Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Catena aurea

Biblia communis

Capitulum 6

Numérotation du verset Io. 6,1

Post hec abiit

Iesus trans mare Galilee quod est Tiberiadis.

Numérotation du verset Io. 6,2

Et sequebatur eum multitudo magna

quia videbant signa que faciebat super his qui¹ infirmabantur.

¹ qui Li449 Rusch Weber ] que Li449@

Numérotation du verset Io. 6,3

Subiit² ergo³* in montem⁴ Iesus et ibi sedebat cum discipulis suis.

² Subiit Catena (Li446 Li446@ Bar484) ] Abiit Catena (La88 La88@) |

³ ergo Li449 Li449 @ Rusch ] om. Ed1953 |

⁴montem Catena(@ Li449² Ed1953 )] monte Catena (Bar484 La88 Li449 Mt366 T46) |

Numérotation du verset Io. 6,4

Erat autem proximum Pascha dies festus Iudeorum.

Numérotation du verset Io. 6,5

Cum sublevasset ergo oculos Iesus

et vidisset quia multitudo maxima venit ad eum dicit ad Philippum: Unde ememus panes ut manducent hii?

Numérotation du verset Io. 6,6

Hoc autem dicebat

temptans eum.

Ipse enim sciebat quid esset facturus.

Numérotation du verset Io. 6,7

Respondit ei Philippus:

Ducentorum

denariorum panes non sufficiunt eis ut unusquisque modicum quid accipiat.

Numérotation du verset Io. 6,8

Dicit ei⁵ unus ex discipulis eius Andreas frater Simonis Petri:

⁵ ei Rusch Weber ] om. Li449@ , enim Li449

Numérotation du verset Io. 6,9

Est puer unus hic

qui habet quinque panes ordeaceos et duos pisces,

sed hec quid sunt inter tantos?

Numérotation du verset Io. 6,10

Dixit ergo Iesus: Facite homines discumbere.

Erat autem fenum multum in loco.

Discubuerunt ergo viri numero quasi quinque millia.

Numérotation du verset Io. 6,11

Accepit ergo panes Iesus⁶ et cum gratias egisset distribuit discumbentibus.

⁶ panes Iesus Rusch Weber ] inv. Li449@ Li449

Similiter et ex piscibus quantum volebant.

Numérotation du verset Io. 6,12

Ut autem impleti sunt dixit discipulis suis: Colligite que superaverunt fragmenta ne pereant.

Numérotation du verset Io. 6,13

Collegerunt ergo et impleverunt duodecim cophinos fragmentorum

ex quinque panibus ordeaceis que superfuerunt⁷ his qui manducaverant⁸.

⁷ superfuerunt Rusch Weber ] superfuerant Li449@ |

⁸ manducaverant Li449@ Rusch ] manducaverunt Weber |

Numérotation du verset Io. 6,14

Illi ergo homines

cum vidissent quod Iesus⁹ fecerat signum dicebant: Quia hic est vere propheta¹⁰ qui venturus est in mundum.

⁹ Iesus Rusch] om. Li449@ Li449 Weber |

¹⁰ vere propheta Li449 Rusch ] inv. Li449@ |

Numérotation du verset Io. 6,15

Iesus ergo cum cognovisset quia venturi essent ut raperent eum

et facerent eum regem

fugit iterum in montem ipse solus.

Numérotation du verset Io. 6,16

Ut autem factum est sero¹¹

¹¹ Factum est - sero Rusch ] inv. Li449@ Li449 Weber

descenderunt discipuli eius ad mare.

Numérotation du verset Io. 6,17

Et cum ascendissent navim venerunt trans mare in Capharnaum

et tenebre iam facte erant

et non venerat ad eos Iesus.

Numérotation du verset Io. 6,18

Mare

autem vento magno flante

exsurgebat.

Numérotation du verset Io. 6,19

Cum remigassent ergo

quasi stadia viginti quinque aut triginta

vident Iesum ambulantem supra¹² mare et proximum navi fieri et timuerunt.

¹² supra Li449@ Rusch ] super Li449 Weber

Numérotation du verset Io. 6,20

Ille autem dixit¹³ eis: Ego sum nolite timere.

¹³ dixit Ω^J Ω^P Rusch ] dicit Li449@ Li449 Weber

Numérotation du verset Io. 6,21

Voluerunt ergo accipere eum in navim¹⁴

¹⁴ navim Li449@ Rusch ] navi Li449 Ω^F Ω^J Ω^P Weber | accipere eum - in navi] inv. Ω^J

et statim navis fuit¹⁵ ad terram quam¹⁶ ibant.

¹⁵ navis fuit Ω^F Ω^S Ω^P Rusch ] inv. Li449@ Li449 Weber |

¹⁶ quam Ω^F Ω^S Ω^P CorS2 (al. sine AD et sine IN ) Rusch Weber ] in praem. CorS1 CorS2 Clementina , ad praem. Li449@ Li449 CorS1 (G’) CorS2 (vel aliter AD sed grec. sine) |

Numérotation du verset Io. 6,22

Altera die

turba que stabat trans mare vidit

quia navicula alia non erat ibi nisi una

et quia non introisset cum discipulis suis Iesus in navim

sed soli discipuli eius abissent.

Numérotation du verset Io. 6,23

Alie vero supervenerunt naves¹⁷

¹⁷ supervenerunt - naves Li449 Rusch Weber ] inv. Li449@

a Tiberiade iuxta locum ubi manducaverant panem

gratias agentes Deo¹⁸.

¹⁸ agentes Deo Li449@ Li449 Ω^S Rusch ] agente Domino Weber

Numérotation du verset Io. 6,24

Cum ergo vidisset turba quia Iesus non esset ibi

neque discipuli eius

ascenderunt in¹⁹ naviculas

¹⁹ in Li449@ Li449 Rusch ] om. Weber

et venerunt Capharnaum querentes Iesum.

Numérotation du verset Io. 6,25

Et cum invenissent eum

trans mare dixerunt ei: Rabbi quando huc venisti?

Numérotation du verset Io. 6,26

Respondit eis Iesus

et dixit: Amen amen dico vobis,

queritis me non quia vidistis signa

sed quia manducastis ex panibus et saturati estis.

Numérotation du verset Io. 6,27

Operamini

non cibum qui perit

sed qui permanet in vitam eternam

quem Filius hominis

vobis dabit.

Hunc enim Pater signavit Deus.

Numérotation du verset Io. 6,28

Dixerunt ergo ad eum:

Quid faciemus ut operemur opera Dei?

Numérotation du verset Io. 6,29

Respondit Iesus et dixit eis: Hoc est opus Dei

ut credatis in eum quem misit ille.

Numérotation du verset Io. 6,30

Dixerunt ergo ei²⁰: Quod ergo tu facis

²⁰ ei Li449 Rusch Weber ] illi Li449@

signum

videamus et credamus tibi quid operaris?

Numérotation du verset Io. 6,31

Patres nostri manducaverunt manna²¹ in deserto

²¹ manducaverunt manna Li449@ Rusch ] inv. Weber

sicut scriptum est^a: Panem de celo dedit eis manducare.

⁰ Cf. Ex. 16, 4: Ps. 77, 24.

Numérotation du verset Io. 6,32

Dixit ergo eis Iesus:

Amen amen²² dico vobis, non Moyses dedit vobis panem de celo

²² amen Rusch Weber] om. Li449@

sed Pater meus dabit²³ vobis panem de celo verum.

²³ dabit Rusch ] dat Li449@ Li449 Weber

Numérotation du verset Io. 6,33

Panis enim verus²⁴

²⁴ verus Li449@ Li449 Ω^S CorS1 (al. sic hab.) Rusch ] Dei Ω^J CorS1 =Cor3 (grec.) Weber cum graeco

est qui de celo descendit²⁵

²⁵ de celo - descendit Li449 Rusch ] inv. Li449@ Ω^J Weber

et dat vitam mundo²⁶.

²⁶ dat - vitam mundo Li449 Rusch Weber ] inv. Li449@

Numérotation du verset Io. 6,34

Dixerunt ergo ad eum: Domine semper da nobis panem hunc²⁷.

²⁷ panem hunc Li449 Rusch Weber ] inv. Li449@

Numérotation du verset Io. 6,35

Dixit autem eis Iesus: Ego sum panis vite. Qui venit²⁸ ad me non esuriet

²⁸ venit Li449@ Li449 Rusch ] veniet Weber

et qui credit in me non sitiet in eternum²⁹.

²⁹ eternum Rusch ] umquam Li449@ Li449 Weber

Numérotation du verset Io. 6,36

Sed dixi vobis

quia³⁰ vidistis me et non creditis.

³⁰ quia Rusch ] + et Li449@ Li449 Weber

Numérotation du verset Io. 6,37

Omne quod dat mihi Pater

ad me veniet

et eum qui venit ad me non eiciam foras

Numérotation du verset Io. 6,38

quia descendi de celo³¹

³¹ celo] lceo cacogr. Rusch

non ut faciam voluntatem meam

sed voluntatem eius

qui misit me³².

³² me Li449 Rusch Weber ] + Patris Li449@

Numérotation du verset Io. 6,39

Hec est autem voluntas eius qui misit me³³ Patris

³³ me Rusch Weber] om. Li449@ Li449

ut omne quod dedit mihi non perdam ex eo

sed resuscitem illud³⁴ in³⁵ novissimo die.

³⁴ illud Li449@ Li449 Rusch ] illum Weber , eum Li449 (bis sed differenter Li449 ) |

³⁵ in Li449@ Li449 Rusch ] om. Weber |

Numérotation du verset Io. 6,40

Hec est autem³⁶ voluntas Patris mei qui misit me

³⁶ autem Rusch ] enim Li449@ Li449 Weber

ut omnis qui videt Filium et credit in eum

habeat vitam eternam

et ego resuscitabo³⁷ eum in novissimo die.

³⁷ ego resuscitabo Li449@ Li449 Rusch ] inv. Weber

Numérotation du verset Io. 6,41

Murmurabant

ergo Iudei de illo quia dixisset: Ego sum panis vivus³⁸ qui de celo descendi.

³⁸ vivus Rusch] om. Li449@ Li449 Weber

Numérotation du verset Io. 6,42

Et dicebant:

Nonne hic est³⁹ filius Ioseph cuius

³⁹ est Rusch ] + Iesus Li449@ Li449@ Weber

nos novimus patrem

et matrem? Quomodo ergo dicit hic: Quia de celo descendi ⁴⁰?

⁴⁰ de celo descendi Li449 Rusch Weber ] descendit de celo Li449@

Numérotation du verset Io. 6,43

Respondit ergo Iesus

et dixit eis: Nolite murmurare in invicem.

Numérotation du verset Io. 6,44

Nemo potest venire ad me

nisi Pater qui misit me

traxerit eum⁴¹ et ego

⁴¹ eum Li449 Rusch Weber ] illum Li449@

resuscitabo eum novissimo die.

Numérotation du verset Io. 6,45

Est scriptum⁴²

⁴² Est scriptum Rusch Weber ] inv. Li449@ Li449

in prophetis⁴³ ^b:

⁰ Cf. Is. 54, 13.

⁴³ prophetis Rusch ] + et Li449@ Li449 Weber

Erunt omnes docibiles Dei.

Omnis

qui audivit a Patre

et didicit venit ad me.⁴⁴

⁴⁴ Omnis qui... me Ω^J Rusch ] Omnis ergo audiens a patre edoctus venit ad me CorS1=Cor3 (grec.)

Numérotation du verset Io. 6,46

Non quia Patrem vidit quisquam nisi is qui est a Deo hic vidit Patrem.

Numérotation du verset Io. 6,47

Amen amen dico vobis, qui credit in me habet vitam eternam.

Numérotation du verset Io. 6,48

Ego sum panis vite.

Numérotation du verset Io. 6,49

Patres vestri manducaverunt manna in deserto⁴⁵ et mortui sunt.

⁴⁵ manna - in deserto Li449@ Li449 Rusch ] inv. Weber

Numérotation du verset Io. 6,50

Hic

est panis de celo descendens

ut si quis ex ipso manducaverit

non moriatur.

Numérotation du verset Io. 6,51

Ego sum panis vivus qui de celo descendi.

Numérotation du verset Io. 6,52

Si quis manducaverit ex hoc pane vivet in eternum

et panis quem ego dabo

caro mea est pro mundi vita.

Numérotation du verset Io. 6,53

Litigabant ergo Iudei ad invicem dicentes: Quomodo potest hic nobis carnem suam dare ad manducandum?

Numérotation du verset Io. 6,54

Dixit ergo eis Iesus: Amen amen dico vobis,

nisi manducaveritis

carnem Filii hominis et biberitis eius sanguinem non habetis vitam in vobis.

Numérotation du verset Io. 6,55

Qui manducat meam carnem

et bibit meum sanguinem

habet vitam eternam et ego resuscitabo eum

in novissimo die.

Numérotation du verset Io. 6,56

Caro enim mea vere est cibus et sanguis meus vere est potus.

Numérotation du verset Io. 6,57

Qui manducat

meam carnem et bibit meum sanguinem in me manet et ego in illo⁴⁶.

⁴⁶ illo Catena@ etc. ] eo Li449

Numérotation du verset Io. 6,58

Sicut misit me

vivens Pater et ego vivo propter Patrem et qui manducat me et ipse vivet propter me.

Numérotation du verset Io. 6,59

Hic est panis qui de celo descendit.

Non sicut manducaverunt patres vestri manna et mortui sunt.

Qui manducat hunc panem vivet in eternum.

Numérotation du verset Io. 6,60

Hec dixit in Synagoga docens in Capharnaum.

Numérotation du verset Io. 6,61

Multi ergo audientes ex discipulis eius

dixerunt: Durus est hic sermo

et⁴⁷ quis potest eum audire?

⁴⁷ et Rusch ] om. Li449@ Li449 Weber

Numérotation du verset Io. 6,62

Sciens autem Iesus

apud semetipsum quia murmurarent de hoc discipuli eius

dixit⁴⁸: Hoc vos scandalizat?

⁴⁸ dixit Rusch ] + eis Li449@ Li449 Weber

Numérotation du verset Io. 6,63

Si ergo videritis Filium hominis ascendentem ubi erat prius.

Numérotation du verset Io. 6,64

Spiritus

est qui vivificat.

Caro non prodest quicquam.

Verba

que ego locutus sum vobis spiritus et vita sunt.

Numérotation du verset Io. 6,65

Sed sunt quidam ex vobis qui non credunt.

Sciebat enim ab initio Iesus qui essent credentes

et quis traditurus esset eum⁴⁹.

⁴⁹ esset eum Rusch Weber ] inv. Li449@ Li449

Numérotation du verset Io. 6,66

Et dicebat:

Propterea dixi vobis quia nemo

potest venire ad me nisi fuerit ei datum a Patre meo.

Numérotation du verset Io. 6,67

Ex hoc multi discipulorum eius⁵⁰

⁵⁰ discipulorum eius Li449 Rusch Weber ] discipuli Li449@

abierunt retro

et iam non cum⁵¹ illo ambulabant.

⁵¹ cum Rusch Li449 Weber] om. Li449@

Numérotation du verset Io. 6,68

Dixit ergo Iesus ad duodecim:

Numquid et vos vultis abire?

Numérotation du verset Io. 6,69

Respondit ergo⁵² Simon Petrus:

⁵² ergo Rusch ] + ei Li449@ Li449 Weber

Domine, ad quem

ibimus?

Verba vite eterne habes

Numérotation du verset Io. 6,70

et nos credidimus et cognovimus

quia tu es Christus Filius Dei.

Numérotation du verset Io. 6,71

Respondit eis Iesus:

Nonne ego vos duodecim elegi

et ex vobis unus diabolus est?

Numérotation du verset Io. 6,72

Dicebat autem de Iuda⁵³ Simonis

⁵³ de Iuda Li449@ Li449 Rusch ] Iudam Weber

Scariothis⁵⁴.

⁵⁴ Scariothis Li449@ Rusch Weber ] Iscariotem Clementina

Hic enim traditurus eum⁵⁵ cum esset unus ex⁵⁶ duodecim.

⁵⁵ traditurus eum Rusch ] erat traditurus eum Li449 Weber , erat eum traditurus Li449@ |

⁵⁶ ex Catena (Bar484 CbgP38 Li449 Ed1953) Catena@(Ars146 Bar484 Caen CbgP38 Cbg133 La88 Li449) Clementina etc. ] de Catena (Ars146 Caen Cbg133 La88) |

Capitulum 6

Numérotation du verset Io. 6,
distinctio 1

^prol.| [Io. 6, 1-14 legitur Quadragesimae 4 dominica; cf. LHR f. 158rb, Ordinarium OP 628 = Rom. = Cist.]

^prol.| marg .| {CIO6d1.1} CHRYSOSTOMUS. ¹* {hom.41}. − Sicut iacula cum in durum aliquid inciderint, cum multo²* impetu laciuntur cum autem non habuerint³ aliquid obvians dissolvitur cito immissio et quiescit⁴*, ita et si cum audacibus hominibus impetuose incesserimus⁵, seviunt⁶ magis. Si autem cesserimus, facile mollimus eorum insaniam. Propterea Christus furorem ex premissis sermonibus natum, secedendo⁷ mitigavit, in Galileam vadens; non tamen ad eadem loca unde in Ierusalem⁸* ascenderat. Non enim in Cana⁹*, ivit sed ultra mare¹⁰*.^A ^a
Unde ait :

^a Nota : Le texte de cette première sentence présente des accidents qui semblent dus à une pecia très usée. La88 remplace seviunt par une lacune et note que celle-ci se trouve déjà « in exemplari » ; vérifier sur l’original : une annotation marginale illisible sur le mf.}

^A Codd. : Bar484 La88 Li449 Ed1953 {SD2013}* {FG2023} {MM2024}

¹ Chrysostomus] + In Ioannem Ed1953

² cum multo] magno Ed1953

³ habuerint] hu’int Bar484

⁴ laciuntur... et quiescit] huc illuc disperguntur, mollius vero assecuta figuntur et desinunt Ed1953

⁵ incesserimus] incesseribus Li449

⁶ seviunt] lacuna La88*, corrector addidit : in exemplari La8 8² {lacune signalée dans l’exemplaire par le copiste .

⁷ secendendo Bar484² Ed1953] se credendo Bar484* (-r- expunct.) La88 Li449

⁸ in Ierusalem] venisset La88 , Hierusalem Ed1953

⁹ Cana] + Galilee Ed1953

¹⁰ ivit – sed ultra mare] inv. Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,1

Post hec abiit Iesus¹¹* trans mare Galilee quod est Tiberiadis.

¹¹ Iesus Bar484 La88 Li449] om. Ed1953

^marg.| {CIO6d1.2} ALCUINUS. − Hoc mare pro diversitate locorum¹² diversis nominibus vocatur sed, quantum ad presentem locum, mare Galilee propter provinciam Tiberiadis autem a civitate dicitur. Mare autem dicitur¹³ non quia sit amara aqua¹⁴ sed, iuxta hebraicum morem¹⁵*, omnes¹⁶* congregationes aquarum maria vocantur. Quod mare Dominus¹⁷* frequenter¹⁸ transit ut populis ibi manentibus verbum predicationis impendat.^B ^b

^b ¶Fons : = <revera> : Anselmus Laudunensis , Glosae super Io. (Io. 6, 1), CCCM 267, p. 99.2-7. [MM2024]

^B Codd. : Bar484 La88 * Li449 Ed1953 {SD2013} {FG2023} {MM2024}

¹² locorum] + et La88

¹³ mare…dicitur] om. Li 449

¹⁴ aqua] ars La88

¹⁵ morem] modum Ed1953

¹⁶ omnes] omnium L88 Ed1953

¹⁷ Dominus] + etiam La88 Ed1953

¹⁸ frequenter] in quantum La88

^marg.| {CIO6d1.3} THEOPHYLACTUS. − Transit enim de loco ad locum probando populi¹⁹ voluntatem, et avidiores homines uniuscuiusque civitatis et sollicitiores reddens. ^C ^c
Unde sequitur :

^c ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 1), PG 123, 1284B4-11. [CGC2014]

^C ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013}*

¹⁹ Populi] om. La88

Numérotation du verset Io. 6,2

Et sequebatur eum multitudo magna quia videbant signa que faciebat super his qui infirmabantur.

^marg.| {CIO6d1.4}*ALCUINUS. − scilicet quod cecos illuminabat et alia huiusmodi. Et sciendum est quia²⁰* quoscumque in corpore sanabat, eos pariter et ²¹* reformabat in anima²².^D ^d

^d ¶Fons : <revera> : Anselmus Laudunensis , Glosae super Io. (Io. 6, 2), CCCM 267, p. 100.21 sqq. : «QVIA VIDEBANT SIGNA, QVAE FACIEBAT SVPER HIS, QVI INFIRMABANTVR, quod caecos illuminabat et alia huiusmodi. Et sciendum quia quoscunque in corpore sanabat, eos pariter in anima reformabat. Haec signa et per se egit et apostolis post se potestatem operandi donauit».
<Non hab.> Glossa ordinaria in loc. cit. [MM2023]

^D ¶Codd. : Bar484 La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2021} {FG2022} {MM2023} {MM2024}

²⁰ quia Li449 Mt366 ] quod La88 Ed1953

²¹ pariter et reformabat Li449 (roformabat) Mt366 ] om. La88 Ed1953

²² anima] substantia La88

^marg.| { CIO6d1.5} CHRYSOSTOMUS. ²³*. {hom.40} − Tanta autem doctrina potientes²⁴, a²⁵ signis magis movebantur²⁶, quod grossioris mentis erant. Signa enim, ut ait Paulus^e, non sunt data fidelibus sed infidelibus. Sapientiores autem erant illi de quibus in Mattheo²⁷* dicitur^f« quod stupebant in doctrina eius ». Sed quare non²⁸ dicit que signa videbant eum facientem? Quoniam hic evangelista maiorem partem libri in sermonibus Domini consumere studuit.
Sequitur :

^e 1Cor. 14, 22.

^f Mc. 1, 22.

²³ Chrysostomus] om. La88 , + In Ioannem Ed1953

²⁴ potientes] patientes La88

²⁵ a] om. La88

²⁶ movebantur] movebamur cacogr. T46

²⁷ in Mattheo] om. Ed1953

²⁸ non] om. La88

Numérotation du verset Io. 6,3

Subiit²⁹ ergo³⁰* in monte³¹* Iesus et ibi sedebat cum discipulis suis.

²⁹ Subiit Li446 Li446@ Bar484] Abiit La88 La88@

³⁰ ergo Li449 Li449@ etc. ] om. Ed1953

³¹ monte Bar484 La88 Li449 Mt366 T46] montem Li449² (man. post. corr.) cum @ Ed1953, mon. T46

^marg.| In montem quidem ascendit propter signum quod fieri debebat sed quod discipulos secum ascendere fecit, accusatio multitudinis erat non sequentis eum. Ascendit etiam in montem erudiens³² nos a tumultibus et ab ea que in mundo est turbatione quiescere³³*; aptum³⁴* enim ad philosophiam solitudo³⁵*.
Sequitur :

³² erudiens] audiens La88 *

³³ quiescere] requiescere Ed1953

³⁴ aptum ] apta Ed1953

³⁵ solitudo] + est Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,4

Erat autem proximum Pascha dies festus Iudeorum.

^marg.| Vide qualiter in anno integro nihil plus evangelista nos docuit de signis Christi quam quod³⁶ paralyticum sanavit et Filium reguli. Non enim studuit universa annuntiare, sed³⁷ ex multis magna et pauca. Qualiter igitur non ascendit ad diem festum? Paulatim enim solvebat³⁸ legem, occasionem accipiens³⁹* a iudaica nequitia.^E

^E Codd. : Bar484 La88 Li449 Mt366 T46 Ed1953 {SD2013}* {FG2022} {MM2024}

³⁶ quod] om. Li449

³⁷ sed] om. T46

³⁸ solvebat] solverat La88

³⁹ accipiens] capiens Ed1953

^marg.| {CIO6d1.6} THEOPHYLACTUS. ⁴⁰ − [b] Quia enim Iudei eum persequebantur, occasionem recessus accipiens, legem exclusit, innuens observantibus quod, veritate adveniente, cessat omnis⁴¹* figura [a] et quod legibus non subicitur ut legalia festa perficeret. [c] Et vide hoc quod non erat festum Christi sed Iudeorum.^F ^g

^g ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 4), PG 123, 1284C10–D3 : «Καὶ ὅμως οὐκ ἀναβαίνει, ἀλλ’ εἰς τὴν Γαλιλαίαν ἀναχωρεῖ· . [a] οὐ γὰρ ἔτι τοῖς τοῦ νόμου διατάγμασιν ὑπέκειτο, ἵνα καὶ τὰς νομικὰς τελῇ ἑορτάς. [b] Ἄλλως τε, καὶ τῆς Ἰουδαϊκῆς πονηρίας διωκούσης αὐτόν, ἀφορμὴν λαβών, ἡρέμα ὑπεκλύει τὸν νόμον δεικνύων τοῖς προσέχουσιν, ὅτι πέπαυται ὁ τύπος, τῆς ἀληθείας ἐλθούσης. . [c] Ὅρα δὲ καὶ τό, «Ἡ ἑορτὴ τῶν Ἰουδαίων.» Οὐ γὰρ τοῦ Χριστοῦ ἦν ἑορτὴ (πῶς γὰρ τοῦ μὴ ἀναβαίνοντος εἰς αὐτήν;), ἀλλὰ μόνων τῶν Ἰουδαίων ». [CGC2014]

^F ¶Codd. : Bar484 La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {FG2022} {MM2024}

⁴⁰ Theophylactus] om. La88

⁴¹ cessat omnis] inv. La88 Ed1953

^marg.| {CIO6d1.7} BEDA. − Si quis autem⁴²* verba Evangelistarum diligenter consideraverit, facile cognoscet quia unius anni spatium fuit inter decollationem Ioannis et passionem Domini. Cum enim Mattheus dicat quia Dominus, audita nece Ioannis, secessit in desertum locum et ibi turbas pavit; et Ioannes dicat⁴³* quod proximum erat Pascha Iudeorum quando turbas pavit, aperte demonstratur quia imminente⁴⁴ paschali festivitate decollatus est Ioannes. Evoluto autem unius anni spatio, passus est Christus in eadem festivitate.
Sequitur :

⁴² autem ] om. Ed1953

⁴³ dicat Li449 T46 ] dic. La88, dicit Ed1953

⁴⁴ imminente ] imminenti T46

Numérotation du verset Io. 6,5

Cum sublevasset ergo oculos et⁴⁵* Iesus et vidisset quia multitudo maxima venit ad eum, dixit ad Philippum : Unde ememus panes ut manducent hi? ⁴⁶

⁴⁵ et Li449 La88 ] om. Ed1953

⁴⁶ et vidisset quia... manducent hi.] etc. T46

^marg.| Dixit autem⁴⁷* cum sublevasset oculos Iesus ut disceremus quia⁴⁸ oculos non erigebat huc atque illuc, sed pudice sedebat attentus cum discipulis suis.^G

^G ¶Codd. : La88 Li449 T46 (222rb) Ed1953 {SD2013} {MM2018}

⁴⁷ autem] om. Ed1953

⁴⁸ disceremus quia Ed1953 ] diceremus quod T46

^marg.| [Io. 6, 5-14 legitur Dominica 25 post Trinitatem = 26 post Pentecosten; cf. Ordinarium OP 721 = Cist. 121]

^marg.| {CIO6d1.8} CHRYSOSTOMUS. ⁴⁹* − Neque etiam simpliciter sedebat cum discipulis suis⁵⁰, sed diligenter loquens aliquid ⁵¹ eis et eos ad seipsum convertens. Deinde respiciens vidit turbam ad se venientem. Cuius igitur gratia ^{|pecia 14|} ⁵² Philippum interrogat? Sciebat enim quod discipulorum eius ampliori indigebant⁵³ doctrina. Talis autem ⁵⁴ erat Philippus qui postea dicit⁵⁵*^h : « Ostende nobis Patrem et sufficit nobis ». Propterea igitur prius eum erudiebat. Nam si simpliciter factum esset miraculum, non tantum appareret. Nunc autem prius eum⁵⁶* cogit confiteri inopiam, ut certius discat miraculi magnitudinem.
Unde sequitur :

^h Io. 14, 8.

⁴⁹ Chrysostomus T46 ] om. La88 , + in Ioannem Ed1953

⁵⁰ Neque etiam simpliciter sedebat cum discipulis suis] om. La88

⁵¹ Aliquid] ab La88

⁵² ¶Nota : Les perturbations du texte aux lignes suivantes indiquent un problème au début de cette pièce de l’exemplar.
-tem. Cuius igitur gratia Philippum interrogat] « xiiii » marg. cum signo finis linee : « ! » Li449 (62rb22);
vidit turbam... venientem] + « fi<nis> .xiii. pecie » Cbg133 ( 230vb47 );
cf. T46 (222ra2, sententia praecedenti, ante Dixit autem, forte initium peciae penna delineatum ) ;
Mt366 (256va): signum indeterminatum marg. post ampliori indigebat.
Nihil notabile : Bar484

⁵³ ampliori indigebant Bar484 Li449 Mt366 ] om. La88, congregatio ampliori indigebat Ed1953

⁵⁴ Autem] enim La88

⁵⁵ dicit Bar484 La88 Li449 Mt366 ] dixit Ed1953

⁵⁶ eum La88 Mt366] om. Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,6

Hoc autem dicebat temptans eum.

^marg.| Non quidem ignorans id quod debebat ab ipso dici sed humane⁵⁷* hoc dictum est. Sicut enim quod dicitur ‘qui scrutatur corda hominum’ non ostendit ignorantie scrutationem, sed certissime cognitionis, ita cum hic dicat⁵⁸* quod temptavit eum, nihil aliud dicit quam quoniam sciebat certissime. Sed et⁵⁹* aliud est dicere, quoniam probatiorem eum faciebat, per talem interrogationem inducens in certissimam signi cognitionem. Propter hoc et evangelista, ne infirmitatelocutionis minorationem aliquam suspiceris, subiungit⁶⁰ : ^H ⁱ

ⁱ ¶Fons : Chrysostomus , In Io., hom. 42.1.18 , Burgundionis versio, BnF, lat. 15284, f. 76ra : «Hic ostendit quoniam nunquam simpliciter sedebat cum discipulis suis, sed fortassis diligenter loquens quid ad eos et docens aut esset conuertens eos ad seipsum. 19 Cuius maxime et hinc procurationem est discere et humilitatem et condescensionem que ad illos. Considerabant enim cum eo fortassis ad se inuicem uidentes. Deinde respiciens uidet turbam venientem ad seipsum. 20 Igitur alii quidem euangeliste discipulos aiunt aduenientes interrogare ut non absoluat eos ieiunos. Hic vero inducit Philippum interrogari a Ihesu. 21 Et michi uidetur utraque esse uera, sed tamen non in eisdem facta temporibus, sed illa hiis esse antiquiora. Quare alia quidem illa alia vero hec sunt, cuius igitur gratia Philippum interrogat? 22 Nouit discipulorum eos qui maxime ampliori indigebant doctrina. Hic enim est qui post hec dicit: Ostende nobis patrem et sufficit nobis. 23 Propterea desuper eum erudiebat. Nam siquidem aliquod signum simpliciter factum esset, non utique appareret tantum esse miraculum. 24 Nunc autem prius eum cogit confiteri existentem inopiam, ut cognoscens in quibus erat, certius ita discat eius quod debebat miraculi magnitudinem. Et uide quid ille ait: Unde uobis panes tot ut comedant hii? 25 Ita et in ueteri testamento ad Moysen dixit. Non enim prius signum fecit donec eum interrogauit: Quid est in manu tua? 26 Quia enim inopinabilia repente contingencia priorum nos in obliuionem immittere assueuerunt. Prius eum in confessione presentis inopie alligauit, 27 ut in stupore facto memoriam eorum que in confessionem deuenerunt, non possit de cetero abicere. Deinde a comparatione discat et signi magnitudinem. Quod utique et hic fit. 1.28 Et interrogatus respondit dicens: Ducentorum denariorum panes non sufficiunt, ut unusquisque modicum quid accipiat. Hoc autem dicebat, temptans eum: Ipse enim nouerat quid debebat facere.1.29 Quid est temptans eum? Aut enim ignorabat id quod debebat ab ipso dici? Non est hoc dicere.2.1 Sed que est dictionis intelligencia? A ueteri testamento possibile est eam discere. Etenim et illic ait. Et factum est post verba hec et temptauit deus Abraham et dixit: Accipe filium tuum amabilem quem amasti, Ysaac. 2.2 Neque enim illic hoc dicens apparet quoniam a temptatione expectabat scire finem siue obediat siue non. Qualiter enim? Qui omnia nouit ante generationem eorum? Sed humane utraque dicta sunt. 2.3 Sicut enim cum dicit, scrutatur corda hominum, non ignorancie scrutationem ostendit sed certissime cognitionis, ita hic cum dicat quoniam temptauit, nichil aliud ait quam quoniam sciebat certissime. 2.4 Sed et aliud est dicere quoniam approbationem eum operabatur. Sicut igitur Abraham tunc, ita et hunc nunc per talem interrogationem inducens in certissimam signi cognitionem. 2.5 Propter hoc utique et euangelista non infirmitati dictionis immorans ne suspiceris aliquod inconueniens de hiis que dicta sunt, induxit: Ipse enim nouerat quid debebat facere. 2.6 Verum illud obseruare necessarium qualiter cum fuerit suspicio nequaquam confestim euangelista cum multo corrigit studio quemadmodum hic. 2.7 Ut non quid tale suspicerentur qui audiebant adiecit correctionem dicens. Ipse enim nouerat quid debebat facere». [MM2023]

^H ¶Codd. : Bar483 La88 Mt366 Ed1953 {SD2013} {MM2023}

⁵⁷ humane] humano more Ed1953

⁵⁸ dicat] dicit Ed1953

⁵⁹ et] om. Ed1953

⁶⁰ subiungit] subiunxit Bar484

Ipse enim sciebat quid esset facturus.

^marg.| {CIO6d1.9} ALCUINUS. − Interrogat igitur, non ut ignorata discat, sed ut discipulo adhuc rudi propriam tarditatem ostendat, quam ipse in se perpendere non valebat.^I ^j

^j ¶Fons : <revera> : Anselmus Laudunensis , Glosae super Io. (Io. 6, 5), CCCM 267, p. 100.44 sqq. : «Interrogat non ut ignorata discat, sed ut discipulo adhuc rudi propriam tarditatem ostendat quam ipse in se perpendere non ualebat». [MM2024]

^I ¶Codd. : Bar484 La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {FG2022} {MM2024}

^marg.| {CIO6d1.10} THEOPHYLACTUS. − Vel etiam ut aliis ipsum ostenderet, non tamquam cor eius ignorans.^J

^J ¶Codd. : Bar484 Li449 Ed1953 {SD2013} {FG2022} {MM2024}

^marg.| {CIO6d1.11} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Sed si Dominus, secundum narrationem Ioannis, prospectis turbis quesivit a Philippo, temptans eum, unde illis esce dari possent; potest movere quomodo sit verum, quod alii narraverunt, prius dixisse Domino discipulos, ut dimitteret turbas. quibus ille respondit, secundum Mattheum^k : Non habent necesse ire : date eis vos manducare. intelligitur igitur, post hec verba Dominum inspexisse multitudinem, et dixisse Philippo quod Ioannes commemorat, alii autem pretermiserunt.^K ^l

^k Mt. 14, 16.

^l ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 46, § 96, CSEL 43, p. 203.19-204.13 : «[a] Et omnino iam certum esse debet et regulariter teneri in talibus quaestionibus neminem moueri oportere, cum ab alio dicitur quod ab alio praetermittitur. sed quaeritur, quomodo ea quae dixerunt uera sint omnia, ne narrationem alterius narrans aliud alter excludat. [b] Si enim dominus secundum narrationem iohannis prospectis turbis quaesiuit a philippo temtans eum, unde illis escae dari possent, potest mouere, quomodo sit uerum, quod alii narrauerunt, prius dixisse domino discipulos, ut dimitteret turbas, quo possent sibi alimenta emere de proximis locis, quibus ille respondit secundum mattheum : non habent necesse ire, date eis uos manducare. cui etiam Marcus lucas que consentiunt tantum hoc praetermittentes quod ait : non habent necesse ire. intellegitur ergo post haec uerba dominum inspexisse multitudinem et dixisse philippo quod iohannes commemorat, isti autem praetermiserunt». [FG2013]

^K ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d1.12} CHRYSOSTOMUS.⁶¹ − Vel aliter. Alia quidem sunt⁶² illa, alia autem sunt hec, non⁶³ eisdem facta temporibus.^L

^L ¶Codd. : Bar484 La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2020} {FG2023} {MM2024}

⁶¹ Chrysostomus] Augustinus Bar484

⁶² quidem sunt] sunt quidem La88

⁶³ et] om. Ed1953

^marg.| {CIO6d1.13} THEOPHYLACTUS. − Philippum igitur Dominus temptans utrum fidem haberet, invenit eum adhuc humanis passionibus subiacentem.^m Quod patet ex hoc quod sequitur :^M

^m ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 5), PG 123, 1285B9-14 : sparsim. [CGC2014]

^M ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {FG2023}

Numérotation du verset Io. 6,7

Respondit ei Philippus : Ducentorum denariorum panes non sufficiunt eis, ut unusquisque modicum quid accipiat.

^marg.| {CIO6d1.14} ALCUINUS. − In quo tarditatem suam ostendit. Nam si perfecte de creatore intelligeret, de eius potentie largitate non diffideret.^N ⁿ

ⁿ ¶Fons : <revera> : Anselmus Laudunensis , Glosae super Io. (Io. 6, 5), CCCM 267, p. 100.46 sqq. : «Cum enim dicit PANES DVCENTORVM DENARIORVM NON sufficere, tarditatem suam ostendit. Nam si perfecte de creatore intelligeret, de eius potenti largitate non diffideret». [MM2024]

^N ¶Codd. : Bar484 La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {FG2023} {MM2024}

^marg.| {CIO6d1.15} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Quod autem Philippus hic apud Ioannem respondet, hoc Marcus a discipulis responsum esse commemorat, volens intelligi, hoc ex ore ceterorum Philippum respondisse; quamquam et pluralem numerum pro singulari usitatissime ponere potuerit.^O ^o

^o ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De consensu evangelistarum , lib. 2, c. 46, § 96, p. 204.13-17 : «Deinde quod philippus aput iohannem respondit, hoc Marcus a discipulis responsum esse commemorat uolens intellegi hoc ex ore ceterorum philippum respondisse, quamquam et pluralem numerum pro singulari usitatissime ponere potuerunt». [FG2015]
¶Paral. CMC6,35-44 diffusius. [MM2019]

^O ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d1.16} THEOPHYLACTUS. − Sed et Andream Dominus similem Philippo invenit, quamvis altius de illo contemplantem. ^P ^p
Sequitur enim :

^p ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 8), PG 123, 1285B11-13. [CGC2014]

^P ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {FG2023} {MM2024}

Numérotation du verset Io. 6,8

Dicit ei unus ex discipulis eius, Andreas frater Simonis Petri :

Numérotation du verset Io. 6,9

Est puer unus hic qui habet quinque panes hordeaceos et duos pisces.^Q

^Q ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d1.17} CHRYSOSTOMUS.{hom.41} . − Estimo quidem non sine causa id eum dicere; sed quia audiverat signum quod Eliseus de panibus hordeaceis fecerat : pavit enim de viginti panibus centum homines. ascendit igitur mente in aliquod excelsum; sed ad summum non⁶⁴ potuit pervenire; quod patet per hoc quod subdit sed hec quid sunt inter tantos ? estimabat enim quod de paucioribus pauciora, et de pluribus plura facturus esset qui miracula faciebat; sed hoc non erat verum : similiter enim ei facile erat⁶⁵ et de pluribus et de paucioribus pascere turbas. Non enim materia subiecta indigebat; sed ne viderentur creature aliene⁶⁶ esse ab eius sapientia, ipsis creaturis utitur ad materiam miraculorum.^R

^R ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

⁶⁴ Non] + marg. La88

⁶⁵ Facile erat] erat facile La88

⁶⁶ Aliene] om. La88

^marg.| { CIO6d1.18} THEOPHYLACTUS. − Confundantur igitur⁶⁷* Manichei, qui dicunt quod et panis⁶⁸* et omnia huiusmodi creata sunt a malo Deo quia boni Dei Filius Iesus Christus panes multiplicavit. Nam si creature male fuissent, nequaquam bonus mala multiplicasset.^S ^q

^q ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 9), PG 123, 1285C15–D2.8-10. [CGC2014]

^S ¶Codd. : Bo10 La88 Li449 Ed1953 {SD2013}* {MM2022}

⁶⁷ igitur La88 Li449] om. Ed1953

⁶⁸ et panis] panes Ed1953

^marg.| {CIO6d1.19} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Quod autem Andreas apud Ioannem de quinque panibus et duobus piscibus suggessit, hoc ceteri, pluralem numerum pro singulari ponentes, ex discipulorum persona retulerunt⁶⁹.^T ^r

^r ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 46, § 96, CSEL 43, p. 204.23# : «Quod autem Andreas apud Iohannem de quinque panibus et duobus piscibus suggessit, hoc ceteri, pluralem numerum pro singulari ponentes, ex discipulorum persona retulerunt». [FG2015]

^T ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013}** {MM2020}

⁶⁹ retulerunt] retulerat Li449

^marg.| {CIO6d1.20} CHRYSOSTOMUS. ⁷⁰*. − [a] Discamus autem hinc⁷¹* qui voluptati attendimus que comedebant mirabiles viri illi et magni et quantitatem eorum que inferebantur et vilitatem mense eorum. Nondum autem, apparentibus panibus, [c] iussit eos discumbere [b] ut discas quoniam"non entia ut entia” ei subsistunt, sicut Paulus ait^s : « Qui vocat ea que non sunt, tamquam ea que sunt ». ^U ^t
Sequitur enim :

^s Rm. 4, 17 : «Tοῦ ζῳοποιοῦντος τοὺς νεκρούς, καὶ καλοῦντος τὰ μὴ ὄντα ὡς ὄντα / Qui vivificat mortuos et vocat ea que non sunt tamquam ea que sunt».

^t ¶Fons : Chrysostomus , In Io., hom. 42.2.15 , 21-24, Burgundionis versio, BnF, lat. 15284, f. 76ra37-41, b10-21 : «[a] 42.2.15 Discamus hinc qui voluptati attendimus que comedebant mirabiles viri illi et magni et quantitatem eorum que inferebantur et qualitatem et vilitatem eorum mense. [...] 42.2.21 Quia enim fieri signum debebat quod et a prophetis directum fuerat et similiter. Dicebat autem et gratias agens prius id facere [!] ut non infirmi in quandam decidant suspicionem. 42.2.22 Vide qualiter id et modo per omnia elevat et differenciam ostendit. Nondum enim panibus apparentibus miraculum facit, [b] 42.2.23 ut discas [discat ms.*] quoniam non entia ut entia ei subsistunt. Quemadmodum Paulus ait : Qui vocat non entia ut entia. [c] 42.2.24 Ut parata enim et preparata mensa iussit eos confestim recumbere, ita et per hoc [!] mentem discipulorum suscitavit».
<cuius fons> Chrysostomus , In Io., hom. 42 (al. 43), § 2 (Io. 6, 9), PG 59, 241.35-38, 60-242.1 : «[a] Μάθωμεν ἐντεῦθεν οἱ τῇ τρυφῇ προσέχοντες, τίνα ἐσιτοῦντο οἱ θαυμαστοὶ ἄνδρες ἐκεῖνοι καὶ μεγάλοι, καὶ τῇ ποσότητι τῶν ἐπιφερομένων καὶ τῇ ποιότητι τὴν εὐτέλειαν αὐτῶν τῆς τραπέζης ἴδωμέν τε καὶ μιμησώμεθα. [...] Ἐπειδὴ γὰρ γίνεσθαι σημεῖον ἔμελλε τὸ καὶ προφήταις κατορθωθὲν, εἰ καὶ μὴ ὁμοίως· ἔμελλε δὲ καὶ εὐχαριστήσας αὐτὸ πρότερον ποιεῖν· ἵνα μὴ εἰς ἀσθενῆ τινα καταπέσωσιν ὑπόνοιαν, ὅρα πῶς αὐτὸ καὶ τῷ τρόπῳ διὰ πάντων ἐπῆρε καὶ τὴν διαφορὰν ἔδειξεν. Οὔπω γὰρ τῶν ἄρτων φανέντων, τὸ θαῦμα ποιεῖ, [b] ἵνα μάθῃς ὅτι τὰ μὴ ὄντα ὡς ὄντα αὐτῷ ὑφέστηκε, καθάπερ ὁ Παῦλός φησιν Ὁ καλῶν τὰ μὴ ὄντα ὡς ὄντα. [c] Ὡς ἑτοίμου γὰρ καὶ παρεσκευασμένης τῆς τραπέζης, ἐκέλευσεν αὐτοὺς εὐθέως ἀναπεσεῖν».
¶Paral. CLC7d2.8.Titus : «... qui non entia velut entia vocat...» CIO1d6.5 (Origenes).
¶Nota Le choix du vocabulaire (entia, subsistunt) est imputable à Burgundio dont Thomas modifie cependant le texte en remplaçant la répétition de l’expression «non entia ut entia» par la version vulgate de la citation paulinienne, alors que le grec et Burgundio utilisent deux fois les mêmes mots. La Catena suggère ainsi discrètement l’équivalence des formules. - A ceux qui s’étonneraient que Thomas ait pu laisser dire que «les non-étants subsitent par Dieu comme les étants», on rappellera que Thomas n’était pas thomiste : il ne s’exprime pas toujours formellement; il ne fait pas plier le langage des anciens aux formes de sa propre pensée; il commence par recevoir leurs expressions, par s’enquérir du sens qu’ils leur accordaient, par entrer dans leur logique de l’intelligence des Ecritures. Ainsi la clé interprétative de l’expression τὰ μὴ ὄντα ὡς ὄντα est donnée plus-haut par Origène qui, à la lumière de Io. 1, 3 (Sine ipso factum est nichil. Quod factum est in ipso, vita erat) exclut que μὴ ὄντα (qui est un pluriel) puisse désigner autre choses que des êtres vitiés par le mal : puisque tout être subsiste par le Verbe, le mal en tant que tel ne peut être ‘quelque chose’, sous peine de rendre Dieu responsable du mal (CIO1d6.5). L’Écriture, sa réception patristique (Origène, Titus de Bosra, Chrysostome), les traductions médiévales d’Aristote et l’ontologisme thomasien se font ainsi écho dans un même choeur à quatre voix : le mal privation d’être n’est jamais privation de tout l’être. Tout la théorie du mal comme privation d’être découle de la complémentarité logique de Io. 1, 3 et Rm. 4, 17. [MM2021]

^U ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013}* {MM2021}

⁷⁰ Chrysostomus La88 ] + In Ioannem Ed1953

⁷¹ Hinc] Hic Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,10

Dicit eis Iesus : Facite homines discumbere.

^marg.| {CIO6d1.21} ALCUINUS. − Ad litteram homines discumbere dicimus iacendo comedere more antiquo. ^V ^u
Unde sequitur :

^u ¶Fons : <revera> : Anselmus Laudunensis , Glosae super Io. (Io. 6, 10), CCCM 267, p. 102.91 sqq. : « FACITE HOMINES DISCUMBERE. Ad litteram discumbere homines dicimus iacendo comedere more antiquo». [MM2024]

^V ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2020}*

Erat autem fenum multum in loco.

^marg.| {CIO6d1.22} THEOPHYLACTUS. − Id est herba viridis : erat enim pascha, quod in primo mense veris perficiebatur. Sequitur :

Discubuerunt ergo viri numero quasi quinque millia.

^marg.| Soli viri numerantur ab evangelista⁷², quia legalem consuetudinem⁷³ sequebatur. etenim Moyses a viginti annis et supra, populum connumeravit, nulla mentione de mulieribus facta : innuens quod omne quod virile est et iuvenile, dignum et honorabile est apud Deum.^W ^v
Sequitur :

^v ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 10), PG 123, 1288B9-16. [CGC2014]

^W ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

⁷² Evangelista] ecclesiasticci ante corr. in marg.

⁷³ Consuetudinem] + marg. La88

Numérotation du verset Io. 6,11

Accepit ergo Iesus panem et, cum gratias egisset, distribuit discumbentibus similiter et ex piscibus quantum volebant.

^marg.| { CIO6d1.23} CHRYSOSTOMUS. {hom.41} − Sed quare paralyticum debens sanare non orat, neque suscitans mortuos, neque⁷⁴ mare quietans, hic autem orat gratias agens? ⁷⁵

⁷⁴ neque] nec Bo10

⁷⁵ agens] + solvit subdens orat autem h.

Ut scilicet⁷⁶ ostendat eos qui comestionem incipiunt⁷⁷, gratias agere oportere Deo⁷⁸. Sed et aliter in minoribus maxime orat⁷⁹, ut discas quod⁸⁰ non propter indigentiam orat. Si enim⁸¹ indigeret orare⁸², multo magis in maioribus hoc⁸³ fecisset. Quia vero⁸⁴ illa ex auctoritate facit, manifestum est⁸⁵ quod hic condescendendo⁸⁶ nobis, orat. Et adhuc quoniam turba multa erat presens et⁸⁷* oportebat eis⁸⁸ suaderi quod⁸⁹ secundum voluntatem Dei advenerat. Et ideo cum occulte⁹⁰ aliquod miraculum faciebat, non orabat sed coram multis orabat, ne crederent quod esset Deo contrarius.^X

^marg.| {CIO6d1.24} HILARIUS. Tertio de Trinitate. ⁹¹*{l.3} . − Quinque igitur panes offeruntur turbe et franguntur. Subrepunt in frangentium manibus⁹²* quedam fragmentorum procreationes, non imminuitur unde prefringitur; et tamen prefringentis manum fragmenta occupant. Non sensus, non visus profectum tam conspicabilis operationis assequitur; est quod non erat, videtur quod non intelligitur : solum superest ut Deus omnia posse credatur.^Y ^w

^w ¶Fons : Hilarius Pictaviensis , De Trinitate, lib. 3, CCSL 62, c. 6.4 sqq. : «Quinque panes offeruntur et franguntur, subrepunt praefringentium manibus quaedam fragmentorum procreationes. Non inminuitur unde praefringitur, et tamen semper praefringentis manum fragmenta occupant. Fallunt momenta uisum : dum plenam fragmentis manum sequeris, alteram sine damno portionis suae contueris. Inter haec fragmentorum cumulus augetur. Praefringentes in ministerio sunt, edentes in negotio sunt, esurientes saturi sunt, duodecim cofinos replent reliquiae. Non sensus, non uisus profectum tam conspicabilis operationis adsequitur. Est quod non erat, uidetur quod non intellegitur, solum superest ut Deus omnia posse credatur». [MM2020]

^Y ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

⁹¹ .III.] om. Ed1953

⁹² manibus La88 ] manus Ed1953

^marg.| {CIO6d1.25} AUGUSTINUS. ⁹³ − Unde enim multiplicat de paucis granis segetes, inde in manibus suis multiplicavit quinque panes. Potestas enim erat in manibus Christi, panes autem⁹⁴ illi quinque quasi semina erant, non quidem⁹⁵ terre mandata, sed ab eo qui terram fecit, multiplicata.^Z ^x

^x ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 24, § 1.16-21, CCSL 36, p. 244 : «Unde enim multiplicat de paucis granis segetes, inde in manibus suis multiplicauit quinque panes. Potestas enim erat in manibus Christi; panes autem illi quinque, quasi semina erant, non quidem terrae mandata, sed ab eo qui terram fecit multiplicata». [FG2018]

^Z ¶Codd. : Bo10 La88 Li449 Ed1953 {SD2013}* {MM2022}

⁹³ Augustinus] + In Ioannem Ed1953

⁹⁴ autem] enim Bo10

⁹⁵ quidem] qui Li449

^marg.| {CIO6d1.26} CHRYSOSTOMUS. {hom.41} . − Vide autem quanta est servi et Domini differentia : nam prophete quasi ex mensura habentes gratiam, ita miracula faciebant; Christus autem absoluta virtute faciens, cum multa superabundantia omnia operabatur.
Sequitur :

Numérotation du verset Io. 6,12

Ut autem impleti sunt, dixit discipulis suis : colligite que superaverunt fragmenta, ne pereant.

Numérotation du verset Io. 6,13

Collegerunt ergo et impleverunt duodecim cophinos fragmentorum.

^marg.| Non quidem hec⁹⁶ ostentatio superflua fuit, sed ne phantasiam estimarent quod factum est; propter quod etiam ex subiecta materia miraculum fecit. sed quare non turbis dedit fragmenta portanda, sed discipulis? Quoniam hos maxime erudire volebat, qui orbis terrarum debebant esse magistri. ego autem non solum admiror multitudinem panum que facta est, sed et certitudinem superfluorum : quia neque plus neque minus fecit superfluum esse, sed tantum quantum volebat; scilicet duodecim cophinos, secundum numerum duodecim apostolorum.^AA

^AA ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

⁹⁶ Hec] hoc La88

^marg.| {CIO6d1.27} THEOPHYLACTUS. − Addiscimus autem ex miraculo perpetrato, non fieri pusillanimes in coarctationibus paupertatis.^AB ^y

^y ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 12), PG 123, 1289B 1-2. [CGC2014]

^AB ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}*

^marg.| {CIO6d1.28} BEDA. − Turbe autem cum vidissent signum quod fecit Dominus, mirabantur, quia nondum eum Deum esse cognoverant; ideoque evangelista subdit :

Numérotation du verset Io. 6,14

Illi ergo homines,

^marg.| quia⁹⁷ carnales erant et carnaliter intelligebant,

⁹⁷ Quia] scilicet La88

cum vidissent quod fecerat signum, dicebant quia hic est vere propheta qui venturus est in mundum.^AC

^AC ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d1.29} ALCUINUS. − Nondum pleni fide Dominum vocant prophetam, qui nondum Deum dicere noverant; sed iam multum profecerant ex virtute miraculi, qui eum secernentes ab aliis, prophetam vocabant, sicut sciebant in populo illo prophetas aliquando miracula fecisse : nec falluntur si dicunt eum prophetam, cum ipse Dominus vocaverit⁹⁸ se Prophetam, dicens^z : « Non capit prophetam perire extra Ierusalem ».^AD

^z Lc. 13, 33.

^AD ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

⁹⁸ Vocaverit] noverit La88

^marg.| {CIO6d1.30} AUGUSTINUS. ⁹⁹ − [b] Sic autem propheta est Christus et Dominus prophetarum, sicut angelus et Dominus angelorum : [c] ex eo enim quod presens annuntiavit, angelus erat, ex eo quod futura¹⁰⁰ predixit, propheta erat, ex eo quod « verbum caro factum est »^aa , et angelorum et prophetarum Dominus erat. [a] Nullus enim propheta sine verbo Dei.^AE ^ab

^aa Io. 1, 1.

^ab ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 24, § 1.13-31, CCSL 36, p. 247-248 : «Propheta Dominus, et Verbum Dei Dominus, et [a] nullus propheta sine Verbo Dei prophetat; cum Prophetis Verbum Dei, et propheta Verbum Dei. Meruerunt priora tempora prophetas afflatos, et impletos Verbo Dei; meruimus nos prophetam ipsum Verbum Dei. [b] Sic autem propheta Christus, Dominus prophetarum, sicut angelus Christus, Dominus angelorum. Nam et ipse dictus est magni consilii angelus. Verumtamen alibi quid dicit propheta? Quia non legatus ne que angelus, sed ipse ueniens saluos faciet eos; id est ad saluos eos faciendos non mittet legatum, non mittet angelum, sed ueniet ipse. Quis ueniet? Ipse angelus. Certe non per angelum, nisi quia iste sic angelus, ut etiam Dominus angelorum. Etenim angeli latine nuntii sunt. Si Christus nihil annuntiaret, angelus non diceretur; si Christus nihil prophetaret, propheta non diceretur. Exhortatus est nos ad fidem, et ad capessendam uitam aeternam; aliquid praesens annuntiauit, aliquid futurum praedixit; [c] ex eo quod praesens annuntiauit, angelus erat; ex eo quod futurum praedixit, propheta erat; ex eo quod Verbum Dei caro factum est, et angelorum et prophetarum Dominus erat». [FG2018]

^AE ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

⁹⁹ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹⁰⁰ Futura] futurum La88

^marg.| {CIO6d1.31} CHRYSOSTOMUS. ¹⁰¹* {hom.41} . − Ex hoc autem quod dicunt : Q ui venturus est in mundum , manifestum est quod prophetam quemdam principalem exspectabant; et ideo quod dicitur hic est vere propheta , in greco cum adiectione articuli ponitur, ad ostendendum scilicet, eum esse discretum ab aliis prophetis.^AF

^AF ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁰¹ Chrysostomus La88 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO6d1.32} AUGUSTINUS. ¹⁰² − Considerandum autem quod ¹⁰³* quia¹⁰⁴* Deus non est talis substantia que videri oculis¹⁰⁵* possit, et miracula eius quibus totum mundum regit, universamque¹⁰⁶ creaturam administrat, assiduitate viluerunt; servavit sibi quedam que faceret opportuno tempore preter usitatum cursum ordinemque¹⁰⁷ nature, ut non maiora, sed insolita videndo stuperent, quibus quotidiana viluerunt. Maius enim miraculum est gubernatio totius mundi quam saturatio quinque millium hominum de quinque panibus : et tamen hoc nemo miratur; illud mirantur homines, non quia maius, sed quia rarum est¹⁰⁸. Nec tamen sufficit hoc intueri in miraculis Christi : quia enim Dominus est in monte, Verbum Dei est in alto : proinde non quasi humiliter iacet, nec transeunter pretereundum est.^AG ^ac

^ac ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 24, § 1.3-14, § 2.1, § 3.1-4, CCSL 36, p. 244-245 : «[§ 1] Miracula quae fecit Dominus noster Iesus Christus, sunt quidem diuina opera, et ad intellegendum Deum de uisibilibus admonent humanam mentem. Quia enim ille non est talis substantia quae uideri oculis possit, et miracula eius quibus totum mundum regit uniuersamque creaturam administrat, assiduitate uiluerunt, ita ut pene nemo dignetur adtendere opera Dei mira et stupenda in quolibet seminis grano; secundum ipsam suam misericordiam seruauit sibi quaedam, quae faceret opportuno tempore praeter usitatem cursum ordinem que naturae, ut non maiora, sed insolita uidendo stuperent, quibus quotidiana uiluerant. Maius enim miraculum est gubernatio totius mundi, quam saturatio quinque millium hominum de quinque panibus; et tamen haec nemo miratur; illud mirantur homines non quia maius est, sed quia rarum est [...]. [§ 2] Nec tamen sufficit haec intueri in miraculis Christi». [§ 3] Dominus in monte : multo magis intellegamus quia Dominus in monte Verbum est in alto. Proinde non quasi humiliter iacet quod in monte factum est; nec transeunter praetereundem est, sed suspiciendum». [FG2018]

^AG ¶Codd. : La88 (179va) Li449 (63va) Ed1953 {FG2018} {MM2018}

¹⁰² Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹⁰³ quod La88 Li449 ] + dicitur Ed1953

¹⁰⁴quia La88 Li449 ] + enim Ed1953

¹⁰⁵ videri oculis La88 Li449 ] Oculis videri Ed1953

¹⁰⁶ universamque] universalemque pr.m. et exp. Li449

¹⁰⁷ ordinemque] originemque La88 Li449

¹⁰⁸ est Ed1953] om. Li449

^marg.| {CIO6d1.33} ALCUINUS. − Mystice enim nomine maris turbidum seculum designatur. mox autem ut Christus mare mortalitatis nostre adiit nascendo, calcavit moriendo, transiit resurgendo, secute sunt eum credendo et imitando turbe credentium ex utroque populo collectorum.^AH

^AH ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d1.34} BEDA. − Tunc autem Dominus subiit in¹⁰⁹* montem quando celum ascendit, quod designatur per montem¹¹⁰.^AI

^AI ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2020}

¹⁰⁹ in] om. Ed1953

¹¹⁰ Montem] mortem ante corr. La88

^marg.| {CIO6d1.35} ALCUINUS. − Quod etiam¹¹¹* turbis inferius¹¹² relictis, ad altiora cum discipulis ascendit, ostendit quod simplicibus minora precepta sunt committenda, perfectioribus altiora : quod imminente pascha illos reficit, significat quia quisque pane divini Verbi, et corpore et sanguine Domini desiderat refici, debet spirituale pascha facere, id est de vitiis ad virtutes transire. Oculi vero Domini sunt dona spiritualia, que cum Dominus electis suis misericorditer concedit, tunc in eos oculos suos dirigit : id est respectum pietatis impendit.^AJ

^AJ ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹¹¹ etiam La88 Li449 ] enim Ed1953

¹¹² Inferius] in inferioribus La88

^marg.| {CIO6d1.36} AUGUSTINUS. In libro octoginta trium questionum. ¹¹³ − Quinque autem panes hordeacei significant veterem legem : sive quia nondum spiritualibus, sed adhuc carnalibus data est lex ¹¹⁴, id est quinque corporis sensibus deditis : nam ipse et¹¹⁵ turbe quinque millia¹¹⁶ hominum fuerunt : sive quia per Moysen lex ipsa data est¹¹⁷ : Moyses enim quinque libros scripsit. Et quod hordeacei erant panes, bene significavit vel ipsam legem, que ita data erat ut in ea vitale anime alimentum corporalibus sacramentis obtegeretur : hordei enim medulla tenacissima palea tegitur : vel ipsum populum nondum expoliatum carnali desiderio, quod tamquam palea cordi eius inherebat.^AK ^ad

^ad ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus octoginta tribus, qu. 61, CCSL 44A, p. 120.3-13 : «Quinque panes hordeacei, quibus in monte Dominus turbas pauit, significant ueterem legem, siue quia nondum spiritalibus, sed adhuc carnalibus data est, id est quinque corporis sensibus deditis, nam et ipsae turbae quinque milia hominum fuerunt, siue quia per moysen lex ipsa data est, Moyses enim quinque libros scripsit. et quod hordeacei erant panes, bene significant uel ipsam legem, quae ita data erat, ut in ea uitale animae alimentum corporalibus sacramentis obtegeretur, hordei enim medulla tenacissima palea tegitur, uel ipsum populum nondum expoliatum carnali desiderio, quod tamquam palea cordi eius inhaerebat, id est nondum corde circumcisum, ita ut nec tritura tribulationum, cum per deserta quadraginta annis duceretur, intellectu reuelato carnalia integumenta deponeret, sicut neque hordeum areae tritura illo paleari tegmine exuitur. itaque illi populo congruenter lex talis data est». [FG2015]

^AK ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹¹³ In… questionum] scrips., Liber 83 quaest. Ed1953

¹¹⁴ Lex] om. La88

¹¹⁵ Ipse et] et ipse La88

¹¹⁶ Millia] + marg. La88

¹¹⁷ Est] om. La88

^marg.| {CIO6d1.37} BEDA. − Hordeum etiam pabulum est iumentorum et cibus servorum. Et lex vetus data est servis et iumentis, id est carnalibus.^AL

^AL ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2020}

^marg.| {CIO6d1.38} AUGUSTINUS. In libro octoginta trium questionum. ¹¹⁸ − Duo autem pisces, qui saporem suavem pani dabant, duas illas personas videntur significare quibus populus ille regebatur, regiam scilicet, et sacerdotalem; que tamen due persone Dominum nostrum prefigurabant, ambas enim ille sustinuit.^AM ^ae

^ae ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus octoginta tribus, qu. 61, CCSL 44A, p. 121.19-30 : «Duo autem pisces, qui saporem suauem pani dabant, duas illas personas uidentur significare, quibus populus ille regebatur, ut per eas consiliorum moderamen acciperet, regiam scilicet et sacerdotalem, ad quas etiam sacrosancta illa unctio pertinebat. quarum officium erat procellis ac fluctibus popularibus numquam frangi atque corrumpi, et uiolentas turbarum contradictiones tamquam aduersantes undas saepe disrumpere, interdum eis custodita sua integritate cedere, prorsus more piscium tamquam in procelloso mari, sic in turbulenta populi administratione uersari. quae tamen duae personae Dominum nostrum praefigurabant; ambas enim solus ille sustinuit, et non figurate, sed proprie solus impleuit». [FG2015]

^AM ¶Codd. : La88 Ed1953 {MM2018}

¹¹⁸ In… questionum] scrips., Liber 83 quaest. Ed1953

^marg.| {CIO6d1.39} ALCUINUS. − Vel duo¹¹⁹ pisces dicta vel scripta prophetarum et psalmistarum significant; et cum quinarius ad quinque sensus corporis referatur, mille ad perfectionem refertur. qui vero quinque sensus corporis perfecte regere student, viri dicuntur a viribus; quos feminea mollities non corrumpit; sed sobrie et caste vivunt, et celestis sapientie dulcedine merentur recreari.^AN

^AN ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹¹⁹ duo] duos Li449

^marg.| {CIO6d1.40} AUGUSTINUS. Super Ioannem. ¹²⁰* − Puer autem qui ista habebat, forte populus Israel erant¹²¹*, qui sensu puerili¹²² ea portabat nec manducabat. Illa enim que portabat, clausa onerabant, aperta pascebant.^AO ^af

^af ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 24, § 1.10-12, CCSL 36, p. 246 : «Si quaeramus quis fuerit puer iste, forte populus Israel erat; sensu puerili portabat, nec manducabat. Illa enim quae portabat, clausa onerabant, aperta pascebant». [FG2018]*

^AO ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013}* {MM2020}

¹²⁰ Augustinus Li449 ] + Super Iohannem La88 , + In Ioannem Ed1953

¹²¹ Israel erant Li449 ] inv. La88 , Israel erat Ed1953

¹²² Puerile] errant + eras. La88

^marg.| {CIO6d1.41} BEDA. − Pulchre autem dicit hec quid sunt inter tantos? Q uia lex vetus parum proficiebat, quousque eam suis manibus suscepit : id est opere implevit, et eamdem spiritualiter intelligendam esse docuit, quia « lex neminem ducebat ad perfectum »^AP ^ag .

^ag Hbr. 7, 19.

^AP ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d1.42} AUGUSTINUS. ¹²³ − Frangendo autem panes multiplicati sunt. Quinque enim libri Moysi multos libros, cum exponuntur tamquam frangendo, id est disserendo, fecerunt.^AQ ^ah

^ah ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 24, § 5.22-26, CCSL 36, p. 246 : «Et frangi iussit panes; frangendo multiplicati sunt. Nihil uerius. Quinque enim illi libri Moysi, quam multos libros, cum exponuntur, tamquam frangendo, id est disserendo, fecerunt? Sed quia in illo hordeo ignorantia primi populi tegebatur». [FG2018]

^AQ ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹²³ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO6d1.43} AUGUSTINUS. In libro octoginta trium questionum. ¹²⁴ − Dominus etiam¹²⁵ tamquam frangendo et aperiendo quod durum erat et clausum in lege¹²⁶* discipulos implevit, cum eis post resurrectionem aperuit Scripturas.^AR ^ai

^ai ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus octoginta tribus, qu. 61, CCSL 44A, p. 126.121-123 : «Nondum enim erat scriptura noui testamenti, quando Dominus quasi frangendo et aperiendo quod durum et clausum erat in lege discipulos impleuit, cum eis post resurrectionem aperuit scripturas ueteres, incipiens a Moyse et omnibus prophetis, interpretans illis in omnibus scripturis quae de ipso erant». [FG2015]

^AR ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {MM2018} {MM2020}

¹²⁴ In… questionum] scrips., Liber 83 quaest. Ed1953

¹²⁵ etiam] et Li449

¹²⁶ lege] + per Ed1953

^marg.| {CIO6d1.44} AUGUSTINUS. Super Ioannem. ¹²⁷ − [a] Quia autem ignorantia populi erat in lege, propterea temptatio Domini ignorantiam discipuli demonstrabat¹²⁸. Super fenum autem discumbebant, quia carnaliter sapiebant, et in carnalibus quiescebant¹²⁹ : « omnis enim caro fenum »^aj . [b] Illi autem de panibus Domini implentur qui quod auribus audiunt, operibus implent.^AS ^ak

^aj Is. 40, 6.

^ak ¶Fons : [a] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 24, § 5.30-32, § 6.7-9, CCSL 36, p. 246-247 : «[§ 5] Quia ergo ignorantia populi erat in lege, propterea illa Domini tentatio ignorantiam discipuli demonstrabat [...] [§ 6] Nam et super foenum discumbebant; carnaliter ergo sapiebant, et in carnalibus quiescebant. Omnis enim caro foenum». [b] <revera> Cf. Beda Venerabilis , In Marci evangelium expositio, lib. 2, c. 8, CCSL 120, p. 530.1638-1640 : «Manducant de panibus domini ac piscibus et saturantur qui audientes uerba dei et exempla intuentes, ad profectum uitae correctioris per haec excitari atque adsurgere festinant» <ex quo> = Rabanus Maurus, In Mt., lib. 5, CCCM 174, p. 452.1 = Sedulius Scotus, In Mt., lib. 2, c. 15, v. 37, ed. B. Löfstedt, 1989-1991 (Vetus Latina, 14 et 19), p. 394.89.
<Non hab.> Theophylactus ), PG 123-124 [FG2018] [MM2018]

^AS ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {FG2018} {MM2018}

¹²⁷ super Iohannem La88 Li449 ] in Ioannem Ed1953

¹²⁸ demonstrabat Ed1953 ] demonstrabant La88 Li449

¹²⁹ Et in carnalibus quiescebant La88 ² Li449 Ed1953 ] om. La88 *

^marg.| {CIO6d1.45} AUGUSTINUS. ¹³⁰ − Que sunt autem fragmenta, nisi que populus non potuit¹³¹* manducare? Quid ergo restat, nisi ut secretiora intelligentie, que non potest capere multitudo, illis credantur qui idonei sunt et alios docere¹³²*, sicut erant apostoli? Unde et duodecim cophini impleti sunt.^AT ^al

^al ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 24, § 6.9-15, CCSL 36, p. 247 : «Quae sunt autem illa fragmenta, nisi quae populus non potuit manducare? Intelleguntur ergo quaedam secretiora intellegentiae, quae multitudo non potest capere. Quid ergo restat, nisi ut secretiora intellegentiae, quae non potest capere multitudo, illis credantur qui idonei sunt et alios docere, sicut erant apostoli? Vnde duodecim cophini impleti sunt». [FG2018]

^AT ¶Codd. : La88 (179vb) Li449 (64ra) {FG2018}

¹³⁰ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹³¹ potuit La88 Li449 ] poterat Ed1953

¹³²docere La88 Li449 ] + valent Ed1953

^marg.| {CIO6d1.46} ALCUINUS. − Cophinis enim servilia implentur officia. Cophini igitur sunt apostoli et eorum imitatores, qui licet in presenti sint despectibiles¹³³*, spiritualium sacramentorum divitiis sunt interius referti. Dicuntur autem apostoli fuisse cophini, quia per apostolos fides sancte Trinitatis erat predicanda in quatuor partibus mundi. Quod autem novos panes noluit facere¹³⁴*, sed allatos cumulavit, significat quia veterem Scripturam non reprobavit, sed aperiendo patefecit.^AU

^AU ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹³³ despicabiles La88 Li449 ] despectibiles Ed1953

¹³⁴ facere noluit La88 Li449 ] Noluit facere Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,
distinctio 2

^marg.| {CIO6d2.1} BEDA. − Turbe, viso tanto miraculo, intellexerunt pium atque potentem; et idcirco voluerunt ipsum¹³⁵* facere regem. Homines namque volunt¹³⁶* habere regem pium ad regendum et potentem ad tuendum. Dominus igitur hoc cognoscens fugit in montem, id est ascendit celeriter¹³⁷*.
Unde dicitur :

¹³⁵ ipsum Ed1953 ] eum Li449

¹³⁶ volunt Ed1953 ] voluerunt Li449

¹³⁷ ascendit celeriter Ed1953 ] inv. Li449

Numérotation du verset Io. 6,15

Iesus ergo cum cognovisset quia venturi essent ut raperent eum et facerent eum regem, fugit in montem ipse solus.

^marg.| Datur ergo intelligi quod Dominus cum sederet in monte cum discipulis suis et videret turbas ad se venientes, descenderat de monte, et circa inferiora loca turbas paverat. Nam quomodo fieri potest ut rursus illuc¹³⁸* fugeret in montem¹³⁹, nisi ante de monte descenderet?^AV

^AV ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹³⁸ illuc La88 Li449 ] Ille Ed1953

¹³⁹ in montem] om. Li449

^marg.| {CIO6d2.2} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Non autem repugnat quod Mattheus dixit^am : Ascendit in montem solus orare; neque enim cause orandi contraria est causa fugiendi : quandoquidem et hinc Dominus doceat hanc esse nobis magnam causam orandi, quando est causa fugiendi.^AW ^an

^am Mt.14, 23.

^an ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De consensu evangelistarum , lib. 2, c. 47, § 100, p. 208.11-18 : «Nec illud repugnat quod mattheus dixit : ascendit in montem solus orare, iohannes autem : cum cognouisset, inquit, quia uenturi essent, ut facerent eum regem, fugit iterum in montem ipse solus. neque enim causae orandi contraria est causa fugiendi, quando quidem et hinc Dominus transfigurans in se corpus humilitatis nostrae, ut conforme faceret corpori gloriae suae, id quoque doceat hanc esse nobis magnam causam orandi, quando est causa fugiendi». [FG2015 ]

^AW ¶Codd. : Li449 (64rb) La88 . {FG2015} {MM2015}

^marg.| {CIO6d2.3} AUGUSTINUS. ¹⁴⁰ − Erat autem rex qui timebat fieri rex; nec talis rex qui ab hominibus fieret, sed talis qui hominibus regnum daret : semper quidem ille cum Patre regnat secundum quod est Filius Dei. Predixerunt autem prophete regnum eius et secundum id quod homo factus est¹⁴¹ Christus, et fecit fideles suos Christianos, qui sunt regnum eius. Quod modo colligitur, modo emitur sanguine Christi. Erit autem aliquando manifestum regnum eius, quando erit aperta claritas sanctorum eius, post iudicium ab eo factum. Discipuli autem et turbe credentes in eum, putaverunt illum sic venisse ut iam regnaret. Hoc est velle rapere et facere eum regem.^AX ^ao

^ao ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 2.2-25, CCSL 36, p. 248-249 : «Non erat rex, qui timebat fieri rex? Erat omnino; nec talis rex qui ab hominibus fieret, sed talis qui hominibus regnum daret. Numquid forte et hic aliquid significat nobis Iesus, cuius facta uerba sunt? Ergo in hoc quod uoluerunt eum rapere et regem facere, et propter hoc fugit in montem ipse solus, hoc in illo factum tacet, nihil loquitur, nihil significat? An forte hoc erat rapere eum, praeuenire uelle tempus regni eius? Etenim uenerat modo, non iam regnare, quomodo regnaturus est in eo quod dicimus : Adueniat regnum tuum. Semper quidem ille cum Patre regnat secundum quod est Filius Dei, Verbum Dei, Verbum per quod facta sunt omnia. Praedixerunt autem prophetae regnum eius, etiam secundum id quod homo factus est Christus, et fecit fideles suos christianos. Erit ergo regnum christianorum quod modo colligitur, quod modo comparatur, quod modo emitur sanguine Christi; erit aliquando manifestum regnum eius, quando aperta erit claritas sanctorum eius post iudicium ab eo factum; quod iudicium supra ipse dixit quod filius hominis facturus sit. De quo regno etiam apostolus dixit : Cum tradiderit regnum Deo et Patri. Vnde etiam ipse ait : Venite, benedicti Patris met, percipite regnum quod uobis paratum est ab initio mundi. Discipuli autem et turbae credentes in eum, putauerunt illum sic uenisse ut iam regnaret; hoc est uelle rapere et regem facere, praeuenire uelle tempus eius, quod ipse apud se occultabat, ut opportune proderet, et opportune in fine saeculi declararet». [FG2018]

^AX ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁴⁰ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹⁴¹ Est] om. La88

^marg.| {CIO6d2.4} CHRYSOSTOMUS. ¹⁴²*{hom.41-42} . − Vide autem quanta est gule virtus. non ultra eis sabbati transgressionis cura¹⁴³, non ultra zelant pro Deo; sed omnia remota sunt, ventre repleto; et propheta iam erat apud eos, et regem eum inthronizare volebant. Christus autem fugit, erudiens nos mundanas contemnere dignitates. sic igitur Iesus dimittit discipulos et ascendit in montem. Hi vero a magistro relicti, ut sero factum est, descenderunt ad mare. Et hoc est quod subditur :

¹⁴² Chrysostomus La88 Li449 ] + In Iohannem Ed1953

¹⁴³ Cura] est La88

Numérotation du verset Io. 6,16

Ut autem sero factum est, descenderunt discipuli eius ad mare.

^marg.| Et quidem usque ad vesperam exspectaverunt eum, venturum esse putantes ad se; facta vero vespera non ultra sustinent eum non inquirere (tantus eos detinebat amor), sed ab amore igniti ascenderunt in navem.
Unde sequitur :

Numérotation du verset Io. 6,17

Et cum ascendissent navim, venerunt trans mare in capharnaum.

^marg.| Veniebant quidem ad capharnaum estimantes se illic eum inventuros.^AY

^AY ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d2.5} AUGUSTINUS. ¹⁴⁴ − Sic ergo dixit finem, et redit ut exponat quomodo venerunt : quia per stagnum navigantes transierunt : et dum navigarent recapitulando exponit quid acciderit, dicens :

¹⁴⁴ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

Et tenebre iam facte erant, et non venerat ad eos Iesus.^AZ ^ap

^ap ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 5.14-18, CCSL 36, p. 250 : «Et redit, ut exponat quomodo uenerunt, quia per stagnum nauigantes transierunt. Et dum nauigarent ad eum locum quo eos uenisse iam dixit, recapitulando exponit quid acciderit : Tenebrae iam factae erant, et non uenerat ad eos Iesus». [FG2018]

^AZ ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d2.6} CHRYSOSTOMUS. ¹⁴⁵* {hom.41} . − Non sine causa evangelista tempus designat, sed ut per hoc validum eorum amorem ostendat. non enim dixerunt : vespera nunc est, nox advenit; sed ab amore igniti ascenderunt in navim. multa autem erant ex quibus impediebantur. a tempore.
Unde dicitur :

¹⁴⁵ Chrysostomus La88 ] + In Ioannem Ed1953

Et tenebre iam facte erant

^marg.| a tempestate.
Unde sequitur :

Numérotation du verset Io. 6,18

Mare autem, vento magno flante, exurgebat a longe.

^marg.| Non enim erat prope terram.
Unde dicitur :

Numérotation du verset Io. 6,19

Cum remigassent ergo quasi stadia viginti quinque aut triginta.^BA

^BA ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d2.7} BEDA. ¹⁴⁶* {in c.5} . − Eo genere locutionis, quo cum dubitando loquimur, solemus dicere, ferme vigintiquinque aut prope triginta.^BB

^BB ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁴⁶ Beda La88 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO6d2.8} CHRYSOSTOMUS. {hom.41} . − Et ultimo ab inopinabili.
Unde sequitur :

Vident Iesum ambulantem supra mare et proximum fieri.

^marg.| Apparet quidem eis postquam illos dimiserat; illic quidem docens eos quid est derelictio, et amorem excitans maiorem. Hic vero suam virtutem ostendens. Propter hoc igitur illi turbabantur.
Unde sequitur :

Et timuerunt.

^marg.| Quibus turbatis, Dominus confortationem adhibet.
Unde sequitur :

Numérotation du verset Io. 6,20

Ille autem dicit eis : Ego sum. Nolite timere.^BC

^BC ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d2.9} BEDA. − Non autem dixit : Ego sum Iesus, sed tantum ego sum quia familiares eius erant. Ideoque audita voce, facile potuerunt cognoscere magistrum sive, quod verius est, ut ostenderet se illum esse qui Moysi dixit^aq : « Ego sum qui sum ».^BD

^aq Ex. 3, 14.

^BD ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d2.10} CHRYSOSTOMUS. ¹⁴⁷* {hom.42} . − Ideo autem eis apparuit, ut ostendat quoniam ipse est qui tempestatem solvet. hoc enim ostendit evangelista subdens :

¹⁴⁷ Chrysostomus La88 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,21

Voluerunt ergo accipere eum in navi, et statim fuit navis ad terram ad quam ibant.

^marg.| T ranquillam enim prebuit eis¹⁴⁸ navigationem. non autem navim ascendit, volens maius miraculum operari, et deitatem eius revelare apertius¹⁴⁹.^BE

^BE ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁴⁸ Prebuit eis] eis prebuit La88

¹⁴⁹ revelare apertius] inv. Li449

^marg.| {CIO6d2.11} THEOPHYLACTUS. − Vide namque tria miracula. Primum est quod ambulabat supra mare; secundum est quod fluctus mitigat; tertium est¹⁵⁰ quod statim fecit navim¹⁵¹ ad terram ire, ad quam ibant : nam multum distabant a terra cum eis Dominus apparuit.^BF ^ar

^ar ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 19-21), PG 123, 1292C5-10. [CGC2014]

^BF ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁵⁰ Est] om. La88

¹⁵¹ Navim] navem La88

^marg.| {CIO6d2.12} CHRYSOSTOMUS. {hom.42} . − Turbe autem non ostendit se Iesus supra mare ambulantem, quia hoc signum imbecillitatem eorum excedebat; sed neque discipulis diu visus est hoc faciens, sed statim disparuit ab eis.^BG

^BG ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d2.13} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Non est autem adversum quod Mattheus prius eum dixit iussisse¹⁵² discipulos ascendere in naviculam, et precedere eum trans fretum, donec dimitteret turbas : ac deinde dimissis turbis, ascendisse in montem solus orare; Ioannes vero prius eum fugisse commemorat solum in montem, ac deinde inquit¹⁵³ ut autem sero factum est, descenderunt discipuli eius ad mare, et cum ascendissent navim , etc. quis enim non hoc videat¹⁵⁴ recapitulando Ioannem postea dixisse factum a discipulis, quod iam Iesus iusserat antequam fugisset in montem?^BH ^as

^as ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 47, § 100, p. 208.11-209.7 : «Nec illud aduersum est, quod mattheus prius eum dixit iussisse discipulos ascendere in nauiculam et praecedere eum trans fretum, donec dimitteret turbas, ac deinde dimissis turbis ascendisse in montem solum orare, iohannes uero prius eum commemorat fugisse solum in montem ac deinde : ut autem sero factum est, inquit, descenderunt discipuli eius ad mare, et cum ascendissent nauem, et cetera. quis enim non uideat hoc recapitulando iohannem postea dixisse factum a discipulis quod iam Iesus iusserat, antequam fugisset in montem, sicut solet in sermone ad aliquid praetermissum rediri quodammodo?». [FG2015]

^BH ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁵² iusisse] dixisse La88

¹⁵³ inquit] om. La88

¹⁵⁴ hoc videat] videat hoc La88

^marg.| {CIO6d2.14} CHRYSOSTOMUS. {hom.42} . − Vel aliter. Mihi videtur hoc signum aliud ab eo quod apud mattheum positum est : tunc enim non statim eum susceperunt, nunc autem persuasi sunt statim suscipere; et tunc quidem adhuc tempestas permanebat concutiens navim, nunc autem cum voce tranquillitas advenit. multoties enim eadem facit signa, ut facile susceptibilia fiant.^BI

^BI ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d2.15} AUGUSTINUS. ¹⁵⁵ − Mystice autem [b] pavit Dominus turbas et ascendit in montem : [a] sic enim de illo predictum est^at : « Congregatio populorum circumdabit te et propter hanc in altum regredere », id est ut circumdet te congregatio¹⁵⁶ populorum, regredere in altum. [c] Quare autem dictum est fugit ? Neque enim si nollet teneretur. Aliquid ergo significavit fugiendo, quia scilicet non potuit intelligi altitudo eius; quidquid¹⁵⁷ enim non intellexeris : Fugit me, dicis. Ergo fugit in montem ipse solus, quia « ascendit super omnes celos »^au . [d] Illo autem sursum posito discipuli in navicula tempestatem patiebantur : navicula illa Ecclesiam presignabat. Tenebre iam facte erant, et merito, quia lux non erat. Non enim venerat ad illos Iesus. Quantum accedit finis mundi, crescunt errores, crescit iniquitas, lux denique caritas est, secundum illud ^av : « Qui odit fratrem suum, in tenebris est ». Ipsi fluctus navem turbantes, et tempestates, et venti, clamores sunt maledicorum : inde caritas refrigescit, inde fluctus augentur, et turbatur navis. [e] Nec tamen venti illi, et tempestas, et fluctus, et tenebre id agebant ut vel navis non promoveretur, vel soluta mergeretur : « Qui enim perseveraverit usque in finem, hic salvus erit »^aw . Quinarius autem numerus ad legem pertinet. Ipsi sunt quinque libri Moysi : ergo legem signat numerus vicesimus quintus : quoniam quinquies quini fiunt vigintiquinque. Sed huic legi, antequam evangelium veniret, deerat perfectio, que in senario numero comprehenditur. Ipsa ergo quinque per sex multiplicentur, ut lex per evangelium impleatur¹⁵⁸, ut fiant sexies quini triginta. Ad eos ergo qui legem implent¹⁵⁹, venit Iesus calcans fluctus, id est omnes tumores mundi sub pedibus habens, omnes altitudines seculi premens. [f] Et tamen tante sunt tribulationes ut etiam ipsi qui credunt in Iesum, expavescant ne deficiant.^BJ ^ax

^at Ps. 7, 8.

^au Eph. 4, 10.

^av 1Io. 2, 9.

^aw Mt. 10, 22.

^ax ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 3.25-28, CCSL 36, p. 249 : «Et [a] congregatio populorum circumdabit te, et propter hanc in altum regredere; id est ut circumdet te congregatio populorum, ut multos colligas, regredere in altum. Sic fecit, [b] pauit, et adscendit». [c] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 4.1-14, CCSL 36, p. 250-251 : Quare autem dictum est : fugit? Neque enim uere si nollet teneretur, si nollet raperetur, qui si nollet nec agnosceretur. [...] Aliquid ergo significauit fugiendo. Quid est : fugit? Non potuit intellegi altitudo eius. Quidquid enim non intellexeris : Fugit me, dicis. Ergo fugit iterum in montem ipse solus. Primogenitus a mortuis adscendens super omnes caelos, et interpellans pro nobis». [d] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 5.4-24, CCSL 36, p. 251 : «Illo ergo sursum posito, discipuli in nauicula quid patiebantur? Nam illo in altis constituto, nauicula illa ecclesiam praesignabat. [...] : Tenebrae iam factae erant, et non uenerat ad eos Iesus. Merito tenebrae, quia lux non uenerat. Tenebrae iam factae erant, et non uenerat ad eos Iesus. Quantum accedit finis mundi, crescunt errores, crebrescunt terrores, crescit iniquitas, crescit infidelitas; lux denique quae caritas apud Iohannem ipsum evangelistam satis aperteque demonstratur, ita ut diceret : Qui odit fratrem suum, in tenebris est, creberrime exstinguitur; crescunt istae tenebrae odiorum fraternorum, quotidie crescunt; et nondum uenit Iesus. Vnde apparet quia crescunt? Quoniam abundabit iniquitas, refrigescet caritas multorum. Crescunt tenebrae, et nondum uenit Iesus. Crescentibus tenebris, refrigescente caritate, abundante iniquitate, ipsi sunt fluctus nauem turbantes; tempestates et uenti, clamores sunt maledicorum. Inde caritas refrigescit, inde fluctus augentur, et turbatur nauis». [e] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 6.4-35, CCSL 36, p. 250-251 : «Interea ambulabant, promouebant, nec uenti illi et tempestates et fluctus et tenebrae id agebant, ut uel nauis non promoueretur, uel soluta mergeretur, sed inter illa omnia mala ibat. [...] Qui enim perseuerauerit usque in finem, hic saluus erit. Nec ipse stadiorum numerus contemnendus est. Neque enim uere posset nihil significare quod dictum est : Cum remigassent stadia uiginti quinque aut triginta, tunc ad eos uenit Iesus. Sufficeret uiginti quinque, sufficeret triginta, maxime quia aestimantis erat, non affirmantis. Numquid periclitaretur ueritas in aestimante, si diceret stadia ferme triginta, aut stadia ferme uiginti quinque? Sed ex uiginti quinque fecit triginta. Quaeramus numerum uigesimum quintum. Vnde constat, unde fit? De quinario. Quinarius ille numerus ad legem pertinet. Ipsi sunt quinque libri Moysi, ipsae sunt quinque porticus illae languidos continentes, ipsi quinque panes quinque millia hominum pascentes. Ergo legem significat numerus uigesimus quintus; quoniam quinque per quinque, id est quinquies quini, faciunt uiginti quinque, quadratum quinarium. Sed huic legi antequam evangelium ueniret, deerat perfectio. Perfectio autem in senario numero comprehenditur. Propterea sex diebus Deus mundum perfecit, et quinque ipsa per sex multiplicantur, ut lex per evangelium adimpleatur, ut fiant sexies quini triginta. Ad eos ergo qui implent legem, uenit Iesus. Et uenit, quomodo? Calcans fluctus, omnes tumores mundi sub pedibus habens, omnes celsitudines saeculi premens. Hoc agitur quantum additur tempori, et quantum accedit aetas saeculi. Augentur in isto mundo tribulationes, augentur mala, augentur contritiones, exaggerantur haec omnia : Iesus transit, calcans fluctus». [f] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 7.1-3, CCSL 36, p. 251 : «Et tamen tantae sunt tribulationes, ut etiam ipsi qui crediderunt in Iesum, et qui conantur perseuerare usque in finem, expauescant ne deficiant; Christo fluctus calcante, saeculi ambitiones et altitudines deprimente, expauescit christianus». [FG2018]

^BJ ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁵⁵ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹⁵⁶ Congregatio] agregatio La88

¹⁵⁷ Quidquid] quid La88

¹⁵⁸ Impleatur] impletur La88

¹⁵⁹ Lgem implent] implent leges La88

^marg.| {CIO6d2.16} THEOPHYLACTUS. − Cum autem homines vel demones nos per timorem¹⁶⁰ nituntur movere, audiamus Christum dicentem ego sum, nolite timere , id est ego semper assisto, et sicut Deus permaneo, et numquam pertranseo : non perdatis in me fidem pro falsis terroribus. Vide etiam quomodo non in principio periculi Dominus astitit, sed in fine. Permittit namque nos esse in medio periculorum, ut certantes in tribulationibus probabiliores fiamus, et ut ad ipsum solum recurramus qui potens est ex insperatis nos liberare. cum enim intellectus humanus sibi providere non poterit, tunc salus divina advenit. si voluerimus etiam Christum in naviculam nostram suscipere, id est in cordibus nostris habitare, statim inveniemur in terra ad quam ire volumus, id est in¹⁶¹ celum.^BK ^ay

^ay ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 20), PG 123, 2, 1292D8-12, 1293A4–B8. [CGC2014]

^BK ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁶⁰ Timorem] + in marg. La88

¹⁶¹ in] om. Li449

^marg.| {CIO6d2.17} BEDA. − Quia vero hec navicula non torpentes vehit, sed fortiter remigantes, significatur quod in Ecclesia non desidiosi et molles, sed fortes et in bonis operibus perseverantes perveniunt ad portum salutis eterne.^BL

^BL ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

Numérotation du verset Io. 6,
distinctio 3

^marg.| {CIO6d3.1} CHRYSOSTOMUS. ¹⁶²* {hom.42} . − Dominus, etsi turbis non manifeste ostenderit quomodo supra mare ambulaverit, dedit tamen eis latenter suspicari quod factum erat; et hoc evangelista ostendit, dicens :

¹⁶² Chrysostomus La88 Li449 ] + In Iohannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,22

Altera die turba que stabat trans mare, vidit quia navicula alia non erat ibi nisi una, et quia non introisset cum discipulis suis Iesus in navim, sed soli discipuli eius abiissent.

^marg.| Quid enim hoc erat aliud quam suspicari quod mare pede transiens, recesserat? neque enim est dicere quod in alia navicula pertransivit, quia una erat ibi tantum, in quam ascenderunt discipuli eius, cum quibus ipse non intraverat.^BM

^BM ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d3.2} AUGUSTINUS. ¹⁶³ ¹⁶⁴ − Insinuatum est ergo ¹⁶⁵* illis tam magnum miraculum. Venerunt autem¹⁶⁶* et alie naves iuxta locum illum ubi manducaverant panem, in quibus turbe eum secute sunt.^BN ^az
Et hoc est quod subditur :

^az ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 3.25-28, CCSL 36, p. 249 : «Insinuatum tamen est illis tam magnum miraculum. Viderunt enim quod discipuli soli adscendissent in nauem, et quia alia nauis non ibi erat. Venerunt autem inde et naues iuxta locum illum ubi manducauerunt panem, in quibus eum turbae secutae sunt». [FG2018]*

^BN ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013}* {MM2020}

¹⁶³ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹⁶⁴ In Ioannem] om. La88

¹⁶⁵ est ergo] autem est Ed1953

¹⁶⁶ autem] ergo Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,23

Alie vero supervenerunt naves a Tiberiade iuxta locum ubi manducaverant panem, gratias agente Deo.

Numérotation du verset Io. 6,24

Cum ergo vidisset turba quia Iesus non esset ibi, neque discipuli eius, ascenderunt in naviculas et venerunt Capharnaum querentes eum¹⁶⁷.

¹⁶⁷ Alie vero… Capharnaum querentes eum Li449 ] Alie vero supervenerunt a… Capharnaum La88 , Alie vero naves supervenerunt querentes eum Ed1953

^marg.| {CIO6d3.3} CHRYSOSTOMUS. ¹⁶⁸* {hom.42 } − Sed tamen post miraculum tam magnum venientes, non interrogaverunt eum qualiter pertransiit, neque curaverunt tantum miraculum addiscere.

¹⁶⁸ Chrysostomus La88 Li449 ] + In Iohannem Ed1953

Sequitur enim :

Numérotation du verset Io. 6,25

Et cum invenissent eum trans mare, dixerunt ei : Rabbi, quando huc venisti?

^marg.| Nisi quis dicat hic¹⁶⁹ quando pro qualiter dictum esse ab eis. Dignum autem est et hinc conspicere facilem eorum mentem : qui enim dicebant : hic est propheta; qui studebant rapere et facere eum regem, invenientes eum, nihil tale consiliantur.^BO

^BO ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁶⁹ Hic] hoc id est La88

^marg.| {CIO6d3.4} AUGUSTINUS. ¹⁷⁰ − Ecce enim ille qui in montem fugerat turbas¹⁷¹*, cum ipsis turbis loquitur. Modo teneant, modo regem faciant. Sed ille post miraculi sacramentum et sermonem infert, et quorum satiavit¹⁷² panibus ventrem, satiat sermonibus mentem.^BP ^ba

^ba ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 9.5-6, § 10.1-3, CCSL 36, p. 252 : «[§ 9] Ecce est ille qui in montem fugerat turbas; nonne cum ipsis turbis loquitur? Modo teneant, modo regem faciant [...]. [§ 10] Ille post miraculi sacramentum, et sermonem infert, ut si fieri potest, qui pasti sunt, pascuntur, et quorum satiauit panibus uentres, satiet et sermonibus mentes; sed si capiunt. Et si non capiunt, sumatur quod non capiunt, ne fragmenta pereant». [FG2018]

^BP ¶Codd. : La88 (181 ra) Li449 Ed1953 {FG2018}

¹⁷⁰ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹⁷¹ turbas La88 Li449 ] Turbatus Ed1953

¹⁷² satiavit Ed1953 ] satiaverat La88 Li449

^marg.| {CIO6d3.5} ALCUINUS. − Qui enim dedit exemplum fugiende laudis et terreni imperii, dat exemplum doctoribus qualiter debeant insistere predicationi.^BQ

^BQ ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d3.6} CHRYSOSTOMUS. ¹⁷³* {hom.43} . − Mansuetudo autem et lenitas non ubique est utilis; cum enim deses fuerit discipulus et grossus, stimulo uti ad eum oportet; hoc et hic Filius Dei facit : venientibus enim turbis et blandientibus ei dicendo rabbi, quando huc venisti ? ut ostendat quod¹⁷⁴ eum, qui ab hominibus est, honorem non concupiscit, sed solum inspicit eorum salutem, redarguendo eis respondet, non solum corrigere volens, sed et mentem eorum revelare.
Unde sequitur :

¹⁷³ Chrysostomus La88 ] + In Ioannem Ed1953

¹⁷⁴ Quod] quando La88

Numérotation du verset Io. 6,26

Respondit eis Iesus et dixit : Amen, amen dico vobis : queritis me, non quia vidistis signa, sed quia manducastis ex panibus et saturati estis.^BR

^BR ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d3.7} AUGUSTINUS. ¹⁷⁵ − Quasi dicat : Propter carnem me queritis, non propter¹⁷⁶ spiritum.^BS ^bb

^bb ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 10.8-9, CCSL 36, p. 252 : «Propter carnem me quaeritis, non propter spiritum. Quam multi non quaerunt Iesum, nisi ut illis faciat bene secundum tempus !». [FG2018]*

^BS ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2020}

¹⁷⁵ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹⁷⁶ Propter] causa + eras. La88

^marg.| {CIO6d3.8} CHRYSOSTOMUS. {hom.43} . − Post reprehensionem autem doctrinam eis adiungit, dicens :

Numérotation du verset Io. 6,27

Operamini non cibum qui perit sed qui permanet in vitam eternam.

^marg.| Quasi dicat : Vos escam exquiritis¹⁷⁷ temporalem; ego autem corpora vestra¹⁷⁸ nutrivi, ut per hoc exquireretis illam escam que non temporaneam, sed eternam tribuit vitam.^BT

^BT ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁷⁷ Exquiritis] queritis La88

¹⁷⁸ Corpora vestra] vestra corpora La88

^marg.| {CIO6d3.9} ALCUINUS. − Corporeus cibus carnem¹⁷⁹ tantum reficit exterioris hominis; et semel acceptus non sufficit, nisi quotidie accipiatur; spiritualis autem cibus permanet in eternum, et satietatem perpetuam immortalitatemque largitur.^BU

^BU ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁷⁹ Carnem] carnis La88 * (cancel. et corr. marg.)

^marg.| {CIO6d3.10} AUGUSTINUS. ¹⁸⁰ − [b] Seipsum autem insinuat istum cibum, ut in sequentibus illucescit, ac si dicat : [a] queritis me propter aliud. Querite me propter me.^BV ^bc

^bc ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 10.17-19, CCSL 36, p. 252 : «[a] Quaeritis me propter aliud, quaerite me propter me. [b] Seipsum enim insinuat istum cibum, quod in consequentibus illucescit». [FG2018]

^BV ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2020}

¹⁸⁰ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO6d3.11} CHRYSOSTOMUS. {hom.43} . − Sed quia quidam, eo qui¹⁸¹* volunt pigre nutriri, abutuntur hoc verbo, necessarium est inducere id quod est Pauli^bd : « Qui furabatur, iam non furetur; magis autem laboret operando manibus suis, ut habeat unde tribuat necessitatem patienti ». sed et ipse corinthum veniens morabatur apud aquilam et priscillam, et operabatur. Dicendo autem ne operemini cibum qui perit, non insinuat quod oporteat pigritari, sed¹⁸² quod oporteat operari et dare : hic¹⁸³ enim est cibus qui non perit; operari autem cibum qui perit, est affici secularibus rebus. hoc igitur dixit, quia illi nullam fidei curam habuerunt, sed solum volebant ventrem implere, nihil laborantes : et hoc decenter cibum qui perit vocavit.^BW

^bd Eph. 4, 28.

^BW ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁸¹ qui] quod Ed1953

¹⁸² Sed] et La88

¹⁸³ Hic] hoc La88

^marg.| {CIO6d3.12} AUGUSTINUS. ¹⁸⁴ − [b] Sicut autem Samaritane dixerat^be : « Si scires qui petit a te bibere, postulasses ab eo, et daret tibi aquam vivam », ita et hic subdit [a] :

^be Io. 4, 10.

¹⁸⁴ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

Quem Filius hominis vobis dabit.^BX ^bf

^bf ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 10.17-19, CCSL 36, p. 252 : «[a] Quem Filius hominis dabit uobis. Exspectabas, credo, iterum panes manducare, iterum discumbere, iterum saginari. [b] Sed dixerat cibum non qui perit, sed qui permanet in uitam aeternam, quomodo dictum fuerat mulieri illi Samaritanae : Si scires qui petit a te bibere, tu forsitan postulasses ab eo, et daret tibi aquam uiuam». [FG2018* ]

^BX ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d3.13} ALCUINUS. − Quando¹⁸⁵ autem per manum sacerdotis corpus Christi accipis, non sacerdotem quem vides, sed illum quem non vides attende. sacerdos est dispensator huius cibi, non actor. Filius hominis seipsum dat nobis, ut nos in ipso et ipse in nobis maneat. istum Filium hominis nolite sic accipere quasi alios filios hominum : sequestratus est enim quadam gratia, et exceptus a numero omnium : iste enim Filius hominis et Dei Filius est; et hoc est quod subdit :

¹⁸⁵ Quando] cum La88

Hunc enim Pater signavit Deus.

^marg.| Signare est signum ponere; quasi dicat : nolite me contemnere, quia Filius hominis sum : sic enim sum Filius hominis ut Deus Pater me signaret, id est proprium aliquid mihi daret, quo non confunderer cum genere humano, sed per me liberaretur genus humanum.^BY

^BY ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d3.14} HILARIUS. Octavo de Trinitate. ¹⁸⁶* − Signaculorum autem natura est ut omnem impresse in se speciei explicent formam, et nihil minus ex eo in se habeant unde signantur; et dum totum accipiunt quod imprimitur, totum ex se preferunt quidquid impressum est. Verbum igitur hoc ad divine nativitatis non proficit exemplum : quia in signaculis et materies fit, et diversitas, et impressio, per quam mollioribus naturis, validiorum generum species imprimuntur. Unigenitus vero Deus et per sacramentum salutis nostre hominis Filius, volens proprietatis nobis paterne in se signare speciem, signatum se a Deo ait, ut per hoc potestas in eo dande ad eternitatem esce intelligi possit, quia omnem in se paterne forme plenitudinem signantis se Dei contineret.^BZ ^bg

^bg ¶Fons : Hilarius Pictaviensis , De Trinitate, lib. 8, CCSL 62A, c. 44.3 sqq. : «Signaculorum natura ea est, ut omnem inpressae in se speciei explicent formam, et nihil minus ex eo in se habeant unde signentur; et dum totum accipiunt quod inprimitur, totum ex se praeferunt quidquid inpressum est. Verum hoc ad diuinae natiuitatis non proficit exemplum, quia in signaculis et materies sit et diuersitas et inpressio, per quas mollioribus naturis ualidiorum generum species inprimuntur. Vnigenitus uero Deus et per sacramentum salutis nostrae hominis filius, uolens proprietatis nobis paternae in se significare speciem, signatum se a Deo ait. Et hoc ideo, quia uitae aeternae escam filius hominis esset daturus, ut per hoc potestas in eo dandae ad aeternitatem escae intellegi posset, quia omnem in se paternae formae plenitudinem signantis se Dei contineret : ut quod signasset Deus non aliud ex se quam formam Dei signantis ecferret». [MM2020]

^BZ ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁸⁶ .VIII.] om. Ed1953

^marg.| {CIO6d3.15} CHRYSOSTOMUS. ¹⁸⁷* {hom.43} . − Vel signavit , id est in hoc misit hanc nobis afferentem escam; vel signavit , id est revelavit per suum testimonium.^CA

^CA ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁸⁷ Chrysostomus La88 Li449 ] + In Iohannem Ed1953

^marg.| {CIO6d3.16} ALCUINUS. − Mystice autem altera die , id est post ascensionem Christi, turba, stans in bonis operibus, non iacens in terrenis voluptatibus, exspectat ut veniat ad eos Iesus. una autem navis est una Ecclesia : sed et alie naves que superveniunt, sunt conventicula hereticorum, qui « que sua sunt querunt, non que Iesu Christi »^bh . Unde convenienter eis dicitur :

^bh Phil. 2, 21.

Queritis me quia manducastis ex panibus.^CB

^CB ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d3.17} AUGUSTINUS. ¹⁸⁸ − Quam multi etiam non querunt Iesum, nisi ut illis benefaciat¹⁸⁹ secundum tempus. Alius negotium habet, querit intercessionem clericorum; alius premitur a potentiore, fugit ad Ecclesiam. Vix queritur Iesus propter Iesum.^CC ^bi

^bi ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 10.9-12, CCSL 36, p. 252 : «Quam multi non quaerunt Iesum, nisi ut illis faciat bene secundum tempus ! Alius negotium habet, quaerit intercessionem clericorum; alius premitur a potentiore, fugit ad ecclesiam; alius pro se uult interueniri apud eum, apud quem parum ualet : ille sic, ille sic; impletur quotidie talibus ecclesia. Vix quaeritur Iesus propter Iesum». [FG2018]

^CC ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁸⁸ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

¹⁸⁹ Benefaciat] benefaciant ante corr. La88

^marg.| {CIO6d3.18} GREGORIUS. Vicesimo tertio Moralium. ¹⁹⁰* − Per eorum etiam personam, Dominus illos intra sanctam Ecclesiam detestatur qui per sacros ordines ad Dominum propinquantes, non in eisdem ordinibus virtutum merita, sed subsidia presentis vite¹⁹¹ exquirunt. Satiatos quippe de panibus Dominum sequi, est de sancta¹⁹² Ecclesia temporalia alimenta sumpsisse; et non pro signis Dominum, sed pro panibus querere, est ad religionis officium non pro augendis virtutibus, sed pro requirendis subsidiis inhiare.^CD ^bj

^bj ¶Fons : Gregorius Magnus , Moralia in Iob , lib. 23 § 25, CCSL 143B, lin. 65 sqq. : «Et per eorum personam dominus illos intra sanctam ecclesiam detestatur qui per sacros ordines ad dominum propinquantes, non in eisdem ordinibus uirtutum merita, sed subsidia uitae praesentis exquirunt; nec cogitant quid uidendo imitari debeant, sed quae compendia percipiendo satientur. Satiatos quippe de panibus dominum sequi est de sancta ecclesia temporalia alimenta sumpsisse. Et non pro signis est dominum, sed pro panibus quaerere, ad religionis officium, non pro augendis uirtutibus, sed pro requirendis subsidiis inhiare». <ex quo> = Alulfus sancti Martini Tornacensis , Liber gregorialis, pars III : Expositio Novi Testamenti, exp. Euang. sec. Ioannem, c. 13, PL 73, 1245. [MM2020]

^CD ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁹⁰ .XXIII.] om. Ed1953

¹⁹¹ Presentis vite] vite presentis La88

¹⁹² Sancta] se in La88

^marg.| {CIO6d3.19} BEDA. − Illi etiam qui in oratione querunt non eterna, sed temporalia, querunt Iesum non propter Iesum, sed propter aliquid aliud. significatur autem mystice quoniam hereticorum conventicula carent hospitio Christi ac discipulorum eius; et dicuntur alie¹⁹³ supervenisse naves¹⁹⁴, quia hereses repentine fuerunt. Per turbam autem, que cognovit quod Iesus non erat ibi, neque discipuli eius, illi designantur qui cognoscentes errores hereticorum, relinquunt¹⁹⁵ eos, et ad veram fidem veniunt.^CE

^CE ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

¹⁹³ Alie] alia ante corr. La88

¹⁹⁴ Alie supervenisse naves] naves alie supervenisse La88

¹⁹⁵ Relinquunt] relinquit La88

Numérotation du verset Io. 6,
distinctio 4

^marg.| {CIO6d4.1} ALCUINUS. − Intellexerant escam istam que permanet in vitam eternam esse opus Dei. Et ideo¹⁹⁶ interrogant quid facerent, ut istum cibum, id est opus Dei¹⁹⁷, operari possint.
Et hoc est quod dicitur :^CF

^CF ¶Codd. : La88 Li449 (66vb) Ed1470 Ed1953 {SD2013} {MM2018}

¹⁹⁶ Ideo] om. La88

¹⁹⁷ Et ideo ... opus Dei] om. hom. Li449

Numérotation du verset Io. 6,28

Dixerunt ergo ad eum¹⁹⁸ : Quid faciemus ut operemur opera Dei?

¹⁹⁸ ad eum Ed1953] om. Ed1470

^marg.| {CIO6d4.2} BEDA. − Id est que precepta servando, poterimus implere opera Dei?^CG

^CG ¶Codd. : Li449 (66vb) La88 Ed1470 Ed1953 {SD2013} {MM2018}

^marg.| {CIO6d4.3} CHRYSOSTOMUS. ¹⁹⁹* {hom.44} . − Hoc autem dicebant, non ut discant et faciant; sed ad cibi exhibitionem eum inducere volentes.^CH

^CH ¶Codd. : Li449 (66vb) La88 Ed1470 Ed1953 {SD2013} {MM2018}

¹⁹⁹ Chrysostomus La88 Li449 ] + In Iohannem Ed1953

^marg.| {CIO6d4.4} THEOPHYLACTUS. − Christus vero, quamvis cognosceret quod eis nihil proderat, tamen propter communem utilitatem respondit, et ostendit eis, immo omnibus hominibus, quod sit opus Dei.^CI ^bk
Unde sequitur :

^bk ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 28), PG 123, 1298B11-16.

^CI ¶Codd. : Li449 (66vb) La88 Ed1470 Ed1953 {SD2013} {MM2018}

Numérotation du verset Io. 6,29

Respondit Iesus et dixit eis : Hoc est opus Dei ut credatis in eum quem misit ille.

^marg.| {CIO6d4.5} AUGUSTINUS. ²⁰⁰ − Non autem dicit : [d] ut credatis ei, sed ut credatis in eum : non enim continuo qui credit ei, credit in eum, nam et demones credebant ei, et non credebant in eum. Et nos credimus Paulo, sed non in Paulum. Credere ergo in eum, est credendo amare, credendo diligere, credendo in eum ire, et eius membris incorporari. Ipsa est²⁰¹ fides quam de nobis exigit Deus, ^{|pecia 15|} ²⁰² que per dilectionem operatur. [b] Discernitur tamen ab operibus fides, sicut dicit Apostolus²⁰³ ^bl : « Iustificari²⁰⁴ hominem per fidem sine operibus legis ». Et sunt opera que videntur bona sine fide Christi, et non sunt bona, quia non referuntur ad eum finem ex quo sunt²⁰⁵ bona; finis enim legis Christus « ad iustitiam omni credenti »^bm; et ideo noluit discernere ab opere fidem; sed ipsam fidem dixit esse opus Dei. Ipsa est enim²⁰⁶ fides que per dilectionem operatur. Nec dixit : hoc est opus vestrum; sed hoc est opus Dei, ut credatis in eum , ut « qui gloriatur, in Domino glorietur »^bn . [a] Credere ergo in eum est manducare cibum qui permanet in vitam eternam. Ut quid paras dentem et ventrem? crede, et manducasti. [c] Quia ergo invitabat eos ad fidem, illi adhuc querebant signa quibus crederent; Iudei enim signa querunt.^CJ ^bo
Et hoc est quod sequitur :

^bl Rm. 3, 28.

^bm Rm. 10, 4.

^bn 2Cor. 10, 17.

^bo ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 12.7-22, CCSL 36, p. 254 : «[a] Hoc est ergo manducare cibum non qui perit, sed qui permanet in uitam aeternam. Vt quid paras dentes et uentrem? Crede, et manducasti. [b] Discernitur quidem ab operibus fides, sicut apostolus dicit : iustificari hominem per fidem sine operibus; et sunt opera quae uidentur bona, sine fide Christi; et non sunt bona, quia non referuntur ad eum finem ex quo sunt bona; Finis enim legis Christus, ad iustitiam omni credenti. Ideo noluit discernere ab opere fidem, sed ipsam fidem dixit esse opus. Ipsa est enim fides quae per dilectionem operatur. Nec dixit : Hoc est opus uestrum; sed : Hoc est opus Dei, ut credatis in eum quem misit ille, ut qui gloriatur, in Domino glorietur. [c] Quia ergo inuitabat eos ad fidem, illi adhuc quaerebant signa quibus crederent. Vide si non Iudaei signa petunt. Dixerunt ergo ei : Quod ergo tu facis signum, ut uideamus et credamus tibi? quid operaris? Parumne erat quod de quinque panibus pasti sunt? Sciebant hoc quidem, sed huic cibo manna de caelo praeferebant». [d] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 29, § 6.33-45, CCSL 36, p. 287 : «Hoc est opus Dei, ut credatis in eum quem ille misit. Vt credatis in eum, non, ut credatis ei. Sed si creditis in eum, creditis ei; non autem continuo qui credit ei, credit in eum. Nam et daemones credebant ei, et non credebant in eum. Rursus etiam de apostolis ipsius possumus dicere : Credimus Paulo, sed non : Credimus in Paulum; Credimus Petro, sed non : Credimus in Petrum. Credenti enim in eum qui iustificat impium, deputatur fides eius ad iustitiam. Quid est ergo credere in eum? Credendo amare, credendo diligere, credendo in eum ire, et eius membris incorporari. Ipsa est ergo fides quam de nobis exigit Deus; et non inuenit quod exigat, nisi donauerit quod inueniat. Quae fides, nisi quam definiuit alio loco apostolus plenissime dicens : Neque circumcisio aliquid ualet, neque praeputium, sed fides quae per dilectionem operatur? Non qualiscumque fides, sed fides quae per dilectionem operatur;haec in te sit, et intelleges de doctrina». [FG2018]

^CJ ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²⁰⁰ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

²⁰¹ Est] enim La88

²⁰² exigit Deus] + « xv pecia » marg. Li449 f. 66va

²⁰³ Dicit apostolus] apostolus dicit La88

²⁰⁴ Iustificari] + per La88 * (eras.)

²⁰⁵ Sunt] sint La88

²⁰⁶ Est enim] enim est La88

Numérotation du verset Io. 6,30

Dixerunt ergo ei : Quod ergo tu facis signum ut videamus et credamus tibi? Quid operaris?

^marg.| {CIO6d4.6} CHRYSOSTOMUS. ²⁰⁷* {hom.44} . − Nihil irrationabilius quam ut²⁰⁸, signo pre manibus existente, quasi nullo iam signo facto, hoc dicant. neque²⁰⁹ electionem signi fiendi Domino permittunt; sed in necessitatem eum estimant ducere, ut nullum aliud faciat signum quam tale quale factum est in eorum parentibus.^CK
Unde subditur ²¹⁰ :

^CK ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²⁰⁷ Chrysostomus La88 Li449 ] + In Iohannem Ed1953

²⁰⁸ Ut] om. La88

²⁰⁹ Neque] enim + eras. La88

²¹⁰ Subditur] subdunt La88

patres nostri manducaverunt manna in deserto.

^marg.| {CIO6d4.7} ALCUINUS. ²¹¹ − Et ne videatur manna aliquo modo contemnendum²¹², auctoritate Psalmi^bp illud extollunt, dicentes : sicut scriptum est, panem de celo dedit ²¹³ eis manducare .^CL

^bp Ps. 78, 24.

^CL ¶Codd. : Li449 (67rb) La88 Ed1470 Ed1953 {SD2013} {MM2018}

²¹¹ Alcuinus Li449 ] om. La88

²¹² Contemnendum Li449 ] contemnendo La88

²¹³ dedit] dedi Li449

^marg.| {CIO6d4.8} CHRYSOSTOMUS. ²¹⁴* {hom.44} . − Multis quidem factis signis et in Egypto et in mari Rubro et in deserto, huius maxime meminerunt quod valde concupiscebant propter ventris tyrannidem. Neque autem dicunt quod Deus hoc fecit, ne²¹⁵ videantur eum exequare Deo, neque Moysen inducunt ut non videantur Christum deprimere; sed medium ponunt dicentes :^CM

^CM ¶Codd. : La88 Ed1470 Ed1953 {SD2013} {MM2018}

²¹⁴ Chrysostomus Ed1470 La88 ] + In Ioannem Ed1953

²¹⁵ Ne Ed1470 Ed1953] ut non La88

Numérotation du verset Io. 6,31

Patres nostri manducaverunt manna²¹⁶.

²¹⁶ manna] + etc. Li449

^marg.| {CIO6d4.9} AUGUSTINUS. ²¹⁷ − Vel aliter ²¹⁸. Dominus Iesus talem se dicebat ut se Moysi preponeret : non enim est ausus²¹⁹ Moyses de se dicere, quod daret cibum qui non perit. Attendebant itaque quanta fecisset Moyses; adhuc aliqua maiora volebant fieri, quasi dicant : tu promittis cibum qui non perit et non talia operaris qualia Moyses. Panes hordeaceos ille non dedit, sed manna de celo.^CN ^bq

^bq ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 12.24-49, CCSL 36, p. 254-255 : «Dominus autem Iesus talem se dicebat, ut Moysi praeponeret. Non enim ausus est Moyses de se dicere quod daret cibum non qui perit, sed qui permanet in uitam aeternam. Aliquid plus iste promittebat quam Moyses. Per Moysen quippe promittebatur regnum, et terra fluens lac et mel, temporalis pax, abundantia filiorum, salus corporis, et cetera omnia, temporalia quidem, in figura tamen spiritalia, quia ueteri homini in Vetere Testamento promittebantur. Adtendebant ergo promissa per Moysen, et adtendebant promissa per Christum. Ille plenum uentrem promittebat in terra, sed cibo qui perit; iste promittebat cibum non qui perit, sed qui permanet in aeternum. Adtendebant eum plus promittentem, et quasi nondum uidebant maiora facientem. Adtendebant itaque qualia fecisset Moyses, et adhuc aliqua maiora uolebant fieri ab eo qui tam magna pollicebatur. Quid, inquiunt, facis, ut credamus tibi? Et ut noueris quia miracula illa huic miraculo comparabant, et ideo quasi minora ista iudicabant quae faciebat Iesus : Patres, inquiunt, nostri manna manducauerunt in deserto. Sed quid est manna? Forte contemnitis. Sicut scriptum est : Dedit Ulis manna manducare. Per Moysen patres nostri panem de caelo acceperunt, et non eis dictum est a Moyse : Operamini cibum non qui perit, Tu promittis cibum non qui perit, sed qui permanet in uitam aeternam, et non talia opera operaris qualia Moyses. Panes hordeaceos ille non dedit, sed dedit manna de caelo». [FG2018]

^CN ¶Codd. : La88 Ed1470 Ed1953 {SD2013} {MM2018}

²¹⁷ Augustinus La88 Li449 Ed1470] + In Ioannem Ed1953

²¹⁸ Augustinus - Vel aliter Ed1953 ] Augustinus Li449 , inv. Ed1470

²¹⁹ Est ausus] ausus est La88 Ed1470

^marg.| {CIO6d4.10} CHRYSOSTOMUS. ²²⁰* {hom.44} . − Licebat autem Domino dicere, quoniam Moyse maiora miracula fecit²²¹; sed non erat tempus horum verborum nunc; sed unum erat ad quod studebat, scilicet ducere eos ad escam spiritualem.
Unde sequitur :

²²⁰ Chrysostomus La88 ] + In Ioannem Ed1953

²²¹ Fecit] feci La88

Numérotation du verset Io. 6,32

Dicit ergo eis Iesus : Amen, amen, dico vobis : Non Moyses dedit vobis panem de celo, sed Pater meus dat vobis panem de celo verum.

^marg.| An non ex celo erat manna? Qualiter igitur ex celo dicitur? sicut et volucres celi dicuntur, et sicut dicitur^br : « Intonuit de celo Dominus ». Panem autem non verum vocavit²²² illum, non quia falsum erat miraculum de manna; sed quia figura erat, non veritas. Non dixit : non Moyses dedit, sed ego; sed pro Moyse quidem Deum, pro manna vero seipsum posuit.^CO

^br Ps. 17, 14.

^CO ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²²² Vocavit] vocat La88

^marg.| {CIO6d4.11} AUGUSTINUS. ²²³ − Quasi dicat ²²⁴ : [b] Illud manna hoc significabat, scilicet [a] cibum de quo paulo ante locutus sum [c] et omnia signa mea erant. Signa mea dilexistis; quod significatur, contemnitis. Deus enim dat panem quem significavit manna, ipsum scilicet Dominum Iesum Christum.
Unde sequitur :

²²³ Augustinus Li449 Ed1470] + In Ioannem Ed1953

²²⁴ dicat] scrips., d. Li449 , diceret Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,33

Panis enim verus est qui de celo descendit et dat vitam mundo²²⁵.^CP ^bs

^bs ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 13.8-16, CCSL 36, p. 255 : «Verus ergo ille panis est qui dat uitam mundo; et ipse cibus est [a] de quo paulo ante locutus sum : Operamini cibum non qui perit, sed qui permanet in uitam aeternam.Ergo et [b] illud manna hoc significabat, [c] et illa omnia signa mea erant. Signa mea dilexistis; qui significabatur, contemnitis?Non ergo Moyses dedit panem de caelo; Deus dat panem. Sed quem panem? forte manna? Non, sed panem quem significant manna, ipsum scilicet Dominum Iesum. Pater meus dat uobis panem uerum. Panis enim Dei est qui descendit de caelo, et dat uitam mundo. Dixerunt ergo ad eum : Domine, da nobis semper panem hunc». [FG2018]

^CP ¶Codd. : Li449 La88 , <alibi posita> : Ed1470 Ed1953 {SD2013} {MM2018}

²²⁵ mundo] + CIO6d4.14 (Beda : Non quidem ... mundi) Ed1470 Ed1953

^marg.| {CIO6d4.12} THEOPHYLACTUS. − Seipsum dicit panem verum, quia principale significatum per manna est²²⁶ unigenitus Dei Filius, homo factus. manna namque interpretatur quid est hoc? Nam Iudei videntes, stupefacti, unus ad alium dicebant : Quid est hoc? Filius autem Dei factus homo ipse est potissimum admirativum manna, ita ut cuilibet contingat querere : quid est hoc? Quomodo Filius Dei, Filius hominis est? Quomodo ex duabus naturis una fit²²⁷ persona?^CQ ^bt

^bt ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 33), PG 123, 1300A11–B9. [CGC2014]

^CQ ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²²⁶ Est] ipse + La88

²²⁷ Fit] sit La88

^marg.| {CIO6d4.13} ALCUINUS. − Qui per assumptam humanitatem descendit de celo et, per assumentem divinitatem, dat vitam mundo ^CR .^bu

^bu ¶Fons : <revera> : Anselmus Laudunensis , Glosae super Io. (Io. 6, 32-33), CCCM 267, p. 112.345 sqq. : «Pater, inquit, non dat manna, sed illum quem significat manna, uidelicet Christum, qui per assumptam humanitatem DESCENDIT DE CAELO, et per assumentem diuinitatem DAT VITAM MVNDO».
<cuius fons> Heiricus Autissiodorensis , Homiliae per circulum anni, pars hiemalis, hom. 46, CCCM 116A, lin. 120 sqq. : «Non, inquit, Moyses dedit uobis panem de caelo, sed pater meus dat uobis panem de caelo : non manna, sed illum quem significabat manna, Christum uidelicet, qui per assumptam humanitatem descendit de caelo, et per assumentem diuinitatem dat uitam mundo».
¶Paral. CMTpro.15 [MM2020]

^CR ¶Codd. : Li449 (67va) La88 Ed1470 Ed1953 {SD2013} {MM2018}

^marg.| {CIO6d4.14} BEDA. − Non quidem elementis sed hominibus habitatoribus mundi.^CS*

^CS ¶Codd. : Li449 (67va) La88 (182ra) post § Erreur ! Source du renvoi introuvable. : Ed1470 Ed1953 {SD2013}Erreur ! Source du renvoi introuvable. {FG2018} {MM2018}

^marg.| {CIO6d4.15} THEOPHYLACTUS. − Hic autem panis vita secundum naturam existens, tamquam vivi Patris Filius, proprium opus facit, quia vivificat cuncta. Sicut enim panis ex terra infirmam naturam carnis conservat, sic et Christus per spiritus operationes vivificat animam, et etiam corpus incorruptibile facit, nam per eius resurrectionem corporalis confertur incorruptio. Et ideo dicit quod : D at vitam mundo. ^CT ^bv

^bv ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 33), PG 123, 1300B9–C2. [CGC2014]

^CT ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d4.16} CHRYSOSTOMUS. ²²⁸* {hom.44} . − Non Iudeis solum, sed orbi terrarum. illi vero inferius adhuc inspiciebant.
Unde sequitur :

²²⁸ Chrysostomus La88 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,34

Dixerunt ergo ad eum : Domine semper da nobis hunc panem.

^marg.| Dicente autem eo, quoniam Pater meus dat vobis panem, non dixerunt : roga ut det, sed da nobis .^CU

^CU ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d4.17} AUGUSTINUS. ²²⁹ − Sicut enim Samaritana, cui dictum est^bw : « Qui biberit de hac aqua, non sitiet umquam », secundum corpus accipiens, et carere indigentia volens : « Da mihi, inquit, Domine²³⁰, de hac aqua »^bx , sic et isti dicunt da nobis panem qui reficiat et non²³¹ deficiat.^CV ^by

^bw Io. 4, 14.

^bx Io. 4, 15.

^by ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 13.16-20, CCSL 36, p. 255 : «Quomodo mulier illa Samaritana, cui dictum est : Qui biberit de hac aqua, non sitiet umquam, continuo illa secundum corpus accipiens, sed tamen carere indigentia uolens : Da mihi, inquit, Domine, de hac aqua, sic et isti, Domine, da nobis panem hunc, qui nos reficiat, nec deficiat». [FG2018]

^CV ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²²⁹ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

²³⁰ Inquit Domine] Domine inquit La88

²³¹ Et non] nec La88

Numérotation du verset Io. 6,
distinctio 5

^marg.| {CIO6d5.1} CHRYSOSTOMUS. ²³²* {hom.44} . − De reliquo Dominus in mysteriorum traditionem eos inducturus est; et primo de deitate sua loquitur
Unde dicitur :

²³² Chrysostomus La88 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,35

Dixit autem eis Iesus : Ego sum panis vite.

^marg.| Non²³³ enim hoc de corpore eius dictum est; de illo enim in fine dicit : panis quem ego dabo²³⁴ caro mea est. sed interim de divinitate loquitur : etenim caro propter Domini²³⁵ verbum panis est, quod spiritum ipsum suscipienti panis celestis fit.^CW

^CW ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²³³ Non] neque La88

²³⁴ Dabo] do La88

²³⁵ Domini] deum La88

^marg.| {CIO6d5.2} THEOPHYLACTUS. − Non autem dixit : Ego sum panis nutrimenti, sed vite : quia enim cuncta mortifera erant²³⁶, vivificavit nos Christus per seipsum. Est autem panis non consuete vite, sed illius que morte non resecatur. ^CX ^bz
Unde subditur :

^bz ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 35), PG 123, 13008–1301A3. [CGC2014]

^CX ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²³⁶ erant] erat La88

Qui venit ad me non esuriet et qui credit in me non sitiet in eternum.

^marg.| {CIO6d5.3} AUGUSTINUS. ²³⁷* − Qui venit ad me , hoc est qui credit in me, et quod dixit non esuriet , hoc intelligendum est : et non sitiet umquam ; utroque enim significatur eterna illa²³⁸ satietas, ubi nulla est egestas.^CY ^ca

^ca ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 14.16-20, CCSL 36, p. 255 : «Qui uenit ad me, hoc est quod ait, et qui credit in me; et quod dixit : non esuriet, hoc intellegendum est : non sitiet umquam. Vtroque enim illa significatur aeterna satietas, ubi nulla est egestas». [FG2018]

^CY ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²³⁷ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

²³⁸ Significatur eterna illa] illa significatur eterna La88

^marg.| {CIO6d5.4} THEOPHYLACTUS. − Vel non sitiet neque esuriet; id est ad verbum Dei audiendum neque tediosus efficietur, neque sitiet siti intellectuali : quasi non habeat aquam baptismi et sanctificationem per spiritum factam.^CZ ^cb

^cb ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 35), PG 123, 1301A4-8. [CGC2014]

^CZ ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d5.5} AUGUSTINUS. ²³⁹ − Panem igitur de celo desideratis : ante vos habetis, sed non manducatis.^DA ^cc
Unde sequitur :

^cc ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 14.6-9, CCSL 36, p. 255 : «Panem de caelo desideratis; ante uos habetis, et non manducatis. Sed dixi uobis, quia et uidistis me, et non credidistis». [FG2018]

^DA ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²³⁹ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,36

Sed dixi vobis quia vidistis me et non credidistis.

^marg.| {CIO6d5.6} ALCUINUS. − Quasi dicat : Non ideo hoc dixi quod vos sciam hoc pane satiandos, sed potius ad improperium vestre incredulitatis dico, quia videtis et non creditis.^DB

^DB ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d5.7} CHRYSOSTOMUS. {hom.44} . − Vel per hoc quod dicit dixi vobis , insinuat testimonium scripturarum, de quo²⁴⁰ dixerat^cd : « Ille sunt que testimonium perhibent²⁴¹ de me ». Et iterum dixerat^ce : « Quoniam veni in nomine Patris mei, et non suscepistis me ». Hoc autem quod dicit quia vidistis me , signa occulte insinuat.^DC

^cd Io. 5, 39.

^ce Io. 5, 43.

^DC ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²⁴⁰ Quo] supra + La88

²⁴¹ Perhibent] perhibet L8

^marg.| {CIO6d5.8} AUGUSTINUS. ²⁴² − [b] Sed non ideo ego populum Dei perdidi, [a] quia vos vidistis et non credidistis.^DD ^cf
Unde sequitur :

^cf ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 14.7-12, CCSL 36, p. 255 : «Sed dixi uobis, [a] quia et uidistis me, et non credidistis. [b] Sed non ideo ego populum perdidi. Numquid enim infidelitas uestra fidem Dei euacuauit? Vide enim quod [c] sequitur : Omne quod dat mihi Pater , ad me ueniet; et eum qui uenerit ad me, non eiciam foras». [FG2018]

^DD ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²⁴² Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,37

Omne quod dat mihi Pater, ad me veniet, et eum qui venit ad me, non eiiciam foras.

^marg.| {CIO6d5.9} BEDA. − Absolute dicit omne , ut ostenderet plenitudinem fidelium. Hi autem sunt quos Pater dat Filio, quando per occultam inspirationem facit eos credere in Filium.^DE

^DE ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d5.10} ALCUINUS. − Quemcumque ergo Pater traxerit ad hoc ut credat in me, veniet per fidem ad me, ut mihi iungatur; et eum qui passibus fidei et bone operationis veniet ad me, non eiiciam foras; id est in secreto pure conscientie mecum morabitur, et tandem recipiam eum in eterna beatitudine.^DF

^DF ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d5.11} AUGUSTINUS. ²⁴³ − Illud enim intus, unde non exitur foras, est magnum penetrale et dulce secretum, sine tedio, sine amaritudine malarum cogitationum, sine interpellatione temptationum et dolorum de quo dicitur ^cg : « Intra in gaudium Domini tui ».^DG ^ch

^cg Mt. 25, 21.

^ch ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 14.12-17, CCSL 36, p. 255 : «Quale est intus illud, unde non exitur foras? Magnum penetrale, et dulce secretum. O secretum sine taedio, sine amaritudine malarum cogitationum, sine interpellatione tentationum et dolorum ! Nonne illud secretum est quo intrabit ille, cui dicturus est Dominus seruo bene merito : Intra in gaudium domini tui?». [FG2018]

^DG ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²⁴³ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO6d5.12} CHRYSOSTOMUS. {hom.44} . − Per hoc autem quod dicit : quod dat mihi Pater , ostendit quoniam non contingens res est credere in Christum, neque cogitationibus humanis perficitur; sed ea que desuper revelatione indiget, et anima devota suscipiente revelationem : unde non sunt ab accusatione eruti quibus non dat Pater; indigemus enim et ea que ex nobis est voluntate ad credendum. Per hoc autem tangit incredulitatem eorum, ostendens quoniam qui non credit²⁴⁴ ei, voluntatem transgreditur Patris. Paulus autem ait^ci quod²⁴⁵ ipse eos tradiderit Patri : Cum tradiderit regnum Deo et patri. sicut igitur Pater dans non privat seipsum, sic nec Filius tradens. Dicitur autem Filius tradere, quoniam per eum ad Patrem adducimur. et de Patre dictum est^cj : « Per quem vocati estis in societatem Filii eius ». Sic igitur qui venit ad me salvabitur, quia pro his veni et carnem assumpsi.
Unde sequitur :

^ci 1Cor. 15, 24.

^cj 1Cor. 1, 9.

²⁴⁴ Credit] credat La88

²⁴⁵ Quod] quoniam La88

Numérotation du verset Io. 6,38

Quia descendi de celo, non ut faciam voluntatem meam sed voluntatem eius qui misit me.

^marg.| Quid dicis? alia sunt tua, et que illius? ne igitur hoc aliquis suspicetur, subiunxit : Hec est autem voluntas eius qui misit me, ut omnis qui videt Filium et credit in eum, habeat vitam eternam. Per hoc autem et Filius vult, quia « Filius quos vult vivificat »^ck . Quid est igitur quod dicit? non aliud acturus veni quam quod Pater vult, quasi non habens divisam voluntatem a Patre : omnia enim que Patris sunt, mea sunt. sed hoc non dixit; sed in fine reservat; excelsa enim interim occultat.^DH

^ck Io. 5, 21.

^DH ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d5.13} AUGUSTINUS. ²⁴⁶ − [a] Vel aliter. Quare non eiciat foras, subiungit dicens : Q uia descendi de celo, non ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem eius qui misit me . Propterea enim anima a Deo exiit, quia superba erat. Superbia enim eiecti sumus, humilitate regredimur. [b] Medicus enim quando egritudinem discutit, si curet quod per aliquam causam factum est, et ipsam causam non curet, ad tempus videtur mederi, sed causa manente, morbus repetitur. Ut ergo causa omnium morborum curaretur, id est superbia, descendit, et humilis factus est Filius Dei. Quid superbis, homo? Filius Dei propter te humilis factus est. Puderet te fortasse imitari humilem hominem; saltem imitare humilem Deum : [d] hec est enim commendatio humilitatis. [c] non veni facere voluntatem meam, sed voluntatem eius qui misit me : [e] superbia quippe facit voluntatem suam, humilitas voluntatem Dei.^DI ^cl

^cl ¶Fons : [a] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 15.18-32, CCSL 36, p. 256 : «Ipsa est ergo causa quare non eicias eum foras qui uenit ad te, quia non uoluntatem tuam facere descendisti de caelo, sed uoluntatem eius qui te misit? Ipsa. Quid quaerimus utrum ipsa sit? Ipsa est, ipse loquitur. Non enim nobis fas est aliud suspicari quam loquitur : Qui uenerit ad me, non eiciam foras. Et quasi quaereres : Quare? Quia non ueni facere uoluntatem meam, sed uoluntatem eius qui misit me. Timeo ne foras propterea exierit anima a Deo, quia superba erat; immo non dubito. [...] Etenim intrare intro, appetere intima; proicere intima, foras exire est. Intima proicit superbus, intima appetit humilis. Si superbia eicimur, humilitate regredimur». Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 16.2-26, CCSL 36, p. 256-257 : «[b] Medicus quando aegritudinem discutit, si curet quod per aliquam causam factum est, et ipsam causam qua factum est non curet, ad tempus uidetur mederi, causa manente morbus repetitur. Verbi gratia, ex presses hoc dicam : humor in corpore scabiem uel ulcera gignit; in corpore fit magna febris, et non paruus dolor; exhibentur quaedam medicamenta quae scabiem compescant et feruorem illum ulceris sedent; et adhibentur et proficiunt; uides hominem qui fuit ulcerosus et scabiosus, sanatum; sed quia humor ille non eiectus est, rursus ad ulcus reditur. Cognoscens hoc medicus, purgat humorem, detrahit causam, et nulla erunt ulcera. Vnde abundat iniquitas? Per superbiam. Cura superbiam, et nulla erit iniquitas. Vt ergo causa omnium morborum curaretur, id est superbia, descendit et humilis factus est Filius Dei. Quid superbis, homo? Deus propter te humilis factus est. Puderet te fortasse imitari humilem hominem, saltem imitare humilem Deum. Venit Filius Dei in nomine, et humilis factus est; praecipitur tibi ut sis humilis, non tibi praecipitur ut ex homine fias pecus; ille Deus factus est homo; tu, homo, cognosce quia es homo; tota humilitas tua, ut cognoscas te. Ergo quia humilitatem docet Deus, dixit : [c] Non ueni facere uoluntatem meam, sed eius uoluntatem qui misit me. [d] Haec enim commendatio humilitatis est. [e] Superbia quippe facit uoluntatem suam; humilitas facit uoluntatem Dei». [FG2018]

^DI ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²⁴⁶ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO6d5.14} HILARIUS. Tertio de Trinitate. ²⁴⁷* − Non igitur hoc dicit quia faciat quod non velit sed obedientiam suam sub effectu paterne voluntatis ostendit, volens ipse voluntatem Patris explere.^DJ ^cm

^cm ¶Fons : Hilarius Pictaviensis , De Trinitate, lib. 3, CCSL 62, c. 9.6 sqq. : «Non quod nolit et ille quod faciat, sed oboedientiam suam sub effectu paternae uoluntatis ostendit, uolens ipse uoluntatem Patris explere».
¶Paral. Cf. Thomas de Aquino, In Io., 6, lect. 4, n° 923, p. 174.26 : «Sciendum est autem, quod in Christo fuit duplex voluntas. Una secundum humanam naturam, quae est sibi propria, et natura, et voluntate patris; alia secundum naturam divinam, quae est eadem cum voluntate patris.Voluntatem ergo suam, scilicet humanam, ordinavit sub voluntate divina, quia obedientiam suam sub effectu paternae voluntatis ostendit ipse, volens voluntatem patris explere». [MM2020]

^DJ ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²⁴⁷ .III.] om. Ed1953

^marg.| {CIO6d5.15} AUGUSTINUS. ²⁴⁸ − [a] Ideo ergo qui ad ²⁴⁹ me venerit, non eiciam eum foras quia non veni facere voluntatem meam . Humilis veni humilitatem docere : qui ad me venit incorporatur mihi et humilis fit, quia non faciet voluntatem suam, sed Dei; et ideo non eicitur foras, quia cum superbus esset, proiectus est foras, [b] ad me enim venire non potest nisi humilis : non mittitur foras nisi superbia; qui servat humilitatem, non labitur a veritate. Quare autem ideo non eiciat foras qui venit ad illum, quia non venit facere voluntatem suam, ostendit cum subdit : [c]

²⁴⁸ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

²⁴⁹ Ad] + in marg. La88

Numérotation du verset Io. 6,39

Hec est enim voluntas eius qui misit me Patris, ut omne quod dedit mihi Pater non perdam ex eo.

^marg.| Opse illi datus est qui servat humilitatem. Non est voluntas in conspectu Patris, « ut pereat unus de pusillis »^cn . De tumentibus potest perire, de pusillis nihil perit : quia « nisi fueritis sicut pusillus iste, non intrabitis in regnum celorum »^co .^DK ^cp

^cn Mt. 18, 14.

^co Mt. 18, 3.

^cp ¶Fons : [a] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 16.26-33, CCSL 36, p. 257 : «Ideo qui ad me uenerit, non eiciam foras. Quare? Quia non ueni facere uoluntatem meam, sed uoluntatem eius qui misit me. Humilis ueni, humilitatem docere ueni, magister humilitatis ueni; qui ad me uenit, incorporatur mihi; qui ad me uenit, humilis fit; qui mihi adhaeret, humilis erit, quia non facit uoluntatem suam, sed Dei; et ideo non eicietur foras, quia cum superbus esset, proiectus est foras». [b] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 18.12-18, CCSL 36, p. 258 : «Humilitatem doceo, ad me uenire non potest nisi humilis. Non mittit foras nisi superbia; quomodo exit foras qui seruat humilitatem, et non labitur a ueritate? Dicta sunt quanta dici potuerunt de abscondito sensu, fratres; satis enim hic latet sensus, et nescio utrum congruis uerbis a me sit depromtus et exsculptus, quare ideo non eiciat foras qui uenit ad illum, quia non uenit facere uoluntatem suam, sed uoluntatem eius qui misit eum». [c] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 19.1-9, CCSL 36, p. 258-259 : «Haec est autem, inquit, uoluntas eius qui misit me Patris, ut omne quod dedit mihi, non perdam ex eo. Ipse illi datus est, qui seruat humilitatem; hunc accipit; qui non seruat humilitatem, longe est a magistro humilitatis. Vt omne quod dedit mihi, non perdam ex eo. Sic non est uoluntas in conspectu Patris uestri, ut pereat unus de pusillis istis. De tumentibus potest perire, de pusillis nihil perit, quia nisi fueritis sicut pusillus iste, non intrabitis in regnum caelorum». [FG2018]

^DK ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d5.16} AUGUSTINUS. De correptione et gratia. ²⁵⁰ {cap.9} . − Qui ergo in Dei²⁵¹ providentissima dispositione presciti, predestinati, vocati, iustificati, glorificati sunt, etiam nondum renati, sed et²⁵² nondum nati, iam Filii Dei sunt et omnino perire non possunt. Hi enim vere veniunt ad Christum. Ab illo ergo datur etiam perseverantia in bono usque in finem. Neque enim datur nisi eis qui non peribunt quoniam qui non perseverant peribunt.^DL

^DL ¶Codd. : La88 (182vb) Li449 (68va-vb) Ed1953 {SD2013} {FG2018} {MM2018}

²⁵⁰ correptione Ed1953 ] corpe La88 *, correctione La88 ² Li449

²⁵¹ in Dei Li449 Ed1953 ] Iudei La88

²⁵² et] etiam La88 Li449

^marg.| {CIO6d5.17} CHRYSOSTOMUS. ²⁵³* {hom.44} . − Per hoc autem quod dicit : non perdam ex eo , non ostendit se indigere eorum cura; sed hoc dicit propter eorum salutem. Postquam autem dixerat : non perdam ex eo ^cq et : non eiiciam foras ^cr , subiungit : sed resuscitem eum in novissimo die , quia in resurrectione communi mali eicientur, secundum illud^cs : « Tollite eum, et eiicite eum in tenebras exteriores ». Ipsi etiam perdentur, secundum illud^ct : « Qui potest animam et corpus perdere in gehennam ». Ideo autem multoties resurrectionem inducit, ut non ex solis rebus presentibus iudicent Dei providentiam, sed aliam exspectent vitam.^DM

^cq Io. 6, 39.

^cr Io. 6, 37.

^cs Mt. 22, 13.

^ct Mt. 10, 28.

^DM ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²⁵³ Chrysostomus La88 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO6d5.18} AUGUSTINUS. ²⁵⁴ − [b] Videte autem quemadmodum et hic geminam illam resurrectionem designet. Qui venit ad me, modo resurget humilis factus in membris meis.
Sequitur autem :

²⁵⁴ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

Sed resuscitabo illum in novissimo die.

^marg.| [a] Ad exponendum autem quod dixerat ^cu : Omne quod dedit mihi Pater , et iterum quod dixerat ^cv : Non perdam ex eo , [c] subiungit :

^cu Io. 6, 39.

^cv Io. 6, 39.

Numérotation du verset Io. 6,40

Hec est enim voluntas Patris mei qui misit me, ut omnis qui videt Filium et credit in eum, habeat vitam eternam.

^marg.| Superius dixit^cw : « Qui audit verbum meum, et credit ei qui misit me »; modo autem : qui videt Filium et credit in eum. Non dixit : et credit in Patrem : hoc est enim credere in Filium, quod et in Patrem : quia sicut Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et Filio « vitam habere in semetipso »^cx ut sic omnis qui videt Filium et credit in eum, habeat vitam eternam, credendo et transeundo ad vitam, tamquam prima illa resurrectione; et quia ipsa non est sola, subiungit de secunda :^DN ^cy

^cw Io. 5, 24.

^cx Io. 5, 26.

^cy ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 25, § 19.10-26, CCSL 36, p. 259 : «[a] Omne quod dedit mihi Pater , non perdam ex eo; sed resuscitabo illud in nouissimo die. [b] Videte quemadmodum et hic geminam illam resurrectionem delineet. Qui uenit ad me, modo resurgit humilis factus in membris meis; sed et resuscitabo eum in nouissimo die, secundum carnem. [c] Haec est enim uoluntas Patris mei qui misit me, ut omnis qui uidet Filium, et credit in eum, habeat uitam aeternam; et ego resuscitabo eum in nouissimo die. Superius dixit : Qui audit uerbum meum, et credit ei qui misit me; modo autem : Qui uidet Filium, et credit in eum. Non dixit : Videt Filium, et credit in Patrem; hoc est enim credere in Filium, quod et in Patrem. Quia sicut habet Pater uitam in semetipso, sic dedit et Filio uitam habere in semetipso. Vt omnis qui uidet Filium, et credit in eum, habeat uitam aeternam, credendo et transeundo ad uitam, tamquam prima illa resurrectione. Et quia non est sola, et resuscitabo ego eum, inquit, in nouissimo die». [FG2018]

^DN ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

Et ego resuscitabo eum in novissimo die.

Numérotation du verset Io. 6,

^prol.| [Io. 6, 44-52 legitur in octava Pentecostes feria 4; cf. Ordinarium OP 689 = Cist. 90 = Rom.]

^marg.| {CIO6d6.1} CHRYSOSTOMUS. ²⁵⁵* {hom.45} . − Iudei existimantes se comestione carnali potiri, non turbabantur, usquequo postea diffisi sunt.
Unde dicitur :

²⁵⁵ Chrysostomus La88 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,41

Murmurabant ergo Iudei de illo quia dixisset : Ego sum panis vivus qui de celo descendi.

^marg.| V idebantur quidem turbari in hoc quod dixerat eum de celo descendisse; sed non hoc erat quod turbationem faciebat, sed hoc quod non exspectabant potiri²⁵⁶ mensa corporali. Adhuc tamen eum venerabantur, quia recens erat signum; et propterea non manifeste ei contradicebant, sed murmurando suam turbationem ostendebant. Quid autem murmurando dixerint?^DO

^DO ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2020}

²⁵⁶ potiri] poti Li449

Subditur :

Numérotation du verset Io. 6,42

Et dicebant : Nonne hic est Iesus Filius Ioseph, cuius nos²⁵⁷* novimus patrem et matrem? Quomodo ergo dicit hic : Quia de celo descendi²⁵⁸*?

²⁵⁷ nos] om. Ed1953

²⁵⁸ de celo – descendi] inv. Ed1953

^marg.| {CIO6d6.2} AUGUSTINUS. ²⁵⁹ − Longe autem isti erant a pane de celo, nec eum esurire noverant²⁶⁰. Panis enim iste interioris hominis querit esuriem.^DP ^cz

^cz ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 1.6-9, CCSL 36, p. 259 : «Isti a pane de caelo longe erant, nec eum esurire nouerant. Fauces cordis languidas habebant, auribus apertis surdi erant, uidebant et caeci stabant. Panis quippe iste interioris hominis quaerit esuriem; unde alio loco dicit : Beati qui esuriunt et sitiunt iustitiam, quoniam ipsi saturabuntur». [FG2018]*

^DP ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2020}*

²⁵⁹ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

²⁶⁰ noverant] noverat La88

^marg.| {CIO6d6.3} CHRYSOSTOMUS. {hom.45} − Manifestum enim est²⁶¹* quoniam mirabilem eius nondum sciverant generationem; propterea eum adhuc Filium Ioseph dicunt. Sed non increpantur. Non enim respondit eis : non sum Filius Ioseph, quia non poterant illum mirabilem partum audire. Si vero eum²⁶² qui secundum carnem, non poterant manifeste audire, multo magis nec superiorem ineffabilem.^DQ

^DQ ¶Codd. : La88 Li449 Mt366 Ed1953 {SD2013} {MM2024}

²⁶¹ enim est] inv. Li449² Ed1953

²⁶² eum] illum Mt366

^marg.| {CIO6d6.4} AUGUSTINUS. ²⁶³ − [b] Ab hominibus enim carnem assumpsit, sed non more hominum. Nam Patrem habens in celo, matrem elegit in terra, et illic natus sine matre, et hic sine Patre. [a] Quid ergo talibus murmurantibus respondit subditur :

²⁶³ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,43

Respondit ergo Iesus, et dixit eis : Nolite murmurare invicem.

^marg.| Q uasi dicat : scio quare non esuritis sic, ut istum panem non intelligatis neque queratis.

Numérotation du verset Io. 6,44

Nemo potest venire ad me, nisi Pater qui misit me traxerit illum²⁶⁴.

²⁶⁴ Illum] eum La88

^marg.| Magna gratie commendatio : nemo venit nisi tractus. Quem trahat et quem non trahat, quare illum trahat et illum non trahat, noli velle iudicare, si non vis errare. semel accipe, et intellige; si ²⁶⁵ non traheris, ora ut traharis²⁶⁶.^DR ^da

^da ¶Fons : [a] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 2.1-9, CCSL 36, p. 260 : «Quid ergo talibus murmurantibus respondit Iesus? Nolite murmurare ad inuicem. Tamquam dicens : Scio quare non esuriatis, et istum panem non intellegatis neque quaeratis. Nolite murmurare ad inuicem; nemo potest uenire ad me, nisi Pater qui misit me, traxerit eum. Magna gratiae commendatio ! Nemo uenit nisi tractus. Quem trahat et quem non trahat, quare illum trahat et illum non trahat, noli uelle iudicare, si non uis errare. Semel accipe, et intellege : Nondum traheris? Ora ut traharis». [b] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 10.9-11, CCSL 36, p. 264 : «Ab hominibus enim carnem assumsit, sed non more hominum. Nam Patrem habens in caelo, matrem elegit in terra; et illic natus sine matre, et hic sine Patre». [FG2018]

^DR ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²⁶⁵ Si] om. La88

²⁶⁶ traharis] traheris Li449

^marg.| {CIO6d6.5} CHRYSOSTOMUS. {hom.45} . − Hic autem insiliunt manichei dicentes, quoniam nihil in nobis est positum. sed hoc non quod in nobis est destruit, sed ostendit nos divino auxilio indigentes : ostendit enim hic non eum qui invitus venit, sed eum qui multam patitur oppugnationem.^DS

^DS ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d6.6} AUGUSTINUS. ²⁶⁷ − [a] Si enim ²⁶⁸* inviti trahimur ad Christum²⁶⁹, inviti credimus; ergo violentia adhibetur²⁷⁰, non voluntas excitatur sed intrare quisquam Ecclesiam potest nolens; credere non potest nisi volens : « corde enim creditur ad iustitiam »^db . [b] Si ergo invitus venit qui trahitur, non credit. Si non credit, non venit. Non enim ad Christum ambulando currimus, sed credendo; nec motu corporis, sed voluntate cordis accedimus. [c] Ergo voluntate traheris. Quid est autem trahi voluntate? « Delectare in Domino, et dabit tibi petitiones cordis tui »^dc . Est quedam voluptas cordis, cui dulcis est panis ille celestis. Porro si poete dicere licuit : « Trahit sua quemque voluptas »^dd , quanto fortius nos dicere debemus trahi²⁷¹ hominem ad Christum, qui delectatur veritate, beatitudine, iustitia, sempiterna vita, quod totum Christus est? An vero habent corporis sensus voluptates suas, et animus deseritur a voluptatibus suis? Da amantem, desiderantem, ferventem, fonti eterne patrie suspirantem; et scit quid dicam. [d] Sed quare voluit dicere quem traxerit Pater ? Si trahendi sumus, ab illo trahamur cui dicit quedam que diligit : « Trahe me post te »^de . Sed quid intelligi voluit advertamus. Trahit Pater ad Filium eos qui propterea credunt in Filium, quia eum cogitant Patrem habere Deum. Deus enim Pater equalem sibi genuit Filium : et qui cogitat, atque in fide sua sentit, ac ruminat equalem esse Patri eum in quem credit²⁷², ipsum trahit Pater ad Filium. Arius credidit creaturam : non²⁷³ eum traxit Pater. Photinus dicit : Homo solum est Christus. Qui sic credit, non eum Pater trahit. Traxit Petrum qui dixit ^df : « Tu es Christus Filius Dei vivi »; unde ei dictum est^dg : « Non tibi revelavit caro et sanguis, sed Pater meus qui in celis est ». Ista revelatio ipsa attractio est²⁷⁴. Si enim qui inter delicias terrenas revelantur amantibus, trahunt, non trahet revelatus Christus a Patre? Quid enim fortius desiderat anima quam veritatem? [e] Sed hic homines esuriunt, ibi saturabuntur; ideo subiecit : E t ego resuscitabo eum in novissimo die, quasi dicat : saturabitur eo quod et hic sitit, in resurrectione mortuorum, quoniam ego resuscitabo eum.^DT ^dh

^db Rm. 10, 10.

^dc Ps. 36, 4.

^dd Virgilius , Eclogae sive bucolicae, 2.65.

^de Ct. 1, 3.

^df Mt. 16, 16.

^dg Mt. 16, 17.

^dh ¶Fons : [a] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 2.10-16, CCSL 36, p. 260 : «Si trahimur ad Christum, ergo inuiti credimus; ergo uiolentia adhibetur, non uoluntas excitatur. Intrare quisquam ecclesiam potest nolens, accedere ad altare potest nolens, accipere sacramentum potest nolens; credere non potest nisi uolens. Si corpore crederetur, fieret in nolentibus; sed non corpore creditur. Apostolum audi : Corde creditur ad iustitiam». [b] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 3.1-4, CCSL 36, p. 261 : «Si trahitur, ait aliquis, inuitus uenit. Si inuitus uenit, nec credit; si non credit, nec uenit. Non enim ad Christum ambulando currimus, sed credendo; nec motu corporis, sed uoluntate cordis accedimus». [c] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 4.7-24, CCSL 36, p. 261-262 : «Ego dico : parum est uoluntate, etiam uoluptate traheris. Quid est trahi uoluptate? Delectare in Domino, et dabit tibi petitiones cordis tui. Est quaedam uoluptas cordis, cui panis dulcis est ille caelestis. Porro si poetae dicere licuit : Trahit sua quemque uoluptas, non necessitas, sed uoluptas; non obligatio, sed delectatio, quanto fortius nos dicere debemus trahi hominem ad Christum, qui delectatur ueritate, delectatur beatitudine, delectatur iustitia, delectatur sempiterna uita, quod totum Christus est? An uero habent corporis sensus uoluptates suas, et animus deseritur a uoluptatibus suis? Si animus non habet uoluptates suas, unde dicitur : Filii autem hominum, sub tegmine alarum tuarum sperabunt; inebriabuntur ab ubertate domus tuae, et torго rente uoluptatis tuae potabis eos; quoniam apud te est Fonsuitae, et in lumine tuo uidebimus lumen? Da amantem, et sentit quod dico. Da desiderantem, da esurientem, da in ista solitudine peregrinantem atque sitientem, et fontem aeternae patriae suspirantem, da talem, et scit quid dicam. Si autem frigido loquor, nescit quid loquor. Tales erant isti qui inuicem murmurabant. Pater, inquit, quem traxerit, uenit ad me». [d] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 5.2-32, CCSL 36, p. 262 : «Quid est autem, Pater quem traxerit, cum ipse Christus trahat? Quare uoluit dicere : Pater quem traxerit? Si trahendi sumus, ab illo trahamur cui dicit quaedam quae diligit : Post odorem unguentorum tuorum curremus. Sed quid intellegi uoluit, aduertamus, fratres, et quantum possumus capiamus. Trahit Pater ad Filium eos qui propterea credunt in Filium, quia eum cogitant Patrem habere Deum; Deus enim Pater aequalem sibi genuit Filium; ut qui cogitat, atque in fide sua sentit et ruminat aequalem esse Patri eum in quem credidit, ipsum trahit Pater ad Filium. Arius credidit creaturam, non eum traxit Pater, quia non considerat Patrem, qui Filium non credit aequalem. Quid dicis, o Ari? quid, haeretice, loqueris? quid est Christus? Non, inquit, Deus uerus, sed quem fecit Deus uerus. Non te traxit Pater; non enim intellexisti Patrem, cuius Filium negas; aliud cogitas, non est ipse Filius; nec a Patre traheris, nec ad Filium traheris; aliud est enim Filius, aliud quod tu dicis. Photinus dixit : Homo solum est Christus, non est et Deus. Qui sic credit, non Pater eum traxit. Quem Pater traxit, Tu es, inquit, Christus Filius Dei uiui. Non sicut propheta, non sicut Iohannes, non sicut aliquis magnus iustus, sed sicut unicus, sicut aequalis, tu es Christus Filius Dei uiui. Vide quia tractus est, et a Patre tractus est. Beatus es Simon Bar-Iona, quia non tibi reuelauit caro et sanguis, sed Pater meus qui in caelis est. Ista reuelatio, ipsa est adtractio. Ramum uiridem ostendis oui, et trahis illam. Nuces puero demonstrantur, et trahitur; et quo currit trahitur, amando trahitur, sine laesione corporis trahitur, cordis uinculo trahitur. Si ergo ista quae inter delicias et uoluptates terrenas reuelantur amantibus, trahunt, quoniam uerum est, «Trahit sua quemque uoluptas»; non trahit reuelatus Christus a Patre? Quid enim fortius desiderat anima quam ueritatem? Quo auidas fauces habere debet, unde optare ut sanum sit intus palatum uera iudicandi, nisi ut manducet et bibat sapientiam, iustitiam, ueritatem, aeternitatem?». [e] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 6.3-11, CCSL 36, p. 263 : «Beati enim, inquit, qui esuriunt et sitiunt iustitiam, sed hic, quoniam saturabuntur; sed ibi. Ideo cum dixisset : Nemo uenit ad me, nisi Pater qui misit me, traxerit eum, quid subiectit? Et ego resuscitabo eum in nouissimo die. Reddo illi quod amat, reddo quod sperat; uidebit quod adhuc non uidendo credidit; manducabit quod esurit, saturabitur eo quod sitit. Vbi? In resurrectione mortuorum, quia ego resuscitabo eum in nouissimo die». [FG2018]

^DT ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²⁶⁷ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

²⁶⁸ Si enim La88 Li449 ] Sed si Ed1953

²⁶⁹ Christum] ergo + La88

²⁷⁰ Adhibetur] adheretur ante corr. in marg. La88

²⁷¹ Trahi] ad + La88

²⁷² Credit] credidit La88

²⁷³ Non] ex + La88

²⁷⁴ Attractio est] est attractio La88

^marg.| {CIO6d6.7} AUGUSTINUS. De questionibus Veteris et Novi Testamenti. ²⁷⁵ − Vel attrahit Pater ad Filium per opera que faciebat per illum.^DU ^di

^di ¶Fons : <revera> Ambrosiaster, Quaestiones Veteris et Novi Testamenti, qu. 75, § 1, CSEL 50, p. 127.26-128.2; PL 35, 2272 : «Cum enim dolo simulationis ortae ex inuidia Iosef patrem proprium et filios eius fratres adsererent saluatoris, ne dei esse filius crederetur, tunc saluator ait : nemo uenit ad me, nisi pater qui misit me adtraxerit eum. quo modo autem adtrahebat pater [inv. PL] ad filium, nisi per opera quae faciebat per illum? sic enim dixit : pater manens in me ipse operatur, ut opera haec adtraherent ad fidem Christi». [FG2017]

^DU ¶Codd. : La88 Li449 (4vb) Ed1953 {SD2013} {FG2017} {MM2017}

²⁷⁵ Veteris et Novi] scrips., inv. Li449 Ed1953

^marg.| {CIO6d6.8} CHRYSOSTOMUS. ²⁷⁶* {hom.45} . − Non parva dignitas Filii, si Pater adducit; et ipse suscitat, non dividens ad Patrem opera, sed ostendens parilitatem virtutis. Deinde ostendit modum secundum quem Pater trahit, dicens :

²⁷⁶ Chrysostomus La88 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,45

Scriptum est in prophetis : Et erunt omnes docibiles Dei²⁷⁷.

²⁷⁷ Dei] f + exp. La88

^marg.| Vides fidei dignitatem; quoniam non ab hominibus, neque per homines, sed ab ipso Deo eam debeant addiscere. Magister enim presidet omnibus paratus existens sua tribuere, ad omnes suam doctrinam effundens. si autem erunt omnes docibiles Dei, qualiter quidam non credunt? Quia hoc de pluribus dictum est, sive quoniam omnes qui volunt.^DV ^dj

^dj ¶Nota Cf. Hugo de Sancto Caro, Postille (Is. 6, 45), t. 6, f. 329ra/b : «Chrysostomus : Si omnes erunt docibiles Dei qualiter quidam non credunt...». [MM2020]

^DV ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d6.9} AUGUSTINUS. De predestinatione sanctorum {cap.8} . − Vel aliter. sicut integre loquimur cum de aliquo litterarum magistro qui in civitate solus est, dicimus : omnes iste hic litteras docet : non quia omnes discunt, sed quia nemo nisi ab illo discit quicumque ibi litteras discit; ita recte dicimus : omnes Deus docet venire ad Christum, non quia omnes veniunt, sed quia nemo aliter venit.^DW

^DW ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d6.10} AUGUSTINUS. Super Ioannem. ²⁷⁸* − Vel aliter. [e] Omnes regni illius homines docibiles erunt Dei²⁷⁹, non ab hominibus audient : et si hic ab hominibus audiunt, tamen quod intelligunt, intus datur. Strepitum verborum ingero auribus vestris, nisi revelet ille qui intus est. [c] Quomodo ergo, [a] o²⁸⁰ Iudei, [d] me potestis agnoscere, [b] quos Pater non docuit?^DX ^dk

^dk ¶Fons : [a] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 7.3-9, CCSL 36, p. 263 : «Quare hoc dixi, [a] o Iudaei? [b] Pater uos non docuit, [c] quomodo [d] potestis me agnoscere? [e] Omnes regni illius homines docibiles Dei erunt, non ab hominibus audient. Et si ab hominibus audiunt, tamen quod intellegunt, intus datur, intus coruscat, intus reuelatur. Quid faciunt homines forinsecus annuntiantes? quid facio ego modo cum loquor? Strepitum uerborum ingero auribus uestris. Nisi ergo reuelet ille qui intus est, quid dico, aut quid loquor? Exterior cultor arboris, interior est creator. Qui plantat et qui rigat, extrinsecus operatur; hoc facimus nos». [FG218]

^DX ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²⁷⁸ Super La88 Li449 ] + In Ed1953

²⁷⁹ Erunt dei] dei erunt La88

²⁸⁰ o] + marg. La88

^marg.| {CIO6d6.11} BEDA. − Dicit autem pluraliter in prophetis quia omnes prophete uno eodemque spiritu repleti, licet diversa prophetarent, tamen ad idem tendebant. Quapropter cum quovis eorum omnes alii concordabant, sicut cum Ioele²⁸¹* qui dicit^dl : “Erunt omnes docibiles Dei”.^DY ^dm

^dl Ioel. 2, 23 : «Et, filii Sion, exsultate et letamini in Domino Deo vestro, quia dedit vobis doctorem justitie, et descendere faciet ad vos imbrem matutinum et serotinum, sicut in principio».

^dm ¶Fons : <revera> Glossa ordinaria (Io. 6, 45), [Strasbourg, 1481, t. 4, facsim., p. 240b] ed Gloss-e : «IN PROPHETIS dicit pluraliter quia omnes prophete uno eodemque spiritu repleti, licet diversa prophetarent tamen ad idem tendebant, qua propter cum quovis eorum omnes alii concordabant sicut in Ioel qui dicit : ET ERUNT OMNES DOCIBILES DEI». Vide infra CIO6.12 <Non hab.> Beda Venerabilis in originalibus. LLT
¶Paral. Cf. Thomas de Aquino, In Io., 6, lect. 5, n° 941, p. 177 : vide infra CIO6d.12.
¶Nota Dans la Glose ordinaire cette glose est anonyme (Cas574) [MM2020]

^DY ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2020}

²⁸¹ Ioele] + propheta Ed1953

^marg.| {CIO6d6.12} GLOSSA<TOR>. − Hoc tamen²⁸²* in Ioele non invenitur sed aliquid simile. Dicitur enim ibi : « Filii Sion, exultate et letamini in Domino Deo nostro quia dedit nobis doctorem ». Expressius tamen est in Isaia, ubi dicitur^dn : “Ponam universos filios tuos doctos a²⁸³ Domino”.^DZ ^do

^dn Cf. Is. 54, 12-13.

^do ¶Fons : Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino..
<cuius fons> Cf. Hugo de Sancto Caro, In Is. 6, 45, t. 6, f. 329ra/b : «Et sumitur hoc de Ier. 31, 34 Non docebit ultra vir fratrem suum quia omnes cognoscent me etc. Et Is. 54, 13 : Ponam universos filios tuos doctos a Domino. Et de Ioel. 2.f. - ut dicit Glossa - ubi dicitur : Dedit vobis doctorem iustitie. Chrysostomus : Si omnes erunt docibiles Dei qualiter quidam non credunt. [...] Omnes id est plures». Cf. Glossa dominicana (Io. 6, 45), Wi1112, f. [783rb] : «Scriptum est in prophetis quasi dicat non venit ad me nisi Pater docuit eum quia ita scriptum in prophetis. Pluraliter dicit quia plures prophete hunc sensum habent licet enim verba Isaie 54 : Ponam omnes filios tuos doctos a Domino. Ier. 1 : Dabo leges meas etc. et non docebunt ultra virum etc. Ioel 2 : Dedit vobis doctores iustitie. Hoc est et erunt omnes scilicet homines generaliter.»
<cuius fons> Cf. Glossa ordinaria (Io. 6, 45), [Strasbourg, 1481, t. 4, facsim., p. 240b] ed Gloss-e : vide supra CIO6.11.
¶Paral. Cf. Thomas de Aquino, In Io., 6, lect. 5, n° 941, p. 177 : «Modus autem attrahendi est congruus, quia trahit revelando et docendo; et hoc est quod dicit scriptum est in prophetis : erunt omnes docibiles Dei etc. Beda dicit hoc esse scriptum in Ioel; sed non videtur expresse ibi esse, licet aliquid consonum dicitur; et ioel. ii, 22 : filii Sion, exultate in domino Deo vestro, quia dabit vobis doctorem iustitiae. Ideo autem, secundum Bedam, dicit in prophetis, ut det intelligere quod sensus iste potest colligi ex diversis dictis prophetarum. Sed expressius videtur hoc dici Ιs. liv, 13 : ponam filios tuos universos doctos a domino. Dicitur etiam ier. iii, 15 : dabo vobis pastores iuxta cor meum, qui pascent vos scientia et doctrina. Hoc autem quod dicit erunt omnes, potest tripliciter intelligi».
<Non hab.> Gloss-e, LLT, PL; Hugo de Sancto Caro in Ioel, t. 5, p. 181rb/h ; Glossa dominicana in Ioel. 2, 23 ( Wi1112 )
¶Nota Thomas réagit ici directement à l’assertion de la sentence précédente selon laquelle la référence de l’évangile aux prophètes désignerait un passage de Ioel. Son argumentation est proche de celle de Hugues de St-Cher qui semble lui aussi donner la préférence à Is. 54, 13. La référence de Hugues à la Glose est incompréhensible. La Glose interl. sur Is. 54, 13 renvoie effectivement à Io. 6, 45 ( Gloss-e ). mais ni la Glose de Ioel ni celle de Jérémie ne font allusion aux lieux bibliques cités. [MM2020]

^DZ ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2020}

²⁸² tamen] om. Ed1953

²⁸³ a] + Christo . La88 * (eras.)

^marg.| {CIO6d6.13} CHRYSOSTOMUS. {hom.45} . − Quod quidem precipuum est quia ante per homines discebant que Dei sunt, nunc autem per unicum Filium Dei et per²⁸⁴* Spiritum sanctum.^EA ^dp

^dp <ut laud.> Hugo de Sancto Caro, In Is. 6, 45, t. 6, f. 329ra/b : «Tunc per hpominem discebant que Dei erant ? Nunc autem per Unigenitum et Spiritum docet Pater». [MM2020]

^EA ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2020}

²⁸⁴ per] om. Ed1953

^marg.| {CIO6d6.14} AUGUSTINUS. De predestinatione sanctorum. {c.8 etc} . − Omnes autem docibiles Dei veniunt ad Filium, quoniam audierunt et didicerunt a Patre per Filium.
Unde subditur :

Omnis qui audivit a Patre, et didicit, venit ad me.

^marg.| Si autem omnis qui audivit a Patre et didicit, venit, profecto omnis qui non venit, non audit a Patre, nec didicit. valde remota est a sensibus carnis hec schola, in qua Pater auditur et docet, ut veniatur ad Filium; nec agit hoc cum carnis aure, sed cordis, ubi²⁸⁵ est et ipse Filius; quia ipse est verbum eius per quod Pater sic docet : simul est et Spiritus Sanctus : inseparabilia enim didicimus esse opera trinitatis. sed²⁸⁶ patri hoc potissimum est attributum, quia de ipso procedit et Filius et Spiritus Sanctus. itaque gratia que occulte et²⁸⁷ humanis cordibus divina largitate tribuitur, a nullo corde duro respuitur : ideo quippe tribuitur, ut cordis duritia primitus auferatur. Cur ergo non omnes docet ut veniant ad Christum, nisi quia eos quos docet, misericordia docet; quos autem non docet, iudicio non docet²⁸⁸? Si autem dixerimus, quod volunt discere, quos non docet, respondebitur nobis : et ubi est quod ei dicitur^dq : « Deus, tu convertens vivificabis nos? » aut si non faciat volentes ex nolentibus Deus, ut quid orat²⁸⁹ Ecclesia secundum preceptum Domini pro persecutoribus suis? Non enim quisquam dicere potest : credidi, ut sic vocarer²⁹⁰; prevenit quippe eum misericordia Dei, quia sic est vocatus ut crederet.^EB

^dq Ps. 84, 7.

^EB ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²⁸⁵ Ubi] ibi La88

²⁸⁶ Sed] ideo La88

²⁸⁷ Et] om. La88

²⁸⁸ Iudicio non docet] om. La88

²⁸⁹ Orat] erat La88

²⁹⁰ Vocarer] vocaret La88

^marg.| {CIO6d6.15} AUGUSTINUS. Super Ioannem. ²⁹¹ − [a] Ecce ergo quomodo trahit Pater docendo de veritate, non necessitatem imponendo; trahere enim Dei est. Omnis qui audivit a Patre et didicit, venit ad me. [b] Quid igitur? Christus nihil docuit? Quid quod Patrem magistrum homines non viderunt Filium viderunt? Filius ergo dicebat, sed Pater docebat. Si enim ego homo cum sim, illum doceo qui audivit Verbum meum, illum docet et Pater qui audivit Verbum eius. [c] Exponit autem hoc ipse, et ostendit nobis quid dixerat, continuo subiungens :

²⁹¹ Super La88 Li449 ] + In Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,46

Non quia Patrem vidit quisquam; nisi qui a Deo est, hic vidit Patrem,

^marg.| quasi dicat : ne forte cum dico vobis : Omnis qui audivit a Patre et didicit, dicatis apud vos²⁹² : numquam vidimus Patrem : quomodo ab eo discere poterimus? A meipso audite. Ego novi Patrem, ab illo sum, quomodo verbum est ab illo cuius est verbum : non quod sonat et transit, sed quod manet cum dicente, et trahit audientem.^EC ^dr

^dr ¶Fons : [a] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 7.16-18, CCSL 36, p. 263 : «Videte quomodo trahit Pater : docendo delectat, non necessitatem imponendo. Ecce quomodo trahit. Erunt omnes docibiles Dei : trahere Dei est. Omnis qui audiuit a Patre et didicit, uenit ad me : trahere Dei est». [b] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 8.1-9, CCSL 36, p. 263 : «Quid igitur, fratres? Si omnis qui audiuit a Patre et didicit, ipse uenit ad Christum, Christus nihil hic docuit? Quid quod Patrem magistrum homines non uiderunt, Filium uiderunt? Filius dicebat, sed Pater docebat. Ego cum homo sim, quem doceo? quem, fratres, nisi eum, qui audiuit uerbum meum? Si ego cum homo sim, illum doceo qui audit uerbum meum, illum docet et Pater, qui audit Verbum eius, si illum docet Pater qui audit Verbum eius; quaere quid sit Christus, et inuenies Verbum eius : In principio erat Verbum». [c] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 9.1-16, CCSL 36, p. 263-264 : «Exponit hoc et ipse, et ostendit nobis quid dixerit : Qui audiuit a Patre et didicit, uenit ad me. Continuo subiecit quod cogitare possemus : Non quia Patrem uidit quisquam, nisi is qui est a Deo, hic uidit Patrem. Quid est quod ait? Ego uidi Patrem, uos non uidistis Patrem; et tamen non uenitis ad me, nisi trahamini a Patre. Quid est autem uos trahi a Patre, nisi discere a Patre? quid est discere a Patre, nisi audire a Patre? quid est audire a Patre, nisi audire Verbum Patris, id est me? Ne forte ergo cum dico uobis : Omnis qui audiuit a Patre et didicit, dicatis apud uos : Sed numquam uidimus Patrem, quomodo discere potuimus a Patre? a meipso audite : Non quia Patrem uidit quisquam, sed qui est a Deo, hic uidit Patrem. Ego noui Patrem, ab illo sum, sed quomodo uerbum ab illo cuius est uerbum; non quod sonat et transit, sed quod manet cum dicente, et trahit audientem». [FG2018]

^EC ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

²⁹² Apud vos] om. La88

^marg.| {CIO6d6.16} CHRYSOSTOMUS. {hom.45} . − Omnes quidem a Deo sumus. id vero quod est precipuum Filii et proprium, hic non posuit propter auditorum imbecillitatem.^ED

^ED ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

Numérotation du verset Io. 6,

^marg.| {CIO6d7.1} AUGUSTINUS. ²⁹³ − [b] Revelare se voluit²⁹⁴* Dominus quid esset. [a] Unde dicit :

²⁹³ Augustinus] + In Ioannem Ed1953

²⁹⁴ se voluit] inv. Ed1657 Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,47

Amen amen, dico vobis : qui credit in me habet vitam eternam.

^marg.| Quasi dicat : qui credit in me , habet me. Quid est autem habere me? Habere²⁹⁵ vitam eternam. [d] Vita enim eterna est Verbum quod²⁹⁶ « in principio erat apud Deum »^ds et « vita erat²⁹⁷ lux hominum »^dt . [c] Assumpsit autem²⁹⁸* vita mortem ut vita occideret mortem.^EE ^du

^ds Io. 1, 1.

^dt Io. 1, 4.

^du ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 10.1-15, CCSL 36, p. 264 : «Admoneat quod sequitur : [a] Amen, amen dico uobis, qui credit in me, habet uitam aeternam. [b] Reuelare se uoluit quid esset, nam compendio dicere potuit : Qui credit in me, habet me. Ipse enim Christus uerus Deus est et uita aeterna. Qui ergo credit in me, inquit, it in me; et quid it in me, habet me. Quid est autem habere me? Habere uitam aeternam. Vita aeterna mortem assumsit, uita aeterna mori uoluit; sed de tuo, non de suo; accepit a te, ubi moreretur pro te. Ab hominibus enim carnem assumsit, sed non more hominum. Nam Patrem habens in caelo, matrem elegit in terra; et illic natus sine matre, et hic sine Patre. [c] Assumsit ergo uita mortem, ut uita occideret mortem. Nam qui in me credit, inquit, habet uitam aeternam, non quod patet, sed quod latet. [d] Vita enim aeterna Verbum in principio erat apud deum, et Deus erat Verbum et uita erat lux hominum. Ipse uita aeterna, dedit et carni susceptae uitam aeternam. Mori uenit, sed die tertio resurrexit. Inter Verbum suscipiens et carnem resurgentem mors media consumta est». [FG2018]

^EE ¶Codd. : La88 (183vb) Li449 Ed1657 Ed1953 {SD2013} {FG2018} {MM2018} {MM2020}

²⁹⁵ me habere] om. La88

²⁹⁶ quod] qui La88

²⁹⁷ apud Deum et vita erat] om. hom. Ed1657

²⁹⁸autem] om. Ed1657 , ergo Ed1953

^marg.| {CIO6d7.2} CHRYSOSTOMUS. {hom.45} − Quia vero turbe instabant, cibum corporalem petentes, et eius cibi qui patribus eorum datus erat reminiscentes, ut ostendat quod omnia illa figura erant huius veritatis presentis, mentionem de cibo spirituali²⁹⁹ facit, dicens :

²⁹⁹ cibo spirituali] inv. Li449

Numérotation du verset Io. 6,48

Ego sum panis vite.

^marg.| Panem quidem vite se ipsum vocat, quoniam vitam nostram continet et hanc et futuram.^EF

^EF ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2022}

^marg.| {CIO6d7.3} AUGUSTINUS. ³⁰⁰ − Sed quia illi de manna [a] superbiebant, subiungit :

³⁰⁰ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,49

Patres vestri manducaverunt manna in deserto, et mortui sunt.

^marg.| [d] Ideo patres vestri, quia similes estis illorum : [e] murmuratores patres murmuratorum filiorum : nam de nulla re magis Deum offendisse ille populus dictus est, quam contra Deum murmurando. [b] Ideo autem mortui sunt, quia quod videbant credebant; [c] quod non videbant non credebant, neque ³⁰¹ intelligebant.^EG ^dv

^dv ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 10.1-38, CCSL 36, p. 264-265 : «Ego sum, inquit, panis uitae. Et unde illi [a] superbiebant? Patres uestri, inquit, manducauerunt in deserto manna, et mortui sunt. Quid est unde superbitis? Manducauerunt manna, et mortui sunt. Quare manducauerunt, [b] et mortui sunt? Quia quod uidebant, credebant; [c] quod non uidebant, non intellegebant. [d] Ideo patres uestri, quia similes estis illorum. Nam quantum pertinet, fratres mei, ad mortem istam uisibilem et corporalem, numquid nos non morimur qui manducamus panem de caelo descendentem? [...] [e] Patres autem istorum, id est mali patres malorum, infideles patres infidelium, murmuratores patres murmuratorum. Nam de nulla re magis Dominum offendisse ille populus dictus est, quam contra Deum murmurando». [FG2018]

^EG ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

³⁰¹ Non credebant neque] om. La88

^marg.| {CIO6d7.4} CHRYSOSTOMUS. {hom.45} . − Non autem sine causa addit in deserto sed occulte insinuans quoniam non longum tempus fuit, quo scilicet manna datum est; neque simul cum eis venit in terram promissionis. sed quia videbant panem³⁰² datum a Christo minus quid esse illo quod patribus datum erat, in eo quod illud desuper descendebat, miraculum vero panum inferius gerebatur; propterea subiungitur :

³⁰² Panem] sibi + La88

Numérotation du verset Io. 6,50

Hic est panis de celo descendens.^EH

^EH ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d7.5} AUGUSTINUS. ³⁰³ − Hunc panem significavit manna, hunc panem significabat³⁰⁴ altare Dei. Sacramenta hec sunt, et illa fuerunt : in signis diversa sunt; in re que significatur, paria sunt. Apostolum audi^dw : « Omnes eamdem escam spiritualem manducaverunt ».^EI ^dx

^dw 1Cor. 10, 3.

^dx ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 12.1-8, CCSL 36, p. 265 : «Hunc panem significauit manna, hunc panem significauit altare Dei. Sacramenta illa fuerunt; in signis diuersa sunt; in re quae significatur paria sunt. Apostolum audi : Nolo enim uos, inquit, ignorare, fratres, quia patres nostri omnes sub nube fuerunt, et omnes mare transierunt, et omnes in Moysen baptizati sunt in nube et in mari, et omnes eamdem escam spiritalem manducauerunt». [FG2018]

^EI ¶Codd. : La88 T46 Ed1953 {SD2013} {MM2020}

³⁰³ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

³⁰⁴ significabat] significat T46

^marg.| {CIO6d7.6} CHRYSOSTOMUS. ³⁰⁵* {hom.45} . − Deinde³⁰⁶ ostendit quod maxime eos poterat³⁰⁷ persuadere, quoniam ipsi patribus suis multo digniores effecti sunt, qui manna manducantes sunt mortui; et ideo subdit :

³⁰⁵ Chrysostomus La88 ] om. T46

³⁰⁶ Deinde] De me T46

³⁰⁷ poterat] poterit T46

Ut si quis ex ipso manducaverit, non moriatur.

^marg.| A fine utriusque cibi ostendit³⁰⁸ differentiam. Panem autem hic dogmata salutaria dicit, et fidem que in ipsum³⁰⁹ est, aut corpus suum. Hec enim conservant³¹⁰ animam.^EJ

^EJ ¶Codd. : La88 T46 Ed1953 {SD2013} {MM2020}

³⁰⁸ cibi ostendit] inv. T46

³⁰⁹ ipsum] Christum ante corr. La88

³¹⁰ conservant] conservat T46

^marg.| {CIO6d7.7} AUGUSTINUS. ³¹¹ − Sed [a] numquid nos non morimur, qui manducamus panem descendentem de celo? Sic illi sunt mortui quemadmodum et nos sumus morituri, quantum attinet ad mortem huius corporis visibilem, atque carnalem. Quantum autem pertinet ad mortem spiritualem, qua patres istorum mortui sunt, manducavit manna Moyses et multi qui Domino placuerunt, et mortui non sunt, quia visibilem cibum spiritualiter intellexerunt, spiritualiter gustaverunt, ut spiritualiter satiarentur. Nam et nos hodie accipimus visibilem cibum, sed aliud est sacramentum, aliud virtus sacramenti : quoniam multi de altari accipiunt, et accipiendo moriuntur. Unde Apostolus^dy : « Iudicium sibi manducat et bibit ». Panem ergo celestem spiritualiter manducare, est innocentiam³¹² ad altare apportare. Peccata, etsi sint quotidiana, non sint mortifera. Antequam ad altare accedatis attendite quid dicatis ^dz : « Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris ». Si dimittis, dimittentur tibi; securus accede : panis est, non venenum. [b] Si quis ergo ex hoc pane manducaverit non morietur. S ed quod pertinet ad virtutem sacramenti, non quod pertinet ad visibile sacramentum; qui manducat scilicet intus, non foris.^EK ^ea

^dy 1Cor. 11, 29.

^dz Mt. 6, 12.

^ea ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 11.8-22, § 12.20-23, CCSL 36, p. 264-265 : «[§ 11] Nam quantum pertinet, fratres mei, ad mortem istam uisibilem et corporalem, numquid nos non morimur qui manducamus panem de caelo descendentem? Sic sunt mortui et illi, quemadmodum nos sumus morituri; quantum adtinet, ut dixi, ad mortem huius corporis uisibilem atque carnalem. Quantum autem pertinet ad illam mortem, de qua terret Dominus, qua mortui sunt patres istorum, manducauit manna et Moyses, manducauit manna et Aaron, manducauit manna et Phinees, manducauerunt ibi multi qui Domino placuerunt, et mortui non sunt. Quare? Quia uisibilem cibum spiritaliter intellexerunt, spiritaliter esurierunt, spiritaliter gustauerunt, ut spiritaliter satiarentur. Nam et nos hodie accipimus uisibilem cibum; sed aliud est sacramentum, aliud uirtus sacramenti. Quam multi de altari accipiunt et moriuntur, et accipiendo moriuntur? Vnde dicit apostolus : Iudicium sibi manducat et bibit. Non enim bucella Dominica uenenum fuit Iudae. Et tamen accepit, et cum accepit, in eum inimicus intrauit; non quia malum accepit, sed quia bonum male malus accepit. Videte ergo, fratres, panem caelestem spiritaliter manducate, innocentiam ad altare apportate. Peccata etsi sunt quotidiana, uel non sint mortifera. Antequam ad altare accedatis, adtendite quid dicatis : Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Dimittis, dimittetur tibi : securus accede, panis est, non uenenum [...]. [§ 12] Hic est ergo panis de caelo descendens, ut si quis manducauerit ex ipso, non moriatur. Sed quod pertinet ad uirtutem sacramenti, non quod pertinet ad uisibile sacramentum : qui manducat intus, non foris; qui manducat in corde, non qui premit dente». [FG2018]

^EK ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

³¹¹ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

³¹² Est innocentiam] innocentibus La88

^marg.| {CIO6d7.8} ALCUINUS. − Ideo, inquam, non moritur qui comedit hunc panem quia

Numérotation du verset Io. 6,51

Ego sum panis vivus,

^marg.| ideo vivus^EL

^EL ¶Codd. : La88 Li449 T46 Ed1953 {SD2013}* {MM2020}

quia de celo descendi³¹³.

³¹³ ideo vivus quia de celo descendi] qui de celo descendit Ed1953

^marg.| {CIO6d7.9} THEOPHYLACTUS. − Per hoc scilicet quod incarnatus est. Non ergo prius solum fuit homo, et postmodum assumpsit divinitatem, ut Nestorius fabulatur.^EM ^eb

^eb ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 51), PG 123, 1301C9-12 : sparsim. [CGC2014]

^EM ¶Codd. : La88 Li449 (71ra) Ed1953 {SD2013}* {MM2020}

^marg.| {CIO6d7.10} AUGUSTINUS. ³¹⁴ − De celo descendit et manna sed manna umbra erat, iste veritas est.^EN ^ec

^ec ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 13.1-3, CCSL 36, p. 266 : «Ego sum panis uiuus, qui de caelo descendi. Ideo uiuus, quia de caelo descendi. De caelo descendit et manna; sed manna umbra erat, iste ueritas est». [FG2018]

^EN ¶Codd. : La88 (184ra) Li449 Ed1953 {SD2013} {FG2018}*

³¹⁴ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO6d7.11} ALCUINUS. − Est autem mea vita vivificans.
Unde sequitur :

Numérotation du verset Io. 6,52

Si quis manducaverit, ex hoc pane vivet,

^marg.| non tantum in presenti per fidem et iustitiam sed in eternum.^EO

^EO ¶Codd. : La88 (184rb) Li449 T46 (230rb) Ed1953 {SD2013} {FG2018} {MM2018} {MM2020}

Numérotation du verset Io. 6,
distinctio 8 (IT=7)

^marg.| {CIO6d8.1} ³¹⁵ AUGUSTINUS. ³¹⁶* − Determinat consequenter ³¹⁷ Dominus quomodo se panem dicat, non tantum secundum divinitatem que³¹⁸ pascit omnia, sed etiam secundum³¹⁹ humanam naturam que est assumpta a Verbo Dei, cum subdit :

³¹⁵ Index thomisticus : CIO6d7.12

³¹⁶ Augustinus] Glossa Ed1657 | Hic divisio textus om. Ed1657 Ed1953 IT CT.

³¹⁷ consequenter Ed1953 ] convenienter ! Li449 , 9ñter La88 T46

³¹⁸ que] qua Ed1861 Ed1876

³¹⁹ etiam secundum] inv. V796

Numérotation du verset Io. 6,52b

Et panis quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita³²⁰.^EP ^ed

^ed ¶Fons : <revera> : Anselmus Laudunensis, Glosae super Io. (Io. 6, 52), CCCM 267, p. 119.520-522 : «Determinat quomodo uocet se panem, non tantum secundum deitatem, quae pascit omnia, sed etiam secundum humanam naturam, quae assumpta est a uerbo Dei, ut caro peccatrix saginetur munda carne et reuiuificat carni mundae unita et in corpore Christi membrum effecta. Qui uult uiuere de spiritu Christi comedat corpus Christi, fiat corpus Christi; de spiritu Christi non uiuit, nisi corpus Christi». [FG2018]
¶Nota Ed1657 et ses rééditions ainsi que Ed1953 suivi par l’Index thomisticus et le Corpus thomisticum ont associé les sentences qui commentent le v. 52b à la 7^e division du chapitre 6 de Jean, alors que la tradition manuscrite et la majorité des éditions antérieures introduisent à cet endroit une nouvelle division du texte. La reportation du commentaire de Thomas sur l’évangile de Jean corrobore cette partition par une divisio textus qui distingue nettement le commentaire du v. 52b de celui du v. 52a ( Thomas de Aquino, In Io. 6, 52b, lect. 7.7, Marietti, n° 959-964 : “Consequenter loquitur de corpore cum dicit”). [MM2022]

^EP ¶Codd. : La88 (184rb) Li449 Mt366 T46 (230rb) V796 Ed1570 Ed1571 Ed1657 Ed1746 Ed1861 Ed1876 Ed1953 {SD2013} {FG2018} {MM2020}

³²⁰ caro mea est pro mundi vita] etc. Ed1571

^marg.| {CIO6d8.2} ³²¹ BEDA. − Hunc panem tunc Dominus dedit, quando mysterium corporis et sanguinis sui discipulis tradidit, et quando semetipsum Deo patri obtulit in ara crucis. Quod³²² vero dicit pro mundi vita , non debemus intelligere pro elementis, sed pro hominibus, qui mundi³²³ nomine designantur.^EQ

^EQ ¶Codd. : La88 Li449 Mt366 Ed1953 {SD2013} {MM2020}

³²¹ Index thomisticus : CIO6d7.13

³²² Quod] Quid Li449

³²³ mundi] om. Li449

^marg.| {CIO6d8.3} ³²⁴ THEOPHYLACTUS. − In hoc quod dicit quem ego dabo , potestatem suam demonstrat, quod non sicut servus minor Patre crucifixus est, sed voluntarie : nam etsi a Patre dari dicatur, tamen seipsum tradidit ipse. attende autem, quod panis qui in mysteriis a nobis assumitur, non solum figuram gerit carnis Christi, sed ipse est vera caro Christi; non enim dixit panis quem ego dabo , figuram carnis mee gerit, sed caro mea est . transmutatur inenarrabilibus verbis iste panis per mysticam benedictionem et habitationem Spiritus Sancti in carnem Christi³²⁵. Sed quare non videmus carnem? Quia si caro videretur, horror nos in eius assumptione invaderet; unde ut nostre infirmitati condescendatur, talis nobis videtur mysticus cibus³²⁶ secundum quod nostre consuetudini competebat. Pro mundi autem vita carnem suam tradidit, quia moriendo, mortem solvit. Ego etiam intelligo pro mundi vita resurrectionem : nam Domini mors³²⁷ universalem resurrectionem toti generi humano³²⁸ ministravit. forte autem et vitam que in sanctificatione et beatificatione consistit, et spiritu, mundi vitam dixit : quamvis enim non omnes susceperint vitam que est in sanctificatione et spiritu; tamen Dominus seipsum pro mundo tradidit; et quantum in eo est, totus mundus sanctificatur.^ER ^ee

^ee ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 52), PG 123, 1308B7-13, C1-9, D1–1309A4. [CGC2014]

^ER ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

³²⁴ Index thomisticus : CIO6d7.14

³²⁵ Christi] Domini La88

³²⁶ Cibus] a patre + eras. La88

³²⁷ Mors] vel + La88

³²⁸ Generi humano] humano generi La88

^marg.| {CIO6d8.4} ³²⁹ AUGUSTINUS. ³³⁰ − Quando autem caperet caro quod dixit panem carnem? Norunt autem fideles corpus Christi, si corpus Christi esse non negligant. Fiant corpus Christi, si volunt vivere de spiritu Christi : de spiritu enim Christi non vivit nisi corpus Christi. Numquid enim corpus meum vivit de spiritu tuo? Hunc panem exponit Apostolus³³¹ dicens ^ef : « Unum corpus multi sumus ». O sacramentum pietatis, o signum unitatis, o vinculum caritatis. Qui vult vivere, accedat, credat, incorporetur ut vivificetur.^ES ^eg

^ef 1Cor. 10, 17.

^eg ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 13.6-29, CCSL 36, p. 266 : «Ego sum panis uiuus, qui de caelo descendi. Ideo uiuus, quia de caelo descendi. De caelo descendit et manna; sed manna umbra erat, isteueritas est. Si quis manducauerit ex hoc pane, uiuet in aeternum; et panis quem ego dabo, caro mea est pro mundi uita. Hoc quando caperet caro, quod dixit panem, carnem? Vocatur caro, quod non capit caro, et ideo magis non capit caro, quia uocatur caro. Hoc enim exhorruerunt, hoc ad se multum esse dixerunt, hoc non posse fieri putauerunt. Caro mea est, inquit, pro mundi uita. Norunt fideles corpus Christi, si corpus Christi esse non negligant. Fiant corpus Christi, si uolunt uiuere de Spiritu Christi. De Spiritu Christi non uiuit, nisi corpus Christi. Intellegite, fratres mei, quid dixerim. Homo es, et spiritum habes, et corpus habes. Spiritum dico quae anima uocatur, qua constat quod homo es; constas enim ex anima et corpore. Habes itaque spiritum inuisibilem, corpus uisibile. Dic mihi quid ex quo uiuat : spiritus tuus uiuit ex corpore tuo, an corpus tuum ex spiritu tuo? Respondet omnis qui uiuit; (qui autem hoc non potest respondere, nescio si uiuit) quid respondet omnis qui uiuit? Corpus utique meum uiuit de spiritu meo. Vis ergo et tu uiuere de Spiritu Christi? In corpore esto Christi. Numquid enim corpus meum uiuit de spiritu tuo? Meum uiuit de spiritu meo, et tuum de tuo. Non potest uiuere corpus Christi, nisi de Spiritu Christi. Inde est quod exponens nobis apostolus Paulus hunc panem, Vnus panis, inquit, unum corpus multi sumus. O sacramentum pietatis ! o signum unitatis ! o uinculum caritatis ! Qui uult uiuere, habet ubi uiuat, habet unde uiuat. Accedat, credat, incorporetur, ut uiuificetur». [FG2018]

^ES ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

³²⁹ Index thomisticus : CIO6d7.15

³³⁰ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

³³¹ Exponit apostolus] apostolus expavit La88

Numérotation du verset Io. 6,
distinctio 9 (IT=8)

^marg.| {CIO6d9.1} ³³² AUGUSTINUS. ³³³ − [c] Quia Iudei panem concordie non intelligebant, [b] ad invicem litigabant.
[a] Unde dicitur :

³³² Index thomisticus : CIO6d8.1

³³³ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,53

Litigabant ergo Iudei ad invicem, dicentes : Quomodo potest hic nobis dare carnem suam ad manducandum?

^marg.| [c] Q ui autem manducant talem panem, non litigant ad invicem, quoniam per hunc “Deus habitare facit³³⁴ unanimes in domo”^eh .^ET ^ei

^eh Cf. Ps. 67, 7.

^ei ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 14.1-7, CCSL 36, p. 267 : «[a] Litigabant ergo Iudaei ad inuicem, dicentes : Quomodo potest hic carnem suam nobis dare ad manducandum? [b] Litigabant utique ad inuicem, [c] quoniam panem concordiae non intellegebant, nec sumere uolebant; nam [c] qui manducant talem panem, non litigant ad inuicem; quoniam unus panis, unum corpus multi sumus. Et per hunc facit Deus unius modi habitare in domo». [FG2018]

^ET ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

³³⁴ Habitare facit] facit habitare La88

^marg.| {CIO6d9.2} ³³⁵ BEDA. − Putabant ergo Iudei quod Dominus particulatim carnem suam divideret et eis ad manducandum daret; et ideo litigabant, quia non intelligebant.^EU

^EU ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

³³⁵ Index thomisticus : CIO6d8.2

^marg.| {CIO6d9.3} ³³⁶ CHRYSOSTOMUS. ³³⁷* {hom.46} . − Quia igitur dicebant hoc esse impossibile, ut scilicet carnem suam ad manducandum daret, ostendit quoniam non solum non est impossibile, sed³³⁸ valde necessarium.
Unde sequitur :

³³⁶ Index thomisticus : CIO6d8.3

³³⁷ Chrysostomus La88 ] + In Ioannem Ed1953

³³⁸ Sed] et + La88

Numérotation du verset Io. 6,54

Dicit ergo eis Iesus : Amen, amen, dico vobis. Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, et biberitis eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis.^EV

^EV ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d9.4} ³³⁹ AUGUSTINUS. ³⁴⁰* − Quasi dicat : Quomodo quidem edatur, et quisnam sit modus manducandi istum³⁴¹* panem ignoratis. Verumtamen nisi manducaveritis carnem Filii hominis et biberitis eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis. ^EW ^ej

^ej ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 15.6-9, CCSL 36, p. 267 : «Quomodo quidem edatur, et quisnam modus sit manducandi istum panem, ignoratis; uerumtamen nisi manducaueritis carnem Filii hominis, et biberitis eius sanguinem, non habebitis uitam in uobis». [FG2018]*

^EW ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

³³⁹ Index thomisticus : CIO6d8.4

³⁴⁰ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

³⁴¹ istum La88 ] illum Ed1953

^marg.| {CIO6d9.5} ³⁴² BEDA. − Et ne crederetur illis solis hec dixisse, mox generalem sententiam intulit, dicens :

³⁴² Index thomisticus : CIO6d8.5

Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem.^EX

^EX ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d9.6} ³⁴³ AUGUSTINUS. ³⁴⁴ − Et ne istam vitam intelligentes, de hac re litigarent, secutus adiunxit : H abet vitam eternam. H anc ergo non habet qui istam carnem non manducat, nec istum sanguinem bibit. Nam temporalem vitam sine illo habere homines possunt; eternam vero omnino non possunt. Non ita est hec³⁴⁵ esca, quam sustentande huius temporalis vite causa sumimus. Nam qui eam non sumpserit, non vivet; nec tamen³⁴⁶ qui eam sumpserit, vivet. Fieri enim potest ut morbo, vel senio, vel aliquo casu plurimi qui eam sumpserint, moriantur. In hoc vero cibo et potu, id est corporis et sanguinis Domini, non ita est. Nam et qui eum³⁴⁷ non sumit, non habet vitam; et qui eum sumit, habet vitam, et hanc utique eternam.^EY ^ek

^ek ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 15.10-27, CCSL 36, p. 267 : «Vnde, ne istam uitam intellegentes et de hac re litigarent, secutus adiunxit : Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, habet uitam aeternam. Hanc ergo non habet, qui istum panem non manducat, nec istum sanguinem bibit; nam temporalem uitam sine illo habere homines possunt, aeternam uero omnino non possunt. Qui ergo non manducat eius carnem, nec bibit eius sanguinem, non habet in se uitam; et qui manducat eius carnem, et bibit eius sanguinem, habet uitam. Ad utrumque autem respondet quod dixit : aeternam. Non ita est in hac esca, quam sustentandae huius temporalis uitae causa sumimus. Nam qui eam non sumserit, non uiuet, nec tamen qui eam sumserit, uiuet. Fieri enim potest ut senio, uel morbo, uel aliquo casu, plurimi et qui eam sumserint moriantur. In hoc uero cibo et potu, id est corpore et sanguine Domini, non ita est. Nam et qui eam non sumit, non habet uitam; et qui eam sumit, habet uitam, et hanc utique aeternam». [FG2018]

^EY ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

³⁴³ Index thomisticus : CIO6d8.6

³⁴⁴ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

³⁴⁵ Hec] in hac La88

³⁴⁶ Tamen] e + exp. La88

³⁴⁷ Eum] eam La88

^marg.| {CIO6d9.7} ³⁴⁸ THEOPHYLACTUS. − Non enim puri hominis caro est, sed Dei et hominem divinum facere valens, tamquam divinitate inebrians.^EZ ^el

^el ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 55), PG 123, 1309C9-11. [CGC2014]

^EZ ¶Codd. : La88 Li449 Mt366 Ed1953 {SD2013} {MM2020}

³⁴⁸ Index thomisticus : CIO6d8.7

^marg.| {CIO6d9.8} ³⁴⁹ AUGUSTINUS. Vicesimo primo de Civitate Dei. ³⁵⁰* − [1] Sunt autem quidam liberationem ab eterno supplicio hominibus³⁵¹ promittentes Christi baptismate ablutis pecia 16 ³⁵² , qui participes sunt corporis eius, quomodolibet³⁵³ vixerint, propter illud quod hic dicitur³⁵⁴*. [2] Sed contradicit eis Apostolus dicens^em : « Manifesta sunt opera carnis, que sunt fornicatio, immunditia etc.³⁵⁵*. Que predico vobis³⁵⁶*, sicut predixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei non possidebunt ». [3] Quamobrem quomodo sit accipiendum quod hic dicitur, merito queritur. Qui enim in eius est corporis unitate³⁵⁷, id est in Christianorum compage membrorum, cuius corporis sacramentum fideles communicantes de altari sumere consueverunt, ipse vero ³⁵⁸* dicendus est manducare corpus et bibere sanguinem Christi; ac per hoc heretici et schismatici ab unitate corporis separati, possunt idem percipere sacramentum, sed non sibi utile, immo vero etiam noxium quo iudicentur gravius quam vel tardius liberentur. [4] Nec illi etiam in perditis et damnabilibus moribus debent esse securi, qui per vite iniquitatem, ipsam vite iustitiam, quod³⁵⁹* est Christus, deserunt, sive fornicando sive aliquid huiusmodi faciendo. Non enim isti dicendi sunt manducare corpus Christi, quoniam nec in membris computandi sunt Christi. Ut enim alia taceam, non possunt simul esse membra Christi et membra meretricis.^FA ^en

^em Gal. 5, 19-20 : «Manifesta sunt autem opera carnis, quæ sunt fornicatio, immunditia, impudicitia, luxuria, idolorum servitus, veneficia, inimicitiæ, contentiones, æmulationes, iræ, rixæ, dissensiones, sectæ, invidiæ, homicidia, ebrietates, comessationes, et his similia, quæ prædico vobis, sicut prædixi : quoniam qui talia agunt, regnum Dei non consequentur».

^en ¶Fons : [1] Augustinus Hipponensis, De civitate Dei, lib. 21, c. 19, CCSL 48, p. 785.1-5 : «Item sunt alii ab aeterno supplicio liberationem nec ipsis saltem omnibus hominibus promittentes, sed tantummodo Christi baptismate ablutis, qui participes fiunt corporis eius, quomodolibet uixerint, in quacumque haeresi uel impietate fuerint, propter illud quod ait Iesus : hic est panis qui de caelo descendit, ut, si quis ex ipso manducauerit, non moriatur».
¶Paral. CMT25, 46 [a] .
[2] Augustinus Hipponensis, De civitate Dei, lib. 21, c. 25, CCSL 48, p. 794.6-12 : «Sed contradicit eis apostolus dicens : manifesta autem sunt opera carnis, quae sunt fornicatio, inmunditia, luxuria, idolorum seruitus, ueneficia, inimicitiae, contentiones, aemulationes, animositates, dissensiones, haereses, inuidiae, ebrietates, comisationes et his similia; quae praedico uobis, sicut praedixi, quoniam qui talia agunt regnum dei non possidebunt.»
¶Paral. CMT 25, 46 [d] .
[3] Augustinus Hipponensis, De civitate Dei, lib. 21, c. 25, CCSL 48, p. 794.19-38 : «Quam ob rem quod ait Dominus Iesus : hic est panis qui de caelo descendit, ut, si quis ex ipso manducauerit, non moriatur. ego sum panis uiuus, qui de caelo descendi; si quis manducauerit ex hoc pane, uiuet in aeternum, quo modo sit accipiendum, merito quaeritur.et ab istis quidem, quibus nunc respondemus, hunc intellectum auferunt illi, quibus deinde respondendum est; hi sunt autem, qui hanc liberationem nec omnibus habentibus sacramentum baptismatis et corporis Christi, sed solis catholicis, quamuis male uiuentibus, pollicentur, quia non solo, inquiunt, sacramento, sed re ipsa manducauerunt corpus Christi, in ipso scilicet eius corpore constituti; de quo corpore ait apostolus : unus panis, unum corpus multi sumus. qui ergo est in eius corporis unitate, id est in Christianorum compage membrorum, cuius corporis sacramentum fideles communicantes de altari sumere consuerunt, ipse uere dicendus est manducare corpus Christi et bibere sanguinem Christi. ac per hoc haeretici et schismatici ab huius unitate corporis separati possunt idem percipere sacramentum, sed non sibi utile, immo uero etiam noxium, quo iudicentur grauius, quam uel tardius liberentur». [4] Augustinus Hipponensis, De civitate Dei, lib. 21, c. 25, CCSL 48, p. 795.59-78 : «Unde nec illi in perditis et damnabilibus moribus debent esse securi, qui usque in finem quidem uelut in communione ecclesiae catholicae perseuerant, intuentes quod dictum est : qui perseuerauerit usque in finem, hic saluus erit, et per uitae iniquitatem ipsam uitae iustitiam, quod eis Christus est, deserunt, siue fornicando siue alias inmunditias flagitiorum, quas nec exprimere apostolus uoluit, in suo corpore perpetrando, siue turpitudine luxuriae diffluendo siue aliquid aliud eorum agendo, de quibus ait : quoniam qui talia agunt, regnum dei non possidebunt; ac per hoc, quicumque agunt talia, nisi in sempiterno supplicio non erunt, quia in dei regno esse non poterunt. in his enim perseuerando usque in huius uitae finem non utique dicendi sunt in Christo perseuerasse usque in finem, quia in Christo perseuerare est in eius fide perseuerare; quae fides, ut eam definit idem apostolus, per dilectionem operatur; dilectio autem, sicut ipse alibi dicit, malum non operatur. nec isti ergo dicendi sunt manducare corpus Christi, quoniam nec in membris computandi sunt Christi. ut enim alia taceam, non possunt simul esse et membra Christi et membra meretricis». [MM2016]

^FA ¶Codd. : La88 Mt366 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2017} {MM2020}

³⁴⁹ Index thomisticus : CIO6d8.8

³⁵⁰ .XXI. om. Ed1953

³⁵¹ hominibus] om. Mt366

³⁵² -tentes Christi baptismate ablutis qui participes] + e. Li449 * (exp. ? vel pro signo finis linee), + «xv/i[pecia] » marg. Li449 ( 71vb17 marg .) penna mutata vel forte reassumpta post «ablutis»

³⁵³ quomodolibet] quolibet cacogr. Li449

³⁵⁴ hic dicitur] inv. Ed1953

³⁵⁵ etc.] impudicitia, luxuria, idolorum servitus, veneficia, inimicitie, contentiones, emulationes, ire, rixe, dissensiones, secte, invidie, homicidia, ebrietates, comessationes, et his similia Ed1953

³⁵⁶ vobis] om. Ed1953

³⁵⁷ est corporis – unitate] inv. Mt366

³⁵⁸ vero] vere Ed1953

³⁵⁹ quod] que Mt366 Ed1953

^marg.| {CIO6d9.9} ³⁶⁰ AUGUSTINUS. Super Ioannem. ³⁶¹ − Hunc itaque cibum et potum societatem vult intelligi corporis et membrorum suorum, quod est Ecclesia in predestinatis et vocatis et iustificatis et glorificatis sanctis et fidelibus eius. Huius rei sacramentum, id est unitatis³⁶²* corporis et sanguinis Christi, alicubi quotidie, alicubi certis intervallis dierum id est ³⁶³* in Dominica mensa preparatur, et de Dominica mensa sumitur : quibusdam ad vitam, quibusdam ad exitium. Res vero ipsa, cuius sacramentum est, omni homini est ad vitam, nulli ad exitium, quicumque eius particeps fuerit. Ne autem putarent sic in isto cibo et potu promitti vitam eternam, ut qui eum sumerent, iam nec corpore morerentur, huic cogitationi occurrens subiungit dicens : Et ego resuscitabo eum in novissimo die ut scilicet habeant interim vitam eternam secundum spiritum in requie, que sanctorum spiritus suscipit; quod autem ad corpus attinet, nec corpus etiam vita eterna fraudetur, sed in resurrectione mortuorum in novissimo die eam habeat.^FB ^eo

^eo ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 15.27-39, § 16.1-10, CCSL 36, p. 267-268 : «[§ 15] Hunc itaque cibum et potum societatem uult intellegi corporis et membrorum suorum, quod est sancta ecclesia in praedestinatis et uocatis, et iustificatis, et glorificatis sanctis, et fidelibus eius. Quorum primum iam factum est, id est praedestinatio; secundum et tertium factum est, et fit, et fiet, id est uocatio et iustificatio; quartum uero nunc in spe est, in re autem futurum est, id est glorificatio. Huius rei sacramentum, id est unitatis corporis et sanguinis Christi alicubi quotidie, alicubi certis interuallis dierum in dominica mensa praeparatur, et de mensa dominica sumitur : quibusdam ad uitam, quibusdam ad exitium; res uero ipsa cuius sacramentum est, omni homini ad uitam, nulli ad exitium, quicumque eius particeps fuerit. [§ 16] Ne autem putarent sic in isto cibo et potu promitti uitam aeternam, ut qui eam sumerent, iam nec corpore morerentur, huic cogitationi dignatus est occurrere. Nam cum dixisset : Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, habet uitam aeternam, continuo subiecit : Et ego resuscitabo eum in nouissimo die. Vt habeat interim secundum spiritum uitam aeternam in requie, quae sanctorum spiritus suscipit; quod autem ad corpus adtinet, nec eius uita aeterna fraudetur, sed in resurrectione mortuorum nouissimo die». [FG2018]

^FB ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2020}

³⁶⁰ Index thomisticus : CIO6d8.9

³⁶¹ Super La88 Li449] In Ed1953

³⁶² unitatis] unitas Ed1953

³⁶³ id est] om. Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,
distinctio 10 (IT=9)

^marg.| {CIO6d10.1} ³⁶⁴ BEDA. − Dixerat superius^ep :

^ep Io. 6, 54.

³⁶⁴ Index thomisticus : CIO6d9.1

Numérotation du verset Io. 6,55

Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem habet vitam eternam.

^marg.| E t³⁶⁵ ut ostenderet quanta distantia sit inter corporalem cibum et potum, et spirituale mysterium corporis et sanguinis³⁶⁶ sui, adiecit :

³⁶⁵ Et Mt366 Ed1953] om. Li449

³⁶⁶ sanguinis] + Domini La88

Numérotation du verset Io. 6,56

Caro enim³⁶⁷ mea vere est cibus et sanguis meus vere est³⁶⁸ potus.^FC

^FC ¶Codd. : La88 Li449 Mt366 Ed1953 {SD2012} {MM2020}

³⁶⁷ enim] om. Mt366

³⁶⁸ est] om. Mt366

^marg.| {CIO6d10.2} ³⁶⁹ CHRYSOSTOMUS. ³⁷⁰* {hom.46} . − Hoc autem dicit, aut ut credant his que dicta sunt, ut non estiment enigma et parabolam esse, sed sciant quoniam omnino oportet manducare corpus Christi; aut vult dicere, quod verus cibus est hic qui animam salvat.^FD

^FD ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {FG2023}

³⁶⁹ Index thomisticus : CIO6d9.2

³⁷⁰ Chrysostomus La88 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO6d10.3} ³⁷¹ AUGUSTINUS. ³⁷²* − Vel aliter. Cum cibo et potu id appetant homines ut non esuriant neque sitiant, hoc³⁷³ veraciter non prestant³⁷⁴* nisi iste cibus et potus, qui eos a quibus sumitur immortales et incorruptibiles facit, id est societas ipsa sanctorum, ubi pax erit et unitas plena atque perfecta. Propterea Dominus noster corpus et sanguinem suum in eis rebus commendavit que ad unum aliquid rediguntur ex multis. Namque aliud, scilicet panis, ex multis granis in unum constat; aliud, scilicet vinum, in unum³⁷⁵* ex multis acinis confluit. Deinde iam exponit quid sit manducare corpus eius et sanguinem bibere dicens :

³⁷¹ Index thomisticus : CIO6d9.3

³⁷² Augustinus] + In Ioannem Ed1953

³⁷³ hoc] hec Mt366

³⁷⁴ prestant] prestat Ed1953

³⁷⁵ in unum] om. Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,57

Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in illo.

^marg.| Hoc est ergo manducare illam escam et illum bibere potum, in Christo manere, et Christum in se habere. Ac³⁷⁶* per hoc qui non³⁷⁷ manet in Christo, et³⁷⁸ in quo non³⁷⁹ manet Christus, procul dubio nec manducat eius carnem, nec bibit eius sanguinem, etiam si³⁸⁰* tante rei sacramentum ad iudicium sibi manducat et bibat³⁸¹*.^FE ^eq

^eq ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 17.1-11, § 18.1-11, CCSL 36, p. 267-268 : «[§ 17] Caro enim mea, inquit, uere est cibus, et sanguis meus uere est potus. Cum enim cibo et potu id appetant homines, ut non esuriant, neque sitiant, hoc ueraciter non praestat nisi iste cibus et potus, qui eos a quibus sumitur, immortales et incorruptibiles facit, id est societas ipsa sanctorum, ubi pax erit et unitas plena atque perfecta. Propterea quippe, sicut etiam ante nos hoc intellexerunt homines Dei, Dominus noster Iesus Christus corpus et sanguinem suum in eis rebus commendauit, quae ad unum aliquid rediguntur ex multis. Namque aliud in unum ex multis granis confit, aliud in unum ex multis acinis confluit. [§ 18] Denique iam exponit quomodo id fiat quod loquitur, et quid sit manducare corpus eius, et sanguinem bibere. Qui manducat carnem meam, et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego in illo. Hoc est ergo manducare illam escam, et illum bibere potum, in Christo manere, et illum manentem in se habere. Ac per hoc qui non manet in Christo, et in quo non manet Christus, procul dubio nec manducat carnem eius, nec bibit eius sanguinem, sed magis tantae rei sacramentum ad iudicium sibi manducat et bibit, quia immundus praesumsit ad Christi accedere sacramenta, quae aliquis non digne sumit, nisi qui mundus est; de quibus dicitur : Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum uidebunt». [FG2018]

^FE ¶Codd. : La88 Li449 Mt366 Ed1953 {SD2012}* {MM2024}

³⁷⁶ Ac] At Ed1953

³⁷⁷ non] om. La88

³⁷⁸ et] etiam La88

³⁷⁹ non ] om. Li449

³⁸⁰ etiam si] sed magis Ed1953

³⁸¹ bibat] bibit Ed1953

^marg.| {CIO6d10.4} ³⁸² CHRYSOSTOMUS. ³⁸³* {hom.46} − Vel aliter continuatur. Quia promiserat se manducantibus vitam eternam, ut ergo³⁸⁴* hoc confirmet, induxit :

³⁸² Index thomisticus : CIO6d9.4

³⁸³ Chrysostomus] + In Ioannem Ed1953

³⁸⁴ ergo] om. Ed1953

Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in illo³⁸⁵.^FF

^FF ¶Codd. : La88 Li449 Mt366 Ed1953 {SD2013}* {MM2020} {MM2024}

³⁸⁵ illo La88 Mt366 Ed1953] eo Li449

^marg.| {CIO6d10.5} ³⁸⁶ AUGUSTINUS. De verbis Domini. {serm.11}. − Multi quidem, qui vel corde ficto carnem illam manducant et sanguinem³⁸⁷ bibunt, vel cum manducaverint apostate fiunt, numquid manent in Christo, et Christus in eis? Sed est profecto quidam modus manducandi illam carnem et bibendi illum sanguinem, quo modo qui manducaverit et biberit, in Christo manet, et Christus in eo.^FG

^FG ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013}* {MM2020}

³⁸⁶ Index thomisticus : CIO6d9.5

³⁸⁷ sanguinem] + meum La88

^marg.| {CIO6d10.6} ³⁸⁸ AUGUSTINUS. Trecesimo primo de Civitate Dei. ³⁸⁹* − Hoc est illi qui non sacramento tenus tantum sed revera corpus Christi manducant et sanguinem bibunt.^FH ^er

^er ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De civitate Dei, lib. 21, c. 25, CCSL 48, p. 796.80-81 : «Ostendit quid sit non sacramento tenus, sed re uera corpus christi manducare et eius sanguinem bibere; hoc est enim in christo manere, ut in illo maneat et christus». [FG2017]

^FH ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013}* {MM2020}

³⁸⁸ Index thomisticus : CIO6d9.6

³⁸⁹ .XXXI.] om. La88 Ed1953

^marg.| {CIO6d10.7} ³⁹⁰ CHRYSOSTOMUS. {hom.46} . − Et quia ego vivo, manifestum est quia et³⁹¹* ipse vivet.
Et ad hoc ostendendum subiungit :

³⁹⁰ Index thomisticus : CIO6d9.7

³⁹¹ quia et] quod Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,58

Sicut misit me vivens Pater et ego vivo propter Patrem et qui manducat me et³⁹² ipse vivet propter me.

³⁹² et] om. La88

^marg.| Ac si dicat : Vivo ego sicut Pater. Et ne ingenitum estimes, adiecit propter Patrem, Patrem sibi esse principium occulte insinuans. Quod autem dicit : Q ui manducat me vivit ³⁹³* propter me , non de vita simpliciter hoc dicit, sed de approbata. Etenim etiam infideles vivunt non manducantes de carne illa. Sed neque³⁹⁴ de resurrectione communi hoc dicit (etenim omnes suscitabuntur), sed de gloriosa et mercedem habente.^FI

^FI ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013}* {MM2020}

³⁹³ vivit] et ipse vivet Ed1953

³⁹⁴ neque] et La88 * (al. obsc. corr.)

^marg.| {CIO6d10.8} AUGUSTINUS. ³⁹⁵ − [a] Non autem ait : Sicut manduco Patrem, et ego vivo propter Patrem, et qui manducat me, et ipse vivet propter me. Non enim Filius participatione Patris fit melior, sicut participatione Filii per unitatem corporis eius et sanguinis, quod illa manducatio et potatio³⁹⁶ significat, nos efficimur meliores. [c] Si ergo ita dictum est vivo propter Patrem , quia ipse de illo est, sine detrimento equalitatis dictum est. Nec tamen eamdem nostram et suam equalitatem significavit, sed gratiam mediatoris ostendit. [b] Si autem secundum id accipimus : Vivo propter Patrem, quod alibi ait^es : « Pater maior me est ». Hec verba ita dixit : S icut misit me Pater , ac si diceret : ut ego vivam propter Patrem, id est ad illum tamquam ad maiorem referam vitam meam, exinanitio mea fecit, in qua me misit; ut autem quisque vivat propter me, participatio facit qua³⁹⁷ manducat me.^FJ ^et

^es Io. 14, 28.

^et ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 19.3-33, CCSL 36, p. 269 : «Sicut, inquit, misit me uiuens Pater, et ego uiuo propter Patrem, et qui manducat me, et ipse uiuet propter me. [a] Non ait : Sicut manduco Patrem, et ego uiuo propter Patrem, et qui manducat me, et ipse uiuet propter me. Non enim Filius participatione Patris fit melior, qui est natus aequalis; sicut participatione Filii per unitatem corporis eius et sanguinis, quod illa manducatio potatioque significat, nos efficimur meliores. Viuimus ergo nos propter ipsum, manducantes eum; id est ipsum accipientes aeternam uitam, quam non habebamus ex nobis; uiuit autem ipse propter Patrem, missus ab eo, quia semetipsum exinaniuit, factus obediens usque ad mortem crucis. [b] Si enim secundum id accipimus : Viuo propter Patrem, quod alibi ait : Pater maior me est, sicut et nos uiuimus propter ipsum, qui maior est nobis, hoc ex eo quod missus est, factum est. Missio quippe eius exinanitio suimetipsius est, et formae seruilis acceptio, quod recte intellegitur, seruata etiam Filii cum Patre aequalitate naturae. Maior enim est Pater homine filio, sed aequalem habet Deum Filium, cum idem ipse sit et Deus et homo, Dei Filius et hominis filius, unus Christus Iesus. In quam sententiam si recte accipiuntur haec uerba, ita dixit : Sicut me misit uiuens Pater, et ego uiuo propter Patrem, et qui manducat me, et ipse uiuet propter me, ac si diceret : Vt ego uiuam propter Patrem, id est ad illum tamquam maiorem referam uitam meam, exinanitio mea fecit, in qua me misit; ut autem quisque uiuat propter me, participatio facit qua manducat me. Ego itaque humiliatus uiuo propter Patrem, ille erectus uiuit propter me. [c] Si autem ita dictum est : Viuo propter Patrem, quia ipse de illo, non ille de ipso est, sine detrimento aequalitatis dictum est. Nec tamen dicendo : et qui manducat me, et ipse uiuet propter me, eamdem suam et nostram aequalitatem significauit, sed gratiam mediatoris ostendit». [FG2018]

^FJ ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

³⁹⁵ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

³⁹⁶ Et potatio] potatioque La88

³⁹⁷ Qua] qui La88 {SD2013}

^marg.| {CIO6d10.9} ³⁹⁸ HILARIUS. Octavo de Trinitate. ³⁹⁹* − [1] De veritate igitur carnis et sanguinis Christi non relictus est ambigendi locus. Nunc enim et⁴⁰⁰* ipsius Domini professione, et fide nostra, vere caro est et vere sanguis est. [2] Hec⁴⁰¹* ergo vite nostre causa est, quod in nobis carnalibus manentem per carnem Christum habemus, victuris nobis per eum ea conditione qua vivit ille per Patrem. Si ergo nos naturaliter secundum carnem per eum vivimus, id est naturam carnis sue adepti; quomodo non naturaliter secundum spiritum in se Patrem habeat, cum vivat ipse per Patrem? Per Patrem autem⁴⁰² vivit, dum nativitas non alienam ei intulit diversamque naturam.^FK ^eu

^eu ¶Fons : [1] Hilarius Pictaviensis , De Trinitate, lib.8, CCSL 62A, c. 14.11-12, sqq. : «De ueritate carnis et sanguinis non relictus est ambigendi locus. Nunc enim et ipsius Domini professione et fide nostra uere caro est et uere sanguis est». [2] Hilarius Pictaviensis , De Trinitate, lib.8, CCSL 62A, c. 16.12-18 sqq. : «Haec ergo uitae nostrae causa est, quod in nobis carnalibus manentem per carnem Christum habemus, uicturis nobis per eum ea condicione qua uiuit ille per Patrem. Si ergo nos naturaliter secundum carnem per eum uiuimus, id est naturam carnis suae adepti, quomodo non naturaliter secundum Spiritum in se Patrem habeat, cum uiuat ipse per Patrem? Per Patrem autem uiuit, dum natiuitas non alienam ei intulit diuersam que naturam; dum quod est, et ab eo est nec tamen ab eo per aliquam incidentem naturae dissimilitudinem separatur; dum in se per natiuitatem habet Patrem in uirtute naturae». [MM2020]

^FK ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013}* {MM2020}

³⁹⁸ Index thomisticus : CIO6d9.9

³⁹⁹ .VIII.] om. La88 Ed1953

⁴⁰⁰ et] ex Ed1953

⁴⁰¹ Hec] Hoc Ed1953

⁴⁰² autem] enim Li449

^marg.| {CIO6d10.10} ⁴⁰³ AUGUSTINUS. ⁴⁰⁴ − [b] Ut autem ⁴⁰⁵ illum panem manducando vivamus, qui eternam vitam ex nobis habere non possumus, de celo descendit.
[a] Unde sequitur :

⁴⁰³ Index thomisticus : CIO6d9.10

⁴⁰⁴ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

⁴⁰⁵ autem] + per Li449 ² (m. moderna)

Numérotation du verset Io. 6,59

Hic est panis qui de celo descendit.^FL ^ev

^ev ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 19.3-33, CCSL 36, p. 269 : «[a] Hic est panis qui de caelo descendit , [b] ut illum manducando uiuamus, quia aeternam uitam ex nobis habere non possumus». [FG2018]*

^FL ¶Codd. : La88 (185vb) Li449 Ed1953 {SD2013}* {FG2018} {MM2018} {MM2020}

^marg.| {CIO6d10.11} ⁴⁰⁶ HILARIUS. Decimo de Trinitate. ⁴⁰⁷* − Se panem hic dicit ⁴⁰⁸*. Ac, ne virtus Verbi⁴⁰⁹* atque natura defecisse⁴¹⁰* existimaretur in carnem⁴¹¹*, panem carnem suam esse dixit ut per hoc qui ⁴¹²* descendens de celis⁴¹³ panis est, non ex humana conceptione origo esse corporis eius existimaretur, dum celeste esse corpus ostenditur. At vero cum⁴¹⁴ panis est, assumpti per Verbum corporis est professio.^FM ^ew

^ew ¶Fons : Hilarius Pictaviensis , De Trinitate, lib. 10, CCSL 62A, c. 18.5 sqq. : «Ac ne uerbi uirtus adque natura defecisse a se existimaretur in carnem, rursus panem suum esse dixit : ut per hoc quod descendens de caelis panis est, non ex humana conceptione origo esse corporis existimaretur, dum caeleste esse corpus ostenditur. Aduero cum suus panis est, adsumpti per uerbum corporis est professio». [MM2020]

^FM ¶Codd. : La88 Li449 Ed1657 Ed1746 Ed1953 {SD2013}* {MM2020}

⁴⁰⁶ Index thomisticus : CIO6d9.11

⁴⁰⁷ .X.] om. Ed1953

⁴⁰⁸ dicit] + ipse enim origo sui corporis est Ed1746 Ed1953

⁴⁰⁹ virtus verbi] inv. Ed1657 Ed1746 Ed1953

⁴¹⁰ defecisse mss. Ed1657 !] + a se Ed1746 Ed1953

⁴¹¹ carnem] carne Ed1746 Ed1953

⁴¹² qui] quod Ed1657 Ed1746 Ed1953

⁴¹³ celis] celo La88

⁴¹⁴ cum] + suus Ed1657

^marg.| {CIO6d10.12} ⁴¹⁵ THEOPHYLACTUS. − Non enim purum Deum comedimus. Nam et impalpabilis et incorporeus est neque enim⁴¹⁶* hominis puri carnem comedimus, que nil posset⁴¹⁷ proficere. Sed quia Deus carnem sibi univit, caro eius⁴¹⁸ vivificativa existit. Non quod in Dei naturam transierit sed secundum quamdam igniti ferri consuetudinem, quod et ferrum manet, et ignis actum ostendit. Sic et caro Domini vivifica⁴¹⁹* est tamquam caro Verbi Dei.^FN ^ex

^ex ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 59), PG 123, 1312A8–B3. [CGC2014]

^FN ¶Codd. : La88 Li449 Ed1657 Ed1746 Ed1953 {SD2012}* {MM2020}

⁴¹⁵ Index thomisticus : CIO6d9.12

⁴¹⁶ enim] etiam Ed1657 Ed1746 Ed1953

⁴¹⁷ posset] possit Ed1746 (al.)

⁴¹⁸ eius] est La88

⁴¹⁹ vivifica] vivificativa Ed1657 Ed1746 Ed1953

^marg.| {CIO6d10.13} ⁴²⁰ BEDA. − Et ut ostenderet distantiam umbre et lucis, typi et veritatis, subiunxit :

⁴²⁰ Index thomisticus : CIO6d9.13

Non sicut manducaverunt patres vestri⁴²¹ manna et mortui sunt. Qui manducat hunc panem vivet in eternum.^FO

^FO ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2012} {MM2020}

⁴²¹ vestri] nostri Li449

^marg.| {CIO6d10.14} ⁴²² AUGUSTINUS. ⁴²³ − Quod autem illi mortui sunt, ita vult intelligi, ut non vivant in eternum. Nam temporaliter et hi profecto morientur qui Christum manducant, sed vivunt in eternum, quia Christus est vita eterna.^FP ^ey

^ey ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 26, § 20.5-8, CCSL 36, p. 269 : «Quod ergo illi mortui sunt, ita uult intellegi, ut non uiuant in aeternum. Nam temporaliter et hi profecto morientur, qui Christum manducant; sed uiuunt in aeternum, quia Christus est uita aeterna». [FG2018]

^FP ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2012}

⁴²² Index thomisticus : CIO6d9.14

⁴²³ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO6d10.15} ⁴²⁴ CHRYSOSTOMUS. ⁴²⁵* {hom. 46} . − Si enim possibile fuit sine messe et frumento et aliis huiusmodi, quadraginta annis illorum vitam conservare. Multo magis nunc⁴²⁶ cibo spirituali hoc facere poterit⁴²⁷, cuius illa⁴²⁸ erant figure. Frequenter autem vitam repromittit⁴²⁹, quia nihil est ita delectabile hominibus⁴³⁰. Unde et in Veteri Testamento longitudo vite promittebatur. Hic autem vita finem non habens. Simul etiam per hoc ostendere vult quoniam sententiam morti tradentem pro peccato nunc solvit, vitam eternam e⁴³¹ contrario promittens.
Sequitur :

⁴²⁴ Index thomisticus : CIO6d9.15

⁴²⁵ Chrysostomus] + In Iohannem Ed1953

⁴²⁶ nunc] lac. La88

⁴²⁷ facere poterit] inv. T46

⁴²⁸ illa] lac. La88

⁴²⁹ repromittit] lac. et promittit La88 , p repmittit cacogr. Li449

⁴³⁰ hominibus] lac. La88

⁴³¹ e] om. Mt366

Numérotation du verset Io. 6,60

Hec dixit in synagoga docens in Capharnaum,

^marg.| ubi scilicet plurime⁴³²* virtutes eius sunt facte⁴³³. Docebat⁴³⁴ autem in synagoga et in templo, multitudinem attrahere volens, et ostendens quoniam⁴³⁵ non est contrarius Patri.^FQ

^FQ ¶Codd. : La88 (185rbmarg. sec. m. : « in exemplari erat foramen »; cf. lacunae) Li449 Mt366 T46 (232rb) V796 Ed1953 {SD2013}* {MM2020}

⁴³² plurime] prime Ed1953

⁴³³ sunt facte] inv. T46

⁴³⁴ Docebat] Docebant cacogr. V796

⁴³⁵ quoniam] quod T46

^marg.| {CIO6d10.16} ⁴³⁶ BEDA. − Mystice autem Capharnaum, que interpretatur villa pulcherrima, significat mundum, synagoga vero iudaicum populum. Per hoc ergo ostenditur quod Dominus per mysterium incarnationis in⁴³⁷* mundo apparens, iudaico populo⁴³⁸* multa docuit, que ipse intellexit.^FR

^FR ¶Codd. : La88 Li449 Ed1657 Ed1746 Ed1953 {SD2013}* {MM2020}

⁴³⁶ Index thomisticus : CIO6d9.16

⁴³⁷ in] om. Ed1657 Ed1746 Ed1953

⁴³⁸ iudaico populo] iudaicum populum Ed1657 Ed1746 Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,
distinctio 11 (IT=10)

^marg.| {CIO6d11.1} AUGUSTINUS. ⁴³⁹ − [b] Talia loquente Iesu, non crediderunt aliquid magnum dicentem, et verbis illis aliquam gratiam cooperantem ⁴⁴⁰* sed, prout voluerunt, intellexerunt et more hominum quia poterat aut disponebat Iesus carnem qua indutum erat Verbum, veluti conscissam distribuere credentibus in se.
[a] Unde dicitur :

⁴³⁹ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

⁴⁴⁰ cooperantem] cooperientem Ed1746 Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,61

Multi ergo audientes, non ex inimicis, sed ex discipulis eius dixerunt : Durus est hic sermo.^FS ^ez

^ez ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 27, § 2.1-12, CCSL 36, p. 270 : «[a] Multi itaque audientes, non ex inimicis, sed ex discipulis eius; dixerunt : Durus est hic sermo; quis potest eum audire? Si discipuli durum habuerunt istum sermonem, quid inimici? Et tamen sic oportebat ut diceretur, quod non ab omnibus intellegeretur. Secretum Dei intentos debet facere, non aduersos. Isti autem cito defecerunt, [b] talia loquente Domino Iesu; non crediderunt aliquid magnum dicentem, et uerbis illis aliquam gratiam cooperientem; sed prout uoluerunt ita intellexerunt, et more hominum, quia poterat Iesus, aut hoc disponebat Iesus, carnem quia indutum erat Verbum, ueluti concisam distribuere credentibus in se. Durus est, inquiunt, hic sermo; quis potest eum audire?». [FG2018]*

^FS Index thomisticus : CIO6d10.1¶Codd. : La88 Li449 (73rb) Ed1657 Ed1746 Ed1953 {SD2013}* {MM2020}

^marg.| {CIO6d11.2} ⁴⁴¹ CHRYSOSTOMUS. ⁴⁴²*{hom.46} . − Id est difficile susceptibilis, superexcedens eorum imbecillitatem putabant enim eum supra seipsum loqui maiora propria dignitate, et dixerunt quis potest eum audire? Quasi pro seipsis respondentes, quia non debebant.

⁴⁴¹ Index thomisticus : CIO6d10.2

⁴⁴² Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO6d11.3} ⁴⁴³ AUGUSTINUS. ⁴⁴⁴ − Si autem discipuli durum habuerunt istum sermonem, quid inimici? Et tamen sic oportebat ut diceretur quod non ab hominibus intelligeretur; secretum Dei intentos debet facere, non adversos.^fa

^fa ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 27, § 2.3-6, CCSL 36, p. 270 : «Si discipuli durum habuerunt istum sermonem, quid inimici? Et tamen sic oportebat ut diceretur, quod non ab omnibus intellegeretur. Secretum Dei intentos debet facere, non aduersos». [FG2018]

⁴⁴³ Index thomisticus : CIO6d10.3

⁴⁴⁴ Augustinus La88 Li449 Ed1953

^marg.| {CIO6d11.4} ⁴⁴⁵ THEOPHYLACTUS. − Cum autem audis quod discipuli eius murmurabant, non intelligas hos qui actu sunt discipuli, sed hos qui in habitu et figura videbantur ab eo instrui. Nam inter discipulos erant quidam ex plebe, qui dicebantur eius discipuli, quia multo cum discipulis manebant tempore.^fb

^fb ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 61), PG 123, 1313B3-11. [CGC2014]

⁴⁴⁵ Index thomisticus : CIO6d10.4

^marg.| {CIO6d11.5} ⁴⁴⁶ AUGUSTINUS. ⁴⁴⁷ − [b] Sic autem apud se ista dixerunt ut ab illo non audirentur; sed ille, qui noverat in seipsis, apud seipsum audiebat.
[a] Unde sequitur : ^fc

^fc ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 27, § 3.1-5, CCSL 36, p. 270-271 : «[a] Sciens autem Iesus apud semetipsum quia murmurarent de eo discipuli eius. [b] Sic enim apud se ista dixerunt, ut ab illo non audirentur; sed ille qui eos nouerat in seipsis, audiens apud semetipsum, respondit et ait : Hoc uos scandalizat, quia dixi : carnem meam do uobis manducare, et sanguinem meum bibere, hoc uos nempe scandalizat». [FG2018]

⁴⁴⁶ Index thomisticus : CIO6d10.5

⁴⁴⁷ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,62

Sciens autem Iesus apud seipsum quia murmurarent de hoc discipuli eius, dixit eis : Hoc vos scandalizat?

^marg.| {CIO6d11.6} ALCUINUS. − Quod scilicet dixi vobis^fd : manducare carnem meam et bibere sanguinem meum.^FT ^fe

^fd Cf. Io. 6, 54.

^fe ¶Fons : Alcuinus , In Io., PL 100, 837.29 : « Sed ille qui eos noverat in seipsis, audiens apud semetipsum, respondit et ait: Hoc vos scandalizat . Quia dixi, carnem meam do vobis manducare et sanguinem meum bibere, hoc vos nempe scandalizat ».
<ex quo> Anselmus Laudunensis, Glosae super Io. (Io. 6, 62), CCCM 267, p. 123.621 : « sciens autem iesus apud semetipsum. Sic apud se ista dixerant ut ab illo non audirentur, sed ille, quem nichil latet, qui conscientias eorum nouerat, audiens apud se ipsum dixit eis: HOC VOS SCANDALIZAT, quia dixi uobis carnem meam do uobis manducare et sanguinem bibere?»
<cuius fons> Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 27, § 3.5-6, CCSL 36, p. 270-271 supra laud.
¶Nota Le matériau exégétique de la sentence, hormis une légère reformulation qui semble imputable à Thomas, répète exactement le passage d’Augustin cité à la sentence précédente (CIO6d11.5), source littérale des passages parallèles d’Alcuin et d’Anselme. L’intérêt de telles ‘sentences miroir’ est de souligner implicitement la réception de l’exégèse d’Augustin par les auteurs plus tardifs. [MM2022]

^FT Index thomisticus : CIO6d10.6¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CIO6d11.7} ⁴⁴⁸ CHRYSOSTOMUS. ⁴⁴⁹*{hom.46} . − Erat autem hoc sue deitatis signum, occulta in medium ferre.
Unde sequitur :

⁴⁴⁸ Index thomisticus : CIO6d10.7

⁴⁴⁹ Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

^marg.| si ergo videritis Filium hominis ascendentem ubi erat prius supple quid dicetis hoc et in Nathanaele fecit dicens^ff : « Quoniam dixi tibi vidi te sub ficu, credis; maiora his videbis ». Non igitur questiones questionibus copulat; sed magnitudine dogmatum et multitudine eos inducere vult. non igitur discipulos in scandalum mittere volens hoc dicit, sed eorum scandalum solvere volens nam dum estimant eum de Ioseph natum, non suscipiunt ea que dicebantur. qui vero credituri erant quoniam de celo descendit et illuc ascendit, facilius attendunt his que dicebantur.

^ff Io. 1, 50.

^marg.| {CIO6d11.8} ⁴⁵⁰ AUGUSTINUS. ⁴⁵¹ − Vel aliter. Hinc solvit quod illos commoverat illum enim putabant erogaturum corpus suum; ille autem dixit se ascensurum in celum, utique integrum. Cum videritis, inquiens, Filium hominis ascendentem ubi erat prius. Certe vel tunc videbitis quia non eo modo quo putatis erogat corpus suum, et quia gratia eius non consumitur morsibus. Filius autem hominis Christus ex virgine Maria. Hic esse cepit in terra, ubi carnem assumpsit ex terra quid ergo vult quod ait :

⁴⁵⁰ Index thomisticus : CIO6d10.8

⁴⁵¹ Augustinus La88 Li449 Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,63

Cum videritis Filium hominis ascendentem ubi erat prius,

^marg.| nisi ut intelligamus unam personam esse Christum Deum et hominem, non duas ne fides nostra sit quaternitas, sed Trinitas. Sic ergo erat Filius hominis in celo, quemadmodum Filius Dei erat in terra Filius Dei in terra in suscepta carne; Filius hominis in celo in unitate persone.^fg

^fg ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 27, § 3.8-15, § 4.5-30, CCSL 36, p. 271 : «[§ 3] Si ergo uideritis Filium hominis adscendentem ubi erat prius? Quid est hoc? Hinc soluit quod illos mouerat? hinc aperuit unde fuerant scandalizati? hinc plane, si intellegerent. Illi enim putabant eum erogaturum corpus suum; ille autem dixit se adscensurum in caelum, utique integrum. Cum uideritis Filium hominis adscendentem ubi erat prius, certe uel tunc uidebitis quia non eo modo quo putatis, erogat corpus suum; certe uel tunc intellegetis quia gratia eius non consumitur morsibus [...]. [§ 4] Filius enim hominis Christus, ex uirgine Maria. Ergo filius hominis hic coepit esse in terra, ubi carnem assumsit ex terra. Vnde prophetice dictum erat : Veritas de terra orta est. Quid sibi ergo uult quod ait : Cum uideritis Filium hominis adscendentem ubi erat prius. Nulla enim esset quaestio si ita dixisset : Si uideritis Filium Dei adscendentem ubi erat prius. Cum uero Filium hominis dixit adscendentem ubi erat prius, numquid Filius hominis in caelo erat prius, quando in terra esse coepit? Hic quidem dixit : ubi erat prius, quasi tunc non ibi esset quando haec loquebatur. Alio autem loco ait : Nemo adscendit in caelum, nisi qui de caelo descendit, Filius hominis, qui est in caelo; non dixit, erat, sed : Filius, inquit, hominis qui est in caelo. In terra loquebatur, et in caelo se esse dicebat. Et non ita dixit : Nemo adscendit in caelum, nisi qui de caelo descendit, Filius Dei, qui est in caelo. Quo pertinet, nisi ut intellegamus, quod etiam pristino sermone commendaui caritati uestrae, unam personam esse Christum Deum et hominem, non duas, ne fides nostra non sit Trinitas, sed quaternitas? Christus ergo unus est : Verbum, anima et caro unus Christus; Filius Dei et filius hominis unus Christus. Filius Dei semper, filius hominis ex tempore, tamen unus Christus secundum unitatem personae. In caelo erat, quando in terra loquebatur. Sic erat filius hominis in caelo, quomodo Filius Dei erat in terra; Filius Dei in terra in suscepta carne, filius hominis in caelo in unitate personae». [FG2018]

^marg.| {CIO6d11.9} ⁴⁵² THEOPHYLACTUS. − Non ergo propter hoc putes quod de celo corpus Christi descenderit hoc enim marciani heretici et Apollinaris est dictum, sed quia unus et idem erat Filius Dei et hominis.^fh

^fh ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 63), PG 123, 1313D3-8. [CGC2018]

⁴⁵² Index thomisticus : CIO6d10.9

^marg.| {CIO6d11.10} ⁴⁵³ CHRYSOSTOMUS.{hom.46} . − Propter hoc autem et aliam solutionem inducit, dicens spiritus est qui vivificat; caro non prodest quidquam. quod autem dicit, tale est. Spiritualiter oportet ea que de me sunt audire; qui autem carnaliter audit, nihil proficit. Est autem carnaliter intelligere, simpliciter ea que proposita sunt videre, et nihil plus imaginari. Oportet autem non ita iudicare; sed omnia mysteria interioribus oculis inspicere, quod semper est spiritualiter audire. carnale vero erat dubitare qualiter potest nobis carnem dare manducare. Quid igitur non est vera caro immo utique; quod igitur ait caro non prodest quidquam, non de sua carne dicit, sed de eius carne qui carnaliter accipiebat que dicebantur.

⁴⁵³ Index thomisticus : CIO6d10.10

^marg.| {CIO6d11.11} AUGUSTINUS. ⁴⁵⁴ − Vel aliter caro non prodest quicquam ⁴⁵⁵ . Sed quomodo illi intellexerunt? Carnem quippe sic⁴⁵⁶ intellexerunt, quomodo in cadavere dilaniatur, aut in macello venditur, non quomodo spiritu vegetatur. Accedat spiritus ad carnem et prodest plurimum. Nam si caro nihil prodesset, “Verbum caro non fieret, ut habitaret in nobis”^fi , sed per carnem⁴⁵⁷ spiritus⁴⁵⁸ aliquid pro salute nostra egit⁴⁵⁹.^FU ^fj

^fi Cf. Io. 1, 14.

^fj ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Ioannis evangelium, tract. 27, § 5.10-24, CCSL 36, p. 272 : «Quid est ergo : non prodest quidquam caro? non prodest quidquam, sed quomodo illi intellexerunt : carnem quippe sic intellexerunt, quomodo in cadauere dilaniatur, aut in macello uenditur, non quomodo spiritu uegetatur. proinde sic dictum est : caro non prodest quidquam, quomodo dictum est : scientia inflat. iam ergo debemus odisse scientiam? absit. et quid est : scientia inflat? sola, sine caritate. ideo adiunxit : caritas uero aedificat. adde ergo scientiae caritatem, et utilis erit scientia; non per se, sed per caritatem. sic etiam nunc, caro non prodest quidquam, sed sola caro; accedat spiritus ad carnem, quomodo accedit caritas ad scientiam, et prodest plurimum. nam si caro nihil prodesset, uerbum caro non fieret, ut inhabitaret in nobis. si per carnem nobis multum profuit christus, quomodo caro nihil prodest? sed per carnem spiritus aliquid pro salute nostra egit». [FG2017]

^FU Index thomisticus : CIO6d10.11¶Codd. : La88 (186ra) Li449 (74ra-b) Ed1953 {FG2017}

⁴⁵⁴ Augustinus Li449 La88 ] +In Ioannem Ed1953

⁴⁵⁵ quicquam Li449 La88 ] quidquam Ed1953

⁴⁵⁶ sic] sit pr. m. et corr. Li449

⁴⁵⁷ carnem] + multum al. m. post. marg. Li449

⁴⁵⁸ per carnem spiritus Li449 La88 ] inv. Ed1953

⁴⁵⁹ pro salute nostra egit Li449 La88 ] operatus est in nobis pro salute nostra Ed1953

^marg.| {CIO6d11.12} AUGUSTINUS. Decimo de Civitate Dei. ⁴⁶⁰* − [a] Non enim caro per seipsam mundat, sed per Verbum a quo suscepta est; quod cum sit principium omnium, suscepta anima et carne, et animam credentium mundat et carnem.

⁴⁶⁰ .X.] om. Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,64

Spiritus ergo est qui vivificat; caro non prodest quidquam.

^marg.| [b2] S icut illi intellexerunt carnem, non sic ego do ad manducandum carnem meam quia⁴⁶¹ [b1] nec carnem debemus sapere secundum carnem. Proinde dicit :

⁴⁶¹ quia Li449 La88 ] om. Ed1953

Verba que ego locutus sum vobis, spiritus et vita sunt.^FV ^fk ⁴⁶²

^fk ¶Fons : [a] Augustinus Hipponensis, De civitate Dei, lib. 10, c. 24, CCSL 47, p.297.33-298.40 : «Non ergo caro per se ipsa mundat, sed per uerbum a quo suscepta est, cum uerbum caro factum est et habitauit in nobis. nam de carne sua manducanda mystice loquens, cum hi qui non intellexerunt offensi recederent dicentes : durus est hic sermo, quis eum potest audire? respondit manentibus ceteris : spiritus est qui uiuificat, caro autem non prodest quicquam. principium ergo suscepta anima et carne et animam credentium mundat et carnem».

^FV ¶Codd. : La88 (186ra) Li449 (74rb) Ed1953 {FG2017} Index thomisticus : CIO6d10.12

⁴⁶² [b] <revera> [b1] Augustinus Hipponensis, In Ioannis evangelium, tract. 27, § 1.18-19, CCSL 36, p. 270 : «Carnem suam dat nobis dominus manducare, et sapere secundum carnem mors est, cum de carne sua dicat, quia ibi est uita aeterna. ergo nec carnem debemus sapere secundum carnem, sicut in his uerbis». [b2] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium, tract. 27, § 5.31-32, CCSL 36, p. 272 : «Spiritus ergo est qui uiuificat, caro autem non prodest quidquam; sicut illi intellexerunt carnem, non sic ego do ad manducandum carnem meam». <potius quam> [b1] Beda ( pseudo) , In Io., PL 92, 720A. [b2] Beda ( pseudo) , In Io., PL 92, 721B <=> [b1] Cf. Alcuinus , In Io., PL 100, 836.53 : «Carnem suam dat nobis Dominus ad manducandum, et sapere tamen secundum carnem mors est; cum de carne sua dicat, quia ibi est vita aeterna. Ergo nec carnem debemus sapere secundum carnem, sicut in his verbis : (61) Multi itaque audientes, non ex inimicis, sed ex discipulis ejus, dixerunt : Durus est hic sermo : quis potest eum audire?». [b2] Cf. Alcuinus , In Io., PL 100, 838.18 : «Spiritus est qui vivificat, caro autem non prodest quidquam : sicut illi intellexerunt carnem, non sic ego do ad manducandum meam carnem». [FG2017]

^marg.| {CIO6d11.13} CHRYSOSTOMUS. ⁴⁶³ − Id est spiritualia sunt, nihil habentia carnale, neque consequentiam naturalem; sed eruta sunt ab omni tali necessitate que in terra, et a legibus que hic posite sunt.^FW

^FW Index thomisticus : CIO6d10.13¶Codd. : La88 (186ra) Li449 (74rb) Ed1953 {FG2017} {MM2017}

⁴⁶³ Chrysostomus] + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CIO6d10.14} ⁴⁶⁴ AUGUSTINUS. ⁴⁶⁵ − [b] Si ergo intellexisti spiritualiter, spiritus et vita tibi sunt ; si intellexisti carnaliter, etiam sic spiritus et vita sunt , sed tibi non sunt. [a] Diximus enim hoc⁴⁶⁶ Dominum commendasse in manducatione carnis sue et potatione⁴⁶⁷ sanguinis sui, ut in illo maneamus et ipse in nobis⁴⁶⁸. Hoc autem quid facit nisi caritas? « Caritas autem Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis »^fl . Ergo spiritus est qui vivificat.^FX ^fm

^fl Rm. 5, 5.

^fm ¶Fons : [a] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium, tract. 27, § 6.1-29, CCSL 36, p. 272-273 : «Diximus enim, fratres, hoc dominum commendasse in manducatione carnis suae et potatione sanguinis sui, ut in illo maneamus, et ipse in nobis. manemus autem in illo, cum sumus membra eius; manet autem ipse in nobis, cum sumus templum eius. ut autem simus membra eius, unitas nos compaginat. ut compaginet unitas, quae facit nisi caritas? et caritas dei unde? apostolum interroga! caritas, inquit, dei diffusa est in cordibus nostris per spiritum sanctum qui datus est nobis. ergo spiritus est qui uiuificat; spiritus enim facit uiua membra [...]. [b] Intellexisti spiritaliter? spiritus et uita sunt. Intellexisti carnaliter? etiam sic illa spiritus et uita sunt, sed tibi non sunt».[FG2017]

^FX ¶Codd. : La88 (186ra) Li449 (74rb) Ed1953 {SD2013} {FG2017}

⁴⁶⁴ Index thomisticus : CIO6d10.14

⁴⁶⁵ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

⁴⁶⁶ hoc Li449 ] hic Ed1953

⁴⁶⁷ potatione Li449 Ed1953 ] per tante (?) pr. m. et corr. marg. potatione La88

⁴⁶⁸ nobis Li449 Ed1953 ] + maneamus iter. La88

^marg.| {CIO6d10.15} CHRYSOSTOMUS.{hom.46} . − Et quia de carnali audientia supra locutus est, subiungit :

Numérotation du verset Io. 6,65

Sed sunt quidam ex vobis qui non credunt.

^marg.| Dicens quidam, discipulos excepit. Suam autem dignitatem ostendit, occulta revelans.^FY

^FY Index thomisticus : CIO6d10.15¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2020}

^marg.| {CIO6d11.16} AUGUSTINUS. ⁴⁶⁹ − Non dixit : Sunt quidam in vobis qui non intelligunt, sed causam dixit quare non intelligant. Propheta enim dixit^fn : « Nisi credideritis, non intelligetis ». Nam qui resistit, quomodo vivificatur? Adversarius enim radio lucis quo penetrandus est, non avertit faciem, sed claudit mentem. credant et aperiant, et illuminabuntur.^FZ ^fo

^fn Is. 7, 9.

^fo ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 27, § 7.2-12, CCSL 36, p. 273 : «Sed sunt quidam, inquit, in uobis qui non credunt. Non dixit : Sunt quidam in uobis qui non intellegunt, sed causam dixit, quare non intellegant. Sunt, enim qui dam in uobis qui non credunt; et ideo non intellegunt, quia non credunt. Propheta enim dixit : Nisi credideritis, non intellegetis. Per fidem copulamur, per intellectum uiuificamur. Prius haereamus per fidem, ut sit quod uiuificetur per intellectum. Nam qui non haeret, resistit; qui resistit, non credit. Nam qui resistit, quomodo uiuificatur? Aduersarius est radio lucis, quo penetrandus est; non auertit aciem, sed claudit mentem. Sunt ergo quidam qui non credunt. Credant et aperiant, aperiant et illuminabuntur». [FG2018]

^FZ Index thomisticus : CIO6d10.16¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

⁴⁶⁹ Augustinus La88 Li449 Ed1953

^marg.| {CIO6d11.17} CHRYSOSTOMUS. ⁴⁷⁰*{hom.46} . − Et ut discas quoniam ante hec verba, et non postquam murmuraverunt et scandalizati sunt, hec Christus cognoverat, subiungit evangelista dicens :

⁴⁷⁰ Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953

Sciebat enim ab initio Iesus qui essent credituri, et qui traditurus eum esset.^GA

^GA Index thomisticus : CIO6d10.17¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d11.18} ⁴⁷¹ THEOPHYLACTUS. − Volens per hoc nobis evangelista ostendere quod ante constitutionem mundi omnia cognoscebat; quod divinitatis erat indicium.^GB ^fp

^fp ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 6, 65), PG 123, 1316A11–B1 : sparsim. [CGC2014]

^GB ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

⁴⁷¹ Index thomisticus : CIO6d10.18

^marg.| {CIO6d11.19} AUGUSTINUS. ⁴⁷² − Sed postquam distinxit credentes Dominus a non credentibus, expressit causam quare non credunt.
Unde sequitur : ^GC ^fq

^fq ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 27, § 7.2-12, CCSL 36, p. 273 : «Sed posteaquam dixit et distinxit credentes a non credentibus, expressit causam quare non credant : Propterea dixi uobis, inquit, quia nemo potest uenire ad me, nisi fuerit ei datum a Patre meo». [FG2018]

^GC Index thomisticus : CIO6d10.19¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

⁴⁷² Augustinus La88 Li449 Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,66

Et dicebat : Propterea dixi vobis quia nemo potest venire ad me, nisi fuerit ei datum a Patre meo.

^marg.| {CIO6d11.20} CHRYSOSTOMUS.{hom.46} − Quasi dicat⁴⁷³ : Non turbant me neque stuporem inferunt qui non credunt. Novi quibus⁴⁷⁴ dedit Pater. Dixit autem hoc ut ostendat quoniam non illorum gloriam concupiscens hoc dicebat et⁴⁷⁵ ut suadeat eis quod Patrem eius existiment⁴⁷⁶ Deum sed⁴⁷⁷* non Ioseph.^GD

^GD Index thomisticus : CIO6d10.20¶Codd. : Caen Cbg133 La88 Li449 Mt366 Ed1953 {MM2022}

⁴⁷³ q. dicat] sic Mt366 Ed1953, cett. q. d.

⁴⁷⁴ quibus] iter. Mt366

⁴⁷⁵ et Caen La88 Ed1953] om. Li449, sed Mt366

⁴⁷⁶ existiment] estiment Mt366

⁴⁷⁷ sed] et Ed1953

^marg.| {CIO6d11.21} AUGUSTINUS. ⁴⁷⁸ − Ergo et credere datur nobis. Non enim nihil est credere. Si autem magnum aliquid⁴⁷⁹* est, gaude quia credidisti sed noli extolli : « Quid enim habes quod non accepisti? »^fr .^GE ^fs

^fr 1Cor. 4, 7.

^fs ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 27, § 7.22-24, CCSL 36, p. 273 : «Ergo et credere datur nobis; non enim nihil est credere. Si autem magnum aliquid est gaude quia credidisti, sed noli extolli : quid enim habes quod non accepisti?» [FG2018]*

^GE Index thomisticus : CIO6d10.21¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2017}*

⁴⁷⁸ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

⁴⁷⁹ aliquid Li449 ] quid Ed1953

^marg.| {CIO6d11.22} ⁴⁸⁰ AUGUSTINUS. De predestinatione sanctorum.*⁴⁸¹ − Hoc autem donum quibusdam dari et quibusdam non dari, omnino non dubitat qui non vult manifestissimis sacris litteris repugnare. Cur autem non omnibus detur, fidelem movere non debet, qui credit ex uno omnes isse⁴⁸²* in condemnationem iustissimam, ita⁴⁸³ ut nulla Dei esset iusta reprehensio, etsi nullus inde liberaretur. Unde constat magnam esse gratiam quod plurimi liberantur. Cur autem istum potius quam illum liberet, “inscrutabilia sunt iudicia eius, et investigabiles vie eius”^ft . ^fu
Sequitur :

^ft Cf. Rm. 11, 33.

^fu ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De praedestinatione sanctorum, c. 8, § 16, PL 44, p. 972-973 : «Fides igitur, et inchoata, et perfecta, donum dei est : et hoc donum quibusdam dari, quibusdam non dari, omnino non dubitet, qui non uult manifestissimis sacris litteris repugnare. cur autem non omnibus detur, fidelem mouere non debet, qui credit ex uno omnes isse in condemnationem, sine dubitatione iustissimam : ita ut nulla dei esset iusta reprehensio, etiamsi nullus inde liberaretur. Unde constat magnam esse gratiam, quod plurimi liberantur, et quid sibi deberetur, in eis qui non liberantur agnoscunt : ut qui gloriatur, non in suis meritis, quae paria uidet esse damnatis, sed in domino glorietur. cur autem istum potius quam illum liberet, inscrutabilia sunt iudicia eius et inuestigabiles uiae eius». [FG2018]

⁴⁸⁰ Index thomisticus : CIO6d10.22

⁴⁸¹ Augustinus ... sanctorum Li449 ] om. Ed1953

⁴⁸² isse Li449 ] esse Ed1953

⁴⁸³ ita Ed1953] om. Li449

Numérotation du verset Io. 6,67

Ex hoc multi discipuli eius abierunt retro et iam cum illo non ambulabant.^GF

^GF ¶Codd. : Li449 (74va) Ed1953 {FG2017}

^marg.| {CIO6d11.23} ⁴⁸⁴ CHRYSOSTOMUS.{hom.46} . − Non dixit ‘recesserunt’ sed abierunt retro , ab ea que secundum virtutem est auditione, et quam habebant olim fidem, perdiderunt.^GG

^GG ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

⁴⁸⁴ Index thomisticus : CIO6d10.23

^marg.| {CIO6d11.24} ⁴⁸⁵ AUGUSTINUS. ⁴⁸⁶ − [d] Et precisi⁴⁸⁷ a corpore vitam perdiderunt quia forte⁴⁸⁸ in corpore nec fuerunt. Inter⁴⁸⁹ non credentes et ipsi reputati sunt. Abierunt retro non pauci sed multi [a] post Satanam, non post Christum, [c] quomodo de quibusdam feminis dicit Apostolus^fv : « Quedam converse sunt retro post Satanam ». [b] Petrum autem non repulit Dominus retro ire post Satanam, sed fecit post se ire.^GH ^fw

^fv 1Tim. 5, 15.

^fw ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 27, § 8.3-16, CCSL 36, p. 273-274 : «Abierunt retro, sed [a] post satanam, non post Christum. Nam aliquando Dominus Christus Petrum appellauit satanam, magis quia uolebat praecedere Dominum suum, et consilium dare ne moreretur ille, qui uenerat ut moreretur, ne nos in aeternum moreremur; et ait illi : Redi post me, satanas, non enim sapis quae Dei sunt, sed quae hominis sunt. [b] Non illum repulit retro ire post satanam, et appellauit satanam, sed fecit post se ire, ut non esset satanas ambulando post Dominum. Isti autem sic redierunt retro, [c] quomodo de quibusdam feminis dicit apostolus : Quaedam enim conuersae sunt retro post satanam. Vlterius cum illo non ambulauerunt. [d] Ecce praecisi a corpore uitam perdiderunt, quia forte in corpore nec fuerunt. Inter non credentes et ipsi deputandi sunt, quamuis discipuli dicerentur. Abierunt retro, non pauci, sed multi». [FG2018]

^GH ¶Codd. : La88 (186rb) Li449 (74va) Ed1953 {FG2018} {MM2018}

⁴⁸⁵ Index thomisticus : CIO6d10.24

⁴⁸⁶ Augustinus La88 Li449 Ed1953

⁴⁸⁷ Et precisi La88 ] Et preciosi Li449 , Ecce precisi Ed1953

⁴⁸⁸ forte La88 Li449] om. Ed1953

⁴⁸⁹ Inter Ed1953] In La88 Li449

^marg.| {CIO6d11.25} ⁴⁹⁰ CHRYSOSTOMUS. − Queret autem aliquis quod tempus erat verba dispensandi his que constructa erant nocentia multa quidem utilitas et necessitas. Quia enim instabant cibum corporalem petentes, et eius qui sub patribus datus est reminiscentes, ostendens quoniam omnia illa typus erant, meminit cibi spiritualis. non igitur scandalizari oportebat, sed interrogare congruum erat quare illorum amentie scandalum fuit, non indissolubilitatis eorum que dicebantur.^GI

^GI ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

⁴⁹⁰ Index thomisticus : CIO6d10.25

^marg.| {CIO6d11.26} ⁴⁹¹ AUGUSTINUS. ⁴⁹² − Et hoc etiam forte factum est ad consolationem nostram quoniam aliquando contingit ut homo dicat verum, et quod dicit non capiatur, atque illi qui audiunt scandalizentur et discedant. Penitet autem hominem dixisse quod verum est dicit enim apud se homo non debui sic dicere; et sic Domino contingit. Dixit, et perdidit multos sed non turbatur ipse, quia ab initio noverat qui non essent credentes. Nos, si nobis contingat, conturbamur. Solacium in Domino inveniamus, et tamen caute verba dicamus.^GJ ^fx

^fx ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 27, § 8.16-25, CCSL 36, p. 274 : «Hoc forte factum est ad consolationem, quoniam aliquando contingit ut dicat homo uerum, et quod dicit, non capiatur, atque illi qui audiunt, scandalizentur et discedant. Paenitet autem hominem dixisse quod uerum est; dicit enim apud se homo : Non debui sic dicere, non hoc dicere debui. Ecce Domino contigit; dixit, et perdidit multos, remansit ad paucos. Sed non turbabatur ipse, quia ab initio nouerat et qui credentes essent, et qui non credentes; nos si nobis contingat, perturbamur. Solatium in Domino inueniamus, et tamen caute uerba dicamus». [FG2018]

^GJ ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

⁴⁹¹ Index thomisticus : CIO6d10.26

⁴⁹² Augustinus La88 Li449 Ed1953

^marg.| {CIO6d11.27} ⁴⁹³ BEDA. − Sciebat autem Dominus de aliis discipulis qui remanserunt an vellent abire. Sed tamen eos interrogavit ut fides eorum monstraretur et aliis imitanda proponeretur.^GK
Unde sequitur :

^GK ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2022}

⁴⁹³ Index thomisticus : CIO6d10.27

Numérotation du verset Io. 6,68

Dixit ergo Iesus ad duodecim : Numquid et vos vultis abire?

^marg.| {CIO6d11.28} ⁴⁹⁴ CHRYSOSTOMUS. ⁴⁹⁵ {hom.46} . − Per hunc autem modum oportebat eos trahi. Nam si eos laudasset, passi essent aliquid humanum, existimantes⁴⁹⁶ se gratiam Christo facere, eum non relinquendo, ostendens vero se non indigere eorum sequela, magis eos detinuit. Non autem eis dixit abite - hoc enim esset eos expellere - sed interrogavit eos an vellent abire, auferens eis vim et necessitatem, et nolens eos verecundia⁴⁹⁷ coarctari ex⁴⁹⁸ necessitate enim detineri par esset ac si abirent. Petrus autem fratrum amator, amicitie conservator, pro toto respondet collegio.^GL
Unde sequitur :

^GL ¶Codd. : La88 (186va) Li449 (74vb-75ra) Ed1953 {FG2018} {MM2018}

⁴⁹⁴ Index thomisticus : CIO6d10.28

⁴⁹⁵ Chrysostomus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

⁴⁹⁶ existimantes] estimantes La88 Li449

⁴⁹⁷ verecundia La88 Ed1953 ] iracundia Li449

⁴⁹⁸ coarctari ex Ed1953 ] coartari ex La88 , coartari et Li449

Numérotation du verset Io. 6,69

Respondit ergo ei Simon Petrus : Domine, ad quem ibimus?

^marg.| {CIO6d11.29} ⁴⁹⁹ AUGUSTINUS. ⁵⁰⁰ − Quasi dicat : Repellis nos a te da nobis alterum te⁵⁰¹. Ad quem ibimus si te relinquimus?^GM ^fy

^fy ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 27, § 9.7-9, CCSL 36, p. 274 : «Repellis nos a te, da nobis alterum te. Ad quem ibimus? Si a te recedimus, ad quem ibimus? Verba uitae aeternae habes». [FG2018]

^GM ¶Codd. : La88 (186va) Li449 (75ra) Ed1953 {FG2018} {MM2018}

⁴⁹⁹ Index thomisticus : CIO6d10.29

⁵⁰⁰ Augustinus La88 ] + In Ioannem Ed1953 , om. Li449

⁵⁰¹ te La88 Li449] om. Ed1953

^marg.| {CIO6d11.30} ⁵⁰² CHRYSOSTOMUS. ⁵⁰³ {hom.46} . − Hoc autem verbum multe est amicitie ostensivum quia scilicet Christus eis honorabilior erat quam patres et matres. Deinde ut non videatur hoc propterea dicere, quia non essent qui eos reciperent, subiungit verba vite eterne habes. audiens enim magistrum dicentem quoniam resuscitabo eum et habebit vitam eternam, ostendit se recordari eorum que dicta sunt verborum. et Iudei quidem dicebant^fz : « Hic est Filius Ioseph ». Hic vero dicit :

^fz Io. 6, 42.

⁵⁰² Index thomisticus : CIO6d10.30

⁵⁰³ Chrisostomus La88 Li449 Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,70

Et nos credimus et cognovimus quia tu es Christus Filius Dei.^GN

^GN ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d11.31} ⁵⁰⁴ AUGUSTINUS. ⁵⁰⁵ − Credidimus enim, ut cognosceremus. Nam si prius cognoscere, deinde credere vellemus, nec cognosceremus, nec credere valeremus. Hoc credimus et cognovimus , quia tu es Christus Filius Dei, id est quia ipsa vita eterna tu es, et non das in carne et sanguine tuo nisi quod es.^GO ^ga

^ga ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 27, § 9.15-20, CCSL 36, p. 274 : «Credidimus enim ut cognosceremus; nam si prius cognoscere, et deinde credere uellemus, nec cognoscere nec credere ualeremus. Quid credidimus, et quid cognouimus? Quia tu es Christus Filius Dei, id est quia ipsa uita aeterna tu es, et non das in carne et sanguine tuo nisi quod es». [FG2018]

^GO ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

⁵⁰⁴ Index thomisticus : CIO6d10.31

⁵⁰⁵ Augustinus La88 Li449 ] + In Ioannem Ed1953

Numérotation du verset Io. 6,71

^marg.| {CIO6d11.32} ⁵⁰⁶ CHRYSOSTOMUS.{hom.46 } − Quia vero Petrus dixerat et nos credimus , Dominus de collegio credentium excipit Iudam.
Unde sequitur :

⁵⁰⁶ Index thomisticus : CIO6d10.32

Respondit eis Iesus : Nonne ego vos duodecim elegi, et unus ex vobis diabolus est.

^marg.| Quod autem dicit, tale est. ne estimetis quod quia secuti estis me, non redarguam malos. Dignum autem est hic querere, quare nunc nihil dicunt discipuli; sed postea formidantes dicunt^gb : « Numquid ego sum, Domine? » Sed nondum Petrus audierat : « Vade retro me, Satana »^gc , et propter hoc timorem non habuit. nunc etiam non dicit unus ex vobis me tradet, sed diabolus est ideo nesciebant quod dicebatur; sed malitiam estimabant vituperari solum. accusant autem hic Christum gentiles insipienter non enim electio eius vim infert his que futura sunt; sed in voluntate situm est salvari et perire.^GP

^gb Mt. 26, 22.

^gc Mt. 16, 23.

^GP ¶Codd. : La88 Ed1953 {SD2013}

^marg.| {CIO6d11.33} BEDA. − Vel dicendum quod ad⁵⁰⁷ aliud elegit undecim et ad⁵⁰⁸ aliud unum. Undecim elegit ut in apostolica dignitate perseverarent. Unum elegit ut per proditionis eius officium salutem operaretur humani generis.^GQ ^gd

^gd ¶Fons : <revera> Haimo Autissiodorensis, In Io. 6 [RB 7229], Würzburg, Univ., M.p.th.f.15. , f. 88vb ; Utrecht, Univ., 76, f. 46vb-47ra : «Quid est quod dicit ‘duodecim elegi’ scilicet unus diabolus est ? Si duodecim elegit, quare unus diabolus est ? Et, si diabolus, quare eum elegit. Ne ergo videatur contrarium, sciendum est quoniam [quod ad Utrechet] aliquid aliud elegit undecim et ad [interl. Utrecht] aliquid aliud unum. Undecim elegit ut in [om. Utrecht] apostolica dignitate perserverarent et per eos fides et fama nominis eius divulgaretur in orbem terrarum. Unum elegit ut per proditionis eius officium salutem operaretur humani generis». [MM2022]

^GQ ¶Codd. : Ars146 Bar484 CbgP38 Cbg133 Caen La88 Li449 Ed1953 IT=CIO6d10.33 {SD2013}* {MM2022}

⁵⁰⁷ ad] om. CbgP38

⁵⁰⁸ elegit .XI. et ad] om. hom. Caen | ad] om. Li449

^marg.| {CIO6d11.34} AUGUSTINUS. ⁵⁰⁹ − [a] Electus est enim⁵¹⁰ iste, de quo nolente et nesciente magnum aliquid boni fieret. Sicut enim iniqui male utuntur bonis operibus Dei, sic e contra Deus bene utitur malis operibus hominum. Quid Iuda peius ? Sed malo eius bene usus est Dominus. Tradi se pertulit ut nos redimeret. Potest etiam sic intelligi quod ait duodecim elegi quia consecratus est duodenarius numerus eorum [c] qui per quatuor cardines mundi trinitatem fuerant denuntiaturi. [b] Non autem quia periit inde unus, ideo illius numeri honor ademptus est. Nam in locum pereuntis alius subrogatus est.^GR ^ge

^ge ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 27, § 10.4-47, CCSL 36, p. 274-275 : «Electi in laude solent dici; an electus est et iste, de quo nolente et nesciente magnum aliquid boni fieret? Hoc est pro prium Dei; contrarium iniquis. Sicut enim iniqui male utuntur bonis operibus Dei, sic contra Deus bene utitur malis operibus hominum iniquorum. Quam bonum est membra corporis ita esse, quemadmodum disponi non possunt nisi ab artifice Deo ! Petulantia tamen quam male utitur oculis? Fallacia quam male utitur lingua? Falsus testis nonne lingua sua et animam suam prius trucidat, et alterum laedere se peremto conatur? [...] Quanto ergo ille melior, tanto melius utitur et malis nostris. Quid Iuda peius? Inter omnes adhaerentes magistro, inter duodecim, loculi illi commissi sunt, et dispenso satio pauperum distributa; ingratus tanto beneficio, honori tanto, accepit pecuniam, perdidit iustitiam, tradidit uitam mortuus; quem ut discipulus secutus, ut inimicus persecutus est. Totum hoc malum Iudae, sed malo eius bene usus est Dominus. Tradi se pertulit ut redimeret nos. Ecce malum Iudae in bonum conuersum est. Satanas quantos martyres persecutus est? Si satanas persequendo cessaret, hodie tam gloriosam coronam sancti Laurentii non celebraremus. Si ergo ipsius diaboli malis operibus bene utitur Deus, quod facit malus, male utendo, sibi nocet, non bonitati Dei contradicit. Artifex illo utitur; et magnus artifex, si illo uti non nosset, nec eum esse permitteret. Ergo unus ex u obi s diabolus est, ait, cum ego uos duodecim elegerim. Potest et sic intellegi quod ait : duodecim elegi, quia sacratus est numerus. [b] Non enim quia periit inde unus, ideo illius numeri honor demtus est, nam in locum pereuntis, alius subrogatus est. Mansit numerus consecratus, numerus duodenarius, quia per uniuersum mundum, hoc est [c] per quatuor cardines mundi, Trinitatem fuerant annuntiaturi. Ideo ter quaterni. Se ergo exterminauit Iudas, non duodenarium numerum uiolauit; ipse deseruit praeceptorem, nam Deus illi apposuit successorem». [FG2018]

^GR ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 IT = CIO6d10.34 {SD2013} {MM2022}

⁵⁰⁹ Augustinus] + In Ioannem Ed1953

⁵¹⁰ est enim] inv. Ed1953

^marg.| {CIO6d11.35} GREGORIUS. Decimotertio Moralium. ⁵¹¹* − Capitis autem nomine censetur corpus, cum de perverso⁵¹² homine dicitur :

⁵¹¹ .XIII.] .XII. Caen Cbg133 La88, om. Ed1953

⁵¹² perverso] verso La88 *

Unus ex vobis diabolus est. ^GS ^gf

^gf ¶Fons : Gregorius Magnus , Moralia in Iob , lib. 13 § 34, CCSL 143A, lin. 8 sqq. : «Nam capitis nomine censetur corpus, cum de perverso homine dicitur : Ex vobis unus diabolus est (Joan. VI, 71). Et rursum nomine corporis caput appellatur, cum de ipso apostata angelo dicitur : Inimicus homo hoc fecit». <ex quo> = Alulfus sancti Martini Tornacensis , Liber gregorialis, pars III : Expositio Novi Testamenti, exp. Euang. sec. Ioannem, c. 21, PL 73, 1249.28 [MM2020]

^GS ¶Codd. : Caen Cbg133 La88 Li449 Ed1953 IT=CIO6d10.35 {SD2013}* {MM2020} {MM2022}

^marg.| Unde evangelista exponens subdit :

Numérotation du verset Io. 6,72

Dicebat autem de Iuda Simonis Scariothis⁵¹³ : Hic enim erat traditurus eum, cum esset unus de⁵¹⁴ duodecim.

⁵¹³ Scariothis codd. ] Iscariotis Ed1953

⁵¹⁴ de Ars146 Caen Cbg133 La88] ex Bar484 CbgP38 Li449 Ed1953 Clementina cum @

^marg.| {CIO6d11.36} CHRYSOSTOMUS. ⁵¹⁵* − Considera Christi sapientiam. Neque enim eum Christus⁵¹⁶* manifestum fecit ne inverecundum faciat et sic litigiosior fiat⁵¹⁷ neque eum⁵¹⁸ latere permisit ne estimans se latere⁵¹⁹, sine timore operetur⁵²⁰*.^GT

^GT ¶Codd. : (CIO6d11.36 = IT6d10.36) Ars146 Bar484 Caen Cbg133 CbgP38 La88 Li449 Ed1953 IT= CIO6d10.36 {SD2013}* {MM2020} {MM2022}*

⁵¹⁵ Chrysostomus] + In Ioannem Ed1953

⁵¹⁶ eum Christus] inv. Ed1953

⁵¹⁷ fiat] erat Ars146

⁵¹⁸ eum] enim Ars146 Cbg133* (in ras.)

⁵¹⁹ permisit... latere] om. hom. CbgP38

⁵²⁰ operetur] operaretur Ed1953

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Thomas de Aquino. Catena aurea (Io. Capitulum 6 ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 27/07/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=catena&numLivre=58&chapitre=58_6)

Signaler un complément d'information

Notes :

<58. - Ioannis evangelium>

Capitulum 6

<58. Catena aurea in Ioannem>

Capitulum 6