Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Catena aurea

Biblia communis

Capitulum 11

Numérotation du verset Io. 11,1

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 1046ra ; facsim., p. 251a} Erat autem¹ quidam

¹ autem Ω^V² P156 Ω^F Ω^J Ω^S Rusch Weber ] om. CorS1 ω¹ (441rb) Ω^V* Ω^L Linz449 Linz@449

languens Lazarus

a Bethania de castello Marie et Marthe sororum² eius.

² sororum Ω^J ω 1 (441rb) Ω^VΩ^S Li449@ Li449 Rusch ] sororis Cor2 ^V ² (non SORORUM ) Cor2 ^V (greci sic habent. Et licet genitivus in -ius apud latinos sit communis trium generum, tum apud grecos differt genitivus femini generis in -ius a masculino et neutro. Bene hic EIUS in greco est femini generis et SORORIS genitivi singularis et ita EIUS non refertur ad Lazarum sed ad Mariam) Ω^L P156 Weber

Numérotation du verset Io. 11,2

Maria autem erat que unxit Dominum unguento et extersit pedes eius capillis suis^a

⁰ Cf. Io. 12, 3 ; Lc. 7, 38.

cuius frater Lazarus infirmabatur³.

³ infirmabatur P156 Ω^V Ω^J Ω^L ω 1 (441rb) Ω^S Li449@Weber ] infirmatur Rusch

Numérotation du verset Io. 11,3

Miserunt ergo sorores eius⁴ ad eum⁵ dicentes:

⁴ eius P156 Ω^J Ω^L ω¹ Ω^S Li449@ Li449 Rusch ] om. Weber |

⁵ ad eum CorS2 (prima <correctio> et ubique AD EUM ) Ω^S] ad Iesum CorS2 ( MISERUNT ERGO AD IESUM sic secunda correctio ex prima scrip<tione> sed ...) |

Domine, ecce quem⁶ amas infirmatur.

⁶ quem P156 Ω^J Ω^L ω¹ Ω^S Li449 Rusch Weber ] quam Li449@

Numérotation du verset Io. 11,4

Audiens autem Iesus dixit eis: Infirmitas hec non est ad mortem

sed pro gloria Dei

ut glorificetur Filius Dei per eum⁷.

⁷ eum P156 Ω^F Ω^J Ω^VΩ^S Rusch ] eam Ω^L ω¹ Li449@ Li449 Weber

Numérotation du verset Io. 11,5

Diligebat autem⁸ Iesus

⁸ autem Ω^J Ω^S Li449@ Li449 Rusch Weber ] + ei? Ω^V

Martham et sororem eius Mariam

et Lazarum.

Numérotation du verset Io. 11,6

Ut ergo⁹ audivit quia infirmabatur tunc quidem mansit in eodem loco

⁹ ergo Ω^F Ω^VΩ^J Ω^L ω 1 Ω^S Rusch Weber ] autem Li449@ P156

duobus diebus.

Numérotation du verset Io. 11,7

Deinde post hec dixit¹⁰ discipulis suis: Eamus in Iudeam iterum.

¹⁰ dixit Ω^V Ω^J Ω^S CorS2 P156] dicit Ω^L ω¹ Li449@ Li449 Rusch Weber

Numérotation du verset Io. 11,8

Dicunt ei discipuli:

Rabbi, nunc querebant te Iudei lapidare¹¹ et¹² iterum vadis illuc?

¹¹ Iudei lapidare Li449 P156 Ω^V Ω^J Ω^L ω¹ Ω^S Rusch Weber] inv. Li449@ |

¹² et Li449@ etc.] + tu Catena (Li449 Ed1953) |

Numérotation du verset Io. 11,9

Respondit Iesus: Nonne duodecim hore sunt¹³ diei? Si quis ambulaverit¹⁴ in die non offendit

¹³ duodecim hore - sunt Ω^V Ω^L Ω^S] inv. P156 |

¹⁴ ambulaverit Li449@ Ω^J² ( in ras. ) ω 1 Ω^S] ambulat Ω^V Ω^J* ( ut vid. ) Ω^L Wordsworth (D d l r δ περιπάτει H U X Π² 69. 131. etc.) |

quia lucem huius mundi videt.

Numérotation du verset Io. 11,10

Si autem ambulaverit in¹⁵ nocte offendit

¹⁵ in P156 Ω^F Ω^J Ω^L ω 1 Ω^S Li449@ Li449 CorS1 Rusch ] om. Weber | Si (Ut) autem... nocte CorS1=Cor3 (grec. omnino ita)

quia lux

non est in eo.

Numérotation du verset Io. 11,11

Hec ait et post hec¹⁶ dicit eis¹⁷:

¹⁶ hec Ω^V Ω^J Ω^L ω 1 (441rb) Ω^S Li449@Rusch ] hoc P156 Li449 Weber |

¹⁷ eis Ω^J Ω^L ω 1 (441rb) Rusch Weber ] illis Ω^VΩ^S P156 Li449@ Li449 |

Lazarus amicus noster dormit

sed vado ut a somno excitem¹⁸ eum.

¹⁸ excitem Ω^V P156 Li449@ Li449 Ω^J ω 1 (441rb) Ω^S Rusch ] suscitem Ω^L², exsuscitem Ω^L * (in ras.) Weber

Numérotation du verset Io. 11,12

Dixerunt ergo discipuli eius:

Domine, si dormit salvus erit.

Numérotation du verset Io. 11,13

Dixerat autem Iesus de morte eius. Illi autem¹⁹ putaverunt quia de dormitione somni diceret.

¹⁹ autem Ω^L ω 1 (441rb) Rusch Weber ] vero Ω^J Ω^V Ω^S Li449@ Li449 P156

Numérotation du verset Io. 11,14

Tunc ergo dixit eis Iesus²⁰: manifeste

²⁰ dixit eis - Iesus Ω^V Ω^J Ω^L Ω^S Li449@ Li449 ω 1 (441rb) P156 Weber ] inv. Rusch

Lazarus mortuus est.

Numérotation du verset Io. 11,15

Et gaudeo propter vos ut credatis

quia non eram²¹ ibi,

²¹ quia Ω^V Ω^L Ω^S P156 ] quoniam ω 1 Rusch Weber | non eram Ω^V Ω^J Ω^L ω 1 (441rb) Ω^S Li449@ Li449 P156 Weber ] noveram Rusch

sed eamus ad eum.

Numérotation du verset Io. 11,16

Dixit²² ergo Thomas, qui dicitur Didimus,

²² Dixit Li449@ ] Dicit Li449

ad condiscipulos²³: Eamus et nos ut²⁴ moriamur cum eo.

²³ ad condiscipulos Ω^V Ω^J Ω^L ω 1 Ω^S Li449 P156 Rusch Weber ] om. Li449@ |

²⁴ ut CorS2 (vel) Ω^J Ω^S Rusch ] et CorS2 Ω^V Ω^L ω¹ P156 Li449 , om. Li449@ |

Numérotation du verset Io. 11,17

Venit itaque Iesus et invenit eum

quatuor dies iam²⁵ in monumento habentem.

²⁵ quatuor dies - iam P156 Ω^V Ω^L ω 1 (441rb) Ω^S Li449@ Li449 Rusch ] inv. Ω^J

Numérotation du verset Io. 11,18

Erat autem Bethania iuxta Hierosolymam²⁶

²⁶ Hierosolymam P156 Li449@ Ω^J Ω^L ω 1 Ω^S Rusch ] Hierosolyma Weber

quasi stadiis quindecim.

Numérotation du verset Io. 11,19

Multi autem ex Iudeis venerant²⁷ ad Mariam et Martham ²⁸ ut consolarentur eas de fratre suo.

²⁷ venerant Li449 Ω^V Ω^J Ω^L ω 1 Ω^S Rusch Weber ] venerunt P156 Li449@ |

²⁸ Mariam - et - Martham Ω^V Ω^J Ω^S Li449@ Li449 P156] inv. Ω^L ω¹ Rusch Clementina Weber |

Numérotation du verset Io. 11,20

Martha ergo²⁹ ut audivit quia Iesus venit occurrit illi,

²⁹ ergo Ω^V Ω^J Ω^L ω 1 (441rb) Ω^S Rusch Weber ] autem P156 Li449@ Li449

Maria autem domi sedebat.

Numérotation du verset Io. 11,21

Dixit ergo³⁰ Martha ad Iesum: Domine, si fuisses hic frater meus non fuisset mortuus.

³⁰ ergo Ω^V Ω^J Ω^L ω 1 (441rb) Ω^S Rusch Weber ] autem P156 Li449@ Li449

Numérotation du verset Io. 11,22

Sed et nunc scio

quia quecumque poposceris a Deo dabit tibi Deus.

Numérotation du verset Io. 11,23

Dicit illi³¹ Iesus: Resurget frater tuus.

³¹ Dicit illi Ω^V Ω^J Ω^L ω 1 Ω^S Rusch Weber ] Dicit ei P156 Li449@ , dixit illi Li449

Numérotation du verset Io. 11,24

Dicit ei Martha: Scio quia resurget in resurrectione in novissimo³² die.

³² novissimo Ω^V Ω^J Ω^L ω 1 (441rb) Ω^S Li449@ Li449 P156 Rusch ] novissima Weber

Numérotation du verset Io. 11,25

Dicit³³ ei Iesus:

³³ Dicit Ω^V Ω^J Ω^L ω 1 Ω^S Li449@ Li449 P156 Rusch ] Dixit Weber

Ego sum resurrectio et vita.

Qui credit in me etiam³⁴ si mortuus fuerit

³⁴ etiam Ω^V Ω^J Ω^L ω¹ Ω^S Li449 P156 Rusch ] et Li449@ Weber

vivet.

Numérotation du verset Io. 11,26

Et omnis qui vivit

et credit in³⁵ me

³⁵ in Ω^F Ω^JΩ^S Li449@ Li449 Weber ] om. Ω^V

non morietur in eternum.

Credis hoc?

Numérotation du verset Io. 11,27

Ait illi: Utique Domine ego credidi

quia tu es Christus Filius Dei³⁶ qui in hunc³⁷ mundum venisti.

³⁶ Dei CorS2 (utraque correctio sine VIVI secundum grecum et anti.) Ω^FΩ^V Ω^JΩ^L Ω^S] + vivi Li449@ Li449 P156 |

³⁷ hunc Li449@ Li449 Ω^J Ω^Lω¹ Ω^S Rusch ] om. Weber |

Numérotation du verset Io. 11,28

Et cum hec dixisset abiit

et vocavit Mariam sororem suam silentio

dicens: Magister adest et vocat te.

Numérotation du verset Io. 11,29

Illa ut audivit surrexit³⁸ cito et venit³⁹ ad eum.

³⁸ surrexit CorS2 (al., Senonensis et anti., prima correctio) Ω^F Ω^V Ω^S Li449@ Li449 ω 1 P156 Rusch ] surgit CorS2 (aliqui anti., secunda correctio) Ω^J Ω^L Weber |

³⁹ venit Ω^V Ω^J ω 1 Ω^L Ω^S Li449@ Li449 ] veniebat CorS2 (Senonensis et anti. ) |

Numérotation du verset Io. 11,30

Nondum enim venerat Iesus in castellum sed erat adhuc in illo loco ubi occurrerat ei Martha.

Numérotation du verset Io. 11,31

Iudei igitur qui erant cum ea in domo et consolabantur eam,

cum vidissent Mariam quia cito surrexit et exiit⁴⁰ secuti sunt eam dicentes:

⁴⁰ exiit Ω^J Ω^Lω¹ Ω^S Li449@ Li449 ] exivit Ω^V Rusch Weber

Quia vadit ad monumentum ut ploret ibi⁴¹.

⁴¹ ploret ibi ω¹ Ω^JΩ^L Li449@ Li449 Rusch Weber ] inv. Ω^V Ω^S P156

Numérotation du verset Io. 11,32

Maria ergo⁴² cum venisset⁴³ ubi erat Iesus videns eum cecidit ad pedes eius et dixit⁴⁴ ei: Domine, si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus ⁴⁵.

⁴² ergo P156 Li449@ Li449 Ω^L ω 1 (441rb) Rusch Weber ] vero Ω^F Ω^J Ω^S, autem Ω^V |

⁴³ venisset Ω^F Ω^V Ω^J ω 1 Ω^L Ω^S Weber ] audisset P156 |

⁴⁴ dixit Ω^VΩ^L ω¹ Ω^S P156 Li449@ Weber ] dicit Clementina (hapax) |

⁴⁵ frater meus ( om. Ω^V) non fuisset (esset Ω^F Ω^J) mortus Ω^F Ω^V Ω^S P156 Li449@ Li449 ] non esset mortuus frater meus ω 1 Rusch Weber |

Numérotation du verset Io. 11,33

Iesus ergo ut vidit eam plorantem et Iudeos qui venerant cum ea plorantes infremuit⁴⁶ spiritu

⁴⁶ infremuit Ω^V Ω^S Li449@ Li449 P156 Rusch ] fremuit Ω^F Ω^J Ω^L ω 1 (441rb) Weber

et turbavit⁴⁷ semetipsum⁴⁸.

⁴⁷ turbavit Ω^J Ω^S Rusch Weber ] conturbavit Ω^V |

⁴⁸ semetipsum Ω^J Ω^S Li449@ Li449 P156 Rusch ] se ipsum Ω^V Ω^L ω 1 (441rb) Weber |

Numérotation du verset Io. 11,34

Et dixit: Ubi posuistis eum?

Dicunt ei: Domine, veni et vide.

Numérotation du verset Io. 11,35

Et lacrimatus est Iesus.

Numérotation du verset Io. 11,36

Dixerunt ergo Iudei: Ecce quomodo amabat eum.

Numérotation du verset Io. 11,37

Quidam autem ex ipsis dixerunt⁴⁹: Non poterat hic

⁴⁹ ex ipsis - dixerunt Ω^V P156 Li449@ Li449 ω 1 (441rb) Ω^S Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Weber

qui aperuit oculos ceci nati⁵⁰ ^b facere ut et⁵¹ hic non moreretur?

⁰ Cf. Io. 9, 32.

⁵⁰ nati Ω^V Li449@ Li449 Ω^J* ω¹ Ω^S P156 Rusch ] om. Ω^J² (rubr. cancel.) Ω^L Weber |

⁵¹ et Li449@ Li449 ω¹ (441rb) Ω^L Ω^S Rusch Weber ] om. P156 Ω^V Ω^J |

Numérotation du verset Io. 11,38

Iesus ergo

rursum fremens in semetipso

venit ad monumentum. Erat autem spelunca

et lapis superpositus erat⁵² ei.

⁵² erat Ω^V Ω^J Ω^L ω¹ (441rb) Ω^S P156 Rusch Weber ] om. Li449@ Li449

Numérotation du verset Io. 11,39

Ait Iesus: Tollite lapidem.

Dicit ei⁵³ Martha soror eius qui mortuus fuerat: Domine, iam fetet.

⁵³ ei Ω^V Ω^LΩ^S] autem P156

Quatriduanus enim est ⁵⁴.

⁵⁴ enim est Ω^F P156 Li449@ Li449 Ω^J Ω^L ω 1 (441va) Ω^S Weber ] inv. Rusch, est Ω^V

Numérotation du verset Io. 11,40

Dicit ei⁵⁵ Iesus: Nonne dixi tibi quoniam⁵⁶ si credideris videbis gloriam Dei?

⁵⁵ Dicit ei Ω^V Ω^J ω 1 Ω^L Rusch Weber ] Dixit ei Ω^S, Dixit enim P156 |

⁵⁶ quoniam Ω^J Ω^S] quia Ω^V ( in ras. ) |

Numérotation du verset Io. 11,41

Tulerunt ergo lapidem. Iesus autem elevatis sursum oculis dixit: Pater, gratias ago tibi quoniam audisti me.

Numérotation du verset Io. 11,42

Ego autem sciebam quia⁵⁷ semper me audis sed propter populum

⁵⁷ quia Ω^J Ω^L ω 1 (441va) Ω^S Rusch Weber ] quoniam P156 Li449@

qui circumstat dixi ut credant quia tu me misisti.

Numérotation du verset Io. 11,43

Hec cum dixisset⁵⁸ voce magna clamavit:

⁵⁸ dixisset Ω^V ω 1 Ω^L² Ω^S] audisset Ω^L*

Lazare, veni foras.

Numérotation du verset Io. 11,44

Et statim prodiit

qui fuerat mortuus⁵⁹ ligatus manus et pedes ⁶⁰ institis

⁵⁹ fuerat mortuus Ω^J Ω^L ω 1 (441va) Ω^S Li449@ Li449 P156 Weber ] inv. Rusch |

⁶⁰ manus - et - pedes Ω^VΩ^J Ω^S Li449@ P156 ] inv. Ω^L ω 1 Rusch Weber , manus Li449 |

et facies illius⁶¹ sudario erat⁶² ligata.

⁶¹ illius Ω^J Ω^L ω 1 (441va) Rusch Weber ] eius Ω^V Ω^S Li449@ Li449 P156 |

⁶² sudario erat ω¹ Ω^L Rusch Weber ] inv. P156 |

Dicit eis Iesus⁶³: Solvite eum et sinite⁶⁴ abire.

⁶³ Dicit eis Iesus P156 Li449@ Ω^J Ω^L ω 1 (441va) Ω^S ] dicit ei Iesus Li449 , Dixit eis Iesus Rusch , dicit Iesus eis Weber |

⁶⁴ sinite Ω^V ω 1 Ω^LΩ^S] + eum P156 |

Numérotation du verset Io. 11,45

Multi ergo ex Iudeis

qui venerant ad Mariam et Martham⁶⁵ et viderant que fecit⁶⁶ crediderunt in eum.

⁶⁵ et Martham Ω^F Ω^V Ω^J*(rubr. cancel.) Ω^S Li449@ Li449 Rusch ] om. P156 Ω^J² Ω^L ω¹ (441va) Weber |

⁶⁶ fecit CorS2 (al. correc. trahunt IHESUS ) P156 Li449@ Li449 Ω^V Ω^J Ω^L ω 1 (441va) Ω^S Weber ] + Iesus CorS2 (al. correc. apponunt) Ω^S Rusch |

Numérotation du verset Io. 11,46

Quidam autem ex ipsis

abierunt ad Phariseos et dixerunt eis que fecit Iesus.⁶⁷

⁶⁷ v. 46 om. ω 1 (441va)

Numérotation du verset Io. 11,47

Collegerunt ergo⁶⁸ pontifices et Pharisei concilium adversus Iesum⁶⁹

⁶⁸ ergo P156 Ω^V Ω^L Ω^S Rusch Weber ] om. ω¹ (442ra) |

⁶⁹ adversus Iesum Ω^F Ω^V Ω^S Li449@ Li449 P156] om. ω¹Ω^J Rusch Weber |

et dicebant: Quid facimus⁷⁰?

⁷⁰ dicebant Quid facimus Ω^L ω 1 Ω^S Rusch Weber ] dixerunt Quid faciemus P156

Quia hic homo multa signa facit.

Numérotation du verset Io. 11,48

Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum

et venient Romani

et tollent nostrum locum⁷¹ et gentem.

⁷¹ nostrum locum Ω^V Ω^L² ω 1 (442ra) P156 Rusch ] inv. Ω^JΩ^S Li449@ Li449 , nostrum et locum Ω^L* ( ET eras.) Weber

Numérotation du verset Io. 11,49

Unus autem ex ipsis Caiphas nomine⁷²

⁷² nomine CorS2 (al.) Ω^V Ω^J ω¹ (442ra) Ω^S Li449@ Li449 P156 Rusch ] om. CorS2 (al. sine) Ω^L Weber

cum esset pontifex anni illius dixit eis: Vos nescitis quicquam

Numérotation du verset Io. 11,50

nec cogitatis quia expedit vobis⁷³ ut unus moriatur homo⁷⁴ pro populo et non tota gens pereat.

⁷³ vobis Ω^MΩ^F Ω^V Ω^J ω¹ Ω^L Ω^S P156 Clementina ] nobis Linz449 Linz449@ Rusch |

⁷⁴ homo Ω^M Ω^F Ω^V Ω^J Ω^L ω 1 (442ra) Ω^S Li449@ Li449 P156 Weber ] om. Rusch |

Numérotation du verset Io. 11,51

Hoc⁷⁵ autem a semetipso non dixit,

⁷⁵ Hoc Ω^M Ω^V ω 1 Ω^L] Hec Ω^S P156

sed cum esset pontifex anni illius prophetavit quia Iesus erat moriturus ⁷⁶ pro gente.

⁷⁶ erat moriturus Ω^F Ω^V Ω^J Ω^S ] inv. ω 1 Ω^L Li449@ (mortus erat) Li449 P156 Rusch Weber

Numérotation du verset Io. 11,52

Et non tantum pro gente

sed⁷⁷ ut filios Dei qui erant dispersi congregaret⁷⁸ in unum.

⁷⁷ sed Ω^F Ω^V Li449@ Li449 Ω^J ω¹ Ω^L Ω^S P156 Rusch ] + et Weber |

⁷⁸ congregaret Ω^F Ω^V P156 ω 1 Ω^L Ω^S Rusch ] congregarent Li449@ |

Numérotation du verset Io. 11,53

Ab illo ergo die

cogitaverunt ut interficerent eum⁷⁹.

⁷⁹ Ab illo ... eum Ω^F Ω^V ω 1 Ω^L Ω^S P156 Catena aurea Ttextus : ) Rusch Weber ] om. Catena aurea (Textus : Cbg133 La88 Li449 Mt366 R18 V796 etc.) | ut interficerent] occiderent Catena aurea (La88 Li449 Mt366 R18 V796 etc., occidere Fi263, interficere Fi263@)

Numérotation du verset Io. 11,54

Iesus autem non ⁸⁰ palam ambulabat apud Iudeos

⁸⁰ autem non Ω^F Ω^V, autem iam non Brescianus Ω^P Ω^S , ergo iam non Wordsworth (vet. lat. versiones) Ω^M CP601 (LXXXVIIa), ergo iam non in ω 1 Ω^J Ω^L Ω^R Li449@ Li449 P156 Rusch Weber, grecus: Ὁ οὖν Ἰησοῦς / Ἰησοῦς οὖν οὐκέτι παρρησίᾳ

sed abiit in regionem iuxta desertum in civitatem⁸¹ que dicitur Ephrem

⁸¹ civitatem Ω^V P156 Ω^J ω¹ Ω^L Ω^S Catena Catena@ Rusch Weber] civitate Li449@

et ibi morabatur cum discipulis suis⁸².

⁸² suis Ω^V P156 Ω^J ω¹ Ω^L Ω^S Li449@ Li449 Rusch ] om. Weber

Numérotation du verset Io. 11,55

Proximum autem⁸³ erat⁸⁴ Pascha Iudeorum

⁸³ autem Ω^LΩ^S Rusch Weber ] om. CorS2 ( PROXIMUM ERAT sine TUNC ) Ω^V, tunc CorS2* (sine) |

⁸⁴ erat CorS2 Ω^V Ω^S Rusch Weber ] + tunc CorS2* ( sine ) , dies festus CorS2* (sine) |

et ascenderunt⁸⁵ multi Hierosolymam⁸⁶ de regione ante Pascha ut sanctificarent se ipsos.

⁸⁵ ascenderunt Ω^M Ω^V Ω^L Catena Catena@ Ω^S Rusch Weber ] ascenderant P156 |

⁸⁶ Hierosolymam Ω^M Li449@ Ω^J Ω^L Ω^S Rusch ] Hierosolyma Weber |

Numérotation du verset Io. 11,56

Querebant ergo

Iesum et colloquebantur ad invicem in templo stantes⁸⁷:

⁸⁷ stantes Ω^MΩ^JΩ^S Li449@ Li449 ] docentes Ω^V

Quid putatis quia non venit⁸⁸ ad diem festum?

⁸⁸ venit Ω^M Ω^V Ω^S P156 Li449@ Li449 Ω^L Ω^J Rusch ] veniat Weber

Numérotation du verset Io. 11,57

Dederant enim⁸⁹ pontifices et Pharisei mandatum ut si quis cognoverit ubi sit indicet ut apprehendant⁹⁰ eum. ⁹¹

⁸⁹ Dederant enim Ω^V Ω^J Ω^S P156 Catena ] Dederunt enim Catena@(Cbg133 Li449) , Dederant autem Ω^L Rusch Weber |

⁹⁰ ut apprehendant Ω^M Ω^J Ω^V Ω^P Ω^R² Ω^S (et a.) Weber ] ut apprehenderent P156 Rusch , ut apprehendat Li449@ Ω^L Ω^R* |

⁹¹ v. 56-57: om. ω 1 (443ra) |

Capitulum 11

Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 1

^prol.| [Io. 11, 1-45 legitur Quadragesimae 4 feria 6; cf. Ordinarium OP 633]

^marg.| {CIO11d1.1} BEDA. − Dixerat evangelista, Dominum trans Iordanem abiisse¹, tuncque Lazarum contingit²* infirmare³*.
Unde dicitur :

¹ abiisse] abisse Cbg133

² contingit] contigit Ed1953

³ infirmare] infirmari Ed1953

Numérotation du verset Io. 11,1

Erat quidam languens Lazarus a Bethania.

^marg.| Hinc est quod in quibusdam exemplaribus copulativa coniunctio et posita invenitur ut sequentia verba superioribus connexa videantur. Interpretatur autem Lazarus ‘adiutus’. Inter omnes enim mortuos quos⁴ Dominus suscitavit, hic magis ab eo adiuvatur, quem non solum mortuum, sed quatriduanum suscitavit.^A

^A ¶Codd. : Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2019} {FG2023} {MM2023}

⁴ quos] om. Li449

^marg.| {CIO11d1.2} AUGUSTINUS. ⁵ − [a] Inter omnia enim miracula que fecit Dominus, Lazari resurrectio precipue predicatur. Sed si attendamus quis fecerit, delectari debemus potius quam mirari. Ille suscitavit hominem qui fecit hominem. Plus⁶* est hominem creare quam resuscitare. [b] Infirmabatur autem in Bethania Lazarus.
Unde dicitur :

⁵ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

⁶ Plus] + enim Ed1953

A Bethania ⁷ de castello Marie et Marthe sororum eius.

⁷ A Bethania] iter. Li449

^marg.| Quod castellum erat proximum Hierosolymis.^B ^a

^a ¶Fons : [a] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 1.1-8, CCSL 36, p. 419 : «Inter omnia miracula quae fecit Dominus noster Iesus Christus, Lazari resurrectio praecipue praedicatur. Sed si adtendamus quis fecerit, delectari debemus potius quam mirari. Ille suscitauit hominem, qui fecit hominem; ipse enim est Vnicus Patris, per quem, sicut nostis, facta sunt omnia. Si ergo per illum facta sunt omnia, quid mirum est si resurrexit unus per illum, cum tot quotidie nascantur per illum? Plus est homines creare quam resuscitare». [b] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 4.9-11, CCSL 36, p. 422 : «Ibi ergo Domino constituto, infirmabatur in Bethania Lazarus, quod castellum erat proximum Ierosolymis». [FG2018]

^B ¶Codd. : Li449 (111ra ) Ed1953 {MM2019} {FG2023}

^marg.| {CIO11d1.3} ALCUINUS. − Et quia plures femine huius nominis erant, ne erraremus ex⁸* nomine, ostenditur ex notissima actione. ^C ^b
Nam sequitur :

^b ¶Fons : <revera> Anselmus Laudunensis, Glosae super Io. (Io. 11, 2), CCCM 267, p. 200.12 : « maria autem erat quae unxit dominum unguento. Quia plures huius nominis erant, ne erraremus ex nomine ostenditur ex notissima actione. miserunt ergo sorores eius ad eum , scilicet trans Iordanen». [MM2019]

^C ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2019}

⁸ ex] in Ed1953

Numérotation du verset Io. 11,2

Maria autem erat que unxit Dominum unguento, et extersit pedes eius capillis suis, cuius frater Lazarus infirmabatur.

^marg.| {CIO11d1.4} CHRYSOSTOMUS. ⁹*{hom.61} − Igitur primum quidem illud necessarium discere, quoniam hec non fuit illa meretrix que in Luca legitur. Hec enim honesta fuit, et studiosa circa Christi susceptionem.^D

^D ¶Codd. : Li449 (111rb ) Ed1953 {MM2019}

⁹ Chrysostomus] + In Iohannem Ed1953

^marg.| {CIO11d1.5} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Vel aliter. Hoc dicens Ioannes attestatur Luce, qui hoc in domo Pharisei cuiusdam Simonis factum esse narravit. Iam itaque hoc Maria fecerat. Quod autem in Bethania rursus fecit, aliud est quod ad Luce narrationem non pertinet sed pariter narratur a tribus.^E ^c

^c ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De consensu evangelistarum , lib. 2, c. 79, § 154, p. 261.20-24 : «Hoc dicens iohannes adtestatur lucae, qui hoc in domo Pharisaei cuiusdam simonis factum esse narrauit -iam itaque hoc maria fecerat -, quod autem in bethania rursus fecit, aliud est, quod ad lucae narrationem non pertinet, sed pariter narratur a tribus, iohanne scilicet, mattheo et marco». [FG2015]

^E ¶Codd. : Li449 (111rb ) Ed1953 {MM2019}

^marg.| {CIO11d1.6} AUGUSTINUS. De verbis Domini. {serm.52} . − Invaserat igitur Lazarum pernicies inimica languoris; miserandi hominis corpus quotidie edax febris incendium absumebat ¹⁰*. Aderant autem due sorores languenti, et casum dolentes, iuvenis egrotantis lectulo iugiter inherebant. ^F
Unde de eis mox subditur :

^F ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2019} {FG2023}*

¹⁰ absumebat] consumebat Ed1953

Numérotation du verset Io. 11,3

Miserunt ergo sorores eius ad eum, dicentes : Domine, ecce quem ¹¹ amas infirmatur.

¹¹ quem Li449 ] quam Li449@

^marg.| {CIO11d1.7} AUGUSTINUS. ¹² − Non dixerunt : Veni et sana. Non ause sunt dicere : Ibi iube et hic fiet. Sed tantummodo : Ecce quem amas infirmatur, quasi dicant : sufficit ut noveris¹³. Non enim amas et deseris ¹⁴*^G ^d

^d ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 5.10-16, CCSL 36, p. 422 : «Non dixerunt : Veni; amanti enim tantummodo nuntiandum fuit. Non ausae sunt dicere : Veni, et sana; non ausae sunt dicere : Ibi iube, et hic fiet. Cur enim non et istae, si fides illius centurionis inde laudatur? Ait enim : Non sum dignus ut intres sub tectum meum, sed tantum dic uerbo, et sanabitur puer meus. Nihil horum istae, sed tantummodo : Domine, ecce quem amas infirmatur. sufficit ut noueris; non enim amas, et deseris». [FG2018]* [MM2020]

^G ¶Codd. : La88 (208rb) Li449 (111rb ) Ed1876 Ed1953 {MM2018} {MM2020} {FG2023}

¹² Augustinus Li449 ] +Super Iohannem La88 , + In Ioannem Ed1953

¹³ noveris] noveri cacogr. Li449

¹⁴ sufficit ut noveris non enim amas et deseris La88 Li449 Ed1876 (iuxta P615 P616 P639 P15760)] om. Ed1861 Ed1953

^marg.| {CIO11d1.8} CHRYSOSTOMUS. {hom.61} . − Per hoc enim ad miserendum volunt attrahere Christum; adhuc enim ei quasi homini intendebant. Ideo autem non iverunt ad Christum, sicut centurio et regulus, sed mittunt, quia vehementer confidebant de Christo, propter multam familiaritatem quam habebant ad eum, et quia a luctu detinebantur.^H

^H ¶Codd. : Li449 (111 va) Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d1.9} THEOPHYLACTUS. − Et quia mulieres erant, quas non decet de facili domo¹⁵ exire. Multam autem devotionem et fidei magnitudinem exprimunt¹⁶, dicentes ecce quem amas infirmatur tantam enim potentiam in Domino esse credebant, quod mirum videretur qualiter virum sibi dilectum infirmitas potuerit occupare.
Sequitur :

¹⁵ domo] domum Li449

¹⁶ et fidei magnitudinem - -exprimunt] inv. Li449

Numérotation du verset Io. 11,4

Audiens autem Iesus dixit eis infirmitas hec non est ad mortem,

^marg.| quia ipsa mors non erat ad mortem, sed potius ad miraculum quo facto crederent homines in Christum et vitarent¹⁷ veram mortem.
Unde sequitur :

¹⁷ vitarent] vitabant Li449

Sed pro gloria Dei.

^marg.| Ubi ex obliquo Dominus Deum se dixit, contra hereticos qui dicunt, quod Filius Dei non sit Deus. Pro gloria ergo cuius Dei? Audi quod sequitur :

Ut glorificetur Filius Dei per eam,

^marg.| scilicet infirmitatem.^I ^e

^e ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 88 A 14–B 11. [CGC2014]

^I ¶Codd. : Li449 (111 va) Ed1953 {FG2023}*

^marg.| {CIO11d1.10} CHRYSOSTOMUS. − [1] Hoc autem ut non est causale sed eventus. [2] Nam evenit quidem aliunde infirmitas, usus est autem ea in gloriam Dei. ^J ^f
Sequitur :

^f [1] ¶Paral. Cf. CIO12d6.6 [MM2020]

^J ¶Codd. : Li449 (111rb ) Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Io. 11,5

Diligebat autem Iesus Martham et sororem eius Mariam et Lazarum.

^marg.| {CIO11d1.11} AUGUSTINUS. − [a] Ille languens , ille tristes, omnes dilecti. [b] Habebant ergo spem quoniam diligebantur¹⁸ ab eo qui est dolentium consolator, languentium¹⁹ sanator.^K ^g

^g ¶Fons : <revera> Anselmus Laudunensis, Glosae super Io. (Io. 11, 5), CCCM 267, p. 201.35-37 : «Ille languens, illae dolentes, omnes dilecti. Habebant ergo spem quoniam [corr. MM2018, quem perpera CC] diligebantur ab eo qui est dolentium consolator, languentium sanator, immo mortuorum suscitator». [FG2018]
<cuius fons> Heiricus Autissiodorensis , Homiliae per circulum anni, pars hiemalis, hom. 54, CCCM 116A, lin. 70 : «Ille languebat, illae dolebant, sed spem maximam habebant quoniam diligebantur ab eo qui et dolentium est consolator et languentium sanator, ipsorum etiam mortuorum resuscitator». <cuius fons> Paulus Diaconus Warnefridus , Homiliarius, hom. 102 (feria 6 post Laetare), PL 95, 1300C : «Hoc contra haereticos, qui dixerunt Christum non esse natura Deum, sed gratia. Unde quidam illorum dixit : Non invideo Christo facto Deo, hoc et ego fieri possum si volo. Diligebat autem Jesus Martham, et sororem ejus Mariam, et Lazarum. Ille languebat , ille dolebat, sed spem maximam habebant, quia diligebatur ab eo qui et dolentium est consolator, et languentium sanator, ipsorum etiam mortuorum suscitator» <cuius fons> Alcuinus , In Io., PL 100, 783.2
<cuius fons> = [a] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 7.2-4, CCSL 36, p. 422-423 : «Ille languens, illae tristes, omnes dilecti; sed diligebat eos et languentium saluator, immo etiam mortuorum suscitator et tristium consolator».
¶Paral. Cf. Thomas de Aquino, In Io. 11, lect. 1, Marietti n° 1479 : «Hic, secundum Augustinum, Evangelista assignat rationem quare duae sorores non venerunt ad Christum : quae scilicet sumitur ex confidentia specialis dilectionis, unde dicit diligebat autem Iesus Martham, et Mariam sororem eius, et Lazarum. Quippe qui tristium consolator erat, sorores tristes diligebat; et qui languentium salvator erat, languidum et mortuum Lazarum diligebat; deut. xxxiii, 3 : dilexit populos : omnes sancti in manu illius sunt». [MM2018]
¶Nota La sentence a été attribuée en raison de son noyau augustinien ou à la suite d'une erreur de lecture de l'abréviation «A⁹» mise ici pour Alchuinus à qui Thomas attribue les Gloses exégétiques d’Anselme. Le paragraphe [b] , issu des homéliaires carolingiens, pose un problème critique puisque les sources et les manuscrits hésitent entre quatre lectures : quoniam diligebantur, quia diligebatur. Il faut écarter quem diligebantur qui est une faute d'éditeur. [MM2018] [MM2020]

^K ¶Codd. : Li449 La88 Ed1953 {MM2018}

¹⁸ diligebantur La88 Ed1953 ] diligebant Li449

¹⁹ languentium Li449 La88 ] languentiumque Ed1953

^marg.| {CIO11d1.12} CHRYSOSTOMUS. {hom.61} . − Per hoc etiam erudit nos evangelista non tristari, si qua infirmitas facta fuerit circa bonos viros et Dei amicos.^L

^L ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2018}

Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 2

^prol.| [Io. 11, 1-45 legitur Quadragesimae 4 feria 6; cf. Ordinarium OP 633]

^marg.| {CIO11d2.1} ALCUINUS. − Dominus, nuntiata infirmitate Lazari, quousque quatriduum compleretur sanare distulit, ut mirabilius suscitaret. ^M

^M ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2018}

^prol.| Unde dicitur :

Numérotation du verset Io. 11,6

Ut autem audivit quia infirmabatur, tunc quidem mansit in eodem loco duobus diebus.

^marg.| {CIO11d2.2} CHRYSOSTOMUS. {hom.61} . − Ut scilicet exspiraret et sepeliretur et dicerent²⁰ quoniam fetet, ut nullus posset dicere quoniam nondum eum defunctum²¹* suscitavit, sed stupor fuit et non mors. ^N

^N ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2018}

²⁰ diceret] dicant Li449

²¹ eum d.] inv. Ed1953

Sequitur :

Numérotation du verset Io. 11,7

Deinde post hec dicit discipulis suis eamus in Iudeam iterum.

^marg.| {CIO11d2.3}* AUGUSTINUS. − Ubi pene fuerat lapidatus, qui²²* propterea inde discessisse videbatur ne lapidaretur. Discessit enim ut homo sed in redeundo, quasi oblitus infirmitatem, ostendit potestatem.^O ^h

^h ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 7.11-14, CCSL 36, p. 423 : «Eamus in Iudaeam, ubi pene fuerat lapidatus, qui propterea inde discessisse uidebatur, ne lapidaretur. Discessit enim ut homo; sed in redeundo quasi oblitus infirmitatem, ostendit potestatem». [FG2018]

^O ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2018} {FG2023}

²² qui] quia Ed1953

^marg.| {CIO11d2.4} CHRYSOSTOMUS. {hom.61} . − Nusquam autem alibi Dominus predixit discipulis quo iturus esset sed hic predicit quia formidabant vehementer ut non repente eos conturbet. Nam sequitur :

Numérotation du verset Io. 11,8

Dicunt ei discipuli : Rabbi, nunc querebant te Iudei lapidare, et tu²³ iterum vadis illuc.

²³ tu Li449 Ed1953] om. Li449@

^marg.| Formidabant enim et pro eo et pro seipsis. Nondum enim erant in fide firmati.^P

^P ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2018} {FG2023}

^marg.| {CIO11d2.5}*AUGUSTINUS. − Cum autem vellent dare consilium homines Deo, discipuli magistro, corripuit eos.
Unde sequitur :

Numérotation du verset Io. 11,9

Respondit Iesus : Nonne duodecim hore sunt diei?

^marg.| Ut enim diem se²⁴ ostenderet, duodecim discipulos elegit. In hoc autem verbo non ipsum Iudam sed successorem eius previdebat. Iuda enim cadente, successit Mathiasⁱ , et duodenarius numerus mansit. Hore²⁵ ergo illustrentur²⁶* a die et²⁷* per horarum predicationem credat mundus in diem. Me ergo sequimini, si non vultis offendere.^j ^Q

ⁱ Cf. Act. 1, 26.

^j ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 8.40-59, CCSL 36, p. 424 : «Cum ergo uellent dare consilium homines Deo, discipuli magistro, serui Domino, aegroti medico, corripuit eos, et ait : Nonne duodecim horae sunt diei? Si quis ambulauerit in die, non offendit . Me sequimini, si non uultis offendere; nolite mihi consilium dare, quos a me consilium oportet accipere. Quo ergo pertinet : Nonne duodecim horae sunt diei? Quia ut diem se esse ostenderet, duodecim discipulos elegit. Si ego sum, inquit, dies, et uos horae, numquid horae diei consilium dant? Horae diem sequuntur, non dies horas. Si ergo illi horae, quid ibi Iudas? Et ipse inter duodecim horas? Si hora erat, lucebat; si lucebat, quomodo diem ad mortem tradebat? Sed Dominus in hoc uerbo non ipsum Iudam, sed successorem ipsius praeuidebat. Iuda enim cadente successit Matthias, et duodenarius numerus mansit. Non ergo frustra duodecim discipulos elegit Dominus, nisi quia ipse spiritalis est dies. Sequantur ergo horae diem, praedicent horae diem, horae illustrentur a die, horae illuminentur a die, et per horarum praedicationem credat mundus in diem. Hoc ergo ait de compendio : Me sequimini, si non uultis offendere». [FG2018]

^Q ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}*

²⁴ se] se | se Li449

²⁵ Hore] horum Li449

²⁶ illustrentur Li449 ] illustrantur Ed1953

²⁷ et Li449] ut Ed1953

Unde subdit :

Si quis ambulaverit in die, non offendit quia lucem huius mundi videt.

Numérotation du verset Io. 11,10

Si autem ambulaverit in nocte, offendit quia lux non est in eo.

^marg.| {CIO11d2.6} CHRYSOSTOMUS. {hom.61} . − Quasi dicat : Qui sibi nihil conscius est nequitie, nihil patietur versutie; qui vero mala agit, patietur. itaque non oportet formidare nihil enim²⁸ dignum morte gessimus. Vel aliter. si quis lucem huius mundi videt, securus est; multo magis qui mecum est, nisi amoverit se a me.^R

^R ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

²⁸ enim] om. Li449

^marg.| {CIO11d2.7} THEOPHYLACTUS. − Quidam vero hunc diem intelligunt tempus precedens passionem, noctem vero ipsam passionem. Dicit ergo eis dum dies est, id est dum nondum imminet tempus²⁹ passionis, non offendetis non enim vos persequentur Iudei cum autem nox venerit, passionem propriam dico, ex tunc noctem possidebitis angustiarum.^k ^S

^k ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 89 C 5–D 2. [CGC2014]

^S ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

²⁹ imminet tempus] inv. Li449

Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 3

^prol.| [Io. 11, 1-45 legitur Quadragesimae 4 feria 6; cf. Ordinarium OP 633]

^marg.| {CIO11d3.1} CHRYSOSTOMUS. ³⁰ {hom.61} . − Posita una confortatione discipulorum, hic alio modo eos confortat, ostendens quoniam non Hierosolymam debent ire, sed in Bethaniam
Unde dicitur :

³⁰ Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem. Ed1953

Numérotation du verset Io. 11,11

Hec ait, et post hec dicit illis : Lazarus amicus noster dormit sed vado ut a somno excitem eum.

^marg.| Quasi dicat non eo rursus disputaturus contra Iudeos, sed amicum nostrum excitaturus³¹ propter hoc ergo dicit amicus noster, ut ostendat necessarium suum adventum.^T

^T ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

³¹ nostrum excitaturus] inv. Li449

^marg.| {CIO11d3.2} AUGUSTINUS. ³² − Quod autem dixit : dormit , verum dixit³³. Domino dormiebat, hominibus mortuus erat, qui eum suscitare non poterant. Nam Dominus tanta facilitate excitabat de sepulcro, quanta tu excitas dormientem de lecto. Ergo secundum potentiam suam dixit dormientem, sicut et Apostolus dicit^l : « De dormientibus autem nolo vos ignorare ». Dormientes appellavit, quia resurrecturos prenuntiavit. Sed quomodo interest in ipsis qui quotidie dormiunt et exurgunt, quid quisque videat in somnis; alii sentiunt leta somnia, alii torquentia sic unusquisque cum causa sua dormit, cum causa sua surgit.^m ^U

^l 1Th. 4, 12.

^m ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 9.2-16, CCSL 36, p. 424 : «Et post hoc dicit eis : Lazarus amicus noster dormit ; sed uado, ut a somno excitem eum. Verum dixit. Sororibus mortuus erat, Domino dormiebat. Hominibus mortuus erat, qui eum suscitare non poterant; nam Dominus tanta eum facilitate excitabat de sepulcro, quanta tu non excitas dormientem de lecto. Ergo secundum potentiam suam dixit dormientem; quia et alii mortui dicti sunt in scripturis saepe dormientes, sicut apostolus dicit : De dormientibus autem nolo uos ignorare, fratres, ut non contristemini, sicut et ceteri qui spem non habent. Ideo et ipse dormientes appellauit, quia resurrecturos praenuntiauit. Dormit ergo omnis mortuus, et bonus et malus. Sed quomodo interest in ipsis qui quotidie dormiunt et exsurgunt, quid quisque uideat in somnis : alii sentiunt laeta somnia, alii torquentia, ita ut euigilans dormire timeat, ne ad ipsa iterum redeat, sic unusquisque hominum cum causa sua dormit, cum causa sua surgit». [FG2018]

^U ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

³² Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

³³ dixit] dicit Li449

^marg.| {CIO11d3.3} CHRYSOSTOMUS. {hom.61} . − Discipuli autem impedire voluerunt eius adventum in Iudeam.
Unde sequitur :

Numérotation du verset Io. 11,12

Dixerunt ergo discipuli eius Domine, si dormit, salvus erit.

^marg.| Solet enim esse somnus egrotantium salutis indicium³⁴; quasi dicant si dormit, non igitur utile est quod tu vadas ad excitandum eum.^V

^V ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

³⁴ indicium] iudicium Li449

^marg.| {CIO11d3.4} AUGUSTINUS. − Quomodo ergo intellexerunt discipuli, sic responderunt. ⁿ

ⁿ ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 11.2-7, CCSL 36, p. 425 : «Dixerunt ergo discipuli, quomodo intellexerunt, sic responderunt : Domine, si dormit, saluus erit. Solet enim esse somnus aegrotantium salutis indicium. Dixerat autem Iesus de morte eius; illi autem putauerunt quod de dormitione somni diceret. Tunc ergo dixit eis Iesus manifeste». [FG2018]

Unde sequitur :

Numérotation du verset Io. 11,13

Dixerat autem Iesus de morte eius; illi vero putaverunt quod de dormitione somni diceret.

^marg.| {CIO11d3.5} CHRYSOSTOMUS. {hom.61} . − Si vero quis dicat quomodo non cognoverunt discipuli mortuum esse, ab eo quod dixit vado ut excitem illum stultum enim erat eum ire per tot stadia ut Lazarum a somno excitaret istud³⁵ dicemus, quoniam estimabant hoc enigma esse, qualia multa loquebatur.^W

^W ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

³⁵ istud] illud Li449

^marg.| {CIO11d3.6} AUGUSTINUS. − Quia ergo obscure dixerat dormit , manifestat quod dixerat. ^o

^o ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 11.2-7, CCSL 36, p. 425 : «Subobscure enim dixerat : dormit; ait ergo manifeste : Lazarus mortuus est; et gaudeo propter uos, ut credatis, quia non eram ibi». [FG2018]

^marg.| Unde sequitur :

Numérotation du verset Io. 11,14

Tunc ergo dixit eis Iesus³⁶* : Manifeste Lazarus mortuus est.

³⁶ Iesus Li449@ Li449 cumWeber ] om. Ed1953

^marg.| {CIO11d3.7} CHRYSOSTOMUS.{hom.61} . − Non autem hic adiecit : Vado ut resuscitem eum; non enim volebat verbis predicere quod³⁷ per opera debebat certificare, vanam gloriam ubique nos fugere docens; et quod non oportet simpliciter promittere.^X

^X ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

³⁷ quod] que Li449

Sequitur :

Numérotation du verset Io. 11,15

Et gaudeo propter vos ut credatis quoniam non eram ibi³⁸.

³⁸ ibi] sed eamus ad eum Li449@ Weber

^marg.| {CIO11d3.8} AUGUSTINUS. − Eger enim, non mortuus fuerat nuntiatus; sed quomodo lateret eum qui creaverat, ad cuius manus anima³⁹ morientis exierat? Ait ergo : Gaudeo propter vos, ut credatis, quoniam non eram ibi ut iam inciperent admirari, quia Dominus poterat dicere mortuum, quod nec viderat nec audiverat⁴⁰. Ubi meminisse debemus quod adhuc etiam ipsorum discipulorum miraculis edificabatur fides, non ut esse inciperet, sed ut que ceperat cresceret. Quod ergo dicit : Ut credatis , intelligendum est ut amplius robustiusque credatis.^p ^Y

^p ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 11.10-22, CCSL 36, p. 425-426 : «Subobscure enim dixerat : dormit; ait ergo manifeste : Lazarus mortuus est; et gaudeo propter uos, ut credatis, quia non eram ibi. Et scio quia mortuus est, et non ibi eram; aeger enim, non mortuus, fuerat nuntiatus. Sed quid lateret eum qui creauerat, et ad cuius manus anima morientis exierat? Hoc est quod ait : Gaudeo propter uos, ut credatis, quia non ibi eram, ut iam inciperent admirari, quia Dominus potuit dicere mortuum, quod nec uiderat nec audierat. Vbi sane meminisse debemus quod adhuc etiam ipsorum discipulorum qui in eum iam crediderant, miraculis aedificabatur fides; non ut ea quae non erat, esse inciperet, sed ut ea quae iam esse coeperat, cresceret; quamuis tali uerbo usus sit, quasi tunc credere inciperent. Non enim ait : Gaudeo propter uos, ut fides uestra augeatur, siue firmetur; sed ait : ut credatis, quod intellegendum est, ut amplius robustiusque credatis». [FG2018]

^Y ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

³⁹ anima] om. Li449

⁴⁰ audiverat] audiverat Li449

^marg.| {CIO11d3.9} THEOPHYLACTUS. − Intellexerunt autem quidam hoc sic. Gaudeo, inquit, pro vobis nam cum illic non extiterim, confert ad maioritatem fidei vestre; quoniam si astitissem, egrotantem curassem, quod esset modicum signum ad mee virtutis indicium⁴¹. Quia vero me absente supervenit mors, potius in fide mea corroboramini, cum videbitis me posse etiam defunctum putrescentem resuscitare.^q ^Z

^q ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 92 D 5–93 A 2. [CGC2014]

^Z ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

⁴¹ indicium] iudicium Li449

^marg.| {CIO11d3.10} CHRYSOSTOMUS. − Igitur omnes quidem discipuli⁴²* timebant Iudeos, super alios vero Thomas.
Unde sequitur :

⁴² quidem discipuli] inv. Li449

Numérotation du verset Io. 11,16

Dicit ergo Thomas, qui dicitur Didymus, ad condiscipulos : Eamus et nos et moriamur cum eo.

^marg.| Infirmior enim erat aliis et infidelior. Postea omnibus fortior factus est et irreprehensibilis, qui solus orbem terrarum percurrit, et in mediis plebibus volvebatur volentibus eum interficere.^AA

^AA ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2021} {FG2023}

^marg.| {CIO11d3.11} BEDA. − Vel castigati discipuli superioribus Domini verbis non ausi sunt ultra contradicere; sed Thomas pre omnibus socios hortatur⁴³, ut irent et morerentur cum eo in quo magna eius videtur esse constantia sic enim loquebatur, quasi facere posset que alios hortabatur, immemor sue fragilitatis, sicut et Petrus.^AB

^AB ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

⁴³ hortatur] exhortatur Li449

Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 4

^prol.| [Io. 11, 1-45 legitur Quadragesimae 4 feria 6; cf. Ordinarium OP 633]

^marg.| {CIO11d4.1} ALCUINUS. − Dominus ad hoc venire distulerat ut quatriduum impleretur, ut Lazarus gloriosius resuscitaretur.^AC

^AC ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}*

^prol.| Unde dicitur :

Numérotation du verset Io. 11,17

Venit itaque Iesus et invenit eum quatuor dies iam in monumento habentem.

^marg.| {CIO11d4.2} CHRYSOSTOMUS. ⁴⁴*{hom.61} . − Manserat enim Dominus duobus diebus, et ante duos dies venerat nuntius, in qua die Lazarus est defunctus ipse autem quarta die accessit.^AD

^AD ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}*

⁴⁴ Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO11d4.3}* AUGUSTINUS. ⁴⁵ − De quatuor autem diebus multa dici possunt. Diversis enim modis una res significari potest. Est enim unus dies mortis quod⁴⁶* homo trahit de mortis propagine. Sed et legem naturalem transgrediuntur homines ecce alter dies mortis. Lex etiam Scripture data est divinitus per Moysen, et ipsa contemnitur ; adde : tertium diem mortis. Venit evangelium et ipsum transgrediuntur homines : ecce quartus dies mortis. Etiam ⁴⁷ * ad tales excitandos Dominus non dedignatur accedere.^r ^AE

^r ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 12.4-33, CCSL 36, p. 426 : «De quatuor diebus multa quidem dici possunt, sicut se habent obscura scripturarum, quae pro diuersitate intellegentium, multos sensus pariunt. Dicamus et nos quid nobis uideatur significare mortuus quatriduanus. Quomodo enim in illo caeco intellegimus quodammodo humanum genus, sic forte et in isto mortuo multos intellecturi sumus; diuersis enim modis una res significari potest. Homo quando nascitur, iam cum morte nascitur, quia de Adam peccatum trahit. Vnde dicit apostolus : Per unum hominem peccatum intrauit in mundum, et per peccatum mors; et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccauerunt. Ecce habes unum diem mortis, quod homo trahit de mortis propagine. Deinde crescit, incipit accedere ad rationales annos, ut legem sapiat naturalem, quam omnes habent in corde fixam : Quod tibi non uis fieri, alii ne feceris. Numquid hoc de paginis discitur, et non in natura ipsa quodammodo legitur? Furtum uis pati? Vtique non uis. Ecce lex in corde tuo : Quod non uis pati, facere noli. Et hanc legem transgrediuntur homines : ecce alter dies mortis. Data est lex etiam diuinitus per famulum Dei Moysen; dictum est illic : Non occides; Non maechaberis; Non falsum testimonium dices; Honora patrem et matrem; Non concupisces rem proximi tui; Non concupisces uxorem proximi tui. Ecce lex scripta est, et ipsa contemnitur; ecce tertius dies mortis. Quid restat? Venit et evangelium, praedicatur regnum caelorum, diffamatur ubique Christus, minatur gehennam, uitam promittit aeternam, et ipsa contemnitur. Transgrediuntur homines evangelium : ecce quartus dies mortis. Merito iam putet. Numquid et talibus est neganda misericordia? Absit. Etiam ad tales Dominus excitandos non dedignatur accedere». [FG2018]*

^AE ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}*

⁴⁵ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

⁴⁶ quod] quem Ed1953

⁴⁷ etiam ] et Ed1953

^marg.| {CIO11d4.4} ALCUINUS. − Aliter. Primum peccatum extitit elatio⁴⁸ in corde, secundum consensus, tertium factum, quartum consuetudo.^AF
Sequitur :

^AF ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}*

⁴⁸ elatio] latio cacogr. Li449

Numérotation du verset Io. 11,18

Erat autem Bethania iuxta Hierosolymam quasi stadiis quindecim.

^marg.| {CIO11d4.5} CHRYSOSTOMUS. − Quod erat milliaria duo. hoc autem inducitur ad ostendendum quod congruum fuit multos Iudeorum a Hierosolymis adesse.
Unde subditur :

Numérotation du verset Io. 11,19

Multi autem ex Iudeis venerant ad Mariam et Martham ⁴⁹* ut consolarentur eas de fratre suo.

⁴⁹ Mariam et Martham] inv. Ed1953 cum Clementina

^marg.| Sed quomodo Iudei consolabantur dilectas a Christo, cum iam statuissent quod si quis Christum confiteretur, extra synagogam fieret sed propter calamitatis necessitatem, aut quasi nobiles has mulieres reverentes, eas consolabantur; aut quia hi aderant qui non mali erant multi enim ex ipsis credebant. Hoc autem dicebat evangelista ad ostendendum quod Lazarus vere mortuus erat.^AG

^AG ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d4.6} BEDA. − Nondum autem Dominus castellum introierat; unde adhuc extra castellum posito occurrit Martha. ^AH

^AH ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

Unde sequitur :

Numérotation du verset Io. 11,20

Martha ergo⁵⁰, ut audivit quia Iesus veniret⁵¹, occurrit illi; Maria autem domi sedebat.

⁵⁰ ergo] autem Li449@ Li449

⁵¹ veniret] venit Li449@ Li449

^marg.| {CIO11d4.7} CHRYSOSTOMUS. − Non autem assumit sororem obviam Christo vadens; vult enim singulariter Christo loqui, et quod factum est ei annuntiare; cum vero eam in bonam spem duxit, tunc abiit et vocavit⁵² Mariam.^AI

^AI ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

⁵² vocavit] vocat Li449

^marg.| {CIO11d4.8} THEOPHYLACTUS. − Primo itaque non pandit sorori, volens astantes hoc latere; quoniam si percepisset Maria Christum accedere, obviam iret, et comitarentur eam presentes Iudei, quibus⁵³ notum fore adventum Iesu Martha nolebat⁵⁴.^s ^AJ
Sequitur :

^s ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 96 A 7-12. [CGC2014]

^AJ ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

⁵³ quibus] qui Li449

⁵⁴ nolebat] uolebat Li449

Numérotation du verset Io. 11,21

Dixit autem⁵⁵ Martha ad Iesum : Domine, si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus.

⁵⁵ autem] ergo Clementina

^marg.| {CIO11d4.9} CHRYSOSTOMUS.{hom.61} . − Credebat enim in Christum, sed non ut oportebat. Nondum enim cognoscebat quoniam Deus erat. Et ideo dicebat si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus .^AK

^AK ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CIO11d4.10} THEOPHYLACTUS. − Quasi diffidens quoniam etiam absens, si vellet, posset prohibere mortem fratris sui. ^AL ^t

^t ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 96 B 14 C 2. [CGC2014]

^AL ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CIO11d4.11} CHRYSOSTOMUS.{hom.61} . − Nondum etiam cognoscebat quod propria virtute hoc faceret; quod apparet ex hoc quod subditur⁵⁶ :

⁵⁶ subditur] subdit Li449

Numérotation du verset Io. 11,22

Sed nunc⁵⁷ scio quia quecumque poposceris a Deo, dabit tibi Deus

⁵⁷ nunc] et praem. Li449@ #Li449

^marg.| ut de virtuoso quodam et approbato viro loquens.^AM

^AM ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d4.12} AUGUSTINUS. ⁵⁸ − Non autem dicit ei : Rogo te ut resuscites fratrem meum. Unde enim sciebat, si fratri eius resurgere utile fuerat? Hoc tamen dixit : Scio quia potes, si vis facere; utrum facias, iudicii tui est, non presumptionis mee.^u ^AN

^u ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 13.7-11, CCSL 36, p. 427 : «Non dixit : Sed et modo rogo te ut resuscites fratrem meum. Vnde enim sciebat, si fratri eius resurgere utile fuerit? Hoc tantum dixit : Scio quia potes, si uis facis; utrum enim facias, iudicii tui est, non praesumtionis meae». [FG2018]

^AN ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

⁵⁸ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO11d4.13} CHRYSOSTOMUS. − Dominus autem vera que⁵⁹ non cognoscebat eam docuit.

⁵⁹ vera que] utraque Li449

Unde sequitur :

Numérotation du verset Io. 11,23

Dixit⁶⁰ ei Iesus resurget frater tuus.

⁶⁰ Dixit #Li449 ] dicit Li449@

^marg.| Non dixit petam ut resurgat. Sed si diceret non indigeo adiutorio, a me ipso omnia facio, valde fuisset grave mulieri; sed hoc dicere resurget , medium erat.^AO

^AO ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CIO11d4.14} AUGUSTINUS. − [a] Ambiguum autem fuit [c] quod dixit resurget . [b] Non enim ait modo.
[d] Et ideo sequitur :

Numérotation du verset Io. 11,24

Dicit ei Martha : Scio quia resurget in resurrectione in novissimo die.

^marg.| De⁶¹ illa resurrectione secura sum, de hac incerta sum⁶².^AP ^v

^v ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 14.1-5, CCSL 36, p. 427 : «Hoc [a] ambiguum fuit. [b] Non enim ait : Modo resuscito fratrem tuum; sed : [c] Resurget frater tuus. [d] Dicit ei Martha : Scio quia resurget in resurrectione, in nouissima die . De illa resurrectione secura sum, de hac incerta sum». [FG2018]*

^AP ¶Codd. : Li449 Mt366 Ed1953 {MM2020}

⁶¹ De] Die Li449

⁶² de hac incerta sum] om. Li449

^marg.| {CIO11d4.15} CHRYSOSTOMUS. ⁶³*{hom.61} . − Audierat enim⁶⁴* mulier multa a Christo de resurrectione loquente; Dominus autem manifestius suam ostendit auctoritatem.
Nam subditur :

⁶³ Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

⁶⁴ enim Li449 Mt366 ] autem Ed1953

Numérotation du verset Io. 11,25

Dicit ei Iesus : Ego sum resurrectio et vita,

^marg.| ostendens quoniam non indiget alio adiutorio si enim alio adiutorio indigeret⁶⁵, qualiter erit resurrectio si vero ipse est vita, non loco circumcluditur, sed ubique existens potest sanare.^AQ

^AQ ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2023]

⁶⁵ indigeret] indiget Li449

^marg.| {CIO11d4.16} ALCUINUS. − Ideo ego ⁶⁶ sum resurrectio quia⁶⁷ vita per quem tunc cum aliis resurget, per eumdem potest et modo resurgere.^AR ^w

^w ¶Fons : <revera> Anselmus Laudunensis, Glosae super Io. (Io. 11, 25), CCCM 267, p. 205.12 : «EGO SUM RESURRECTIO ET VITA. Quare dubitas fratrem nunc posse resurgere, cum EGO qui SUM RESURRECTIO ET VITA illum resurrecturum promittam? Ideo resurrectio quia uita. Per quem tunc cum aliis resurget per eundem potest et modo resurgere». [MM2020] .

^AR ¶Codd. : La88 Li449 Mt366 Ed1953 {MM2020}

⁶⁶ ego Ed1953] g° La88 Li449, ergo Mt366

⁶⁷ quia] om. Mt366

^marg.| {CIO11d4.17} CHRYSOSTOMUS.{hom.61} − Illa ergo dicente^x : Quecumque petieris ⁶⁸, ipse dicit :

^x Io. 11, 22.

⁶⁸ petieris] pieris cacogr. Li449

Qui credit in me, etiam si mortuus fuerit, vivet.

^marg.| Ostendens quoniam ipse est tributor bonorum, et ab ipso oportet petere. Per hoc autem eius intellectum elevat non enim hoc erat solum quod querebatur, ut solum Lazarum suscitaret; sed etiam oportebat⁶⁹ eam et qui presentes erant discere resurrectionem.^AS

^AS ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

⁶⁹ etiam oportebat] oportebat et Li449

^marg.| {CIO11d4.18} AUGUSTINUS. − Dicit ergo : [b] Qui credit in me, etiam ⁷⁰ si mortuus fuerit in carne, vivet in anima, donec resurget⁷¹ caro, numquam postea moritura. [a] Nam vita anime fides est.
Sequitur : [c]

⁷⁰ etiam ] et Li449

⁷¹ resurget] resurgat Li449

Numérotation du verset Io. 11,26

Et omnis qui vivit

^marg.| in carne,

et credit in me,

^marg.| etiam si moriatur ad tempus propter mortem carnis,

non

morietur in eternum.^AT ^y

^y ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 15.17-22, CCSL 36, p. 427-428 : «Vnde mors in corpore? Quia non est ibi anima. Ergo [a] animae tuae anima fides est. [b] Qui credit in me, inquit, etiamsi mortuus fuerit in carne, uiuet in anima, donec resurgat et caro numquam postea moritura. Hoc est : Qui credit in me, licet moriatur, uiuet. [c] Et omnis qui uiuit in carne et credit in me, etsi morietur ad tempus propter mortem carnis, non morietur in aeternum pro pter uitam spiritus, et immortalitatem resurrectionis». [FG2018]

^AT ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d4.19} ALCUINUS. − Propter vitam spiritus et immortalitatem resurrectionis. Sciebat autem Dominus, quem nihil latet, quod hoc credebat; sed confessionem qua salvaretur querit.
Unde sequitur :

Credis hoc?

Numérotation du verset Io. 11,27

Ait illi : Utique, Domine, ego credidi quia tu es Christus Filius Dei vivi, qui⁷² in hunc mundum venisti.

⁷² qui Li449@ Ed1953] om. Li449

^marg.| {CIO11d4.20} CHRYSOSTOMUS.{hom.61} . − Videtur mihi non intellexisse mulier quod dictum est; sed quoniam magnum quid erat intellexit, non tamen cognovit quid est propterea aliud interrogata, aliud respondit.^AU

^AU ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d4.21} AUGUSTINUS. − Vel aliter. [b] Quando hoc credidi [a] quod tu es⁷³* Filius es ⁷⁴ Dei , [c] credidi quia tu es vita quia et qui credit in te, etsi⁷⁵ moriatur, vivet.^AV ^z

^z ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 15.26-29, CCSL 36, p. 428 : «Et omnis qui uiuit et credit in me, non morietur in aeternum. Credis hoc? Ait Uli : Vtique, Domine, ego credidi, [a] quia tu es Christus Filius Dei, qui in mundum uenisti. [b] Quando hoc credidi, credidi quia tu es resurrectio, [c] credidi quia tu es uita; credidi quia qui credit in te, etsi moriatur, uiuet; et qui uiuit et credit in te, non morietur in aeternum». [FG2018]*

^AV ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}

⁷³ tu es] om. Ed1953

⁷⁴ tu es Filiuses] om. Li449

⁷⁵ etsi] etiam si Ed1953

Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 5

^prol.| [Io. 11, 1-45 legitur Quadragesimae 4 feria 6; cf. Ordinarium OP 633]

^marg.| {CIO11d5.1} CHRYSOSTOMUS. ⁷⁶*{hom.61} . − Ex virtute sermonum Christi interim Martha lucrata est luctus dissolutionem ea enim que ad magistrum erat devotio non permittebat eam sentire presentia, que luctum inducere poterant^AW
Unde dicitur :

^AW ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

⁷⁶ Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 11,28

Et cum hec dixisset, abiit et vocavit Mariam sororem suam silentio.

^marg.| {CIO11d5.2} AUGUSTINUS. − Advertendum quod suppressam vocem silentium nuncupavit. Nam quomodo siluit, cum subdatur :

Dicens : Magister adest et vocat te? ^AX ^aa

^aa ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 16.3-5, CCSL 36, p. 428 : «Aduertendum est quemadmodum suppressam uocem silentium nuncupauit. Nam quomodo siluit, quae dixit : Magister adest, et uocat te?». [FG2018]

^AX ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d5.3} CHRYSOSTOMUS. ⁷⁷*{hom.62} . − Ideo autem occulte sororem vocat⁷⁸ si enim⁷⁹ scivissent Iudei Christum advenire, recessissent, et non fuissent testes miraculi.^AY

^AY ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

⁷⁷ Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

⁷⁸ vocat] + qui Li449

⁷⁹ enim] om. Li449

^marg.| {CIO11d5.4} AUGUSTINUS. − Advertendum etiam, quemadmodum evangelista non dixerit ubi, vel quando, vel quomodo Mariam Dominus vocaverit, ut hoc in verbis Marthe potius intelligeretur, narrationis brevitate servata.^ab ^AZ

^ab ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 16.5-8, CCSL 36, p. 428 : «Aduertendum etiam quemadmodum evangelista non dixerit ubi uel quando uel quomodo Mariam Dominus uocauerit, ut hoc in uerbis Marthae potius intellegeretur, narrationis breuitate seruata». [FG2018]

^AZ ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d5.5} THEOPHYLACTUS. − Sive etiam ipsam Christi presentiam vocationem reputavit, quasi dicat : inexcusabile est ut eo presente tu non exeas obviam ipsi.^ac ^BA

^ac ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 97 C 13–D 5 : summatim. [CGC2014]

^BA ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d5.6} CHRYSOSTOMUS.{hom.62} . − Omnibus autem assidentibus, illa lugens et plangens non exspectavit ad se venire magistrum, neque dignitatem servavit, neque a luctu detenta est; sed surgens confestim obviavit.
Unde sequitur : ^BB

^BB ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

Numérotation du verset Io. 11,29

Illa ut audivit, surrexit cito et venit ad eum.

^marg.| {CIO11d5.7} AUGUSTINUS. − Ex quo patet quod non illam prevenisset Martha, si ei notus fuisset adventus Iesu.^BC ^ad
Sequitur :

^ad ¶Fons : <revera> Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, 11, 29-32, PG 124, 100°3-5 .
<Non hab.> Augustinus in Io. [FG2018] [MM2020]

^BC ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}

Numérotation du verset Io. 11,30

Nondum enim venerat Iesus in castellum sed erat adhuc in illo loco ubi occurrerat ei Martha.

^marg.| {CIO11d5.8} CHRYSOSTOMUS.{hom.62}. − Vacantius enim ibat, ut non videatur inicere seipsum miraculo, sed rogari ab aliis. Hoc igitur vult occulte evangelista⁸⁰ insinuare aut quia⁸¹ cito currebat, ut anticiparet eum venientem. Venit autem non sola sed omnes trahens Iudeos.^BD
Unde sequitur :

^BD ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020} {FG2023}

⁸⁰ occulte evangelista] inv. Li449

⁸¹ quia] quoniam Li449

Numérotation du verset Io. 11,31

Iudei igitur⁸² qui erant in domo cum ea⁸³, et consolabantur eam, cum vidissent Mariam quia cito surrexit et exiit, secuti sunt eam, dicentes quia vadit ad monumentum ut ploret ibi.

⁸² igitur] ergo Clementina

⁸³ in domo – cum ea] inv. Cbg133 (manque ou interversion de f. entre f. 273/262/272v et 274/263/273 qui commence par «cum ea in domo » ; une panne informatique m’a empêché de poursuivre la collation à la recherche du f. manquant MM 10.6.2022)

^marg.| {CIO11d5.9} AUGUSTINUS. − Hoc pertinuit ad evangelistam narrare, ut videamus que occasio fecerit ut⁸⁴* plures ibi essent quando Lazarus resuscitatus est, ut tam grande miraculum quatriduani mortui resurgentis testes plures inveniret. ^BE ^ae

^ae ¶Fons : [a] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 17.7-12, § 18.1-2, CCSL 36, p. 428 : «[§ 17] Quare pertinuit hoc ad evangelistam narrare? Vt uideamus quae occasio fecerit ut plures ibi essent quando Lazarus resuscitatus est. Putantes enim Iudaei propterea illam festinare, ut doloris sui solatium lacrymis quaereret, secuti sunt eam, ut tam grande miraculum quatriduani mortui resurgentis, testes plurimos inueniret. [§ 18] Maria autem cum uenisset ubi erat Iesus, uidens eum, cecidit ad pedes eius, et dixit ei : Domine, si fuisses hic, frater meus non esset mortuus. Iesus ergo ut uidit eam plorantem, et Iudaeos qui cum illa erant plorantes, fremuit spiritu, et turbauit semetipsum, et dixit : Vbi posuistis eum?» [FG2018]

^BE ¶Codd. : Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2020} {MM2022}

⁸⁴ fecerit ut] fuerit quod Ed1953

Sequitur :

Numérotation du verset Io. 11,32

Maria ergo cum venisset ubi erat Iesus, videns eum, cecidit ad pedes eius.

^marg.| {CIO11d5.10} CHRYSOSTOMUS. − Ferventior hec sorore erat non enim turbam verecundata est, nec suspicionem timuit quam de Christo Iudei habebant, cum aliqui inimicorum Christi interessent; sed omnia contempsit humana presente magistro, et soli se dabat ei qui ad magistrum honori.^BF

^BF ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d5.11} THEOPHYLACTUS. − Quamvis etiam se diminute⁸⁵ videbatur habere, dicens : ^af ^BG

^af ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 100 B 10-12. [CGC2014]

^BG ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

⁸⁵ se diminute] inv. Li449

Domine, si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus.

^marg.| {CIO11d5.12} ALCUINUS. − Quasi dicat : dum nobiscum presens fuisti, non morbus, non infirmitas aliqua apparere ausa est, apud quas vita noverat habitare sive⁸⁶ hospitari.^BH

^BH ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

⁸⁶ habitare sive] om. Li449

^marg.| {CIO11d5.13} AUGUSTINUS. De verbis Domini. {serm.52} . − O infidelis conventio. te adhuc posito in seculo Lazarus amicus moritur. si amicus moritur, inimicus quid patietur parum est si non tibi soli superi serviunt; ecce tuum dilectum inferi rapuerunt.^BI

^BI ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d5.14} BEDA. − Non autem omnia dixit Maria que Martha protulerat quia consueto hominum more lacrimis non omnia que voluit⁸⁷ proferre potuit.^BJ

^BJ ¶Codd. : Cbg133 Li449 Ed1953 {FG2023} {MM2023}

⁸⁷voluit] + et in animo habuit Ed1953

Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 6

^prol.| [Io. 11, 1-45 legitur Quadragesimae 4 feria 6; cf. Ordinarium OP 633]

^marg.| {CIO11d6.1} CHRYSOSTOMUS. ⁸⁸*{hom.62} . − Marie loquenti nihil Christus loquitur; neque ea dicit que sorori dixerat turba enim aderat multa, et non erat tempus illorum verborum. Sed condescendit, et humiliatur, humanam naturam denudans quia enim miraculum magnum erat futurum, et multos⁸⁹ per id lucraturus, sua condescensione attrahit testes, et humanam monstrat naturam^BK
Unde dicitur :

^BK ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

⁸⁸ Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

⁸⁹ multos] multo Li449

Numérotation du verset Io. 11,33

Iesus ergo ut vidit eam plorantem et Iudeos qui venerant cum ea plorantes, infremuit spiritu et turbavit semetipsum.

^marg.| {CIO11d6.2} AUGUSTINUS. ⁹⁰ − Quis enim eum posset nisi ipse turbare? Turbatus est Christus, quia voluit; esurivit, quia voluit. In illius potestate erat sic vel sic affici, vel non affici. Verbum enim animam suscepit et carnem, totius hominis sibi⁹¹ coaptans in persone unitate naturam; ac per hoc ubi summa potestas est, secundum voluntatis nutum turbatur infirmitas.^ag ^BL

^ag ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 17.7-23, CCSL 36, p. 428-429 : «Quis enim eum posset, nisi se ipse, turbare? Itaque, fratres mei, primo hic adtendite potestatem, et sic inquirite significationem. Turbaris tu nolens; turbatus est Christus, quia uoluit. Esuriuit Iesus, uerum est, sed quia uoluit; dormiuit Iesus, uerum est, sed quia uoluit; contristatus est Iesus, uerum est, sed quia uoluit; mortuus est Iesus, uerum est, sed quia uoluit; in illius potestate erat sic uel sic affici, uel non affici. Verbum enim animam suscepit et carnem, totius hominis sibi coaptans in personae unitate naturam. Nam et anima apostoli Verbo illustrata est, anima Petri Verbo illustrata est, anima Pauli, aliorum apostolorum, sanctorum prophetarum Verbo illustratae sunt animae; sed de nulla dictum est : Verbum caro factum est; de nulla dictum est : Ego et Pater unum sumus. Anima et caro Christi cum Verbo Dei una persona est, unus Christus est. Ac per hoc ubi summa potestas est, secundum uoluntatis nutum tractatur infirmitas; hoc est : turbauit semetipsum». [FG2018]

^BL ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

⁹⁰ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

⁹¹ sibi] igitur Li449

^marg.| {CIO11d6.3} THEOPHYLACTUS. − Ad approbandam⁹² enim conditionem humanam iubet ei quod suum est prosequi, nec non iniungit ei virtute Spiritus Sancti⁹³, illamque compescit. Hec autem cuncta naturam pati Dominus connivet, cum⁹⁴ approbando quod homo verus et non apparens fuerat, tum⁹⁵ etiam nos monendo, ac metam mestitie et iucunditati imponendo. Nam ex toto nec compati nec merere ferinum, ac horum exuberantia muliebre.^ah ^BM
Sequitur :

^ah ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 100 D 1-12. [CGC2014]

^BM ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

⁹² approbandam] approbandum Li449

⁹³ Spiritus sancti] inv. Li449

⁹⁴ cum] tamen Li449

⁹⁵ tum] tamen Li449

Numérotation du verset Io. 11,34

Et dixit : Ubi posuistis eum?

^marg.| {CIO11d6.4} AUGUSTINUS. De verbis Domini. {serm.52} . − Non locum sepulti ignorare credi debuerat, sed fidem populi approbare volebat.^BN

^BN ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CIO11d6.5} CHRYSOSTOMUS.{hom.62} . − Non enim vult ipse se inicere, sed omnia ab aliis discere, et rogatus facere, ut ab omni suspicione eripiat signum.^BO

^BO ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CIO11d6.6} AUGUSTINUS. In libro octoginta trium questionum. ⁹⁶ − Quod etiam ⁹⁷* interrogat, vocationem nostram, que fit in occulto, arbitror signare⁹⁸*. Predestinatio enim nostre vocationis occulta est, cuius secreti signum est interrogatio Domini quasi nescientis, cum ipsi nesciamus vel quod ignorare se peccatores alio loco Dominus ostendit, dicens^ai : « Non novi vos quia⁹⁹ in disciplina et preceptis eius non sunt peccata ». ^BP ^aj
Sequitur :

^ai Mt. 7, 23.

^aj ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus octoginta tribus, qu. 65, CCSL 44A, p. 147.13-148.20 : «Quod autem interrogat dicens : ubi eum posuistis? uocationem nostram, quae fit in occulto, arbitror significare; praedestinatio enim nostrae uocationis occulta est. cuius secreti signum est interrogatio Domini quasi nescientis, cum ipsi nesciamus; sicut dicit apostolus : ut cognoscam, sicut et cognitus sum; uel quod ignorare se peccatores alio loco Dominus ostendit dicens : non noui uos, quod significabat Lazarus sepultus, quia in disciplina et praeceptis eius non sunt peccata». [FG2015]

^BP ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {MM2018}* {MM2020} {FG2023}

⁹⁶ In… questionum] scrips., Liber 83 quaest. Ed1953

⁹⁷ etiam] et Ed1953

⁹⁸ sign<a>re] significare Ed1953

⁹⁹ quia] qui Li449

Dicunt ei : Domine, veni et vide.

^marg.| {CIO11d6.7} CHRYSOSTOMUS. ¹⁰⁰ − [b] Nondum enim¹⁰¹ aliquod¹⁰² signum resurrectionis monstraverat¹⁰³. [c] Unde ita videbatur iturus ut lacrimaretur ¹⁰⁴*, non ut resuscitaturus [a] et ¹⁰⁵* propter hoc ei dicunt veni et vide .^BQ ^ak

^ak ¶Fons : Chrysostomus , In Io., hom. 63.1.20, Burgundionis versio, BnF, lat. 15284, f. 113ra45 : «[a]"Dicunt ei : Veni et uide. Lacrimatus est Ihesus". [b] Nondum enim aliquod signum resurrectionis fecerat uel monstrabat, neque ita uenit ut suscitaturus sed ut lacrimaturus. [c] Quoniam enim ita uidebatur ire ut lacrimaturus, non ut suscitaturus».
<cuius fons> Chrysostomus , In Io., hom. 63 (al. 62) (Io. 11, 34-35) § 1, PG 59, 350.35-36 : «[a] Λέγουσιν αὐτῷ·Ἔρχου καὶ ἴδε. Ἐδάκρυσεν ὁ Ἰησοῦς. [b] Ὁρᾷς ὅτι οὐδὲν οὔπω ἀναστάσεως σημεῖον ἐπεδέδεικτο, οὐδὲ οὕτως ἄπεισιν ὡς ἀναστήσων, ἀλλ’ ὡς δακρύσων; [c] Ὅτι γὰρ οὕτως ἀπιέναι ἐδόκει, ὡς θρηνήσων, ἀλλ’ οὐχ ὡς ἀναστήσων, δηλοῦσιν Ἰουδαῖοι, οἳ δὴ καὶ ἔλεγον Ἴδε πῶς ἐφίλει αὐτόν».
¶Nota La syntaxe de la sentence latine réagencée conduit le glossateur à modifier le temps des verbes grecs que Burgundio avait exactement traduits. La transposition du participe futur de lacrimor vers ire et la transformation du ut corrélatif (ὡς) en ut final (qui supposerait le grec ἵνα) ne peuvent être attribués qu’à la sensibilité propre du glossateur et non à une hypothétique révision à partir du grec. L’instabilité philologique de l’expression iturus ut lacrimaretur montre qu’elle a pu gêner. Certains éditeurs ont cherché à corriger Thomas soit d’après le grec soit d’après Burgundio dès le Moyen Âge. Le choix de la forme déponente lacrimor, caractéristique du latin tardif, est induit par la vocabulaire de la Vulgate (Io. 11, 35). Mais on notera que celle-ci traduit δακρύω tandis que le passage de Chrysostome retenu par Thomas utilise ici successivement δακρύω et θρηνέω (se lamenter). Burgundio traduit l’un et l’autre par lacrimaturus. Thomas n’utilise qu’une seule autre fois le verbe lacrimo, toujours à la forme déponente (Super Iob 16, 21, Leonina t. 26, p. 104b287). On le trouve également attesté en tête de la première rédaction de la réponse au lecteur de Venise, dans le liste des 30 questions posées à Albert le Grand, Kilwardby et Thomas en 1271, à propos des larmes des anges. Mais Thomas ne reprend le verbe dans aucune des rédactions de ses réponses (Responsio de 30 articulis, item 18, Leonina t. 42, p. 321.52). [MM2020]

^BQ ¶Codd. : Cbg133 La88 Li449 Md446 (79rb) Mt366 T46 Urb26 V796 Ed1470 Ed1569 Ed1570 Ed1571 Ed1657 Ed1746 Ed1861 Ed1953 {MM2018}* {MM2020}

¹⁰⁰ Chrysostomus] om. Mt366 , Augustinus Cbg133

¹⁰¹ enim] om. Urb26

¹⁰² aliquod] aliquid Md446

¹⁰³ signum - resur. monstraverat] inv. Ed157 1 Ed1657

¹⁰⁴ lacrimaretur Cbg133* Li449 Md446 Mt366 T46 ] lacrimatus Urb26 La88 , lacrimaturus Cbg133² V796 Ed1470 Ed1570 Ed1571 Ed1657 Ed1746 Ed1861 Ed1953

¹⁰⁵ et] om. Ed1470 Ed1569 Ed1570 Ed1571 Ed1746 Ed1861 Ed1657 Ed1953

^marg.| {CIO11d6.8} AUGUSTINUS. ¹⁰⁶ − [a] Videt autem Dominus quando miseretur, unde illi dicit¹⁰⁷ ^al : « Vide humilitatem meam et laborem meum, et dimitte omnia peccata mea ». ^am
Sequitur : [b]

^al Ps. 24, 18.

^am ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 20.11-13, § 21.1, CCSL 36, p. 430 : «[§ 20] Videt enim Dominus, quando miseretur. Vnde illi dicitur : Vide humilitatem meam, et laborem meum, et dimitte omnia peccata mea. [§ 21] Lacrymatus est Iesus. Dixerunt ergo Iudaei : Ecce quomodo amabat eum».

¹⁰⁶ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹⁰⁷ dicit] dicitur Li449

Numérotation du verset Io. 11,35

Et lacrimatus est Iesus.

^marg.| {CIO11d6.9} ALCUINUS. − Quia fons pietatis erat, flebat pro parte humanitatis quem resuscitare poterat per potentiam divinitatis.^BR

^BR ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d6.10} AUGUSTINUS. ¹⁰⁸ − Quare autem flevit Christus nisi quia¹⁰⁹ flere hominibus¹¹⁰* docuit? ^BS ^an

^an ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 19.37-38, CCSL 36, p. 430 : «Quare enim fleuit Christus, nisi quia flere hominem docuit? Quare fremuit et turbauit semetipsum, nisi quia fides hominis sibi merito displicentis fremere quodammodo debet in accusatione malorum operum, ut uiolentiae paenitendi cedat consuetudo peccandi?». [FG2018]

^BS ¶Codd. : Cbg133 La88 Li449 Md446 Mt366 T46 Urb26 V796 Ed1571 Ed1470 Ed1569 Ed1570 Ed1657 Ed1746 Ed1861 Ed1953 {MM2020}

¹⁰⁸ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹⁰⁹ quia] qui T46

¹¹⁰ flere hominibus] homines flere Ed1569 Ed1570 Ed1746 Ed1861 Ed1953

^marg.| {CIO11d6.11} BEDA. − Est autem hominum consuetudo caros suos mortuos lugere secundum hanc consuetudinem Iudei Dominum flere putabant.
Unde subditur : ^BT

^BT ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

Numérotation du verset Io. 11,36

Dixerunt ergo Iudei : Ecce quomodo amabat eum.

^marg.| {CIO11d6.12} AUGUSTINUS. ¹¹¹ − Quid est : amabat eum ? « Non veni vocare iustos, sed peccatores ad penitentiam ».^ao
Sequitur :

^ao Mt. 9, 13.

¹¹¹ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 11,37

Quidam autem ex ipsis dixerunt non poterat hic, qui aperuit oculos ceci nati, facere ut¹¹² hic non moreretur?

¹¹² ut] et + Li449@ #Li449 Weber

^marg.| P lus est quod facturus est, ut mortuus suscitetur . ^ap ^BU

^ap ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 19.37-38, CCSL 36, p. 430 : «Ecce quomodo amabat eum. Quid est : amabat eum? Non ueni uocare iustos, sed peccatores in paenitentiam. Quidam autem ex ipsis dixerunt : Non poterat hic qui aperuit oculos caeci, facere ut et hic non moreretur? Qui noluit facere ut non moreretur, plus est quod facturus est, ut mortuus suscitetur». [FG2018]

^BU ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d6.13} CHRYSOSTOMUS. {hom.62} . − Erant autem ex inimicis eius qui hoc dixerunt. ex quibus igitur oportebat eius admirari virtutem, ex his ei detrahunt, scilicet ex illuminatione ceci nati, quasi nec illo miraculo facto. in hoc etiam se ostendunt esse corruptos, quia nondum Christo adveniente ad monumentum, preassumunt accusationes, non exspectantes rei finem.
Sequitur :

Numérotation du verset Io. 11,38

Iesus ergo rursum fremens in semetipso venit ad monumentum.

^marg.| Studiose evangelista frequenter dicit quod lacrimatus est, et quod fremuit, ut discas quod vere nostram naturam induit. quia enim hic magis aliis evangelistis magna de eo loquitur, etiam in rebus corporalibus humiliora dicit.^BV

^BV ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d6.14} AUGUSTINUS. ¹¹³ − Fremas autem et in te, si disponis reviviscere. Omni homini dicitur qui¹¹⁴ premitur pessima consuetudine.
Sequitur :

¹¹³ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹¹⁴ qui] quod Li449

Erat autem spelunca et lapis superpositus¹¹⁵ ei.

¹¹⁵ superpositus Li449@ ] supponitus #Li449

^marg.| M ortuus sub lapide, reus sub lege. Lex enim que data est Iudeis, in lapide scripta est. O mnes autem rei sub lege sunt, iusto autem non est lex posita . ^aq ^BW

^aq ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 22.2-8, CCSL 36, p. 430 : «Fremat et in te, si disponis reuiuiscere. Omni homini dicitur, qui premitur pessima consuetudine : Venit ad monumentum. Erat autem spelunca, et lapis superpositus erat ei. Mortuus sub lapide, reus sub lege. Scitis enim quia lex quae data est Iudaeis, in lapide scripta est. Omnes autem rei sub lege sunt; bene uiuentes cum lege sunt. Iusto lex posita non est». [FG2018]

^BW ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d6.15} BEDA. − Est autem spelunca rupes¹¹⁶ cavata. Porro monumentum dicitur eo quod mentem moneat¹¹⁷; hoc est, mortuos ad memoriam revocat.^BX
Sequitur :

^BX ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

¹¹⁶ rupes] rupis Li449

¹¹⁷ moneat] moueat Li449

Numérotation du verset Io. 11,39

Ait Iesus : Tollite lapidem.

^marg.| {CIO11d6.16} CHRYSOSTOMUS.{hom.62} . − Sed quare non lapide iacente fecit resuscitari nonne poterat qui corpus movit mortuum voce, etiam¹¹⁸ multo magis lapidem movere non autem hoc fecit, ut eos testes faciat miraculi, ut non dicant quod in ceco dixerant non est hic. manus enim, et accessus ad monumentum testabantur quod ipse est.^BY

^BY ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

¹¹⁸ etiam] et Li449

^marg.| {CIO11d6.17} AUGUSTINUS. − Mystice autem dicit : R emovete lapidem , removete legis pondus, gratiam predicate. ^BZ ^ar

^ar ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 22.12-13, CCSL 36, p. 430 : «Remouete, inquit, lapidem. Remouete legis pondus; gratiam praedicate». [FG2018]*

^BZ ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CIO11d6.18} AUGUSTINUS. In libro octoginta trium questionum. ¹¹⁹ − In quo puto illos significare¹²⁰* qui, venientibus ad Ecclesiam ex gentibus, onus circumcisionis imponere volebant. Vel eos qui in Ecclesia corrupte vivunt et offensioni sunt credere volentibus.^as ^CA

^as ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus octoginta tribus, qu. 65, CCSL 44A, p. 148.25-29 : «Auferte autem lapidem quod ait, illos puto significare qui uenientibus ad ecclesiam ex gentibus onus circumcisionis imponere uolebant, contra quos multipliciter scribit apostolus, uel eos qui in ecclesia corrupte uiuunt et offensioni sunt credere uolentibus». [FG2015]*

^CA ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

¹¹⁹ In… questionum] scrips., Liber 83 quaest. Ed1953

¹²⁰ significare] significari Ed1953

^marg.| {CIO11d6.19} AUGUSTINUS. De verbis Domini. {Serm.52} . − Iam autem Maria et Martha sorores Lazari, que Christum frequenter mortuos resuscitasse viderant, fratrem suum posse resuscitare penitus non credebant. Nam sequitur :^CB

^CB ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

Dicit ei Martha soror eius qui mortuus fuerat : Domine, iam fetet, quatriduanus enim est.

^marg.| {CIO11d6.20} THEOPHYLACTUS. − Hoc autem Martha tamquam diffidens dicit, veluti impossibile credens posse fratrem suscitari, ob dierum diuturnitatem.^at ^CC

^at ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 104 A 1-4. [CGC2014]

^CC ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d6.21} BEDA. − Vel hec verba non sunt desperationis, sed potius admirationis.^CD

^CD ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CIO11d6.22} CHRYSOSTOMUS. ¹²¹*{hom.62} . − Sed et¹²²* hoc etiam quod dicit, valet ad obstruendum indevotos, ut et miraculum testentur manus tollentes lapidem, et auditus vocem audiens Christi, et visus videntium Lazarum exire, et odoratus fetorem recipiens.^CE

^CE ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

¹²¹ Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹²² et] om. Ed1953

^marg.| {CIO11d6.23} THEOPHYLACTUS. − Christus autem rememorat mulieri ea de quibus secum contulerat, et pene ut obliviscenti loquitur.^au ^CF
Unde sequitur :

^au ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 104 A 5-8. [CGC2014]

^CF ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

Numérotation du verset Io. 11,40

Dicit ei Iesus : Nonne dixi tibi quoniam si credideris, videbis gloriam Dei?

^marg.| {CIO11d6.24} CHRYSOSTOMUS . {hom.62} . − Non enim memor erat mulier eius quod Christus dixerat supra¹²³ ^av : Qui credit in me, etiam si mortuus fuerit, vivet . et discipulis quidem dixit¹²⁴ ^aw : « Ut glorificetur Filius Dei in ea », hic autem gloriam Dei de Patre dicit. infirmitates enim eorum qui audiebant, causa erant¹²⁵ differentie¹²⁶ eorum que dicebantur. Nolebat Dominus interim turbare adstantes. Et ideo dicit : Videbis gloriam Dei .^CG

^av Io. 11, 25.

^aw Io. 11, 4.

^CG ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

¹²³ supra] om. Li449

¹²⁴ dixit] dicit Li449

¹²⁵ erant] erat Li449

¹²⁶ differentie] dicere Li449

^marg.| {CIO11d6.25} AUGUSTINUS. − In hoc autem est gloria Dei quia et putentem¹²⁷* et quatriduanum resuscitat.^CH ^ax
Sequitur :

^ax ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 23.4-5, CCSL 36, p. 431 : «Quid est : uidebis gloriam Dei? Quia et putentem et quatriduanum resuscitat». [FG2018]*

^CH ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}

¹²⁷ putentem] fetentem Ed1953

Numérotation du verset Io. 11,41

Tulerunt ergo lapidem.

^marg.| {CIO11d6.26} ORIGENES. ¹²⁸* − Mora tollendi lapidem adiacentem ex sorore defuncti causata est. Nisi enim dixisset iam fetet, est enim quatriduanus , non diceretur : Dixit Iesus : Tollite lapidem. Sustulerunt ergo lapidem . Nunc ergo longe tardius ablatus est. Commodum igitur est¹²⁹* nihil interponere inter iussa Iesu et ipsorum executionem.^CI ^ay

^ay ¶Fons^G : Origenes, Commentarium in Io. 11, 41, tom. 28 (3) 14-18, GCS 10, p. 391.13 - 392 .18 : «[1] Ἡ βραδυτὴς τοῦ ἀρθῆναι τὸν ἐπικείμενον τῷ σπηλαίῳ λίθον ἀπὸ τῆς ἀδελφῆς τοῦ τετελευτηκότος γεγένηται· οἱονεὶ γὰρ ἐνεπόδισεν οἷς προσέταξεν ὁ Ἰησοῦς εἰπών· «Ἄρατε τὸν λίθον» φήσασα· 28.3.15 «Ἤδη ὄζει· τεταρταῖος γάρ ἐστιν». καὶ εἰ μὴ κεκόλουστό [κεκώλυτό Vall] γε ἡ τῆς Μάρθας ἀπιστία εἰπόντος αὐτῇ τοῦ Ἰησοῦ· «Οὐκ εἶπόν σοι ὅτι ἐὰν πιστεύσῃς, ὄψῃ τὴν δόξαν τοῦ θεοῦ;» οὐκ ἂν οἱ ἀκούσαντες· «Ἄρατε 28.3.16 τὸν λίθον» ἦραν τὸν λίθον. [2] φέρε γὰρ καθ' ὑπόθεσιν εἰπόντος τοῦ Ἰησοῦ· «Ἄρατε τὸν λίθον» μὴ ἀποκεκρίσθαι τὴν ἀδελφὴν τοῦ τετελευτηκότος μηδὲ εἰρηκέναι· «Ἤδη ὄζει· τεταρταῖος γάρ ἐστιν»· τί οὖν ἠκολούθησεν ἂν τούτῳ γεγράφθαι ἢ τοῦτο· «Λέγει ὁ Ἰησοῦς· Ἄρατε τὸν λίθον· 28.3.17 «ἦραν οὖν τὸν λίθον»; νυνὶ δὲ μεταξὺ τοῦ «Ἄρατε τὸν λίθον» καὶ τοῦ «Ἦραν οὖν τὸν λίθον» τὰ εἰρημένα ὑπὸ τῆς ἀδελφῆς τοῦ τετελευτηκότος ἐνεπόδισεν τῷ ἀρθῆναι τὸν λίθον. καὶ οὐκ ἂν οὐδὲ τὴν ἀρχὴν κἂν βράδιον ἤρθη, εἰ μὴ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς πρὸς τὴν ἐκείνης ἀπιστίαν εἰρήκει τὸ «Οὐκ εἶπόν σοι, ὅτι ἐὰν πιστεύσῃς, ὄψῃ τὴν δόξαν «τοῦ θεοῦ;» καλὸν οὖν τὸ μηδὲν γενέσθαι μεταξὺ τῆς Ἰησοῦ προσ τάξεως καὶ τοῦ ἀπὸ τῶν προστασσομένων, περὶ ὧν Ἰησοῦς ἐκέλευσεν, ἔργου».
<ex quo> = [1] Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 41 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 197v11-24 : «Κς´. ὠριγένους: ἡ βραδύτης [...] οὐκ ἂν οἱ ἀκούσαντες ἄρατε τὸν λίθον ἦραν τὸν λίθον». Hic scholion desinit : [2] om. C143 [VS2022] [MM2022] .
<Non hab.> Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145]; Cramer. La chaîne C143 ne peut pas être la source de la Catena : car elle omet toute la seconde partie du texte traduit par la Catena aurea, comme le montre le sondage ci-dessus (<diff.>).
¶Nota 1 : Thomas ramène à un raisonnement simple le cheminement de la pensée d’Origène, particulièrement tortueux ici. [MM2020]
¶Nota 2 : Dans l’état des connaissances à la date de cette note, le recours à la tradition directe des homélies d’Origène sur Jean est la seule explication possible des traductions latines d’Origène sur Jean de la CIO. La transcription par Véronique Somers des scholia précédés du lemme ὠριγένους de la chaîne C143 (Io. 11) indique que cette chaîne, dont ValE40 est le seul témoin connu ( Parpulov 2021, e.39, p. 207), ne peut pas être la source des sentences origéniennes et basiliennes de la CIO. La Catena est plus proche de la tradition directe d’Origène que des scholia de cette chaîne qui ne transmettent qu’une partie des textes traduits par la Catena. Les scholia basiliens y sont réduits à la portion congrue. Le découpage et le contenu des scholia origéniens, bien que d’une fidélité quasi littérale ne peuvent suffire à justifier le texte de la Catena. On peut aussi exclure définitivement le recours à la C145 (chaîne dite de Cordier) dont les scholia attribués à Origène ne concordent avec la Catena ni pour le choix, ni pour la forme; les parallèles sont exceptionnels et peu concordants. Pour Basile, voir Catalogue raisonné des sources: Basilius Caesariensis. [MM2022]

^CI ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}

¹²⁸ Origenes] + In Iohannem Ed1953

¹²⁹ igitur est] inv. Ed1953

Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 7

^prol.| [Io. 11, 1-45 legitur Quadragesimae 4 feria 6; cf. Ordinarium OP 633 : ω1 (440rb-44va)]

^marg.| {CIO11d7.1} ALCUINUS. − Quia Christus secundum hominem minor erat Patre, ab illo petit suscitationem Lazari atque ideo se exauditum dicit.^CJ ^az

^az ¶Fons : <revera> Anselmus Laudunensis, Glosae super Io. (Io. 11, 42), CCCM 267, p. 208.199 sqq. : «Nam quia secundum hominem minor erat patre, ab illo petit suscitationem Lazari atque ideo se exauditum dicit, et hoc propter circumstantem turbam, ut uel sic eum crederent Dei filium, quem compellabat patrem affectu cari filii».
<non hab.> Alcuinus , In Io. [MM2022]

^CJ ¶Codd. : Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2020} {MM2022}

^marg.| Unde dicitur : ¹³⁰

¹³⁰ dicit unde] esse Ed1953

Numérotation du verset Io. 11,41b

Iesus autem elevatis sursum oculis dixit : Pater, gratias ago tibi quoniam audisti me.

^marg.| {CIO11d7.2} ORIGENES. ¹³¹* − [1] Elevavit quidem sursum oculos quoniam | pecia 25 | ¹³² intelligentiam humanam erexit, adducens illam per orationem ad excelsum Patrem. Sed et necesse est volentem ad exemplar orationis Christi orare, elevare oculos cordis sursum ac erigere illos a presentibus rebus memoria, cogitationibus atque intentionibus. [2] [a] Si autem digne orantibus huiusmodi quedam exprimitur a Deo de propria oratione promissio^ba : [c] “Adhuc te¹³³* loquente dicam : Ecce adsum”, [b] quid expedit arbitrari de Domino et salvatore ? [f] Erat enim oraturus pro resurrectione Lazari sed, preveniens illius orationem qui solus bonus Pater est, exaudivit dicenda. [d] Pro impletione igitur orationis subdit gratiarum actiones, [e] dicens : Pater gratias ago tibi quoniam audisti me .^CK ^bb

^ba Cf. Is. 58, 9 : «Tunc invocabis, et Dominus exaudiet; clamabis, et dicet : Ecce adsum»

^bb ¶Fons^G : [1] Origenes, Commentarium in Io. 11, 41, tom. 28 (4) 24, GCS 10, p. 392.25-393.3 : «διδασκόμεθα γὰρ ἀπὸ μὲν τοῦ προτέρου ὅτι μὴ κάτω εἰσὶν οἱ τοῦ Ἰησοῦ μαθηταί· διόπερ ἐπαίρονται οἱ ὀφθαλμοὶ τοῦ διδασκάλου εἰς αὐτούς, οἷς ἄξιον ἦν ἐπᾶραι αὐτὸν τοὺς ἑαυτοῦ ὀφθαλμούς· διὰ δὲ τοῦ νῦν ἐξεταζομένου ὅτι μετέθηκεν ἑαυτοῦ τὸ διανοητικὸν ἀπὸ τῆς πρὸς τοὺς κάτω ὁμιλίας καὶ ἀνήγαγεν καὶ ὕψωσεν προσάγων αὐτὸ τῇ πρὸς τὸν ὑπεράνω πάντων πατέρα εὐχῇ. ἀλλὰ καὶ εἴπερ μιμητὴς Χριστοῦ ἐστι Παῦλος καὶ οἱ παραπλήσιοι αὐτῷ, ἀνάγκη τὸν κατὰ ζῆλον καὶ μίμησιν τῆς Χριστοῦ εὐχῆς εὐξόμενον, ἄραντα τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς ψυχῆς ἄνω καὶ ἀναβιβάσαντα αὐτοὺς ἀπὸ τῶν τῇδε πραγμάτων καὶ μνήμης καὶ ἐννοιῶν καὶ λογισμῶν, οὕτως εἰπεῖν τῷ θεῷ τοὺς λόγους τῆς εὐχῆς τοὺς περὶ μεγάλων καὶ ἐπουρανίων μεγάλους καὶ ἐπουρανίους».
[2] Origenes, Commentarium in Io. 11, 41, tom. 28 (6) 39-42, GCS 10, p. 395.9-25 : «[a] Εἴπερ τοῖς ἀξίοις τῶν ἐν σαρκὶ ζώντων καὶ μὴ κατὰ σάρκα στρατευομένων εὐχομένοις* τοιαύτη τις λέγεται ὑπὸ θεοῦ περὶ τῆς εὐχῆς αὐτῶν ἐπαγγελία Καὶ ἔτι λαλοῦντός σου ἐρῶ· Ἰδοὺ πάρειμι·[b] τί χρὴ νομίζειν ἐπὶ τοῦ σωτῆρος καὶ κυρίου ἢ Πρὶν λαλῆσαί σε ἐρῶ· Ἰδοὺ πάρειμι; ἅμα γὰρ ἦρεν τοὺς ὀφθαλμοὺς ἄνω καὶ εἶπεν . τί δὲ εἶπεν ; εἰ οἷόν τέ ἐστιν ὡς ἐν τοιούτοις στοχάσασθαι ἀκολούθως τῷ Πρὶν λαλῆσαί σε ἐρῶ · Ἰδοῦ πάρειμι , ἂν εἴη πλεῖον [ ᾖ] <τὸ>** πρὸς τὸν σωτῆρα λεγόμενον παρὰ τὸ ἐν τῇ πρὸς τοὺς δικαίους ἐπαγγελίᾳ γεγραμμένον · [c] Ἔτι λαλοῦντός σου ἐρεῖ· Ἰδοὺ πάρειμι. 41 τί οὖν εἶπεν ; προέθετο μὲν εἰπεῖν εὐχήν · προλαβόντος δὲ τὴν εὐχὴν αὐτοῦ τοῦ εἰπόντος ἂν αὐτῷ ·Πρὶν λαλῆσαί σε ἐρῶ· Ἰδοὺ πάρειμι ἀντὶ τῆς κατὰ πρόθεσιν *** ἂν λεχθείσης εὐχῆς [d] λέγει τὴν ἐπὶ τῷ προλαβόντι τὴν εὐχὴν εὐχαριστίαν· καὶ ὡς ἐπακουσθεὶς ἐφ ’ οἷς ἐνενόησεν μέν **** , οὐ προήνεγκεν δὲ ἐν τῷ εὔχεσθαι, [e] φησί· Πάτερ, εὐχαριστῶ σοι ὅτι ἤκουσάς μου. [f] ἔμελλεν οὖν εὔχεσθαι περὶ τῆς Λαζάρου ἀναστάσεως, καὶ προλαβὼν αὐτοῦ τὴν εὐχὴν ὁ μόνος***** ἀγαθὸς θεὸς καὶ πατὴρ ἤκουσεν τῶν μελλόντων λέγεσθαι ἐν τῇ εὐχῇ , ἐφ ’ οἷς ἐν ἐπηκόῳ τοῦ περιεστηκότος αὐτὸν ὄχλου ἀναπέμπει ἀντὶ εὐχῆς εὐχαριστίαν ὁ σωτήρ , δύο ἅμα ποιῶν , καὶ εὐχαριστῶν ἐφ ’ οἷς ἔτυχεν περὶ τοῦ Λαζάρου , καὶ πιστοποιῶν τὸν περιεστηκότα αὐτὸν ὄχλον · ἐβούλετο γὰρ αὐτοὺς παραδέξασθαι ὡς ἄρα ἀπὸ θεοῦ ἀπεσταλμένος τῷ βίῳ ἐπιδεδήμηκεν [...]». [MM2022]
<ex quo> Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 41 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 197v24-198r16 : « Λ´. τοῦ αὐτοῦ. [1] om. ; [2] [= ut supra]».
*εὐχομένοις GCS] εὐχομένων Vall| ** ἂν εἴη πλεῖον [ ᾖ] <τὸ> GCS] ἀνὰ πλεῖον ἢ Vall | 3* πρόθεσιν] om. Vall | 4* μέν ] μόνον Vall | 5* μόνος GCS] om. Vall [VS2022]
<Non hab.> Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 276-300.
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]

^CK ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020} {rev. FG2023}

¹³¹ Origenes] + In Iohannem Ed1953

¹³² quoniam] signum finis linee « ! » f. 115vb (ultima linea) + «.xxv. pecia» marg. Li449 (116ra1)

¹³³ te] om. Ed1953

^marg.| {CIO11d7.3} CHRYSOSTOMUS. ¹³⁴*{hom.64} − Hoc est : nihil est contrarium mei ad te. Non autem ostendit quod ipse non potuit vel quod minor sit Patre quia hoc et amicis dicitur et honore equalibus. Ut autem ostendat quoniam non indiget oratione, subiungit :

¹³⁴ Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 11,42

Ego autem sciebam quoniam semper me audis.

^marg.| Quasi dicat: Ad hoc quod fiat voluntas mea, non indigeo oratione ad hoc quod¹³⁵* tibi suadeam. Una enim est nostra voluntas. Hoc autem obumbrate dicit, propter auditorum imbecillitatem. Deus enim non ita dignitatem suam respicit ut ad salutem nostram propterea excelsa quidem¹³⁶ et magna, pauca, et ipsa occultata, humilia vero multa circumfluunt eius sermonibus.^CL

^CL ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2022} {rev. FG2023}

¹³⁵ ad hoc quod] ut Ed1953

¹³⁶ excelsa quidem] inv. Li449

^marg.| {CIO11d7.4} HILARIUS. Decimo de Trinitate. ¹³⁷* − [a] Non igitur prece eguit [c] nobis oravit, ne Filius ignoraretur.
[b] Unde subditur :

¹³⁷ .X.] om. Ed1953

Sed propter populum qui circumstat dixi : Ut credant quia tu me misisti.

^marg.| [d] Cum enim sibi non proficeret deprecationis sermo, ad profectum tamen nostre fidei loquebatur. Non inops ergo auxilii est sed nos sumus inopes doctrine. ^CM ^bc

^bc ¶Fons : Hilarius Pictaviensis , De Trinitate, lib. 10, CCSL 62A, c. 71.6 sqq. : «[a] Numquid praece eguit [b] dicens : Pater, gratias ago tibi quia exaudisti me. Et ego sciebam quia semper me exaudis, sed propter turbam dixi, ut credant quia tu me misisti? [c] Nobis itaque orauit, ne Filius ignoraretur. [d] Et cum sibi non proficeret depraecationis sermo, ad profectum tamen nostrae fidei loquebatur. Non inops ergo tum auxilii est, sed nos sumus inopes doctrinae».
¶Paral. Thomas de Aquino, Summae theologiae tertia pars, q. 21 a. 1 ad 1 : «Ad primum ergo dicendum quod Christus poterat perficere omnia quae volebat secundum quod Deus, non autem secundum quod homo, quia, secundum quod homo, non habuit omnipotentiam, ut supra habitum est. Nihilominus tamen, idem ipse Deus existens et homo, voluit ad patrem orationem porrigere, non quasi ipse esset impotens, sed propter nostram instructionem. Primo quidem, ut ostenderet se esse a patre. Unde ipse dicit, ioan. xi, propter populum qui circumstat dixi, scilicet verba orationis, ut credant quia tu me misisti. Unde Hilarius, in x de trin., dicit, non prece eguit, nobis oravit, ne filius ignoraretur». [MM2020]

^CM ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2022}

^marg.| { CIO11d7.5} CHRYSOSTOMUS. − Non autem dixit ut credant quoniam minor sum, quoniam sine oratione non possum facere, sed quoniam tu me misisti . Non dixit: ‘Misisti me imbecillem, servitutem recognoscentem, a meipso nihil facientem’ sed me misisti ut non Deo contrarium estiment nec dicant ‘non est ex Deo’ et ¹³⁸ ut ostendam secundum tuam voluntatem hoc opus¹³⁹* fieri.^CN ^bd ^be

^bd ¶Fons : Chrysostomus , In Io., hom. 64 § 2.21-24, Burgundionis versio, BnF, lat. 15284, f. 115rb ; BAV, Ott. lat. 227, f. 123ra : «21 Non dixit ut credant quoniam minor sum, quoniam opus habeo quid desuper mitti, quoniam sine oratione non possum facere sed quoniam tu me misisti. 22 Hec enim omnia oratio hec ostendit si simpliciter eam exceperimus. Non dixit: misisti me imbecillem servitutem cognoscentem, a meipso nichil facientem. 23 Sed hec omnia dimittens ut nichil horum suspiceris, ponit veram orationis causam id est ut [om. P15284 Ott227] non Deo contrarium estiment ut non dicant: Non est ex Deo. 24 Ut ostendam secundum mentem tuam opus fieri quasi diceret, quoniam si essem Deo contrarius [Ott, contrarius P15284] non utique processisset quod fit. Hoc autem id est audisti me et in amicis dicitur et in honore equalibus ».
<cuius fons> Chrysostomus , In Io., hom. 64 (63) § 2, PG 59, 357.7-18 : «Οὐκ εἶπεν, Ἵνα πιστεύσωσιν ὅτι ἐλάττων εἰμί· ὅτι χρείαν ἔχω ῥοπῆς τῆς ἄνωθεν· ὅτι χωρὶς εὐχῆς οὐ δύναμαι ποιῆσαι· ἀλλ’, Ὅτι σύ με ἀπέστειλας. Ταῦτα γὰρ πάντα εὐχὴ δηλοῖ, ἂν ἁπλῶς αὐτὴν ἐκλάβωμεν. Οὐκ εἶπεν, Ἀπέστειλάς με τὸν ἀσθενοῦντα, τὸν τὴν δουλείαν ἐπεγνωκότα, τὸν ἀφ’ ἑαυτοῦ οὐδὲν ποιοῦντα·ἀλλὰ ταῦτα πάντα ἀφεὶς, ἵνα μηδὲν τούτων ὑποπτεύσῃς, τίθησι τὴν ἀληθῆ τῆς εὐχῆς αἰτίαν, ἵνα μὴ ἀντίθεόν με νομίσωσιν· ἵνα μὴ λέγωσιν, Οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ Θεοῦ· ἵνα δείξω κατὰ γνώμην σὴν τὸ ἔργον γινόμενον μονονουχὶ λέγων, ὅτι Εἰ ἤμην ἀντίθεος, οὐκ ἂν προεχώρησε τὸ γινόμενον. Τὸ δὲ, Ἤκουσάς μου, καὶ ἐπὶ φίλων λέγεται, καὶ ἐπὶ ὁμοτίμων».

^be ¶Nota : Le remplacement de « cognoscentem » (Burgundio) par « recognoscentem », plus conforme au grec ἐπεγνωκότα, ne peut se justifier que par une correction d’après le grec ou par l’usage d’un manuscrit à identifier, porteur de la leçon exacte. [MM2022]

^CN ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {MM2022}

¹³⁸ et] sed Li449² (pr. m.)

¹³⁹ opus hoc] inv. Li449

^marg.| {CIO11d7.6} AUGUSTINUS. De verbis Domini. − Venit autem Christus ad monumentum in quo Lazarus dormiebat, et non tamquam mortuum sed tamquam sanum, tamquam vivum¹⁴⁰*, tamquam audire paratum, de sepulcro protinus evocavit¹⁴¹*.
Unde sequitur :

¹⁴⁰ tanquam vivum] om. Ed1953

¹⁴¹ evocavit] vocabit Ec1953

Numérotation du verset Io. 11,43

Hec cum dixisset¹⁴², voce magna clamavit : Lazare, veni foras.

¹⁴² dixisset La88@ Li449@ Ed1953] audisset La88 Li449

^marg.| Ideo dicit nomen ne omnes mortui cogerentur exire.^CO ^bf

^bf ¶Fons : Augustinus Hipponensis (pseudo), Sermones suppositii (De verbis Domini 52) § 6, De Scripturis. Sermo 96 de suscitatione Lazari (Io. 11, 1-44), PL 39, 1931 : «Venit igitur Christus ad monumentum in quo Lazarus dormiebat, et non tanquam mortuum, sed tanquam sanum, tanquam vivum, tanquam audire paratum, de sepulcro protinus evocavit. Lazare, inquit, prodi foras. Ideo dicit nomen, ne omnes mortui cogerentur exire».
¶Paral. Thomas de Aquino, In Io., 11, lect. 6, n° 1557 : « Vox etiam ista magna, repraesentativa est illius magnae vocis quae erit in communi resurrectione, per quam omnes de monumentis resuscitabuntur; Mt. 25, 6: media nocte clamor factus est etc. Clamat, inquam, dicens Lazare, veni foras. Quem ideo ex proprio nomine vocat, quia tanta erat virtus vocis eius quod pariter omnes mortui cogerentur exire, nisi per expressionem nominis virtutem suam ad unum determinasset, ut Augustinus dicit de verbo domini. Datur etiam per hoc intelligi quod Christus vocat peccatores foras exire de conversatione peccati: Apc. 18, 4: exite de illa, populus meus ». [MM2022]

^CO ¶Codd. : La88 Li449 Mt366 Ed1953 {MM2022}

^marg.| {CIO11d7.7} CHRYSOSTOMUS. – [b] Non autem dixit ‘Surge tu’ sed veni foras , ut viventi, loquens¹⁴³ ei qui mortuus fuerat. [a] Propter quid¹⁴⁴* non dixit ‘In nomine Patris mei veni foras’ aut ‘Resuscita eum, Pater’ sed, hec omnia dimittens, postquam orantis formam acceperat, per res auctoritatem ostendit ? Quoniam et hoc sue sapientie¹⁴⁵* est, per verba quidem condescensionem, per res vero ostendere potestatem.^CP ^bg

^bg ¶Fons : Chrysostomus , In Io., hom. 64 § 2.27-28.33, Burgundionis versio, BnF, lat. 15284, f. 115va ; BAV, Ott. lat. 227, f. 123ra-b : «26 Quid igitur oratio? Propter imbecilles et imperfectiores. Et hec cum dixisset: Clamavit voce magna. [a] 27 Propter quid enim non dixit: In nomine patris mei veni foras. Propter quid non dixit: Resuscita eum pater? Sed hec omnia dimittens orantis formam recipiens, per res auctoritatem ostendit. 28 Quoniam et hoc sue sapientie est, per verba quidem condescensionem, per res vero potestatem ostendere. [...] [b] 32 Ut enim [non cacogr. exp. Ott*] ne extimes quoniam ab alio sumpsit actum, superius id docuit, et per opera ostendit. 33 Et non dixit: Surge tu, sed: Veni foras ut viventi, loquens ei qui mortuus fuerat».
<cuius fons> Chrysostomus , In Io., hom. 64 (63) § 2, PG 59, 357.26-32, 44-45 : «[...] Τί οὖν εὔχῃ; Διὰ τοὺς ἀσθενεῖς καὶ παχυτέρους. Καὶ ταῦτα εἰπὼν, ἔκραξε φωνῇ μεγάλῃ. [a] Διατί γὰρ οὐκ εἶπεν, Ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Πατρός μου δεῦρο ἔξω; διατί μὴ εἶπεν, Ἀνάστησον αὐτὸν, Πάτερ; ἀλλὰ ταῦτα πάντα ἀφεὶς καὶ εὐχομένου σχῆμα ἀναλαβὼν, διὰ τῶν πραγμάτων τὴν αὐθεντίαν ἐνδείκνυται; Ὅτι καὶ τοῦτο τῆς αὐτοῦ σοφίας, διὰ μὲν ῥημάτων συγκατάβασιν, διὰ δὲ τῶν ἔργων ἐξουσίαν ἐπιδείκνυσθαι. [...] [b] Καὶ οὐκ εἶπεν, Ἀνάστηθι· ἀλλὰ, Δεῦρο ἔξω, ὡς ζῶντι διαλεγόμενος τῷ τετελευτηκότι». [MM2022]

^CP ¶Codd. : La88 Li449 Mt366 Ed1953 {MM2022}

¹⁴³ viventi loquens] in ventilo/quens La88, ait viventilo/quens La88² (interl. superscrip. pr. m.), in ventilo/con-<se>quens ! La88 ³ (al. m. post.)

¹⁴⁴ quid] quod Ed1953

¹⁴⁵ sue sap.] inv. Ed1953

^marg.| {CIO11d7.8} THEOPHYLACTUS. − Alta vero salvatoris vox, que Lazarum suscitavit, indicium est tube magne sonature in communi resurrectione. Altius etiam clamavit, ut gentilium ora refrenet fabulantium, in tumulis esse animas defunctorum. Nam quasi foras manentem eam advocat per clamorem. Sicut autem universalis resurrectio in ictu oculorum proveniet, sic et hec resurrectio singularis.
Et ideo sequitur

Numérotation du verset Io. 11,44

Et statim prodiit qui mortuus fuerat¹⁴⁶, ligatus manus et pedes¹⁴⁷ institis, et facies eius sudario erat ligata.

¹⁴⁶ mortuus fuerat #Li449 ] inv. Li449@

¹⁴⁷ et pedes] om. Li449

^marg.| Iam mancipatur effectui quod dicitur^bh : « Venit hora cum audient defuncti vocem Filii Dei et qui audierint vivent ».^CQ ^bi

^bh Io. 5, 28.

^bi ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 11, 43-46), PG 124, 105A7-16 . [CGC2014]

^CQ ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2022}

^marg.| {CIO11d7.9} ORIGENES. ¹⁴⁸* − [a] Nam vox elata et clamor non inconvenienter dicetur¹⁴⁹* excitasse illum [c] et sic adimpletum¹⁵⁰ est quod dixerat ^bj : « Vado ut excitem eum ». [b] Sed et Pater, qui Filium orantem exaudivit, suscitavit Lazarum [d] ut sic resurrectio Lazari commune opus sit Filii orantis et Patris exaudientis. « Sicut enim Pater suscitat mortuos¹⁵¹ et vivificat, sic et Filius quos vult vivificat »^bk.^CR ^bl

^bj Io. 11, 11.

^bk Io. 5, 21.

^bl ¶Fons^G : Origenes, Commentarium in Io. 11, 43, tom. 28 (9) 68, 69, 71, GCS 10, p. 399 .28- 400 .12 : «67 Ἔτι ζητῶ εἰ πεπλήρωκεν ὁ Ἰησοῦς τὸ ἐπιφερόμενον τῷ “Λάζαρος ὁ φίλος ἡμῶν κεκοίμηται”, τὸ Ἀλλὰ πορεύομαι, ἵνα ἐξυπνίσω αὐτόν. 68 ἐφίστημι οὖν μήποτε ἐν τῷ εἰρηκέναι αὐτὸν φωνῇ μεγάλῃ κραυγάσαντα· “Λάζαρε, δεῦρο ἔξω” [a] (ἡ γὰρ μεγάλη φωνὴ καὶ ἡ κραυγὴ οὐκ ἂν ἀτόπως λέγοιτο ἐξυπνικέναι αὐτόν) καὶ ἤδη δύνασθαι ἀποφήνασθαι ἐν τούτῳ μᾶλλον πεπληρῶσθαι τὸ “Πορεύομαι ἵνα ἐξυπνίσω αὐτόν”, ἤπερ ἐν τῷ τῆς εὐχῆς τοῦ υἱοῦ ἀκούσαντος τὸν πατέρα πεποιηκέναι τὴν Λαζάρου ψυχὴν ἐπανελθεῖν ἐπὶ τὸ ἐν τῷ μνημείῳ ἀποκείμενον αὐτοῦ σῶμα·69 [b] εἴποι γὰρ ἄν τις ὅτι ὁ μὲν ἀκούσας εὐξαμένου τοῦ υἱοῦ πατὴρ ἐκ νεκρῶν τὸν Λάζαρον ἀνέστησεν· ὁ δὲ εἰπὼν φωνῇ μεγάλῃ καὶ κραυγάσας· “Λάζαρε, δεῦρο ἔξω” [c] ἐπλήρωσεν ὃ προεπηγγείλατο· “Ἀλλὰ πορεύομαι ἵνα ἐξυπνίσω »αὐτόν”. 70 καὶ ὁ τοῦτό γε κατασκευάζων, διαφορὰν διδοὺς τοῦ Λάζαρος “ὁ φίλος ἡμῶν κεκοίμηται” καὶ τοῦ “Λάζαρος ἀπέθανεν”, ἐρεῖ ὅτι πρὸς μὲν τὸ » Κεκοίμηται« ἐπηγγείλατο εἰπών· “Ἀλλὰ πορεύομαι »ἵνα ἐξυπνίσω αὐτόν”· πρὸς δὲ τὸ “Ἀπέθανεν” οὐκ ἀποδέδωκεν τὸ Πορεύομαι, ἵνα ἀναστήσω αὐτὸν ἐκ νεκρῶν. 71 ἀλλὰ ὁ λύων τὴν ἐν τούτοις δοκοῦσαν εἶναι διαφορὰν [d] καὶ διδοὺς τὴν τοῦ Λαζάρου ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν κοινὸν ἔργον γεγονέναι υἱοῦ τοῦ εὐξαμένου καὶ πατρὸς τοῦ ἐπακούσαντος χρήσεται καὶ τῷ εἰρημένῳ ὑπὸ τοῦ κυρίου πρὸς τὴν Μάρθαν λέγοντος· Ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή, παραθήσεται δὲ καὶ τὸ Ὥσπερ γὰρ ὁ πατὴρ ἐγείρει τοὺς “νεκροὺς καὶ ζωοποιεῖ, οὕτως καὶ ὁ υἱὸς οὓς θέλει ζωοποιεῖ». [MM2022]
<Non hab.> Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 44 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 198r17-28 : «λΑ´. τοῦ αὐτοῦ: ὁ Ἰησοῦς ἦρε τοὺς ὀφθαλμοὺς ἄνω καὶ ἔτι μέλλων εὔχεσθαι ἐπηκούσθη· καὶ ἀντὶ εὐχῆς εὐχαρίστησεν εἰσελθοῦσαν εἰς τὸ σῶμα κατανοήσας τὴν Λαζάρου ψυχὴν*· καὶ δεομένην τῆς ἀπὸ προστάξεως Ἰησοῦ γενησομένης αὐτῷ εὐτονίας πρὸς τὸ ἐξελθεῖν ἀπὸ τοῦ μνημείου· διὸ [c26] μετὰ τὴν πρὸς τὸν πατέρα εὐχαριστίαν μεγάλῃ ἐχρήσατο φωνῇ δύναμιν ἐντιθείσῃ τῷ Λαζάρῳ μεγάλην** χρήζοντι ὡς οὐδὲ τῷ*** γενομένῳ ὀξυηκόῳ τῆς προκαλουμένης αὐτὸν ἔξω τοῦ μνημείου κραυγῆς ». [om. GCS p. 397.12-401.3]. ||* εἰσελθοῦσαν εἰς... Λαζάρου ψυχὴν] κατανοήσας τὴν Λαζάρου ψυχὴν εἰσελθοῦσαν εἰς τὸ σῶμα GCS |** μεγάλην] μεγάλης GCS |*** οὐδὲ τῷ] οὐδέπω GCS. [VS2022]. - Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 293-299.
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]

^CR ¶Codd. : Li449 Mt366 Ed1953 {MM2022} {rev. FG2023}

¹⁴⁸ Origenes] + In Ioannem Ed1953

¹⁴⁹ dicetur] dicetur Ed1953

¹⁵⁰ adimpletum] impletum Li449

¹⁵¹ P. - susc.] inv. Mt366

^marg.| {CIO11d7.10} CHRYSOSTOMUS. − Exiit autem ligatus ut non putetur¹⁵²* esse phantasma. Sed et hoc quod exibat ligatus, non minus videbatur esse quam resuscitare.
Sequitur :

¹⁵² putetur] putaretur Ed1953 ]

Dicit eis Iesus : Solvite eum

^marg.| ut videlicet tangentes et ei appropinquantes, videant quia vere¹⁵³ est ille.
Sequitur :

¹⁵³ vere] vero Mt366

Et sinite abire.

^marg.| Et hoc propter humilitatem. Non enim ducit eum neque iubet secum ambulare ad sui demonstrationem.^CS ^bm

^bm ¶Fons : Chrysostomus , In Io., hom. 64 § 3.17-22, Burgundionis versio, BnF, lat. 15284, f. 115vb28 sqq. : «17 Vide denique opus testans ei auctoritatem. Exivit igitur Lazarus compeditus. 18 Deinde ut non putetur fantasma esse res. Nam hoc id est [et? P15284] exisse ligatum non minus videbatur esse quam resuscitare. Iussit eum solvere ut tangentes et prope eum facti uideant quoniam vere ille est. 19 Et ait: Dimittite eum abire. Vides ingloriationem? Non ducit eum neque iubet secum ambulare ut monstretur. 20 Facto vero miraculo, hii quidem admirabantur, alii vero adnuntiarunt Phariseis. Quid igitur illi? Cum oporteret stupere et admirari, volebant interficere qui suscitavit mortuum. 21 O insania! Eum qui in aliorum operibus mortem superavit, morti tradere estimabant. Et dicunt: Quid facimus quoniam homo hic multa signa facit? 22 Hominem eum adhuc vocant, qui tantam susceperant eius deitatis demonstrationem. Quid faciemus? Credere oportebat et curvare et adorare et non ultra estimare eum hominem».
<cuius fons> Chrysostomus , In Io., hom. 64 (63) § 3, PG 59, 358.7-18 : « Ὅρα γοῦν καὶ τὸ ἔργον μαρτυροῦν αὐτῷ τὴν αὐθεντίαν. Ἐκάλεσε, καὶ ἐξῆλθεν ὁ τεθνηκὼς συνειλημμένος. Εἶτα ἵνα μὴ δόξῃ φαντασία εἶναι τὸ πρᾶγμα (τοῦ γὰρ ἀναστῆναι τὸ ἐξελθεῖν δεδεμένον οὐκ ἔλαττον ἐδόκει εἶναι παράδοξον), Ἐκέλευσεν αὐτὸν λῦσαι, ἵνα καὶ ἁψάμενοι, καὶ πλησίον γενόμενοι, ἴδωσιν ὅτι ὄντως ἐκεῖνός ἐστι. Καί φησιν· Ἄφετε αὐτὸν ὑπάγειν. Εἶδες τὸ ἀκόμπαστον; Οὐκ ἐπάγεται αὐτὸν, οὐδὲ κελεύει μετ’ αὐτοῦ περιιέναι, ὥστε μὴ δόξαι τισὶν ἐπιδείκνυσθαι· οὕτως ᾔδει μετριάζειν. Γενομένου δὲ τοῦ σημείου, οἱ μὲν ἐθαύμαζον·οἱ δὲ προσελθόντες ἀπήγγελλον τοῖς Φαρισαίοις. Τί οὖν ἐκεῖνοι; Δέον ἐκπλήττεσθαι καὶ θαυμάζειν, βουλεύονται αὐτὸν ἀνελεῖν, τὸν ἀναστήσαντα νεκρόν. Ὢ τῆς ἀνοίας! τὸν ἐν τοῖς ἄλλων σώμασι θανάτου περιγενό- μενον, θανάτῳ παραδώσειν ἐνόμιζον. Καὶ λέγουσι· Τί ποιοῦμεν, ὅτι ὁ ἄνθρωπος οὗτος πολλὰ σημεῖα ποιεῖ; Ἄνθρωπον αὐτὸν ἔτι καλοῦσιν, οἱ τοσαύτην λαβόντες ἀπόδειξιν τῆς αὐτοῦ θεότητος. Τί ποιοῦμεν; Πιστεῦσαι ἔδει καὶ θεραπεῦσαι, καὶ προσκυνῆσαι, καὶ μηκέτι νομίζειν ἄνθρωπον ».
¶Nota : Burgundio omet de traduire τισὶν ἐπιδείκνυσθαι· οὕτως ᾔδει μετριάζειν selon Chrysostome le Christ a crié d’une voix forte parce que Lazare était dur d’oreille en raison de son âge. Cette omission – rare au vu de ce que nous avons observé jusqu’ici – ne peut donc être imputée à Thomas. [MM2022]

^CS ¶Codd. : Li449 Mt366 Ed1953 {MM2022}

^marg.| {CIO11d7.11} ORIGENES. – [c] Dixerat autem supra Dominus ^bn : « Propter populum qui circumstat dixi ut credant quia¹⁵⁴ tu me misisti ». Nullo¹⁵⁵ autem eorum¹⁵⁶ credente, hoc dixisset velut aliquis hominum inscius¹⁵⁷ futurorum. [b] Unde ad hoc removendum subditur :

^bn Io. 11, 42.

¹⁵⁴ quia] quoniam Mt366

¹⁵⁵ nullo Cbg133 La88 R18 Ed1953] nullorum Li449 Mt366 T46

¹⁵⁶ eorum] horum T46

¹⁵⁷ inscius] nescius Cbg133

Numérotation du verset Io. 11,45

Multi ergo ex Iudeis qui venerant ad Mariam et Martham et viderant que fecit crediderunt in eum.¹⁵⁸

¹⁵⁸ et viderant... in eum] etc. T46

^marg.| [a] Sequitur :

Numérotation du verset Io. 11,46

Quidam autem ex ipsis abierunt ad Phariseos et dixerunt¹⁵⁹ eis que fecit Iesus.¹⁶⁰

¹⁵⁹ dixerunt] dix. Cbg133 La88 Li449 R18 , dixit cacogr. Mt366

¹⁶⁰ et dixe.... Iesus] etc. T46

^marg.| Continet quidem¹⁶¹* ambiguum sermo presens. Verum qui iverunt ad Phariseos, fuerint¹⁶² ex illis multis qui crediderant, proponentes conciliari ¹⁶³* Christo hostiliter se habentes ad eum, vel alii a¹⁶⁴ credentibus, irritare volentes invidum Phariseorum zelum in ipsum. Et videtur mihi hoc magis evangelistam exprimere velle. Multos enim dixit qui per hoc quod¹⁶⁵ viderunt crediderunt, veluti paucis existentibus aliis de quibus subdit : Quidam autem etc.¹⁶⁶ ^CT ^bo

^bo ¶Fons^G : Origenes, Commentarium in Io. 11, 45-46, tom. 28 (11) 77-80, 83, 85, GCS 10, p. 401.2 -402.7: «[a1] 77 “Τινὲς δὲ ἐξ αὐτῶν ἀπῆλθον πρὸς τοὺς Φαρισαίους καὶ εἶπον αὐτοῖς ἃ ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς”. [a2] ἔχει μέν τι ἡ λέξις ἀμφίβολον, πότερον οἱ ἀπελθόντες πρὸς τοὺς Φαρισαίους καὶ εἰπόντες αὐτοῖς ἃ ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τῶν πολλῶν Ἰουδαίων ἦσαν, τῶν θεασαμένων ἃ ἐποίησεν καὶ πιστευσάντων εἰς αὐτόν, βουλόμενοι καὶ τοὺς ἐχθρῶς διακειμένους πρὸς αὐτὸν δυσωπῆσαι διὰ τῆς περὶ τοῦ Λαζάρου ἀπαγγελίας*· ἢ οἱ λοιποὶ παρὰ τοὺς πολλοὺς καὶ πιστεύσαντας, ὡς μὴ κινηθέντες ἐκ τοῦ γενομένου εἰς τὴν περὶ Ἰησοῦ πίστιν, ὅτι τὸ ὅσον ἐφ’ ἑαυτοῖς καὶ πρὸσπαρόξυναν** κατ’ αὐτοῦ τοὺς Φαρισαίους τὸν ἐν αὐτοῖς πονηρὸν ζῆλον ἐγείροντες διὰ τῆς περὶ τοῦ Λαζάρου ἀπαγγελίας. 78 καὶ δοκεῖ μοι τοῦτο μᾶλλον βούλεσθαι σημαίνειν ὁ εὐαγγελιστής. 79 διὸ καὶ ἐπιφέρεται τὸ “Συνήγαγον οὖν*** οἱ ἀρχιερεῖς"καὶ οἱ Φαρισαίοι” καὶ τὰ ἑξῆς. πολλοὺς μὲν οὖν εἶπεν τοὺς διὰ τὸ θεάσασθαι τὰ περὶ τὸν Λάζαρον πιστεύσαντας· ὡσπερεὶ δὲ ὀλιγωτέρους ἔφησεν εἶναι τοὺς μὴ τοιούτους, εἰπών · “Τινὲς δὲ ἐξ αὐτῶν ἀπῆλθον” καὶ τὰ ἑξῆς. [b] 80 πρόσχες δὲ καὶ τοῖς λεχθησομένοις εἰ δύναται ἡμᾶς κινῆσαι πρὸς συγκατάθεσιν , ἐπεὶ μὴ εἴρηται μέν · πολλοὶ οὖν ἐκ τῶν Ἰουδαίων τῶν ἐλθόντων πρὸς τὴν Μαριὰμ καὶ θεασαμένων ἃ ἐποίησεν , ἐπίστευσαν εἰς αὐτόν γέγραπται δέ “Πολλοὶ οὖν ἐκ τῶν Ἰουδαίων οἱ ἐλθόντες πρὸς τὴν Μαριὰμ καὶ θεασάμενοι ἃ ἐποίησεν ἐπίστευσαν εἰς αὐτόν”. [...] [c] [83 p. 401.30-34] νυνὶ δὲ τὸ › Ἐθεάσαντο ‹ ἐπὶ τούτων μὲν οὐδαμῶς εἴρηται , ἐπὶ δὲ τῶν πιστευσάντων , οἵτινες καὶ ἐλθόντες ἦσαν πρὸς τὴν Μαριὰμ καὶ θεασάμενοι ἃ ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς · δι ’ οὓς , οἶμαι , καὶ εἶπε τὸ “Ἀλλὰ διὰ τὸν ὄχλον τὸν περιεστῶτα »εἶπον, ἵνα πιστεύσωσιν ὅτι σύ με ἀπέστειλας”. [...] [85 p. 402.3-7 ] εἰ γὰρ ταῦτα διὰ τὸν ὄχλον ⟨τὸν⟩ περιεστῶτα εἶπεν, ἵνα πιστεύσωσιν ὅτι ὁ πατὴρ αὐτὸν ἀπέστειuλεν, καὶ λέγων διὰ τοῦτο εἶπεν, ἵνα ὁ περιεστὼς ὄχλος πιστεύσῃ οὐκ ἂν δὲ μὴ πιστεύσοντός τινος ἐξ αὐτῶν τῷ πατρὶ ἔλεγεν, ὡσεί τις τῶν τὰ μέλλοντα [τὸ μέλλον Schr (M) ] ἀγνοούντων ἀνθρώπων, ἀλλὰ διὰ τὸν ὄχλον τὸν περιεστῶτα, ἵνα πιστεύσωσιν ὅτι σύ με ἀπέστει»ἀπέστειλας«· μήποτε οἱ ἐλθόντες πρὸς τὴν Μαριὰμ καὶ θεασάμενοι ἃ ἐποίησεν καὶ πιστεύσαντες εἰς αὐτόν, μόνοι ἦσαν ὁ περιεστὼς τὸν Ἰησοῦν ὄχλος· οἱ δὲ λοιποὶ οὔτε ἐθεάσαντο, ἃ ἐποίησεν, οὔτε περιειστήκεισαν αὐτόν».
*πρὸσπαρόξυναν coniec. SChr] προσηρέθισαν GCS (We) [la conjecture de Schr (παροξύνω) est confirmée par la traduction de la Catena : irritare.
<ex quo> Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 45-46 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 201v12-28 : «λΓ´. ὠριγένους . [a1] om. C143 . [a2] ut supra . [b-c] om. C143». ||*ἀπαγγελίας GCS] ἐπαγγελίας Vall |** πρὸσπαρόξυναν] πρὸς* Vall | ***οὗν] om. Vall [VS2022] [MM2022]
<Non hab.> Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 293-299.
¶Nota 1 : La traduction de δυσωπῆσαι par conciliari s’éloigne du sens premier du terme grec (confondre), mais se rapproche du sens particulier que lui donne habituellement Origène selon la critique moderne: confondre en persuadant, amener à soi tout en démontrant l’erreur (cf. SChr 290, p. 116, n. 3).
¶Nota 2 : Origène considère que les versets 42, 45 et 46 engagent à la fois la réalité de la science que le Christ a des effets de sa parole et celle de sa relation au Père. Ont cru ceux qui ont vu. Ceux qui n’ont pas cru n’ont pas vraiment vu, sinon la parole du Christ n’aurait pas été exacte et sa prière n’aurait pas été entendue et sa mission n’aurait pas été telle qu’il la présentait. Il a parlé pour que ceux qui voient ses oeuvres croient qu’il est l’envoyé du Père. Il savait donc que ceux qui verraient croiraient. Thomas place cet argument en tête de la sentence parce que, selon la méthode de réorganisation des sources qu’il applique tout au long de la Catena, la restitution de l’ordre du texte (ordre ‘logique’) est le préalable nécessaire à l’intelligence de son message (ordre ‘théologique’). -
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]

^CT ¶Codd. : Cbg133 La88 Li449 Mt366 R18 T46 Ed1953 {MM2019} {MM2022}

¹⁶¹ quidem] quid Ed1953

¹⁶² fuerint Ed1953] fu’nt Cbg133 Li449, fuerunt Mt366 R18 T46

¹⁶³ conciliari] consiliari T46, conciliare Ed1953

¹⁶⁴ a] autem Cbg133*

¹⁶⁵ quod] om. Cbg133

¹⁶⁶ etc.] ex ipsis abierunt ad Phariseos, et dixerunt eis que fecit Iesus Ed9153

^marg.| {CIO11d7.12} AUGUSTINUS. In libro octoginta trium questionum. ¹⁶⁷ − Quamquam autem secundum evangelicam¹⁶⁸* historiam resuscitatum Lazarum plena fide teneamus, tamen in allegoria aliquid significare non dubito; neque cum res facte allegorizantur, geste¹⁶⁹ rei fidem amittunt.^CU ^bp

^bp ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus octoginta tribus, qu. 65, CCSL 44A, p. 147.1-5 : «Quamquam secundum evangelicam historiam resuscitatum Lazarum plena fide teneamus, tamen et in allegoria significare aliquid non dubito; neque cum res factae allegorizantur, gestae rei fidem amittunt, sicut cum duorum filiorum Abrahae allegoriam paulus exponit duo esse testamenta». [FG2015]*

^CU ¶Codd. : Li449 ( 116vb ) Ed1953 {MM2019}

¹⁶⁷ In… questionum] scrips., LXXXIII qo. La88 Li449 , Liber 83 quaest. Ed1953

¹⁶⁸ evangelicam] evangeliste Ed1953

¹⁶⁹ geste] lege Li449

^marg.| {CIO11d7.13} AUGUSTINUS. Super Ioannem. ¹⁷⁰ − Omnis quidem qui peccat moritur, sed Deus magna misericordia animas suscitat, ne moriantur in eternum. Intelligimus ergo tres mortuos, quos in corporibus suscitavit, aliquid significare de resurrectionibus animarum.^bq ^CV

^bq ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 2.11, § 3.1-4, CCSL 36, p. 420 : «[§ 2] Si adtendamus mirabiliora opera Christi, omnis qui credit, resurgit; si adtendamus omnes, et intellegamus detestabiliores mortes, omnis qui peccat moritur [...]. [§ 3] Si ergo Dominus magna sua gratia, et magna sua misericordia animas suscitat, ne moriamur in aeternum, bene intellegimus tres illos mortuos quos in corporibus suscitauit, aliquid significare et figurare de resurrectionibus animarum quae fiunt per fidem : resuscitauit filiam archisynagogi adhuc in domo iacentem; resuscitauit iuuenem filium uiduae extra portas ciuitatis elatum; resuscitauit Lazarum sepultum quatriduanum». [FG2018]

^CV ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

¹⁷⁰ super La88 Li449] in Ed1953

^marg.| {CIO11d7.14} GREGORIUS. Quarto Moralium. ¹⁷¹* − Puellam enim in domo, adolescentem ¹⁷² extra portam, in sepulcro autem Lazarum suscitat. adhuc quippe in domo mortuus iacet qui iacet in peccato iam quasi extra portam ducitur cuius iniquitas usque ad inverecundiam publice perpetrationis operatur.^br ^CW

^br ¶Fons : Gregorius Magnus , Moralia in Iob, lib. 4 § 27, CCSL 143, lin. 111 sqq. : «Vnde et redemptor noster puellam in domo, iuuenem extra portam, in sepulcro autem lazarum suscitat. Adhuc quippe in domo mortuus iacet, qui latet in peccato. Iam quasi extra portam educitur cuius iniquitas usque ad inuerecundiam publicae perpetrationis aperitur». [MM2020]

^CW ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

¹⁷¹ .IV.] om. Ed1953

¹⁷² adolescentem] mulierem Li449

^marg.| {CIO11d7.15} AUGUSTINUS. ¹⁷³ − Vel intus est mors, quia cogitatum malum nondum processit in factum. Si autem ipsum malum fecisti, quasi mortuum extra portam extulisti. ^CX ^bs

^bs ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 3.10-17, CCSL 36, p. 421 : «Delectauit quod malum est, consensisti, peccasti; consensio illa occidit te; sed intus est mors, quia cogitatum malum nondum processit in factum. Talem animam resuscitare se significans Dominus, resuscitauit illam puellam quae nondum erat foras elata, sed in domo mortua iacebat, quasi peccatum latebat. Si autem non solum malae delectationi consensisti, sed etiam ipsum malum fecisti, quasi mortuum extra portam extulisti; iam foris es, et mortuus elatus es». [FG2018]

^CX ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}

¹⁷³ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO11d7.16} GREGORIUS. Quarto Moralium. ¹⁷⁴* − Sepulture vero aggere premitur qui in perpetratione nequitie etiam usu consuetudinis pressus gravatur. Sed hos plerumque divina gratia respectus sui lumine illustrat. ^CY ^bt

^bt ¶Fons : Gregorius Magnus , Moralia in Iob, lib. 4, § 27, CCSL 143, lin. 116 sqq : «Sepulturae uero aggere premitur, qui in perpetratione nequitiae etiam usu consuetudinis pressus grauatur. Sed hos ad uitam miseratus reuocat quia plerumque diuina gratia, non solum in occultis sed etiam in apertis iniquitatibus mortuos, et mole prauae consuetudinis pressos, respectus sui lumine illustrat».
<ex quo> = Alulfus sancti Martini Tornacensis, Liber gregorialis, pars III (Novum Testamentum : Io.), c. 30, PL 73, 1209.31-33 [MM2020]

^CY ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2021}

¹⁷⁴ Gregorius .IV. Moralium] Gregorius .LXXXIII. q<uesti>o<nes> Li449*, Augustinus (LXXXIII. q<uesti>o<nes>) Li449² ( sec. m.)

^marg.| {CIO11d7.17} AUGUSTINUS. In libro octoginta trium questionum. ¹⁷⁵* − Vel accipiamus Lazarum in monumento animam terrenis peccatis obrutam.^CZ ^bu

^bu ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus octoginta tribus, qu. 65, CCSL 44A, p. 147.8-9 : «Ergo et in allegoria accipiamus Lazarum in monumento animam terrenis peccatis obrutam, id est omne humanum genus, quam alio loco Dominus ouem perditam significat, propter quam liberandam relictis nonaginta nouem in montibus descendisse se dicit». [FG2015]*

^CZ ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2018}

¹⁷⁵ In… questionum] scrips., super Iohannem Li449 , Liber 83 quaest. Ed1953

^marg.| {CIO11d7.18} AUGUSTINUS. ¹⁷⁶ − [b] Et tamen Lazarum Dominus amabat. Si enim peccatores non amaret, de celo ad terras non descenderet. [a] Bene autem, de illo qui peccare consueverat¹⁷⁷, dicitur fetet. Incipit enim habere pessimam famam tamquam odorem deterrimum¹⁷⁸*.^DA ^bv

^bv ¶Fons : [a] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 3.10-17, CCSL 36, p. 421 : «Tamen et ipsum Dominus resuscitauit, et reddidit uiduae matri suae. Si peccasti, paeniteat te ! et resuscitat te Dominus, et reddet ecclesiae matris tuae. Tertius mortuus est Lazarus. Est genus mortis immane, mala consuetudo appellatur. Aliud est enim peccare, aliud peccandi consuetudinem facere. Qui peccat et continuo corrigitur, cito reuiuiscit; quia nondum est implicatus consuetudine, non est sepultus. Qui autem peccare consueuit, sepultus est, et bene de illo dicitur : fetet; incipit enim habere pessimam famam, tamquam odorem teterrimum». [b] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 5.17-21, CCSL 36, p. 422 : «Quomodo per Lazarum peccator significabatur, et a Domino sic amabatur? Audiat eum dicentem : Non ueni uocare iustos, sed peccatores. Si enim peccatores deum non amaret, de caelo ad terras non descenderet». [FG2018]

^DA ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2018}* {rev. FG2023}

¹⁷⁶ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹⁷⁷ consueverat] consuevit Li449

¹⁷⁸ deterrimum Li449 ] teterrimum Ed1953

^marg.| {CIO11d7.19} AUGUSTINUS. In libro octoginta trium questionum. ¹⁷⁹ − Recte etiam dicit « quatriduanus est » ^bw . Ultimum enim elementorum terra est. Significat enim¹⁸⁰ puteum terrenorum peccatorum, id est cupiditatum carnalium.^DB ^bx

^bw Io. 11, 39.

^bx ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus octoginta tribus, qu. 65, CCSL 44A, p. 148.30-32 : «Dicit illi martha : Domine, iam quarta dies est et putet. ultimum quattuor elementorum terra est, significat ergo putorem terrenorum peccatorum, id est cupiditatum carnalium. terra enim es, inquit Dominus adae cum peccasset, et in terram ibis». [FG2015]

^DB ¶Codd. : Li449 La88 Ed1953 {SD2013} {MM2018}

¹⁷⁹ In… questionum] scrips., 83 questio. Li449 , Liber 83 quaest. Ed1953

¹⁸⁰ enim] om. Li449

^marg.| {CIO11d7.20} AUGUSTINUS. Super Ioannem. ¹⁸¹ − [f] Fremuit autem Dominus, lacrimavit, voce magna clamavit quia difficile surgit quem moles consuetudinis premit. [a] Turbat semetipsum Christus, ut tibi significet quomodo tu turbari debeas, cum tanta mole peccati gravaris et premeris. [e] Fides enim hominis sibi displicentis fremere debet in accusatione malorum operum, ut violentie penitentis cedat consuetudo peccandi. [c] Quando dicis? [b] Illud feci et pepercit mihi Deus; evangelium audivi et contempsi. Quid facio? [d] Iam fremit Christus, quia fides fremit; in voce frementis apparet spes resurgentis.^by ^DC

^by ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 19.2-42, CCSL 36, p. 429-430 : «[a] Quid est ergo quod turbat semetipsum Christus, nisi ut significet tibi quomodo turbari tu debeas, cum tanta mole peccati grauaris et premeris? Adtendisti enim te, uidisti te reum, computasti tibi : [b] Illud feci, et pepercit mihi Deus; illud commisi, et distulit me; evangelium audiui, et contemsi; baptizatus sum, et iterum ad eadem reuolutus sum; quid facio? quo eo? unde euado? [c] Quando ista dicis, [d] iam fremit Christus, quia fides fremit. In uoce frementis apparet spes resurgentis. Si ipsa fides intus, ibi est Christus tremens; si fides in nobis, Christus in nobis. Quid enim aliud ait apostolus : Habitare Christum per fidem in cordibus uestris? [...] Quare enim fleuit Christus, nisi quia flere hominem docuit? Quare fremuit et turbauit semetipsum, [e] nisi quia fides hominis sibi merito displicentis fremere quodammodo debet in accusatione malorum operum, ut uiolentiae paenitendi cedat consuetudo peccandi?» [f] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 24.6-8, CCSL 36, p. 431 : «Fremuit, lacrymauit, uoce magna clamauit. Quam difficile surgit, quem moles malae consuetudinis premit ! Sed tamen surgit; occulta gratia intus uiuificatur; surgit post uocem magnam». [FG2018]

^DC ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

¹⁸¹ super Li449 ] in Ed1953

^marg.| {CIO11d7.21} GREGORIUS. Vicesimo secundo Moralium. ¹⁸²* − [b] Dicitur autem Lazaro veni foras ^bz ut ab excusatione et occultatione peccati ad accusationem¹⁸³ suam ore proprio exire provocetur [a] ut qui intra conscientiam suam absconsus iacet per nequitiam, a semetipso foras exeat per confessionem.^ca ^DD

^bz Io. 11, 43.

^ca ¶Fons : Gregorius Magnus , Moralia in Iob, lib. 22, § 15, CCSL 143A, lin. 52 sqq. : «[a] Ex qua scilicet resurrectione, quae gesta in illius est corpore, signatur qualiter nos resuscitemur in corde, cum uidelicet mortuo dicitur : ueni foras, ut nimirum homo in peccato suo mortuus, et per molem malae consuetudinis iam sepultus quia intra conscientiam suam absconsus iacet per nequitiam, a seipso foras exeat per confessionem. [b] Mortuo enim ueni foras dicitur, ut ab excusatione atque occultatione peccati ad accusationem suam ore proprio exire prouocetur».
<ex quo> = Alulfus sancti Martini Tornacensis, Liber gregorialis, pars III (Novum Testamentum : Io.), c. 26, PL 73, 1252.9 [MM2020]

^DD ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

¹⁸² .XXII.] om. Ed1953

¹⁸³ accusationem] excusationem Li449

^marg.| {CIO11d7.22} AUGUSTINUS. In libro octoginta trium questionum. ¹⁸⁴ − Quod autem Lazarus exiit de monumento, animam significat recedentem a carnalibus vitiis; quod vero institis obvolutus, hoc est quod etiam a carnalibus recedentes, et mente servientes legi Dei, adhuc tamen in corpore constituti, alieni a molestiis carnis esse non possumus; quod autem facies eius sudario tecta erat, hoc est quod in hac vita plenam cognitionem habere non possumus; quod autem dicit : solvite eum et sinite abire , hoc est quod post hanc vitam auferuntur omnia velamina, ut facie ad faciem videamus.^DE ^cb

^cb ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus octoginta tribus, qu. 65, CCSL 44A, p. 148.34-45 : «Et sublato lapide exiit de monumento inuolutis manibus et pedibus, et facies eius tecta erat sudario. quod autem exiit de monumento, animam significat recedentem a carnalibus uitiis; quod uero institis obuolutus hoc est quod etiam a carnalibus recedentes et mente seruientes legi dei, adhuc tamen in corpore constituti, alieni a molestiis carnis esse non possumus, dicente apostolo : mente seruio legi dei, carne autem legi peccati. quod autem facies eius sudario tecta erat hoc est quod in hac uita plenam cognitionem habere non possumus, sicut apostolus dicit : nunc uidemus per speculum in aenigmate, postea autem facie ad faciem. et quod dixit Iesus : soluite eum et sinite ire, hoc est quod post hanc uitam auferuntur omnia uelamenta, ut facie ad faciem uideamus». [FG2015]

^DE ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {MM2018}

¹⁸⁴ In… questionum] scrips., Liber 83 quaest. Ed1953

^marg.| {CIO11d7.23} AUGUSTINUS. Super Ioannem. ¹⁸⁵ − Vel aliter. Quando contemnis, mortuus iaces; quando confiteris, procedis. Quid est enim procedere nisi ab occultis velut exeundo manifestari? Sed ut confitearis, Deus facit magna voce clamando, id est magna gratia vocando. Mortuus autem procedens adhuc ligatus est, confitens adhuc reus; ut autem solverentur peccata eius, ministris hoc dixit : Solvite eum, et sinite abire ; quod est^cc : « Que solveritis super terram, erunt soluta et in celis ».^cd ^DF

^cc Mt. 18, 18.

^cd ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 24.16-25, CCSL 36, p. 431 : Processit, et adhuc ligatus est; adhuc inuolutus, tamen iam foras processit. Quid significat? Quando contemnis, mortuus iaces; et si tanta quanta dixi contemnis, sepultus iaces; quando confiteris, procedis. Quid est enim procedere, nisi ab occultis uelut exeundo manifestari? Sed ut confitearis, Deus facit magna uoce clamando, id est magna gratia uocando. Ideo cum processisset mortuus adhuc ligatus, confitens et adhuc reus; ut soluerentur peccata eius, ministris hoc dixit Dominus : Soluite illum , et sinite abire. Quid est : Soluite, et sinite abire? Quae solueritis in terra, soluta erunt et in caelo». [FG2018]

^DF ¶Codd. : Li449

¹⁸⁵ super Li449 ] in Ed1953

^marg.| {CIO11d7.24} ALCUINUS. − Christus ergo suscitat, quia interius per seipsum vivificat solvunt discipuli, quia per ministerium sacerdotum absolvuntur vivificati.^DG

^DG ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d7.25} BEDA. − Per eos autem qui Phariseis annuntiaverunt, significantur nonnulli, qui videntes bona servorum Dei opera, odiis insequuntur et¹⁸⁶ infamare conantur.^DH

^DH ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}

¹⁸⁶ et] e cacogr. Li449

Numérotation du verset Io. 11,

^prol.| [Io. 11, 47-54 legitur in Passione feria 6; cf. Ordinarium OP 640 = Cist. = Rom.]

^marg.| {CIO11d8.1} THEOPHYLACTUS. − Decebat¹⁸⁷ admirari ac extollere eum qui talia peragebat miracula ipsi vero potius consiliantur illum occidere.^DI ^ce
Unde dicitur :

^ce ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 105C6-8. [CGC2014]

^DI ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 [FG2023} {MM2024}

¹⁸⁷ Decebat] Dicebat La88 | Hic incipit cap. 12 La88

Numérotation du verset Io. 11,47

Collegerunt ergo pontifices et Pharisei consilium¹⁸⁸* adversus Iesum et dicebant : Quid facimus?

¹⁸⁸ consilium La88 Li449 ] concilium Ed1953

^marg.| {CIO11d8.2} AUGUSTINUS. ¹⁸⁹ − Nec tamen dicebant : Credemus¹⁹⁰. Plus enim perditi homines cogitabant quomodo nocerent et¹⁹¹ perderent, quam quomodo sibi consulerent ne perirent; et tamen timebant, et quasi consulebant. Dicebant enim quid facimus ¹⁹²?

¹⁸⁹ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹⁹⁰ credemus] credimus Li449

¹⁹¹ et] ut Li449

¹⁹² facimus Li449@ ] faciemus #Li449

Quia hic homo multa signa facit?^cf ^DJ

^cf ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 26.2-6, CCSL 36, p. 432 : «Nec tamen dicebant : Credamus. Plus enim perditi homines cogitabant quomodo nocerent ut perderent, quam quomodo sibi consulerent ne perirent; et tamen timebant, et quasi consulebant. Dicebant enim : Quid facimus? Quia hic homo multa signa facit; si dimittimus eum sic, omnes credent in eum; et uenient Romani, et tollent nostrum locum et gentem». [FG2018]*

^DJ ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d8.3} CHRYSOSTOMUS. ¹⁹³*{hom.64}. − Hominem eum adhuc vocant qui tantam susceperunt eius deitatis demonstrationem.^DK

^DK ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}*

¹⁹³ Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO11d8.4} ORIGENES. ¹⁹⁴* − Est autem per ea que dicuntur ab ipsis considerare eorum insipientiam et cecitatem. Insipientiam quippe quia testificabantur illum et multa peregisse miracula, et tamen estimabant se posse adversus eum emulari, velut non posse¹⁹⁵* pro se adversus eorum emulationes. Cecitatis autem hoc ipsum erat ad facientem enim tot miracula. Pertinebat ut se ab eorum insidiis eximeret nisi forte crederent quod signa fecit et putabant ea non fieri divina virtute. Hi quidem igitur deliberabant non dimittere ipsum, opinantes se per hoc esse impedimento volentibus credere in eum, et Romanis, ne eis auferrent terram et gentem.^DL ^cg

^cg ¶Fons^G : Origenes, Commentarium in Io. 11, 47-48, tom. 28 (12) 89-90, GCS 10, p. 403.5-18 : «89 ἔστιν δὲ ἐκ τῶν λεγομένων ἀπὸ τῶν Φαρισαίων καὶ τῶν ἀρχιερέων κατανοῆσαι αὐτῶν καὶ τὸ τῆς κακίας ἀνομολογούμενον καὶ τυφλόν·* ἀνομολογούμενον μέν, ὅτι ἐμαρτύρουν αὐτῷ καὶ πολλὰ πεποιηκέναι σημεῖα καὶ δύνασθαι τῷ τοσαῦτα σημεῖα πεποιηκότι ἐπιβουλεῦσαι, ὡς μηδὲν ὑπὲρ ἑαυτοῦ ἐν τῷ ἐπιβουλεύεσθαι δυναμένῳ· τυφλὸν δὲ οὐδὲν ἧττον καὶ αὐτὸ τοῦτο ἦν· κατὰ γὰρ τὸν πολλὰ ποιοῦντα σημεῖα ἦν τὸ κρείττον'** εἶναι τῆς ἐπιβουλῆς τῶν ἀφιέναι αὐτὸν μὴ θελόντων· εἰ μὴ ἄρα καὶ ἐπίστευον ὅτι ποιεῖ σημεῖα, καὶ ὑπενόουν αὐτὰ μὴ ἀπὸ θείας γίνεσθαι δυνάμεως· ὥστε διὰ τοῦτο μὴ πάντα αὐτὸν δυνηθῆναι, μηδὲ αὑτὸν ῥύσασθαι ἀπὸ τῆς ἐξ ἐκείνων ἐπιβουλῆς. 90 ἐκεῖνοι μὲν οὖν ἐσκόπουν μὴ ἀφιέναι αὐτόν, οἰόμενοι διὰ τοῦτο ἐμποδίσειν τοῖς πιστεύουσιν εἰς αὐτὸν καὶ Ῥωμαίοις, μέλλουσιν αἴρειν**** αὐτῶν τὸν τόπον καὶ τὸ ἔθνος».
<ex quo> = Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 47-48 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 202r8-rc24 : *τυφλὸν] τυφλῷ Vall | ** κρείττον´] κρεῖττον Vall |*** αὑτὸν] αὐτὸν Vall | ****αἴρειν] αἱρεῖν Vall [VS2022]
<Non hab.> Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 296-297.
¶Nota : Les passages de la sentence latine en italiques ne s’expliquent pas par les particularités du scholion de la chaîne C143 qui est fidèle à la tradition directe de l’homélie d’Origène, à l’exception de αἱρεῖν qui ne peut être traduit par auferrent. Mais la différence se résume à un accent. A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]

^DL ¶Codd. : Caen Li449 Ed1953 {MM2022}

¹⁹⁴ Origenes] + In Ioannem Ed1953

¹⁹⁵ posse cum gr. ] posset Ed1953

^marg.| Unde sequitur :

Numérotation du verset Io. 11,48

Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum et venient Romani et tollent locum nostrum et gentem.

^marg.| {CIO11d8.5} CHRYSOSTOMUS.{hom.64} . − Hoc dicentes, populum volunt concutere, ut periclitandum ex suspicione tyrannidis; quasi dicant si romani viderint eum turbas ducentem, suspicabuntur nos in tyrannidem velle consurgere, et destruent nostram civitatem. sed fictio erat que dicebantur quid enim demonstrabat tale armigeros circumferebat, et equitaturas trahebat nonne deserta persequebatur sed ut non putentur ob passionem suam hoc dicere, totam civitatem periclitari dicunt.^DM

^DM ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d8.6} AUGUSTINUS. ¹⁹⁶ − [b] Vel timuerunt ne si omnes in Christum crederent, nemo remaneret qui adversus romanos civitatem Dei templumque defenderet¹⁹⁷*, quoniam contra ipsum templum et contra suas paternas leges doctrinam Christi esse sentiebant. [a] Temporalia ergo perdere timuerunt, et vitam eternam non cogitaverunt. Nam et romani post Domini passionem et glorificationem tulerunt eis et locum et gentem, expugnando et transferendo.^ch ^DN

^ch ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 26.9-17, CCSL 36, p. 432 : «[a] Temporalia perdere timuerunt, et uitam aeternam non cogitauerunt, ac sic utrumque amiserunt. Nam et Romani post Domini passionem et glorificationem, tulerunt eis et locum et gentem, expugnando et transferendo; et illud eos sequitur quod alibi dictum est : Filii autem regni huius ibunt in tenebras exteriores. Hoc autem [b] timuerunt, ne si omnes in Christum crederent, nemo remaneret qui aduersus Romanos ciuitatem Dei templumque defenderet; quoniam contra ipsum templum, et contra suas paternas leges doctrinam Christi esse sentiebant». [FG2018]

^DN ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}*

¹⁹⁶ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹⁹⁷ defenderet] defenderent Ed1953

^marg.| {CIO11d8.7} ORIGENES. − Sed et secundum anagogem, locum eorum qui ex circumcisione sunt gentes occupaverunt"quia per¹⁹⁸ eorum casum salus gentibus evenit"^ci. Loco enim gentium Romani ponuntur, ex regnantibus qui regno suberant nuncupatis¹⁹⁹*. Gens etiam ab eis sublata est quia qui fuit populus Dei, factus est non populus^cj.^DO ^ck ^cl

^ci Rm. 11, 11 : «Sed illorum delicto, salus est gentibus ut illos emulentur».

^cj Cf. 1Pt. 2, 10 ; Os. 1, 9 , Os. 2, 25.

^ck ¶Fons^G : Origenes, Commentarium in Io. 11, 47-48, tom. 28 (12) 93-94, GCS 10, p. 403.25-30 : «93 Εἰ δὲ χρὴ τολμῆσαι καὶ εἰς ἀναγωγὴν τῶν κατὰ τὰ ῥήματα ταῦτα, φήσομεν ὅτι τὸν τόπον τῶν ἐκ περιτομῆς ἔλαβον τὰ ἔθνη· « Τῷ γὰρ ἐκείνων παραπτώματι σωτηρία γέγονεν τοῖς ἔθνεσιν , εἰς «τὸ παραζηλῶσαι αὐτούς»· εἰς δὲ τὰ ἔθνη Ῥωμαῖοι παρελήφθησαν , 94 ἀπὸ τῶν βασιλευόντων οἱ βασιλευόμενοι ὀνομασθέντες . καὶ τὸ ἔθνος δὲ ὑπὸ τῶν ἐξ ἐθνῶν ἤρθη· γέγονεν γὰρ ὁ λαὸς οὐ λαός , καὶ οἱ ἐξ Ἰσραὴλ οὐκέτι εἰσὶν Ἰσραήλ, καὶ τὸ σπέρμα οὐκ ἔφθασεν ἐπὶ τὸ γενέσθαι αὐτοὺς τέκνα [...]».

^cl <Non hab.> Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 47-48 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 202r sqq. (om. GCS p. 403.21-404.11) [VS2022]. - Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 276-300.
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022] [MM2022]

^DO ¶Codd. : Cbg133 La88 Li449 Md446 (81ra) Mt366 T46 Urb26 V796 Ed1470 Ed1953 {MM2020}

¹⁹⁸ per] pro Ed1470

¹⁹⁹ nuncupatis] nuncupati Ed1953

^marg.| {CIO11d8.8} CHRYSOSTOMUS. ²⁰⁰* − Cum autem illi hesitabant²⁰¹ et in ordine consilii proponebant²⁰², dicentes : Quid facimus ? Unus inverecunde et cum²⁰³ crudelitate clamavit.^DP ^cm

^cm ¶Fons : Chrysostomus , In Io., hom. 65.1.7, Burgundionis versio, BnF, lat. 15284, f. 116va (om. pr. m. al. compl. marg.) : «Que illi hesitabant et in ordine consilii proposuerant. Dicebant enim : Quid facimus hec ? Hic invereconde et nudo capite et cum crudelitate clamavit : Quid enim ait : ‘’Vos etc.’’ ?»
<cuius fons> Chrysostomus , In Io., hom. 65, § 1 (Io. 11, 50), PG 59, 361.9-122 : «Ὑμεῖς οὐκ οἴδατε οὐδέν. Ἅπερ ἐκεῖνοι ἀμφέβαλλον, καὶ ἐν τάξει βουλῆς προετίθεσαν, (ἔλεγον γάρ· Τί ποιοῦμεν;) τοῦτο οὗτος ἀναισχύντως καὶ γυμνῇ τῇ κεφαλῇ, καὶ μετὰ ἰταμότητος ἀνεβόησε. Τί γάρ φησιν; Ὑμεῖς οὐκ οἴδατε οὐδὲν, οὐδὲ διαλογίζεσθε ὅτι συμφέρει, ἵνα εἷς ἄνθρωπος ἀποθάνῃ, καὶ μὴ ὅλον τὸ ἔθνος ἀπόληται».
¶Nota Thomas remplace par unus le hic de la traduction de Burgundio pour faire écho au texte de la Vulgate (Io. 11, 49) : «Unus autem ex ipsis / Εἷς δέ τις ἐξ αὐτῶν» et non par souci de fidélité au grec du commentaire de Chrysostome. [MM2020]

^DP ¶Codd. : Cbg133 La88 Li449 Md446 (81ra) Mt366 T46 Urb26 V796 Ed1470 Ed1953 {MM2020}

²⁰⁰ Chrysostomus Fi263 Fi309 La88 Md446 T46 V796 Ed1470 Ed1953 ] om. Li449 , Origenes Mt366

²⁰¹ hesitabant] excitabant Mt366

²⁰² proponebant] preponebant cacogr. Md446

²⁰³ cum] tamen cacogr. T46

^marg.| Unde sequitur :

Numérotation du verset Io. 11,49

Unus autem ex ipsis, Caiphas nomine, cum esset pontifex anni illius.

^marg.| {CIO11d8.9} AUGUSTINUS. ²⁰⁴ − Movere potest quomodo dicatur pontifex anni illius , cum Dominus constituerit unum summum sacerdotem cui mortuo unus succederet. Sed intelligendum est per ambitiones et contentiones inter Iudeos, postea constitutum esse ut plures essent et²⁰⁵* per annos singulos vicibus ministrarent. Et forte etiam²⁰⁶* unum annum plures administrabat²⁰⁷*, quibus alio anno alii succedebant.^DQ ^cn

^cn ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 27.9-20, CCSL 36, p. 432 : «Potest autem mouere quomodo dicatur pontifex anni illius, cum Deus unum constituerit summum sacerdotem, cui mortuo unus succederet. Sed intellegendum est, per ambitiones et contentiones inter Iudaeos postea constitutum ut plures essent, et per annos singulos uicibus ministrarent. Nam et de Zacharia hoc dicitur : Factum est autem, cum sacerdotio fungeretur in ordine uicis suae ante Deum, secundum consuetudinem sacerdotii, sorte exiit ut incensum poneret, ingressus in templum Domini. Hinc apparet plures eos fuisse, et uices suas habuisse; nam incensum non licebat ponere nisi summo sacerdoti. Et forte etiam unum annum plures administrabant , quibus alio anno alii succedebant, ex quibus sorte exibat quis, ut incensum poneret». [FG2018]*

^DQ ¶Codd. : Bar484 Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2022} {FG2023} {MM2023}

²⁰⁴ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

²⁰⁵ ut plures essent et] plures fore pontifices qui Ed1953

²⁰⁶ etiam] essent Cbg132* (corr. marg.), + in edd.

²⁰⁷ administrabat] administrabant edd.

^marg.| {CIO11d8.10} ALCUINUS. − Nam de hoc Caipha, Iosephus refert quod pretio sibi unius anni sacerdotium²⁰⁸* redemerit.^DR ^co

^co ¶Fons : Anselmus Laudunensis, Glosae super Io. (Io. 11, 50-52), CCCM 267, p. 210.254: «Nam de hoc Caipha Iosephus refert, quod pretio sibi unius anni sacerdotium redemerit ab Herode ». [MM2022]

^DR ¶Codd. : Li449 Ed1657 Ed1953 {MM2022}

²⁰⁸ unius anni - sacerdotium] inv. Ed1657 Ed1953

^marg.| { CIO11d8.11} ORIGENES. ²⁰⁹* − [1] Increpatur autem Caiphe pravitas in hoc quod dicitur pontifex anni illius quo scilicet noster salvator exercuit ministerium²¹⁰ passionis.^cp
[2] Et tamen cum esset pontifex anni illius ,

^cp ¶Fons^G : [1] Origenes, Commentarium in Io. 11, 49-52, tom. 28 (13) 107, GCS 10, p. 405.20-22 : «106 ἐκ δὲ τῶν περὶ τὸν Καϊάφαν ἀναγεγραμμένων, προφητεύσαντα περὶ τοῦ σωτῆρος, ἔστιν <σαφηνίσαι>* ὅτι καὶ μοχθηρὰ ψυχὴ ἐπιδέχεταί ποτε τὸ προφητεύειν. 107 κατηγορεῖται γὰρ ἡ τοὺ Καϊάφα μοχθηρία, ὃς ἦν ἀρχιερεὺς τοῦ ἐνιαυτοῦ ἐκείνου ὅτε ὁ σωτὴρ ἡμῶν τὴν ἐν τῷ πάσχειν ὑπὲρ ἀνθρώπων ἐπιτελεῖ οἰκονομίαν, ὑπὸ τῶν εὐαγγελιστῶν». [MM2022]
<ex quo> = Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 49-52 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 202v8-10 * σαφηνίσαι] om. Vall [VS2022] [MM2022]
<Non hab.> Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 297-300.
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022

²⁰⁹ Origenes] + In Ioannem Ed1953

²¹⁰ ministerium] mysterium Bar484

dixit eis : Vos nescitis quidquam²¹¹,

²¹¹ quidquam] quicquam Bar484 Cbg133 Li449

Numérotation du verset Io. 11,50

neque cogitatis quia expedit vobis²¹² ut unus moriatur homo pro populo et non tota gens pereat²¹³.

²¹² vobis Mt366 Cbg133 (!) Ed1657 Ed1953] nobis Bar484 (?) Li449(!) [ u / n non plane distinguntur]

²¹³ pro populo ... pereat] om. Ed1657

^marg.| Quasi dicat : Vos sedetis et adhuc segnius rem attenditis sed attendatis unius hominis salutem pro communi re publica oportere ²¹⁴ contemnere. ^DS ^cq

^cq ¶Fons : [2] <revera> Chrysostomus , In Io., hom. 65, Burgundionis versio, BnF, lat. 15284, f. 116va ; BAV, Ott. lat. 227, f. 125va : «Quod autem dicit tale est. Vos sedetis et adhuc segnius [Hugo de S. Caro, ms. Harley 3298, sanguis P15284 Ott227] rem attenditis et nescitis unius hominis salutem pro communi re contempnere».
<cuius fons> Chrysostomus , In Io., hom. 65, § 1 (Io. 11, 50), PG 59, 361 .25-28 : «Πολλοὶ γοῦν καὶ ἄλλοι τὰ μέλλοντα εἶπον, ἀνάξιοι ὄντες, ὁ Ναβουχοδονόσορ, ὁ Φαραὼ, ὁ Βαλαάμ· καὶ πάντων ἡ αἰτία δήλη. Ὃ δὲ λέγει, τοιοῦτόν ἐστιν· Ὑμεῖς κάθησθε, ἔτι ὀκνηρότερον τῷ πράγματι προσέχετε, καὶ οὐκ ἴστε ἑνὸς ἀνδρὸς σωτηρίας ὑπὲρ τοῦ κοινοῦ καταφρονῆσαι».
<ut laud.> Hugo de Sancto Caro, Postille ( Io. 11, 50/r ) : « Chrysostomus :"Quod ceteri sub hesitatione et in ordine consilii proposuerant, dicebant enim: Quid facimus quia hic homo etc. Hoc iste inverecunde et nudo capite et cum crudelitate diffinitive clamavit: Vos nescitis quicquam, nec cogitatis etc. {6.358rb} Et est sensus: Vos sedetis et adhuc rem segnius attenditis et nescitis unius hominis salutem contemnere pro communitate ».
¶Paral. Thomas de Aquino, In Io. 11, lect. 7, Marietti n° 1575 : « Et ad hoc ostendendum dicit anni illius. Consequenter cum dicit vos nescitis quidquam etc., ponit verba determinantis: qui quidem primo exprobrat aliis ignaviam, dicens vos nescitis quidquam, nec cogitatis, quasi dicat: vos estis ignavi, et adhuc segnius rem attenditis. Et ideo, secundo, ponit suam malitiam, dicens expedit vobis ut unus moriatur homo pro populo. Quae quidem verba alium intellectum habent, secundum intentionem Caiphae, et alium, secundum expositionem Evangelistae. Ut ergo primo exponatur secundum eius pravam intentionem, sciendum est, quod, ut dicitur Dt. 13, 1 sqq., mandatum est domini: si fuerit in medio tui propheta, aut qui somnium vidisse se dicat, et voluerit te a domino retrahere, propheta ille, ut fictor somniorum, interficiatur. Secundum hanc ergo legem credebat iste, quod Christus averteret populum a cultu Dei; Lc. 22, 2: hunc invenimus subvertentem gentem nostram. Et ideo dicebat iste vos nescitis, scilicet legem, nec cogitatis quia expedit vobis, scilicet ut unus, idest iste homo, moriatur, ne totus populus seducatur; quasi dicat: unius hominis salutem pro communi republica oportet contemnere. Unde sequitur Dt. 13, 5: et auferes malum de medio populi tui; 1Cor. 5, 13: auferte malum ex vobis ipsis ».
<Non hab.> Origenes in loc. cit. (Io. 11).
]¶Nota : Le lemme attributif du scholion a été accidentellement omis au plus tard par l’exemplar parisien. Cette accident, jamais corrigé, a conduit à citer cette sentence chrysostomienne sous l’autorité d’Origène. La fin de la phrase de Burgundio a fait l’objet de variations textuelles importantes. Dans l’état actuel du texte disponible, la reportation du commentaire sur Jean de Thomas cite la sentence à partir de la version de la Catena, sans en mentionner l’autorité associée. [MM2022]

^DS ¶Codd. : Bar484 Cbg133 Li449 Mt366 Ed1657 Ed1953 {MM2022}* {MM2023}

²¹⁴ oportere] oportet Mt366

^marg.| {CIO11d8.12} THEOPHYLACTUS. − Hoc autem ipse quidem prava dixit intentione tamen Spiritus Sancti gratia eius ore²¹⁵* usa est ad futuri presagium. ^DT ^cr

^cr ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 11, 49-53), PG 124, 109B9-12 : «Μᾶλλον μὲν οὖν καὶ τοῖς ἄλλοις ἐπιμέμφεται, ώς μὴ συνιεῖσι τὸ δέον, καὶ ἀργοῦσι περὶ τὴν τοῦ συμφέροντος σκέψιν. ‘Υμεῖς γὰρ φησὶν, οὐκ οἴδατε οὐδέν. Ἀργοί ἐστε, φησὶ, εἰς τὸ νοῆσαι, καὶ οὐ λογίζεσθε ὅτι συμφέρει ἔνα ἀποθανεῖν, καὶ σωθῆναι τὸν λαὸν πάντα. Τοῦτο δὲ καὶ αὑτὸς μὲν σκαιῷ λογισμῷ εἶπε, πλὴν ἡ χάρις τοῦ Πνεύματος, τῷ στόματι ἐκείνου ἐχρήσατο πρὸς τὴν τοῦ μέλλοντος προφητείαν, εἰ καὶ τῆς μιαρᾶς αὐτοῦ καρδίας οὐκ ἥψατο. Σκόπει οὖν πὀση τοῦ Πνεύματος ἡ δύναμις· ἀπὸ γὰρ διανοίας πονηρᾶς ῥήματα παρεσκεύασε προελθεῖν, προφητεἰαν ἔχοντα θαυμαστής». [CGC2014] [MM2022]

^DT ¶Codd. : Bar484 Li449 Ed1657 Ed1953 {MM2022}* {MM2023}

²¹⁵ eius ore] inv. Ed1953

^marg.| Unde subditur :

Numérotation du verset Io. 11,51

Hoc autem a semetipso non dixit sed²¹⁶ cum esset pontifex anni illius, prophetavit quia Iesus moriturus erat pro gente²¹⁷.

²¹⁶ sed] mutatio pennae Bar484

²¹⁷ quia Iesus ... gente] etc. Ed1657

^marg.| {CIO11d8.13} ORIGENES. ²¹⁸ – [a] Non quicumque prophetat²¹⁹*, propheta est. [c] Sicut non quicumque ius prosequitur iustus est, sicut qui facit aliquod opus propter humanam gloriam. [b] Caiphas ergo prophetavit quidem²²⁰, nec tamen erat propheta sicut et Balaam. [d] Audebit autem quis dicere quod non per Spiritum sanctum Caiphas prophetaverit²²¹ quia etiam spiritus maligni est attestari Iesu et prophetare pro eo, iuxta illud quod dicitur^cs :"Novimus te quod sis Sanctus Dei". [e] Nam eius intentionis est non fideles auditores efficere, sed incitare in pretorio considentes adversus Iesum, ut eum perimerent²²². Deinde quod dicit « Expedit nobis ²²³* » ^ct , quod pars eius prophetie fuit, dicit verum vel mentitur. Nam si verum dicit, salvantur hi qui in pretorio²²⁴ adversus Iesum nituntur²²⁵, mortuo Iesu pro populo, et pertingunt ad id quod expedit. Quod si inconveniens est, manifestum est quod non fuit Spiritus Sanctus qui dedit hec proferri quia Spiritus Sanctus non mentitur. Si quis autem²²⁶* velit veridicum et in hoc esse Caipham, con t etur illo “ut gratia Dei²²⁷ * pro omnibus gustet mortem" ^cu et quod est « salvator omnium hominum, maxime fidelium »²²⁸ ^cv. Fatebitur²²⁹ etiam cuncta que sunt in hoc loco prophetiam esse veridicam, incipiendo ab illo. Vos nihil scitis. Nihil enim noverant qui Iesum ignorabant esse veritatem, sapientiam, iustitiam et pacem, et quod ipsis quoque erat expediens ut hic unus inquantum est homo moriatur pro populo. Non enim inquantum est « imago invisibilis Dei »^cw, est susceptibilis mortis. Pro populo autem obiit, velut potens totam²³⁰* totius orbis culpam, in seipsum retorquens, dissipare ac delere. Ex hoc autem²³¹* quod dicitur hoc autem a semetipso non dixit docemur quod aliqua nos homines per nos dicimus, nulla inducente virtute ad proferendum; quedam vero suadente nobis quadam virtute, etsi non integre exprimamus, et²³²* inconsequenter disponamur ad ea, insectantes ea que dicimus, sed non intentionem dictorum velut Caiphas ex se nihil protulit nec dixit intentionem quia prophetiam dicti non accipiebat. Sed etiam apud Paulum quidam"legisperiti sunt non intelligentes nec ea que proferuntur"^cx ²³³*.^DU ^cy

^cs Cf. Mc. 1, 24 ; Lc. 4, 34.

^ct Io. 11, 50.

^cu Hbr. 2, 9.

^cv 1Tim. 4, 10.

^cw Col. 1, 15.

^cx Cf. 1Tim. 1, 15

^cy ¶Fons^G : Origenes, Commentarium in Io. 11, 49-52, tom. 28 (13) 98 – (20) 173, GCS 10, p. 404.20-414.29 : «[a] 98 Οὐχὶ εἴ τις προφητεύει, προφήτης ἐστὶν ἐκεῖνος. [b] ὁ γοῦν Καϊάφας, ἀρχιερεὺς ὢν τοῦ ἐνιαυτοῦ ἐκείνου, προεφήτεθσεν μὲν ὅτι ἔμελλεν Ἰησοῦς ἀποθνήσκειν ὑπὲρ τοῦ ἔθνους, καὶ οὐχ ὑπὲρ τοῦ ἔθνους μόνον, ἀλλ’ ἵνα καὶ τὰ τέκνα τοῦ θεοῦ τὰ διεσκορπισμένα συναγάγῃ εἰς ἕν, οὐ μὴν καὶ προφήτης ἦν. εἰ δὲ καὶ Βαλαὰμ προεφήτευσεν τὰ ἐν τοῖς Ἀριθμοῖς ἀναγεγραμμένα φάσκων· »Τὸ ῥῆμα"ὃ ἐἀν ἐμβάλῃ ὁ θεὸς εἰς τὸ στόμα μου, τοῦτο λαλήσω", καὶ εἰπὼν τὰ ἀπὸ τοῦ· »'Εκ Μεσοποταμίας μετεπέμψατό με« καὶ τὰ ἑξῆς, σαφὲς ὅτι προφήτης οὐκ ἦν· μάντις γὰρ εἶναι ἐναγέγραπται. 100 εἴ τις μὲν οὔν προφήτης ἐστίν, πάντως προφητεύει· εἰ δέ τις προφητεύει, οὐ πάντως ἐστσὶν προφήτης. [c] 101 ὡς εἰ καὶ ἐπὶ ἑτέρου τινὸς τῶν κρειττόνων τοιουτον ἔλεγον· εἰ μέν τίς ἐστιν δίκαιος, τὸ δίκαιον διώκει·οὖ μὴν εἴ τις τὸ δίκαιον διώκει, δίκαιός ἐστιν ἐκεῖνος· 102 ὅπερ συνήσεις ἐπιστήσας τῷ"Δικαίως τὸ δίκαιον διώξῇ", εἴπερ μὴ μάτην τὸ Δικαίως προτέτακται τοῦ Τὸ δίκαιον διώξῃ«. δυνατὸν γάρ, οἶμαι, τὸ δίκαιον διώκειν ἀλλ’ οὐ δικαίως· καὶ γὰρ οἱ ποιοῦντες πρὸς τὸ δοξασθῆναι ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων ἔργον καθ’ αὐτὸ χαθῆκον, φέρε εἰπεῖν, εἰς πένητας, δίκαιον μέν τι πεποιήκασιν, οὐ μὴν ἐπὸ ἕξεωψς δικαιοσύνης ἀλλ’ ἀπὸ κενοδοξίας. 103 οἶμαι δ’ ὅτι ἀνάλογον τῷ »Δικαίως τὸ δίκαιον διώξῃ« λέγοιτ’ ἄν· σωφρόνως τὸ σῶφρον διώξῃ·καὶ ἀνδρείως τὸ ἀνδρεῖον διώξῃ καὶ σοφῶς τὸ σοφὸν διώξῃ καὶ τὰ ἀνα λόγον ἐπὶ τῶν λοιπῶν ἀρετῶν ». [...] [p. 409] 129 τολμηρῶς μὲν οὖν τις παραθήσσεται τὰ λεχθησόμενα πρὸς τὸ μὴ ἀπὸ ἁγίου πνεύματος προπεφητευκέναι τὸν Καϊάφαν· ὁμῶς δ’ οὖν ἐρεῖ ὅτι δύναται καὶ πονηρὰ πνεύματα μαρτυρεῖν τῷ Ἰησοῦ καὶ προφητεύειν περὶ αὐτοῦ ἢ μαρτυρεῖν αὐτῷ, ὥσπερ τὸ λέγον·"Οἴδαμέν σε τίς εἶ, ὁ ἅγιος τοῦ θεοῦ" καὶ τὰ παρακαλοῦντα αὐτὸν ἵνα μὴ ἐπιτάξῃ αὐτοῖς εἰς τὴν ἄβυσσον ἀπελθεῖν καὶ λέγοντα·"Ἦλθες ἀπολέσαι ἡμᾶς;"». [e] [17.151n p. 411.33 ] φήσει δὲ ὅτι καὶ πονηρία τις ἔκκειται τῇ ἐνεργούσῃ δυνάμει ταῦτα προφητεύεσθαι περὶ τοῦ σωτῆρος· σκοπὸς γὰρ ἦν αὐτῇ οὐ τὸ πιστοποιῆσαι τοὺς ἀκροωμένους ἀλλ’ ἐρεθίσαι τοὺς ἐν τῷ συνεδρίῳ ἀρχιερεῖς καὶ Φαρισαίους κατὰ τοῦ Ἰησοῦ ἵνα αὐτὸν ἀποκτείνωσιν, ὅπερ οὐκ ἦν κατὰ τὸ ἅγιον πνεῦμα ἐνεργῆσαι. 18. [...] 153] ἀρά γε ὁ λέγων· Συμφέρει ἡμῖν ὅπερ μέρος ἦν τῆς προφητείας αὐτοῦ, ἀληθεύει ἢ ψεύδεται; εἰ μὲν γὰρ ἀληθεύει, σώζεται ὁ Καϊάφας καὶ οἱ ἐν τῷ συνεδρίῳ κατὰ τοῦ Ἰησοῦ ἀγωνιζόμενοι, ἀποθανόντος τοῦ Ἰησοῦ ὑπὲρ τοῦ λαοῦ, καὶ τυγχάνουσι τοῦ συμφέροντος· εἰ δὲ ἄτοπον φάσκειν τὸν Καϊάφαν καὶ τοὺς ἐν τῷ κατὰ τοῦ Ἰησοῦ συνεδρίῳ σώζεσθαι καὶ τοῦ συμφέροντος τετευχέναι ἀποθανόντος τοῦ Ἰησοῦ , δῆλον ὅτι οὐχ ἅγιον πνεῦμα ἦν τὸ ταῦτα ἐνεργῆσαν λέγεσθαι· ἅγιον γὰρ πνεῦμα οὐ ψεύδεται. 154 ὁ δὲ βουλόμενος ἀληθεύειν καὶ ἐν τούτῳ τὸ ἐνεργοῦν τὸν Καϊάφαν , λέγω δὲ τῷ φάσκειν · Συμφέρει ἡμῖν ἵνα εἷς ἄνθρωπος ἀποθάνῃ ὑπὲρ τοῦ λαοὺ , βαθύτερον ἐξακούσεται τοῦ Συμφέρει ἡμῖν διὰ τὸν περὶ τέλους λόγον , καὶ συγχρήσεται τῷ Ὅπως χάριτι ( ἢ · χωρὶς ) θεοῦ ὑπὲρ παντὸς γεύσηται θανάτου, καὶ ἐπιστήσει τῷ Ὑπὲρ παντός καὶ τῷ Χωρὶς θεοῦ ὑπὲρ παντός . 155 συγχρήσεται δὲ καὶ τῷ Ὅς ἐστιν σωτὴρ πάντων ἀνθρώπων, μάλιστα πιστῶν ὅτι δὲ οὗτός ἐστιν ὁ ἀμνὸς τοῦ θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου , ἰδίως ἀκούων τοῦ αἴρεσθαι τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου , καὶ οὐχὶ μέρους αὐτοῦ . [...] 156 ὁ δὲ λέγων ἀληθὲς εἶναι τὸ Συμφέρει ἡμῖν ἵνα εἷς ἄνθρωπος ἀποθάνῃ φήσει καὶ ὅλα τὰ κατὰ τὸν τόπον προφητείαν εἶναι ἀληθῆ, ἀρχομένην ἀπὸ τοῦ Ὑμεῖς οὐκ οἴδατε οὐδέν· οὐδὲν γὰρ ᾔδεισαν οἱ τὸν Ἰησοῦν μὴ γνωρίζοντες Φαρισαῖοι καὶ ἀρχιερεῖς, ὄντα ἀλήθειαν καὶ σοφίαν καὶ δικαιοσύνην καὶ εἰρήνην. 157 Αὐτὸς γάρ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν . ἀλλὰ καὶ οὐκ ἐλογίζοντο οὗτοι οἱ μηδὲν εἰδότες τίνα τρόπον συνέφερεν καὶ αὐτοῖς ἵνα ὁ εἷς οὗτος, καθ’ ὃ ἄνθρωπός ἐστιν, ἀποθάνῃ ὑπὲρ τοῦ λαοῦ· ἄνθρωπος γάρ ἐστιν ἀποθανὼν Ἰησοῦς . [...] 159 καὶ ἐπεὶ ἄνθρωπος μέν ἐστιν ὁ ἀποθανών , οὐκ ἦν δὲ ἄνθρωπος ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ σοφία καὶ εἰρήνη καὶ δικαιοσύνη , καὶ περὶ οὗ γέγραπται · Θεὸς ἦν ὁ λόγος · οὐκ ἀπέθανεν ὁ θεὸς λόγος καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ σοφία καὶ ἡ δικαιοσύνη · ἀνεπίδεκτος γὰρ ἡ εἰκὼν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, ὁ πρωτότοκος πάσης κτίσεως , θανάτου. 160 ὑπὲρ τοῦ λαοῦ δὲ ἀπέθανεν οὗτος ὁ ἄνθρωπος, τὸ πάντων ζῴων καθαρώτερον , ὅστις τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν ἦρεν καὶ τὰς ἀσθενείας , ἅτε δυνάμενος πᾶσαν τὴν ὅλου τοῦ κόσμου ἁμαρτίαν εἰς ἑαυτὸν ἀναλαβὼν λῦσαι καὶ ἐξαναλῶσαι καὶ ἐξαφανίσαι, ἐπεὶ μὴ ἁμαρτίαν ἐποίησεν οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ , οὐδὲ ἔγνω ἁμαρτίαν . [...] 20.171 Ἑξῆς τούτῳ ἐστὶν τὸ Τοῦτο ἀφ’ ἑαυτοῦ οὐκ εἶπεν. ἐφ’ οὗ μανθάνειν οἶμαι ἡμᾶς ὅτι τινὰ μὲν οἱ ἄνθρωποι ἀφ’ ἑαυτῶν λέγομενη, μηδεμιᾶς ἡμᾶς ἐνεργούσης εἰς τὸ λόγειν δυνάμεως, ἕτερα δὲ ὡσπερεὶ ὑπηχούσης καὶ ὑποβαλλούσης δυνάμεώς τινος ἡμῖν τὰ λεγόμενα , κἂν μὴ τέλεον ἐξιστώμεθα καὶ ἀπαρακολουθήτως ἔχωμεν ἑαυτοῖς, ἀλλὰ δοκῶμεν παρακολουθεῖν οἷς λέγομεν. 172 ἐνδέχεται δὲ παρακολουθοῦντας ἡμᾶς ἑαυτοῖς ἡ λέγομεν, μὴ παρακολουθεῖν τῷ βουλήματι τῶν λεγομένων· ὥσπερ νῦν Καϊάφας ὁ ἀρχιερεὺς καὶ ἀφ’ ἑαυτοῦ οὐκ εἶπεν καὶ οὗ εἶπεν τὸν νοῦν ὡς προφητείας λεγομένης οὐκ ἐδέχετο. 173 καὶ παρὰ Παύλῳ δὲ νομοδιδάσκαλοί τινές εἰσιν μὴ νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσιν μήτε περὶ τίνων διαβεβαιοῦνται».
<Diff.> Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 49-53 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 202r28-203r32 : om. « οἱ ἐν τῷ συνεδρίῳ κατὰ τοῦ Ἰησοῦ ἀγωνιζόμενοι, ἀποθανόντος τοῦ Ἰησοῦ ὑπὲρ τοῦ λαοῦ, καὶ ». - § 154-171, 173 . - Cordier , Catena graecorum patrum in Io. 11, 49-53 § 2 ; 54-56 § 1 [CPG C145], p. 298 et 299 valde differt.
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]

^DU ¶Codd. : Bar484 Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2022}* {MM2023}

²¹⁸ Origenes] Augustinus Bar484 Cbg133

²¹⁹ prophetat] prophetizat Ed1953

²²⁰ ergo prophetavit quidem] quidem prophetavit Cbg133*, ergo quidem prophetavit Cbg133²

²²¹ prophetavit] prophetaverit Cbg133

²²² perimeret Cbg133

²²³ nobis Bar484 Li449 cum graec.] vobis Cbg133

²²⁴ pretorio] + confidentes Cbg133

²²⁵ nituntur] iter Li449

²²⁶ quis autem] inv. Ed1953

²²⁷ contetur illo ut gratia Dei Li449 ] convertetur illo ut gratia Dei Bar484, contetur illo gratia Dei ut Dei Cbg133*, concederetur illi quod gratia Dei Ed1953

²²⁸ Cbg133 (sequentia require. f. 275 )

²²⁹ Fatebitur] Fatebatur Cbg133

²³⁰ totam] om. Ed1953

²³¹ autem] vero Ed1953

²³² et] + sic Ed1953

²³³ proferuntur] proferuntur Ed1953

^marg.| {CIO11d8.14} AUGUSTINUS. ²³⁴ − Hic docemur, etiam²³⁵ homines malos prophetie spiritu futura predicere; quod tamen evangelista divino tribuit ²³⁶* sacramento, quia pontifex fuit, id est summus sacerdos.^DV ^cz

^cz ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 27.6-9, CCSL 36, p. 432 : «Hic docemur etiam per homines malos prophetiae spiritum futura praedicere; quod tamen evangelista diuino tribuit sacramento, quia pontifex fuit, id est summus sacerdos». [FG2018]

^DV ¶Codd. : Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2022}

²³⁴ Augustinus] + In Ioannem Ed1953

²³⁵ etiam] et Li449

²³⁶ tribuit] attribuit Ed1953

^marg.| {CIO11d8.15} CHRYSOSTOMUS. ²³⁷*{hom.64} . − Vide autem quanta Spiritus Sancti virtus est a mente enim mala valuit verba proferre prophetie. vide etiam quanta est pontificalis virtus potestatis pontifex enim effectus, etsi indignus existens, tamen²³⁸ prophetavit nesciens quid diceret ore enim solum usa²³⁹ est gratia, contaminatum autem cor non tetigit.^DW

^DW ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

²³⁷ Chrysostomus] Crig. ! cacogr. Li449

²³⁸ tamen] om. Li449

²³⁹ usa] uasa Li449

^marg.| {CIO11d8.16} AUGUSTINUS. − [b] Caiphas igitur de sola gente Iudeorum prophetavit, in qua erant oves, de quibus ait ipse Dominus^da : « Non sum missus nisi ad oves²⁴⁰ que perierunt domus Israel ». Sed noverat evangelista alias esse²⁴¹ oves, que non erant de hoc ovili, quas oportebat adduci^db . [a] Et ideo addidit :

^da Mt. 15, 2.

^db Cf. Io. 10, 16.

²⁴⁰ oves] uos Li449

²⁴¹ alias esse] inv. Li449

Numérotation du verset Io. 11,52

Et non tantum pro gente sed ut filios Dei qui erant dispersi congregaret in unum.

^marg.| [c] Hec autem secundum predestinationem dicta sunt nam neque oves eius, neque filii Dei adhuc erant.^dc ^DX

^dc ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 27.23-30, CCSL 36, p. 432-433 : «Quid est ergo quod prophetauit Caiphas? Quia Iesus moriturus erat pro gente; [a] et non tantum pro gente, sed ut filios Dei qui erant dispersi, congregaret in unum. Hoc evangelista addidit; nam [b] Caiphas de sola gente Iudaeorum prophetauit, in qua erant oues de quibus ait ipse Dominus : Non sum missus nisi ad oues quae perierunt domus Israel. Sed nouerat evangelista esse alias oues, quae non erant de hoc ouili, quas oportebat adduci, ut esset unum ouile et unus pastor. [c] Haec autem secundum praedestinationem dicta sunt : nam neque oues eius, nec filii Dei adhuc erant, qui nondum crediderant». [FG2018]*

^DX ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

^marg.| {CIO11d8.17} GREGORIUS . Sexto Moralium. ²⁴²* − Persecutores igitur peregerunt hoc quod perniciose moliti sunt; intulerunt mortem, ut ab eo abscinderent fidelium devotionem; sed fides inde²⁴³ crevit unde se hanc extinguere infidelium crudelitas credidit. Ille ²⁴⁴ enim ad pietatis sue obsequium redegit quod contra illum humana crudelitas extorsit ²⁴⁵.^dd ^DY

^dd ¶Fons : Gregorius Magnus , Moralia in Iob, lib. 6, § 18, CCSL 143, lin. 96 sqq : «Persecutores igitur peregerunt hoc quod perniciose moliti sunt, intulerunt mortem ut ab eo absciderent fidelium deuotionem; sed inde fides creuit unde hanc se exstinguere infidelium crudelitas credidit. Cum que se aestimant eius miracula persequendo abscidere, haec nimirum compulsi sunt nesciendo dilatare. Comprehendit ergo sapientes dominus in astutia eorum, quando et hoc ad pietatis suae obsequium redegit, quod contra illum humana crudelitas exarsit.».
<Non hab.> Liber gregorialis [MM2020]

^DY ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

²⁴² .VI.] om. Ed1953

²⁴³ fides inde] inv. Li449

²⁴⁴ ille] hoc Li449

²⁴⁵ extorsit] extarsit Li449

^marg.| {CIO11d8.18} ORIGENES . − [b] Concitati autem ad iram ex verbis Caiphe, taxaverunt ut²⁴⁶ occiderent Dominum.
[a] Unde sequitur :

²⁴⁶ ut] et Mt366

Numérotation du verset Io. 11,53

Ab illo ergo die cogitaverunt ut occiderent²⁴⁷* eum.

²⁴⁷ ut occiderent] occidere Fi263, interficere Fi263@, ut interficerent Ed1953

^marg.| [c] Et quidem²⁴⁸, si non Spiritu sancto²⁴⁹ Caiphas prophetaverat, alius spiritus fuit qui valuit et per impium loqui, et sibi compares adversum²⁵⁰ Christum incitare. Qui autem vult respondere pro Spiritu sancto dicet quod, sicut Sacrarum intentionem Scripturarum ad utilitatem prolatam, aliqui prave suscipiunt ad constituendam²⁵¹ enormem²⁵² disciplinam, sic editam²⁵³* pro salvatore prophetiam veridicam non debito modo percipientes, consiliati sunt ut interficerent Christum.^DZ ^de

^de ¶Fons^G : Origenes, Commentarium in Io. 11, 53, tom. 28 (22) 186-188, 190, GCS 10, p. 416.13-417 .17 «[a] Ἀπ’ ἐκείνης οὖν τῆς ἡμέρας συνεβουλεύσαντο ἵνα ἀποκτείνωσιν αὐτόν. [b] 186 Οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι συναγαγόωτες συνέδριον καὶ σκεψάμενοι περὶ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τί αὐτῷ ποιητέον αὐτοῖς , Καϊάφα τοῦ ἀρχιερέως τὰ προεχτεθειμένα εἰπόντος , ὑπὸ τῶν λόγων αὐτοῦ παροξυνθέντες συνεβουλεύσαντο ἵνα ἀποκτείνωσιν τὸν κύριον. [c] 187 διόπερ ζητήσεις ἀπὸ ποίου πνεύματος προεφήτευσεν ὅτι ἐμελλεν Ἰησοῦς ἀποθνήσκειν ὑπὲρ τοῦ ἔθνους, καὶ πότερον τὸ ἅγιον πνεῦμα καὶ ἐν τοιούτῳ ἐνήργησεν καὶ αἴτιον γεγένηται τῆς κατὰ τοῦ Ἰησοῦ συμβουλῆς, ἤ οὐκ ἐκεῖνο μὲν οὖν, ἄλλο δὲ τὸ δυνάμενον καὶ ἐν τῷ ἀσεβεῖ λαλῆσαι καὶ τοὺς ὁμοίους ἐκείνῳ κατὰ τοῦ Ἰησοῦ κινῆσαι οὐδὲν ἧττον καὶ ἑώρα τι εἰς τὸν Ἰησοῦν, ὡς κατὰ δύναμιν προεξητάσαμεν. 188 ὁ μέντοι βουλόμενος ἀπολογεῖσθαι περὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος δοκοῦντος αἰτίου γεγονέναι ἵνα συμβουλεύσωτυαι ἀποκτεῖναι τὸν Ἰησοῦν ἐκ τῶν λόγων κινηθέντες τοῦ Καϊάφα οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι φηςὶν ὅτι οὐκ ἀλλότριόν ἐστιν τὸ τοιοῦτο ἔργον τῆς ἁγιότητος [...] 190 περὶ μὲν οὖν τοῦ [ om. Vall ], · Εἰς κρῖμα ἐγὼ εἰς »τὸν κόσμον τοῦτον ἦλθον [ἐλήλυθα Vall ], ὅσα δεδυνήμεθα ἐν τοῖς εἰς τὸν τόπον ἐξηγητικοῖς εἰρήκαμεν· περὶ δὲ τοῦ νῦν προκειμένου τοιαῦτα ἄν λέγοιτο, ὅτι ὥσπερ τὸν ἱερὸν νοῦν τῶν γραφῶν, ἐπὶ ὠφελείᾳ λεγόμενον τῶν ζητούντων ὑπ’ [ ἀπ´ Vall ], αὐτοῦ ὠφεληθῆναι, οἱ ἐπὶ τὸ χεῖρον παρεκδεχόμενοι, ὥστε καὶ ἀφορμὰς ἔχειν δοκεῖν πρὸς κατασκευὴν ἀσεβοῦς διδασκαλίας τῶν ἀδικίαν εἰς τὸ ὕψος λαλούντων, συκοφαντοῦσιν, οὕτως τὴν περὶ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ὑπὸ τοῦ Καϊάφα γενομένην προφητείαν ἀληθεύουσαν ἐν τῷ συμφέρειν ἠμῖν ἵνα εἷς ἄνθρωπος ἀποθάνῃ ὑπὲρ τοῦ λαοῦ καὶ μὴ ὅλον τὸ ἔθνος ἀπόληται, οὐχ ὑγιῶς ἀκούσαντες οἱ Φαρισαῖοι καὶ οἱ ἀρχιερεῖς ἀλλὰ ἄλλον νοῦν νομίσαντες εἶναι καὶ βούλημα τῆς τοῦ Καϊάφα συμβουλῆς, ἀπ’ ἀκείνης συνεβουλεύσαντο τῆς ἡμέρας ἵνα ἀποκτείνωσιν τὸν Ἰησοῦν ».[VS2022] [rev. MM2022]
<ex quo> = Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 52-3 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 204v10-205r9, praeter [a].
<Non hab.> Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 296-300.
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]

^DZ ¶Codd. : Fi263 La88 Li449 Mt366 V796 Ed1953 {MM2022}

²⁴⁸ Et quidem] Volunt quidam Fi263

²⁴⁹ sancto] om. Mt366 V796

²⁵⁰ sibi... adversum] si... adversus Mt366 , adversus Li449

²⁵¹ constituendam] constituendum Li449

²⁵² enormem] enormen Mt366

²⁵³ editam] edita Ed1953

^marg.| {CIO11d8.19} CHRYSOSTOMUS.{hom.64 } . ²⁵⁴ − Querebant quidem prius et²⁵⁵* eum interficere, nunc et sententiam firmaverunt.^EA

^EA ¶Codd. : Cbg133 Fi263 La88 Li449 Mt366 V796 Ed1953 {MM2020} {MM2022}

²⁵⁴ prius et] inv. Ed1953

²⁵⁵ et] om. Ed1953

Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 9

^marg.| {CIO11d9.1} ORIGENES. ²⁵⁶* − Cumconsilium²⁵⁷* congregaverunt pontifices et Pharisei ut²⁵⁸ occiderent Iesum, ipse cautius²⁵⁹ se observans non ultra cum fiducia conversabatur²⁶⁰ cum Iudeis sed neque ad aliam civitatem abiit populatam sed ad quamdam remotam. ^EB ^df
Unde dicitur :

^df ¶Fons^G : Origenes, Commentarium in Io. 11, 54, tom. 28 (23) 189, 199-200, GCS 10, p. 417.4-5, 418.27-32 : «δεόμεθα λόγου σοφίας εἰς τὸ ἀπολογήσασθαι πῶς ὁ ὁμολογῶν εἰς κρῖμα τῷ κόσμῳ τούτῳ ἐπιδεδημηκέναι οὐκ ἀνάξιον ἑαυτοῦ πεποί ηκεν, οὕτως καὶ εἰς τὸ ἐκ τῶν διὰ τοῦ Καϊάφα λόγων τοῦ ἁγίου πνεύματος συμβεβουλεῦσθαι τοὺς ἀρ χιερεῖς καὶ τοὺς Φαρισαίους ἵνα ἀποκτείνωσιν τὸν Ἰησοῦν. [...] τὸ εὐλόγιστον τηρῶν οὐκέτι παρρησίᾳ περιεπάτει ἐν τοῖς Ἰουδίοις, ἀλλ’ οὐδὲ εἰς ἄλλην πόλιν ἀνεχώρησεν ὄχλων πεπληρωμένην, ἀλλά τινα ἀνακεχωρηκυῖαν. γέγραπται γάρ · " Ὁ οὖν Ἰησοῦς οὐκέτι παρρησίᾳ περιεπάτει ἐν τοῖς Ἰουδαίοις, ἀλλὰ ἀπῆλθεν ἐκεῖθεν εἰς τὴν χώραν ἐγγὺς τῆς ἐρήμου, ἐις Ἐφραὶμ λεγομένην πόλιν " [...]». <ex quo>= Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 54 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 203v30-34 : «ΛΗ´. ὠριγένους. ἡνίκα συνεβουλεύσαντο ἵνα ἀποκτείνωσι τὸν Ἰησοῦν οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ φαρισαῖοι // τὸ εὐλόγιστον τηρῶν, οὐκ ἔστι παρρησία περιεπάτει ἐν τοῖς Ἰουδαίοις· ἀλλ´ οὐδὲ εἰς ἄλλην πόλιν ἀνεχώρησεν ὄχλων πεπληρωμένην· ἀλλὰ τινα ἀνακεχωρηκυῖαν· γέγραπται γὰρ ὁ οὖν Ἰησοῦς, οὐκ ἔστι παρρησία περιεπάτει ἐν τοῖς Ἰουδαίοις· ἀλλὰ ἀπῆλθεν ἐκεῖθεν * ἐγγὺς τῆς ἐρήμου εἰς Ἐφραὶμ λεγομένην πόλιν· καὶ οὐ μόνος γε ἐκεῖ ἀπελήλυθεν, ἀλλὰ μὴ δὲ μίαν ἀφορμὴν διδοὺς τοῖς ζητοῦσιν αὐτὸν· καὶ τοὺς μαθητὰς μεθ´ἑαυτοῦ παρείληφε· καὶ ἐκεῖ ἔμεινε [f. 204r] μετὰ τῶν μαθητῶν». * ἐκεῖθεν] + εἰς τὴν χώραν GCS [VS2022] [MM2022]
<Non hab.> Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 276-300.
¶Nota : La sentence de la Catena traduit ici très exactement le scholion de la chaîne C143, et omet les mêmes passages du texte original. [MM2022]

^EB ¶Codd. : Cbg133 La88 (212va) Li449 Mt366 T46 Ed1953 {MM2020} {MM2022}*

²⁵⁶ Origenes] + In Ioannem Ed1953

²⁵⁷ consilium] concilium Ed1953

²⁵⁸ ut] om. T46

²⁵⁹ cautius] cartius cacogr. Mt366

²⁶⁰ conversabatur] servabatur Li449

Numérotation du verset Io. 11,54

Iesus²⁶¹ ergo iam non in palam ambulabat apud Iudeos sed abiit in regionem iuxta desertum, in civitatem que dicitur Ephrem²⁶².

²⁶¹ Iesus] In hunc cacogr. T46

²⁶² in regionem…. Ephrem] om. T46

^marg.| {CIO11d9.2} AUGUSTINUS. ²⁶³ − Non quia potentia eius defecerat, in qua, si vellet, palam²⁶⁴* Iudeis conversaretur, et nihil ei facerent; sed exemplum discipulis demonstrabat in²⁶⁵* quo appareret non esse peccatum, si fideles eius oculis persequentium se subtraherent, et furorem sceleratorum latendo potius evitarent quam se ostendendo magis accenderent. ^EC ^dg

^dg ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 28.5-11, CCSL 36, p. 433 : «Non quia potentia eius defecerat, in qua utique si uellet, et palam Iudaeis conuersaretur, et nihil ei facerent; sed in hominis infirmitate uiuendi exemplum discipulis demonstrabat, in quo appareret non esse peccatum, si fideles eius qui sunt membra eius, oculis persequentium se subtraherent, et furorem sceleratorum latendo potius deuitarent, quam se offerendo magis accenderent». [FG2018]*

^EC ¶Codd. : Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2022}

²⁶³ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

²⁶⁴ palam] + cum Ed1953

²⁶⁵ demonstrabat in] demonstravit Ed1953

^marg.| {CIO11d9.3} ORIGENES. − Honestum namque est, imminente agone confitenti²⁶⁶ Iesum, non evitare confessionem, nec recusare subire mortem gratia veritatis, nec minus honestum est non tradere occasionem tante temptationi, non solum propter incertitudinem eventus proprii sed, ne nos occasionem prestemus ut alii magis impii ac noxii fiant. Nam, si quis, factus erga quemquam²⁶⁷ materia criminis, luet penas, quomodo persecutorem non declinans, non etiam et²⁶⁸ persequentis delicto dabit responsum. Non solus autem Dominus illuc²⁶⁹ ivit, immo ut nullam daret causam perquirentibus eum, discipulos etiam secum duxit.^ED ^dh

^dh ¶Fons^G : Origenes, Commentarium in Io. 11, 54, tom. 28 (23) 193-195 et 201, GCS 10, p. 417.29-418.13 .32-34 : «192. Ταῦτα καὶ τὰ τούτοις παραπλήσια ἀναγεγράφθαι ωομίζω βουλομένου τοῦ λόγου ἐπιστρέφειν ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ θερμότερον καὶ ἐλογιστότερον ἐπιπηδᾶν τῷ [ἐν τῷ] ἕως θανάτου ἀγωνίζεσθαι περὶ τῆς ἀληθείας καὶ μαρτυρεῖν. 193. καλὸν μὲν γὰρ ἐμπεσόντα τὸν περὶ τοῦ ὁμολογεῖν τὸν Ἰησοῦν ἀγῶνα μὴ ἀναδύεσθαι τὴν Ὀμολογίαν, μηδὲ μέλλειν περὶ τὸ ὑπεραποθανεῖν τῆς ἀληθείας . 194. οὐκ ἔλαττον δὲ τούτου καλὸν καὶ τὸ μὴ διδόναι ἀφορμὴν τῷ τηλικούτῳ πειρασμῷ, ἀλλὰ παντὶ τρόπῳ περιίστασθαι αὐτόν, οὐ μόνον διὰ τὸ περὶ τῆς ἐν αὐτῷ ἐκβάσεως ἄδηλον ἡμῖν, ἀλλὰ καὶ ἵνα μὴ ἡμεῖς πρόφασις γενώμεθα τοῦ ἁμαρτωλοτέροις γενέσθαι καὶ ἀσεβεστέροις τοῖς οὐκ ἄν μὲν τῷ ἔργῳ τοῦ ἡμῶν ἀκκεχύσθαι τὸν αἷμα γενομένοις ἐνόχοις, εἰ τὰ παρ’ ἑαυτοῦς ποιοῦντες ἐξεκλίνομεν τοὺς μεχρι θανάτου ἡμὶν ἐπιβουλεύοντας, ἐσομένοις δὲ ἐν πλείονι καὶ βαρυτέρᾳ κολάσει παρ’ ἡμᾶς εἰ φιλαυτοῦντες καὶ μὴ καὶ τὰ ἐκείνων σκο[οῦντες ἐπιδιδᾠημεν αὑτοὺς τῷ ἀναιρεῖσθαι , οὐ τῆς ἀνάγκης εἰς τοῖτο καταλαβούσης. 195. εἴπερ γὰρ καὶ ὁ πρόφασίς τινι γενόμενος ἁμαρτίας τῷ αὐτὸς ἐπὶ ταύτην κεκινηκέναι τὸν ἁμαρτάνοντα τίσει δίκας ἐπὶ τοῖς δἰ αὐτὸν ἀνθρώπων τινὶ ἡμαρτημένοις, πῶς οὐχὶ καὶ ὁ παρὸν ἐκκλῖναι, ἵνα μὴ ὁ δεῖνα προδότης χριστιανοῦ γένηται καὶ ἐπίβουλος τῆς κατὰ τὸν Ἰησοῦν θεοσεβείας, μὴ ἐκκλίνας μὲν καὶ προσπαροξύνας δὲ οὐχῖ καὶ περὶ τῆς ἐκίνου ἁμαρτίας δώσει λόγον, κἄν τὸ ὅσον ἐπὶ τῇ εἰς τὸ μαρτυρεῖν προθυμίᾳ καὶ τῇ εἰς τοῦτο ἐνδρείᾳ τιμῆς καὶ ἀποδοχῆς ἄξιος ᾖ παρὰ τῷ εὐσεβουμένῳ θεῷ καὶ ὁμολογουμένῳ ὑπ’ αὐτοῦ σωτῆρι; [...] 201 καὶ οὐ μόνος γε ἐκεῖ ἀπελήυθεν, ἀλλὰ μηδεμίαν ἀφορμὴν διδοὺς τοῖς ζητοῦσιν αὐτὸν καὶ τοὺς μαθητὰς μεθ’ ἑαυτοῦ παρείληφεν " καὶ ἐκεῖ ἔμεινεν μετὰ τῶν μ α θητῶν "».
<Non hab.> Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 54 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 203-205 . Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 276-300. [MM2022]

^ED ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2022}

²⁶⁶ confitenti] confitendi Li449

²⁶⁷ quemquam] quamquam Li449

²⁶⁸ et] de Li449

²⁶⁹ illuc] illic Li449

^marg.| Unde sequitur :

Et ibi morabatur cum discipulis suis.

^marg.| {CIO11d9.4} CHRYSOSTOMUS . ²⁷⁰*{hom.64} − Qualiter putas turbatos discipulos humane videntes eum salvatum. Ipsi autem, quando omnes letabantur et festa²⁷¹ celebrabant²⁷², tunc occultantur, et in periculis sunt. Sed tamen permanebant cum eo, secundum illud^di : « Vos estis qui permansistis mecum in temptationibus meis ».^EE

^di Lc. 22, 28.

^EE ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2022}

²⁷⁰ Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

²⁷¹ festa] festum Li449

²⁷² celebrabant] celebrant Li449

^marg.| {CIO11d9.5} ORIGENES. − Quoad anagogiam²⁷³ vero dicatur quod Iesus, dudum cum fiducia ambulabat inter Iudeos, cum verbum divinum per prophetas in ipsis conversabatur, sed abiit illinc nec est Verbum Dei inter Iudeos. Accessit autem ad villam que est prope desertum, de qua dicitur^dj : «Multi filii deserte magis quam coniugate». Villa autem²⁷⁴ dicitur Ephrem qui interpretatur fertilitas. Fuit autem Εphraim frater Manasse senioris populi oblivioni traditi. Post populum enim oblivioni datum²⁷⁵* pretermissum prodiit ex gentibus abundantia. Discedens ergo a Iudeis Dominus, venit in terram totius orbis prope desertam Ecclesiam, que dicitur civitas fecunda et ibi moratur cum discipulis usque nunc.^EF ^dk

^dj Gal. 4, 27 <cuius fons> Is. 54, 1.

^dk ¶Fons^G : Origenes, Commentarium in Io. 11, 54, tom. 28 (24) 211-222, GCS 10, p. 420.4-421.15 : «[a] 211 Ταῦτα μὲν εἰς τὸ ῥητὸν καὶ τὴν ἀπὸ τοῦ εὐαγγελικοῦ γράμματος περὶ ἀναχωρήσεως διδασκαλίαν. εἰς δὲ τὴν ἀναγωγὴν λεχθείη ἄη τοιαῦτα, ὅτι Ἰησοῦς πάλαι μὲν παρρησίᾳ τοῖς Ἰουδαίοις περιεπάτει ὅτε ὁ λόγος τοῦ θεοῦ διὰ προφητῶν αὐτοῖς ἐνεπολιτεύετο· Ἰησοῦ γὰρ ἦν παρρησία ἡ"Τάδε λέγει κύριος" ἀλλὰ νῦν οὐκέτι παρρησίᾳ ἐν τοῖς Ἰουδαίοις Ἰησοῦς περιπατεῖ, ἀλλὰ ἀπῆλθεν ἐκεῖθεν, καὶ οὐκ ἔστιν θεοῦ λόγος ἐν Ἰουδαίοις, καὶ ἀπελθὼν ἐκεῖθεν (λέγω δὲ ἀπὸ τῶν Ἰουδαίων) εἰς τὴν ἐγγὺς τῆς ἐρήμου ἦλθεν χώραν, περὶ ἧς λέγεται·"Πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἤ τῆς ἐχούσης τὸν ἀνδρα", καὶ πρὸς ἤν εἴρηται·"Εὐφράνθητι στεῖρα ἡ οὐ τίκτουσα· ῥῆξον καὶ βόησον ἡ οὐκ ὠδίνουσα". 212 ἔστιν δὲ ἡ ἐγγὺς τῆς ἐρήμου πόλις Ἐφραίμ, εἰς ἥν ἦλθεν Ἰησοῦς , οὐκέτι παρρησίᾳ περιπατῶν ἐν τοῖς Ἰουδαίοις . 213 ἑρμηνεύεται δὲ Ἐφραὶμ καρποφορία, ἀδελφὸς ὤν Μανασςῆ, πρεσβυτέρου τοῦ ἀπὸ λήθης λαοῦ. 214 μετὰ γὰρ τὸν ἀπὸ λήθης λαὸν καταλειφθέντα γεγέννηται ἡ ἐξ ἐθνῶν καρποφορία, ὅτε ποταμοὺς μὲν τοὺς ἐν τῶν Ἰσραὴλ"ἔθετο" ὁ θεὸς"εἰς ἔρημον καὶ διεξόδους" τῶν ἐκῖ"ὑδάτων εἰς"δίψαν" καὶ"γῆν αὐτῶν καρποφόρον εἰς ἅλμην, ἀπὸ κακίας τῶν"κατοικούντων ἐν αὐτῇ"· ἀπὸ δὲ τῶν ἐθνῶν"ἔρημον ἔθετο εἰς λίμνας"ὑδάτων", καὶ"γῆν ἄνυδρον αὐτῶν γῆν εἰς διεξόδους ὑδάτων" [...] [b] 221 οὐκοῦν Ἰησοῦς οὐκέτι"παρρησιᾳ περιπατεῖ ἐν τοῖς Ἰουδαίοις, ἀλλὰ ἀπῆλθεν ἐκεῖθεν εἰς " τὴν χώραν " τοῦ ὅλου κόσμου, " ἐγγὺς τῆς ἐρήμου " ἐκκλησίας, εἰς Ἐφραὶμ τὴν καρποφοροῦσαν λ ε γομένην πόλιν, κἀκεῖ ἔμεινεν μετὰ τῶν μαθητῶν. 222 καὶ ἔστιν μέχρι τοῦ δεῦρο μετὰ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ Ἰησοῦς ἐγγὺς τῆς ἐρήμου , εἰς Ἐφραὶμ λεγομένην πόλιν · πάρεστιν γὰρ τῇ καρποφορίᾳ». <potius quam> Cordier , Catena graecorum patrum in Io. (Io. 11, 54) [CPG C145], p. 299 : « [...] [a] πρὸς δὲ ἀναγωγὴν ῥητέον, ὅτι Ἰησοῦς πάλαι μὲν παρρησίᾳ τοῖς Ἰουδαίοις περιεπάτει διὰ τῶν προφητῶν νῦν δὲ οὐκέτι οὐ γάρ ἐστιν ἐν ἀυτοῖς λόγος θεοῦ ἀλλὰ ἀπῆλθεν ἀπ’ αὐτῶν εἰς τὴν ἔρημον περὶ ἧς λέγεται ὅτι "Πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἤ τῆς ἐχούσης τὸν ἀνδρα", ἐγγὺς Ἐφραίμ ἥτις ἑρμηνεύεται καρποφορία ἀδελφὸς ὤν Μανασςῆ, πρεσβυτέρου τοῦ ἀπὸ λήθης, μετὰ γὰρ τὸν ἀπὸ λήθης λαὸν γεγέννηται ἡ ἐξ ἐθνῶν καρποφορία». [b] om. Cordier.
<Non hab.> Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 41 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 205r .
¶Nota : La Catena est plus proche de la tradition directe que le scholion de Cordier qui omet le segment [b]. A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]

^EF ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {MM2022}

²⁷³ anagogiam] anagiam Li449

²⁷⁴ autem] + que La88

²⁷⁵ datum] + et Ed1953

^marg.| {CIO11d9.6} AUGUSTINUS. ²⁷⁶ − [c] Ille autem qui de celo venerat pati, propinquare voluit loco passionis, quia imminebat hora passionis.
[a] Unde sequitur :

²⁷⁶ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 11,55

Proximum autem erat Pascha Iudeorum.

^marg.| [e] Habebant Iudei pascha in umbra, nos in luce. Sanguine occisi pecoris Iudeorum postes signati sunt; sanguine Christi frontes nostre signantur. [b] Illum diem festum Iudei cruentum habere Domini sanguine voluerunt. Illo die festo occisus est agnus, qui eumdem diem festum suo sanguine consecravit. [d] Mandatum autem erat in lege Iudeis ut die festo, quo pascha erat, omnes undique convenirent, et illius diei²⁷⁷ celebratione sanctificarentur.^dl ^EG
Unde sequitur :

^dl ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 50, § 2.1-20, CCSL 36, p. 433-434 : «[a] Proximum ergo erat Pascha Iudaeorum. [b] Illum diem festum Iudaei cruentum habere Domini sanguine uoluerunt. Illo die festo occisus est Agnus, qui nobis eumdem diem festum suo sanguine consecrauit. Consilium erat inter Iudaeos 5 de occidendo Iesu, [c] ille qui de caelo uenerat pati, propinquare uoluit loco passionis, quia imminebat hora passionis. A dscenderunt ergo multi Ierosolymam de regione ante Pascha, ut sanctificarent seipsos. Hoc faciebant Iudaei secundum praeceptum Domini, per sanctum Moysen [d] in lege mandatum, ut die festo quod Pascha erat, omnes undique conuenirent, et illius diei celebratione sanctificarentur. Sed illa celebratio umbra erat futuri. Quid est umbra futuri? Prophetia Christi uenturi, prophetia pro nobis illo die passuri : ut transiret umbra, et luc ueniret, ut transiret significatio, et ueritas teneretur. [e] Habebant ergo Iudaei Pascha in umbra, nos in luce. Quid enim opus erat ut eis Dominus praeciperet per ipsum festum diem ouem occidere, nisi quia ille erat de quo prophetatum est : Sicut ouis ad immolandum ductus est. Sanguine occisi pecoris Iudaeorum postes signati sunt; sanguine Christi frontes nostrae signantur». [FG2018]*

^EG ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

²⁷⁷ diei] die Li449

Et ascenderunt multi Hierosolymam de regione²⁷⁸ ante Pascha ut sanctificarent seipsos.

²⁷⁸ de regione Li449@] om. #Li449

^marg.| {CIO11d9.7} THEOPHYLACTUS. − Ascenderunt autem ante Pascha ut purgarentur quoniam quicumque peccaverant inviti vel spontanei, pascha non celebrabant, nisi prius expiarentur, ut moris erat, balneationibus et ieiuniis, ac rasura, quin etiam quasdam deputatas oblationes²⁷⁹ offerendo. hi ergo²⁸⁰ expiationem celebrantes, insidiantur²⁸¹ Domino.^dm ^EH
Unde sequitur :

^dm ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 112 C 13–D 6. [CGC2014]

^EH ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}

²⁷⁹ oblationes] obliviones Li449

²⁸⁰ ergo] qui + Li449

²⁸¹ celebrantes insidiantur] celebrabant insidiabantur Li449

Numérotation du verset Io. 11,56

Querebant ergo Iesum²⁸² et colloquebantur ad invicem in templo stantes : Quid putatis quia non venit ad diem festum?

²⁸² Querebant ergo Iesum] Quare ergo ac. cacogr. T46

^marg.| {CIO11d9.8} CHRYSOSTOMUS. ²⁸³ {hom.64} . − Insidiabantur enim²⁸⁴* et tempus festi²⁸⁵ tempus faciebant occisionis.^EI

^EI ¶Codd. : Cbg133 La88 Li449 Mt366 T46 Ed1953 {MM2020} {MM2022}

²⁸³ Chrysostomus] Origenes Mt366

²⁸⁴ enim] ei Ed1953

²⁸⁵ festi] felli cacogr. T46

^marg.| {CIO11d9.9} ORIGENES. − Et propter hoc non dixit Pascha Domini sed Iudeorum. Nam Salvator in illo patiebatur insidias.^EJ ^dn ^do

^dn ¶Fons^G : Origenes, Commentarium in Io. 11, 55-56 tom. 28 (24) 229, GCS 10, p. 422.11-12 : «καὶ κατὰ τὴν ἐκκειμένην τοίνυν λέξιν τὸ πάσχα οὐ* τοῦ κυρίου ἀλλὰ τῶν Ἰουδαίων ἦν· ὁ γὰρ σωτὴρ ἡμῶν ἐν αὐτῷ ἐπεβουλεύετο». <ex quo> = Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 54 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 205r17-20 (« ΛΘ´. ὠριγένους. [...]». | * οὐ] ὁ Vall |

^do <Non hab.> Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 276-300.
¶Nota : La leçon ὁ τοῦ Κυρίου de C143 est un contresens que la Catena ne fait pas. - A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]

^EJ ¶Codd. : Cbg133 La88 Li449 Mt366 T46 Ed1953 {MM2020} {MM2022}

^marg.| {CIO11d9.10} ALCUINUS. − Illi ergo querebant Iesum non bene. Nos autem queramus²⁸⁶* eum stantes in templo Dei, mutuo nos²⁸⁷ consolando et exorando ut veniat ad diem festum nostrum et sua presentia nos sanctificet.^EK ^dp

^dp ¶Fons : <revera> Anselmus Laudunensis, Glosae super Io. (Io. 11, 55), CCCM 267, p. 211.293-297: «Illi quaerebant non bene. Nos autem quaeramus illum stantes in templo Dei et perseuerantes in oratione et loquamur ad inuicem de illo mutuo nos consolando et exhortando rogemus ut ueniat ad diem festum nostrum et sua praesentia nos sanctificet ».
<cuius fons> Alcuinus , In Io., lib. 5, c. 28, PL 100, 905B : «Quaerebant ergo Judaei Jesum, sed male: quaerebant enim, ut venientem ad diem festum interficerent. Quaeramus autem nos illum stantes in templo Dei, et perseverantes unanimiter in oratione, et colloquamur ad invicem psalmis, hymnis, canticis spiritalibus, in gratia postulantes ipsum, ut veniat ad diem festum nostrum, et sua nos praesentia illustrare, sua ipse nobis dona sanctificare dignetur». <ex quo> = Beda Venerabilis , Homeliarum evangelii libri, lib. 2, hom. 4, CCSL 122, lin. 34 sqq. [MM2022]

^EK ¶Codd. : Cbg133 Li449 Mt366 Ed1953 {MM2022}

²⁸⁶ queramus] querimus Ed1953

²⁸⁷ nos] nobis Li449

^marg.| {CIO11d9.11} THEOPHYLACTUS. − Sed si talia solum vulgus perageret, videretur utique passio ex imperitia progredi sed etiam Pharisei precipiunt ut capiatur. ^EL ^dq
Unde sequitur :

^dq ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 112 D11–113A1. [CGC2014]

^EL ¶Codd. : Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2022}

Numérotation du verset Io. 11,57

Dederant enim²⁸⁸* pontifices et Pharisei mandatum ut si quis cognoverit ubi²⁸⁹ sit²⁹⁰, indicet ut apprehendant eum.

²⁸⁸ enim] autem Ed1953

²⁸⁹ ubi] ut cacogr. T46

²⁹⁰ cognoverit – ubi sit Cbg133 @(Cbg133 Li449 T46) Ed1953] inv. Li449

^marg.| {CIO11d9.12} ORIGENES. ²⁹¹ – [b] Et attende quod ignorabant ubi est. [a] Ostensum est enim²⁹² eum discessisse. [c] Dices etiam quoniam insidiantes Iesu ignorant²⁹³* ubi sit, propter quod dederunt alia quam divina mandata « docentes²⁹⁴* disciplinas et mandata hominum »^dr.^EM ^ds

^dr Mt. 15, 9 : «Sine causa autem colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum » ; Mc. 7, 7 : « in vanum autem me colunt docentes doctrinas et precepta hominum» ; cf. Is. 29, 13 « cor autem ejus longe est a me et timuerunt me mandato hominum et doctrinis ».

^ds ¶Fons^G : Origenes, Commentarium in Io. 11, 54, tom. 28 (26) 244-246, GCS 10, p. 423.34 -424.15 : «[a] 244 Ὅρα πῶς μεμαρτύρηται ἀνακεχωρηκέναι, ἵνα καὶ ἡμεῖς γινώσκωμεν ἐν καιρῷ τὸ τοιοῦτο ποιεῖν. [b] καὶ πρόσχες γε ὅτι οὐκ ᾔδεισαν ὅπου ἐστὶν οὔτε οἱ ἀρχιερεῖς οὔτε οἱ Φαρισαῖοι, καὶ μὴ εἰδότες διδόασιν ἐντολάς, ἵνα ἐάν τις γνῷ ποῦ ἐστὶν μηνύσῃ αὐτοῖς καὶ συλλάβωσιν αὐτόν. [c] 245 καὶ ἄλλως δὲ φήσεις ὅτι οἱ ἐπιβουλεύοντες τῷ Ἰησοῦ οὐκ οἴδασιν ποῦ ἐστιν. 246 διὸ διδόασιν ἑτέρας παρὰ τὰς τοῦ θεοῦ ἐντολάς,"διδάσκοντες διδασκαλίας ἐντάλματα ἀνθρώπων" »
<Non hab.> Catena Graecorum Patrum in Io. 11 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 205 . - Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 297-300.
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]

^EM ¶Codd. : Cbg133 Li449 Mt366 T46 Ed1953 {MM2020} {MM2022}

²⁹¹ Origenes] Augustinus Li449 (pro A<damanti>us ?)

²⁹² enim] est Cbg133* (ut videtur, al. m. corr.)

²⁹³ ignorant] ignorabant Ed1953

²⁹⁴ docentes] docente Ed1953

^marg.| {CIO11d9.13} AUGUSTINUS. ²⁹⁵ − Nos autem indicemus modo Iudeis ubi sit Christus²⁹⁶*. Utinam velint audire et apprehendere.^EN ^dt

^dt ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 50, § 4.3-4, CCSL 36, p. 434 : «Nos indicemus modo Iudaeis, ubi sit Christus. Vtinam uelint audire et apprehendere quicumque sunt ex semine illorum, qui dederant mandatum, ut indicaretur eis ubi esset Christus». [FG2018]*

^EN ¶Codd. : Cbg133 Li449 T46 Ed1953 {MM2020} {MM2022}

²⁹⁵ Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

²⁹⁶ Christus] om. Ed1953

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Thomas de Aquino. Catena aurea (Io. Capitulum 11 ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 23/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=catena&numLivre=58&chapitre=58_11)

Signaler un complément d'information

Notes :

<58. - Ioannis evangelium>

Capitulum 11

<58. Catena aurea in Ioannem>

Capitulum 11