numérotation du verset Mc. 4,39

Et exsurgens,

^interl.| a morte: ‘Per mortem destruxit eum qui habebat mortis imperium’^ae

^ae Cf. Hbr. 2, 14: « Quia ergo pueri communicaverunt carni, et sanguini, et ipse similiter participavit eisdem: ut per mortem destrueret eum qui habebat mortis imperium, id est, diabolum ».

comminatus est⁸⁹ vento

⁸⁹ est Ω^J Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber] om. Li447@

^interl.| diabolo

et dixit mari:

^interl.| persecutoribus

^interl.| imperat ut Deus

Tace, obmutesce.

^marg.| BEDA. Iudeorum rabiem per resurrectionem repressit, que caput quatiens clamavit^af: ‘Si filius Dei est, descendat nunc de cruce’.

^af Cf. Mt. 27, 39-42: « Pretereuntes autem blasphemabant eum moventes capita sua, et dicentes: Vah ; qui destruis templum Dei, et in triduo illud reedificas: salva temetipsum: si Filius Dei es, descende de cruce. Similiter et principes sacerdotum illudentes cum scribis et senioribus dicebant: Alios salvos fecit, seipsum non potest salvum facere: si rex Israel est, descendat nunc de cruce, et credimus ei ».

^marg.| TACE, OBMUTESCE. Nota quod omnis creatura sentit imperium creatoris. Non quod omnia animata, ut mentiuntur heretici, sed maiestate conditoris que nobis insensibilia illi sunt sensibilia.

Et cessavit ventus. Et facta est tranquillitas magna.

^interl.| pax in Ecclesia post pressuras, vel theorica post activam

Numérotation du verset Mc. 4,40

Et ait illis: Quid timidi estis?

^marg.| QUID TIMIDI? BEDA. Quasi: quid me presente timetis? Cui simile est quod post resurrectionem, '’exprobravit incredulitatem illorum et duritiam cordis, quia his qui viderunt eum resurgere non crediderunt'’^ag. Et item^ah: «O stulti et tardi corde ad credendum in omnibus que locuti sunt prophete. Nonne oportuit sic pati Christum et intrare in gloriam suam?»

^ag Lc. 24, 25.

^ah Cf. Mc. 16, 14: « Novissime recumbentibus illis undecim apparuit: et exprobravit incredulitatem eorum et duritiam cordis: quia iis, qui viderant eum resurrexisse, non crediderunt ».

Necdum habetis fidem?

^interl.| ideo timidi quia: Necdum etc.

Et timuerunt

^marg.| ET TIMUERUNT. Mattheus^ai: «Porro homines mirati sunt dicentes: qualis est hic» etc. Non ergo discipuli sed alii qui in navi erant mirabantur de eo dubitantes cui mare et ventus obedirent. Vel etiam ipsi discipuli recte homines dicti, quia necdum noverant potentiam salvatoris.

^ai Mt. 8, 27.

timore magno⁹⁰ et dicebant ad alterutrum: Quis putas est iste

⁹⁰ timore magno Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. Ω^J Weber

^interl.| vere mirabilis

quia⁹¹ et⁹² ventus⁹³ et mare obediunt ei⁹⁴?

⁹¹ quia Li447 Rusch Weber] qui Li447@

⁹² et Ω^J Rusch Weber] om. Ω^S Li447 Li447@

⁹³ ventus Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] venti Li447 Li447@

⁹⁴ Quis putas... ei] CorS2 ( iste sub .e. usque ei. Vel iste interrogative et tunc quia etc. depressive )

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Mc. Capitulum 4), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 22/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=56&chapitre=56_4)

Signaler un complément d'information

Notes :

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 4

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 4