Capitulum 1
Numérotation du verset
Apc. 1,1
Apocalypsis
Iesu
Christi1
1 I. Christi ΩL ΩN]
inv. As366
quam dedit illi
Deus
palam
facere
servis suis2
2 suis ΩN ΩL ΩS ] + ea
As366
que oportet fieri
cito
et significavit,
mittens per angelum suum
servo suo Ioanni,
Numérotation du verset
Apc. 1,2
qui testimonium perhibuit
Verbo Dei
et testimonium Iesu Christi3
3 Christi
Wi1137
ΩN ΩL ΩS
Rusch Weber
] Christo
Do369
in his4
4 in his As366 Do369 ΩN ΩS
Rusch
]
om. Wi1137
ΩL
Weber
quecumque vidit.
Numérotation du verset
Apc. 1,3
Beatus5
5 Beatus
Nal1132 Cor1
ΩN ΩL ] + vir ΩS
qui legit
et qui audiunt6*
6 audiunt Nal1132 Do26 Cor1 ΩL ΩS Weber] audit Wi1137 ΩN Rusch
verba prophetie huius7
7 huius
Wi1137
ΩN ΩL ΩS ] + verbi
Wi1137*,
libri
Wi1137²
,
om. Weber
et
servat8 ea que in ea scripta sunt.
8 servat
Wi1137
ΩN ΩS
Rusch
] servant ΩL
Weber
Tempus enim prope est.
Numérotation du verset
Apc. 1,4
Ioannes septem Ecclesiis
que sunt in Asia
gratia
vobis
et pax
ab eo
qui est
et qui erat
et a septem spiritibus
qui in conspectu throni eius sunt
Numérotation du verset
Apc. 1,5
et a9 Iesu Christo
9 a ΩN ΩL ΩS ] ab
Wi1137 Weber
qui est testis fidelis,
primogenitus
mortuorum
et princeps regum terre.
Qui dilexit nos
et lavit nos
a peccatis nostris
in sanguine suo,
Numérotation du verset
Apc. 1,6
et fecit nos10 regnum
10 nos Wi1137² ΩN ΩL ΩS Rusch] nostrum Wi1137* (cancel.) Weber
et11 sacerdotes
11 et ΩN ΩL ΩS Rusch] om. Wi1137 Weber
Deo et Patri suo.
Ipsi gloria
et imperium
in secula seculorum. Amen.
Numérotation du verset
Apc. 1,7
Ecce venit cum nubibus
et videbit eum omnis oculus
et qui eum pupugerunt
et tunc12 plangent se super eum omnes tribus terre,
12 tunc ΩN ΩL ΩS Rusch] om. Cor1LP Wi1137 Weber
etiam amen.
Numérotation du verset
Apc. 1,8
Ego sum alpha et omega13, principium et finis dicit Dominus Deus,
13 omega] [ω] ΩN ΩL ΩS
qui est et qui erat et qui venturus est14 omnipotens.
14 est] + dicit Dominus omnipotens
Wi1137 (exp. ; non hab. Wordsworth
)
Numérotation du verset
Apc. 1,9
Ego Ioannes
frater vester
et particeps15*
15 et particeps
Wi1137 Tr83
ΩN ΩL ΩS
Weber
, + et socius ΩN, et socius
Wordsworth
(Π, Oxford, Laud. lat. 43, c. 1200)
Rusch
in tribulatione et regno et patientia in Christo16 Iesu
16 Christo Iesu Wi1137 ΩN ΩS Rusch Clementina] Iesu Cor1LP ΩL Weber
fui
in17 insula que appellatur18 Pathmos,
17 in Cor1LP ΩL ΩS Rusch Weber ] om. ΩN
|
18 appellatur Cor1LP ] vocatur ΩN (cum commentariis Apringii, Beati, etc., cf. Wordsworth)
|
propter verbum Dei et testimonium Iesu Christi19
19 Christi Wi1137² (interl.) Tr83 ΩN ΩS Rusch] om. Wi1137* Cor1LP ΩL Weber
Numérotation du verset
Apc. 1,10
fui in spiritu20
20 in spiritu Wi1137² (interl.) ΩL ΩN Rusch Weber] om. Wi1137*
in dominica21*
21 in ΩL ΩN Wi1137 Weber] om. Rusch Wordsworth (O* Apring.)
die.
Et audivi
post me22 vocem magnam
22 post me] Wi1137² (glos. interl.)
tamquam tube
Numérotation du verset
Apc. 1,11
dicentis
mihi23 : Quod vides24,
23 mihi ΩN Rusch] om. Wi1137 ΩL ΩS Weber
|
24 Quod vides] Quodes
cacogr.
ΩN
|
scribe in libro
et mitte
septem Ecclesiis que sunt in Asia25*
25 que sunt in Asia Tr83 (glossa interl.) Wi1137 Wordsworth (U Sarum) ΩN (est ante corr.) ΩS Clementina] om. Cor1LP ΩL Wordsworth Weber, Asie Rusch
Ephesum
et Smyrnam
et Pergamum
et Thyatiram
et Sardis
et Philadelphiam
et Laodiciam. 26
26 Ephesum... Laodiciam
Wi1137 Tr83 Rusch Weber
] Epheso et Smirne et Pergamo et Tyatire et Sardis et Philadelphie et Laodicie
Cor1
LP ΩN ΩL ΩS
Wordsworth (
ΠC Σ²
)
Numérotation du verset
Apc. 1,12
Et
conversus sum27
27 sum] om. Wordsworth (Π*) Wi1137*
ut viderem
vocem
que loquebatur mecum. 28
28 Et conversus… mecum]
om. hom.
ΩN
Et conversus vidi septem candelabra
aurea,
Numérotation du verset
Apc. 1,13
et in medio
septem candelabrorum aureorum29 similem filio hominis
29 aureorum G Φ ΩN ΩL ΩS Wi1137 Rusch Clementina ] om. Weber
vestitum podere
et precinctum ad mamillas zona aurea30.
30 zona aurea ΩN ΩL ΩS
Rusch
] zonam auream
Wi1137 Weber
Numérotation du verset
Apc. 1,14
Caput
autem eius et capilli erant candidi
tamquam lana alba
et31 tamquam nix.
31 et Wi1137 ΩN ΩL ΩS Rusch] om. Weber
Et oculi eius
velut32
flamma ignis,
32 velut ΩN ΩL
Rusch
] tamquam
Tr83
ΩS
Numérotation du verset
Apc. 1,15
et pedes eius similes
auricalco sicut in camino
ardenti.
Et vox illius
tamquam vox33 aquarum multarum
33 vox] vos ! ΩN
Numérotation du verset
Apc. 1,16
et habebat in dextera sua
stellas septem34
34 stellas septem
Wi1137
ΩN ΩS
Rusch Weber
]
inv.
ΩL
et de ore eius
gladius
ex35 utraque parte acutus exiebat.
35 ex Wi1137 ΩL ΩS Rusch] om. ΩN Weber
Et facies eius
sicut sol lucet36 in virtute sua.
36 lucet ΩL ΩS ] lucens ΩN Tr83 Wordsworth (Sarum Liber comicus Priscianus), om. Wi1137* (compl. interl.)
Numérotation du verset
Apc. 1,17
Et cum
vidissem37 eum
37 vidissem] + et audissem Wordsworth (Π sine auctoritate graeca)
cecidi ad pedes eius
tamquam mortuus
et posuit dexteram suam super me
dicens :
Noli timere. Ego sum primus et novissimus,
Numérotation du verset
Apc. 1,18
et vivus38
38 et vivus] om. Wi1137* (glos. compl. interl.) , + sum Tr83 ΩS
et fui
mortuus
et ecce sum vivens
in secula seculorum.
Et habeo
claves
mortis
et inferni.
Numérotation du verset
Apc. 1,19
Scribe ergo que vidisti
et que sunt
et que oportet fieri post hec.
Numérotation du verset
Apc. 1,20
Sacramentum39
39 Sacramentum Tr83 ΩL Rusch Weber ] Mysterium ΩN ΩS Worsworth (Z) cum graec. τὸ μυστήριον
septem stellarum quas vidisti in dextera mea et
septem candelabra aurea40 septem stelle angeli sunt.
40 candelabra aurea
Wi1137
ΩL ΩS
Rusch Weber
] candedra ! ΩN
Septem Ecclesiarum et candelabra septem41 septem Ecclesie sunt42.
41 candelabra septem
Wi1137
ΩN
Rusch Weber
]
inv.
ΩL ΩS
|
42 septem Ecclesie sunt
Wi1137
ΩL ΩS
Rusch Weber
] sunt Ecclesie septem ΩN
|
Capitulum 1
Numérotation du verset
Apc. 1,1
interl.|
Prologum premittit, salutationem in utroque captat.
interl.|
+In primis ponit quasi prologum ad commendationem operis in quo attentum auditorem et benivolentem reddat et docilem quoquomodo ; deinde, facta salutatione, narrationem ingreditur. A
Apocalypsis
interl.|
hec est1 revelatioB
B
¶Codd. : As366 Do26 Do369 Rusch Tr1552 Wi1137 (102ra); om. P1938
1 hec est]
om. As366
Do26* Do369
Tr1552
, id est
Wi1137
interl.|
+ Apocalypsis id est revelatio presentis et futuri status Ecclesie. Est
Iesu Christi.
C
interl.|
+Accessus ad litteram:
Apocalypsis Iesu Christi
ac si dicat diligenter : attendite hanc revelationem quia a Deo data est Christo, a Christo angelo, ab angelo Ioanni, a Ioanne Ecclesiis2.D
D
¶Codd. : Do369 P1938 (79r) ; om. Rusch
2 Christo... Ecclesiis
P1938
]
om. Do369
marg.|
+Hec est revelatio ipsius Christi quam accepit a Deo ut sua revelatione manifestata suis servis faciat ea que oportet fieri cito scilicet ut finiantur labores et dentur premia, quasi dicat : Diligenter attendite hanc revelationem quia a Deo est data Christo et a Christo angelo et ab angelo Ioanni et a Ioanni est data EcclesiisE
marg.|
APOCALYPSIS
IESU
CHRISTI.3 Preparat auditores4 benevolos et attentos sicut et ibi :
Ioannes septem Ecclesiis que sunt in Asia
5.F
F
¶Codd. : Rusch ; sine lemma : Do26 Tr1552; om. P1938
3 Apoc. ... Christi]
om. Tr1552
4 preparat auditores] preparavit adiutores
Tr1552
5 que sunt in Asia]
om. Tr1552
Iesu
Christi6
6 I. Christi ΩL ΩN]
inv. As366
quam dedit illi
interl.|
Christo
Deus
interl.|
Deus
Pater ut7 nihil debensJ
J
¶Codd. : Do26 Tr1552 Rusch; om. P1938
7 Deus Pater ut]
om. Do26,
Deus pater
Tr1552
marg.|
QUAM
DEDIT etc. Secundum hominem accepit eam a Patre et Verbo sibi counito et Spiritu sancto.L
palam
interl.|
verbo et exemploM
M
¶Codd. : Do26 Tr1552 Rusch ; om. P1938
facere
interl.|
+ ad palam faciendumN
N
¶Codd. : Do26, om. Rusch P1938
servis suis8
8 suis ΩN ΩL ΩS ] + ea
As366
interl.|
non Iudeis, non philosophisP
P
¶Codd. : Do26 Do369 P1938 (f. 79r)
Rusch
que oportet fieri
marg.|
QUE
OPORTET. Quasi : et inevitabile est quin fiant et utile ut fiant.S
marg.|
+ Per hoc denotat ut ea que finienda sunt cito accipiant terminum Christi inchoanda sunt scilicet premia sumant initium, cito omne tempus presens comparatum eternitati quasi unius ore parvissimum est momentum. T
cito
interl.|
vel in brevi
interl.|
Oportet
ut patiantur tribulationes
cito
.
marg.|
cito
dicit ut se parent ne sit grave pati,
cito
finiendi sunt labores et premia danda.
marg.|
+
que oportet fieri cito
scilicet tribulationes venturas et
cito
transituras etiam premia subsecuturaV
marg.|
+ Bene dicit
cito
quia omne tempus huius vite comparatum eternitati, momentaneum est. Unde idem Ioannes in epistola sua dicita : «Filioli novissima hora est». W
a 1Io. 2, 18.
interl.|
+
cito
dicit ut se preparent nec sit grave pati cum
cito
sint finiendi labores et premia danda.X
et significavit,
marg.|
ET
SIGNIFICAVIT. Deus Pater Filio et Filius Ioanni sub sigillo, id est sub scripto, ne locus sit furibus pervertendi, et ut gratius sit fidelibus si cum exercitio consequantur.AB
mittens per angelum suum
marg.|
+ Iste angelus in figura Christi apparuit beato Ioanni et ipse Ioannes figuram tenet Ecclesie.AD
interl.|
+ aliquando loquentem in persona sua, ut cum se prohibet adorari, aliquando in persona ChristiAE
servo suo Ioanni,
interl.|
+ Ioannes interpretatur gratia Dei quia quicquid erat non sibi sed Dei gratia ascribebat.AH
Numérotation du verset
Apc. 1,2
qui testimonium perhibuit
marg.|
QUI
TESTIMONIUM
PERHIBUIT. Qui testatur verba ipsius Christi habita, tam de Verbo, id est divinitate, quam de humanitate
Iesu Christi
.AI
interl.|
+ Licet Ioannes nudum fecisset evangelium, tamen multa testimonia perhibuerat Filio Dei predicandoAJ
Verbo Dei
interl.|
+ id est divinitate, cum dixitb : «In principio erat Verbum».AL
b Io. 1, 1.
interl.|
+ Filius Dei Verbum dicitur quia sicut per verba patet intellectus, ita ex operibus factis personam Deus pater innotuit.AM
marg.|
+ Dicens : In principio erat verbum, et iterum erat lux vera etc. et iterum et verbum caro factum est. Filius Dei ideo vocatur Verbum quia per eum manifestatum est Pater in mundo, vel corporaliter sicut vidit Christum passum, vel sola mente eum fuisse cum Patre ante omnia sed quod Ioannes fecit hec# etiam cotidie facit Ecclesia perhibens testimonium humanitatis et divinitatis Christi AN
marg.|
VERBO
DEI. Filius vocatur 'Verbum Dei' quia per eum manifestatus est in mundo Pater.
et testimonium Iesu Christi9
9 Christi
Wi1137
ΩN ΩL ΩS
Rusch Weber
] Christo
Do369
in his10
10 in his As366 Do369 ΩN ΩS
Rusch
]
om. Wi1137
ΩL
Weber
quecumque vidit.
marg.|
IN
HIS
QUECUMQUE
VIDIT. In his que11 corporaliter vidit ut passum, vel sola mente ut fuisse cum Patre ante omnia.AS
11 In his... que] Quecumque vidit vel
Do26
Numérotation du verset
Apc. 1,3
Beatus12
12 Beatus
Nal1132 Cor1
ΩN ΩL ] + vir ΩS
qui legit
marg.|
BEATUS
QUI
LEGIT. Christus dedit mihi, beatus autem qui a me acceperit.
et qui audiunt13*
13 audiunt Nal1132 Do26 Cor1 ΩL ΩS Weber] audit Wi1137 ΩN Rusch
interl.|
ut laici et addiscentesAX
verba prophetie huius14
14 huius
Wi1137
ΩN ΩL ΩS ] + verbi
Wi1137*,
libri
Wi1137²
,
om. Weber
interl.|
libri
marg.|
BEATUS
QUI
LEGIT
ET
AUDIT etc. Quia hec Apocalypsis est Iesu Christi etc.
marg.|
QUI LEGIT.
Id est qui narrat aliis que audivit, quia plures ab uno legente possunt audire. Vel audient, et in hoc notat auditores, quia plures.
marg.|
Illi soli beati qui audiunt ut mente recondant, et mente recondunt ut opere compleant, et opere implent ut vitam eternam possideant.
et
interl.|
lector et auditor
servat15 ea que in ea scripta sunt.
15 servat
Wi1137
ΩN ΩS
Rusch
] servant ΩL
Weber
interl.|
autem
marg.|
SERVAT
EA. Ita dico si servat : 'Non enim auditores legis sed factores iusti sunt'c.
c Cf. Rm. 2, 13 : « Non enim auditores legis iusti sunt apud Deum, sed factores legis iustificabuntur ».
marg.|
SERVAT
EA. Qui fidem Christi et Ecclesie non violat, et timet minata et querit promissa, vere beatus, quia nec longa mora laboris et premia vicina.
Tempus enim prope est.
Numérotation du verset
Apc. 1,4
Ioannes septem Ecclesiis
marg.|
SEPTEM
ECCLESIIS. Principaliter illis quibus magister erat constitutus, et per simile aliis.
marg.|
Deus dedit Christo, Christus Ioanni, Ioannes autem Ecclesiis, vel per septem 'universe Ecclesie', quia septem 'universitatem' significant, vel quia septiformi spiritu illustrantur.
interl.|
+
Septem Ecclesiis
et universis quia in septem diebus universa facta sunt et per septem dies voluit universitas vite nostre. Vel, ad litteram, quia septem civitates erant in Asia quarum Ecclesiis ipse preerat.BB
que sunt in Asia
interl.|
+ Asia interpretatur elatio et hec designat quia Ecclesie in elatione virtutum sunt.BF
marg.|
+ Asia interpretatur elatio que significat Ecclesiam exaltatam virtutibus et elevatam super divitias quas spernit.BG
marg.|
IN
ASIA. Asia est16 elatio. Ecclesia ergo nunc est17 in elatione virtutum, vel18 olim vitiorum.BH
16 est]
om. P588
17 est]
om. P588
18 vel]
om. P588
marg.|
Asia est ista non magna, illa scilicet que dicitur 'tertia pars mundi', sed quedam provincia ubi erant septem civitates, et septem Ecclesie cum septem episcopis.
marg.|
Asia minor est pars maioris Asie, continens septem civitates quarum Ephesus est metropolis. In hac minori evangelizavit Paulus, sed postea in divisione apostolorum Ioannes eam obtinuit.BI
marg.|
Ephesus metropolitana sedes totius Asie in qua Ioannes prefuit.
gratia
marg.|
19 remissio peccatorumBJ
19 remissio] id est
praem. Wi1137
vobis
et pax
marg.|
GRATIA
ET
PAX. Preparat auditores in salutatione benevolos et attentos, sicut et in prologo.BM
ab eo
qui est
et qui erat
{t. 4 : Erfurt, f. 1195va ; facsim., p. 550a}
et a septem spiritibus
marg.|
{t. 4 : Erfurt, f. 1195rb ; facsim., p. 549b}
ET A SEPTEM
SPIRITIBUS. Spiritus idem sonat quod caritas, unde attribuitur Spiritui remissio peccatorum, et alia dona que sunt dona totius Trinitatis, ut intelligamus Trinitatem ex sola dilectione operari.BR
interl.|
{t. 4 : Erfurt, f. 1195va ; facsim., p. 550a}
a septiformi Spiritu qui quidem unus natura gratiarum distributione multiplexBS
marg.|
QUI
EST
QUI
ERAT etc. Eternaliter quamvis natus ex tempore, iam immutabilis per humanitatem, et olim corruptibilis, talis venturus est, etsi modo non apparet talis.BT
marg.|
Personam Patris tacet, quia de Deo creatore nemo male intellexerat, ponit {t. 4 : Erfurt, f. 1195va ; facsim., p. 550a} personam Filii et Spiritus sancti, de quibus omnes nascuntur in Ecclesiis hereses.BU
qui in conspectu throni eius sunt
marg.|
+
Throni
Dei sunt angeli et sancti homines in mentibus quorum spiritus per fidem requiecit. Unded :"Anima iusti sedes est sapientie". BW
d
Sententia Augustino, Cassiodoro et sequacibus frequenter laudata, aliquando iisdem et aliis Scripturae tributa. Cf.
Augustinus Hipponensis
, Enarrationes in Psalmos, I, Ps. 34 § 2, CCSL 38, p. 301.46 ; Ps. 46 § 10, CCSL 38, p. 535.19 : « Anima iusti sedes sapientie » ; Ps. 79 § 2, p. 1112.21 : « Audi quid dicat Scriptura ? Anima iusti sedes est sapientie » et passim.
Eucherius Lugdunensis
, Formularum spiritalis intelligentiae ad uranium liber unus, cap. 1, PL 50, 734D : « In Proverbiis quippe Salomonis scriptum est : Anima eius sedes sapientiae; sapientia vero Dei Patris Christus est [1Cor. 1, 24], qui in animis sanctorum dicitur sedere ».
Gregorius Magnus
, Moralia in Iob, lib. 29, cap. 28.14-15, CCSL 143B, p. 1473 : « Caelum mihi sedes est [Is. 66, 1]. De qua sede alias scriptum est : Anima iusti sedes sapientie ».
Gregorius Magnus
, Homiliae in evangelia, hom. 38 § 2, CCSL 141, p. 360.24. Cf. ad sensum Prv. 12, 23 ; Sap. 7, 28. <Parall
.
> Glossa ordinaria (Is. 66, 1 marg.) etc.
marg.|
THRONI. Sunt angeli eius et sancti homines in quibus nunc sedet Deus et iudicat, ne in futuro iudicet.BX
Numérotation du verset
Apc. 1,5
et a20 Iesu Christo
20 a ΩN ΩL ΩS ] ab
Wi1137 Weber
marg.|
+ Ideo repetit de Christo21 quia de eo plura dictum est, vel ut ille cognoscatur Deus in celo qui vocatus est homo et Christus in terra.BY
21 de Christo]
coniec.
qui est testis fidelis,
marg.|
+ id est verax quem patri perhibuit testimonium dicense : “Pater in me manens ipse facit opera” CA
e Io. 14, 10.
primogenitus
interl.|
vel
testis fidelis
marg.|
PRIMOGENITUS etc. Dicit propter desperantes de morte Christi, ut illi qui dixerunt : 'Nos putabamus quod ipse esset redempturus Israel'f.CC
f Lc. 24, 21 : « Nos autem sperabamus quia ipse esset redempturus Israel et nunc super hec omnia, tertia dies est hodie quod hec facta sunt ».
mortuorum
interl.|
operum nostrorum in die iudicii quando dicetg :"Vidistis me esurientem et sitientem" eth «Venite benedicti Patris mei» etc.CD
g Mt. 25, 34.
h Cf. Mt. 25, 34-40 : « Venite benedicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi : esurivi enim, et dedistis mihi manducare : sitivi, et dedistis mihi bibere : hospes eram, et collegistis me : nudus, et cooperuistis me : infirmus, et visitastis me : in carcere eram, et venistis ad me. Tunc respondebunt ei iusti, dicentes : Domine, quando te vidimus esurientem, et pavimus te : sitientem, et dedimus tibi potum ? quando autem te vidimus hospitem, et collegimus te : aut nudum, et cooperuimus te ? aut quando te vidimus infirmum, aut in carcere, et venimus ad te ? Et respondens rex, dicet illis : Amen dico vobis, quamdiu fecistis uni ex his fratribus meis minimis, mihi fecistis ».
marg.|
MORTUORUM. Qui vos non terreat quia surrexit et est impassibilis, vel prius mortificantium se quia peccatum non fecit.CE
marg.|
+ Ideo quia sic surrexit a mortuis ut ultra non morereturi et ut alii scilicet sui sequentur eum in hoc. CF
i Cf.
Rm. 6, 9
: « Scientes quod Christus resurgens ex mortuis iam non moritur, mors illi ultra non dominabitur ».
et princeps regum terre.
marg.|
+ id est sanctorum qui se in bonis moribus reges in terra. Reges terre omnes electi appellantur qui non sinunt vitia consurgere in se sed eis iusti dominantur.CG
marg.|
PRINCEPS
REGUM
TERRE. Princeps terrenarum potestatum, potens eas removere, et ad utilitatem suorum vel sanctorum, permittens impios servire.CI
Qui dilexit nos
marg.|
QUI
DILEXIT
NOS. Commendat personam Filii qui hanc revelationem per angelum fecerat Ioanni, quasi dicat : credite huic revelationi, et patenti adhortationi quam Christus manifestavit qui pro nobis passus est et resurrexit.CL
et lavit nos
a peccatis nostris
marg.|
A PECCATIS
NOSTRIS. Originalibus vel actualibus, non suis sed nostris, quia non peccavit.
in sanguine suo,
marg.|
+ quia cum essemus maculati peccatis, lavit nos in sua passione prout exhibet sibi Ecclesiam non habentem maculam . CQ
Numérotation du verset
Apc. 1,6
et fecit nos22 regnum
22 nos Wi1137² ΩN ΩL ΩS Rusch] nostrum Wi1137* (cancel.) Weber
marg.|
REGNUM. Potentes vitiis resistere, et pro nobis et pro fratribus nosmetipsos Deo offerentes.CS
et23 sacerdotes
23 et ΩN ΩL ΩS Rusch] om. Wi1137 Weber
Deo et Patri suo.
Ipsi gloria
et imperium
in secula seculorum. Amen.
interl.|
+
Amen
est adverbium affirmative apud hebreos quasi dicat : verum est quod ipsi debetur gloria in celis ab angelis et in terra a sanctis. CX
Numérotation du verset
Apc. 1,7
Ecce venit cum nubibus
marg.|
+ id est sanctis mente in celo habitantibus qui fuerunt nubes compluendo aliis et miracula faciendo. Vel ad litteram nam sic ascendit CZ
marg.|
ECCE
VENIT. Et vere debetis glorificare, quia ipse est qui venturus est ad remunerandum.
Cum nubibus
, id est cum sanctis qui nubes fuerunt, compluendo aliis doctrinam, et miracula faciendo. Vel sicut in nube ascendit, in nube veniet, per quam Dei clementiam intelligimus quod bonis est refrigerium et illuminatio, malis vero terror et excecatio quod et significatum est per nubem, qua educti sunt filii Israel de Egypto.DA
et videbit eum omnis oculus
marg.|
ET
VIDEBIT
EUM
OMNIS
OCULUS. Alia translatio habet ‘
videbit omnis terra talem
’, quasi dicat : talem videbunt qualem impii venturum non credebant.
marg.|
OMNIS
OCULUS. Boni ut letentur, mali ut confundantur videbunt.
et qui eum pupugerunt
interl.|
ut magis crucientur
marg.|
+ scilicet Iudei qui eum crucifixerunt eum lingua et voluntate. DD
et tunc24 plangent se super eum omnes tribus terre,
24 tunc ΩN ΩL ΩS Rusch] om. Cor1LP Wi1137 Weber
marg.|
+ id est terrena appetentes eo quod impotentes cum eo resistere imperio vel placent, id est dolebunt videre ... fundati super eum... .DE
marg.|
PLANGENT. Seu collident super eum impotentes cum eius imperio resistere ad similitudinem lapidis et fictilium, vel plangent se, id est dolebunt respicientes eos qui fundati sunt super eum, quia non tantum dolebunt de ipso tormento quam quod repellentur a tali consortio.DG
etiam amen.
marg.|
ETIAM
AMEN. Per hec duo adverbia, quorum unum est grecum, scilicet
'etiam'
, significantur gentes ; per
amen,
quod est hebreum : Iudei, qui omnes Deum videbunt in iudicio.DJ
Numérotation du verset
Apc. 1,8
Ego sum alpha et omega25, principium et finis dicit Dominus Deus,
25 omega] [ω] ΩN ΩL ΩS
marg.|
EGO
SUM. Vere veniet, et quia ipse promittit se venturum, vel premissa salutatione reddit attentos, quasi dicat : ne a me hoc dictum, sed ab ipso Christo credatis.DM
marg.|
OMEGA
FINIS. Post quem nullus vel in quo omnia terminabuntur.DO
qui est et qui erat et qui venturus est26 omnipotens.
26 est] + dicit Dominus omnipotens
Wi1137 (exp. ; non hab. Wordsworth
)
Numérotation du verset
Apc. 1,9
Ego Ioannes
interl.|
a personaDR
DR
¶Codd. : Rusch ; om. P1938
marg.|
EGO
IOANNES. Finita salutatione progreditur ad narrationem imponendo quatuor : personam, locum, causam ipsius loci, tempus, que valent ad commendationem ipsius revelationis.DS
DS
¶Codd. : Rusch ; om. P1938
marg.|
EGO
IOANNES. Quasi dicat : scio quia tribulamini, sed exemplo Christi patienter sufferatis ut sitis participes regni ipsius.DT
DT
¶Codd. : Rusch ; om. P1938
frater vester
et particeps27*
27 et particeps
Wi1137 Tr83
ΩN ΩL ΩS
Weber
, + et socius ΩN, et socius
Wordsworth
(Π, Oxford, Laud. lat. 43, c. 1200)
Rusch
interl.|
vel :
socius
28
*
DV
DV
¶Codd. : Rusch ; om. P1938
28 particeps vel socius]
scrips., inv. Rusch
in tribulatione et regno et patientia
{t. 4 : Erfurt, f. 1195vb ; facsim., p. 550b}
in Christo29 Iesu
29 Christo Iesu Wi1137 ΩN ΩS Rusch Clementina] Iesu Cor1LP ΩL Weber
marg.|
FRATER
SOCIUS etc. In Christo. In fidei unitate et propter illam fidem tribulatus fui, sicut et alii per quod ad regnum pervenire patienter sustinui, habendo Christum in omnibus exemplum.DX
fui
in30 insula que appellatur31 Pathmos,
30 in Cor1LP ΩL ΩS Rusch Weber ] om. ΩN
31 appellatur Cor1LP ] vocatur ΩN (cum commentariis Apringii, Beati, etc., cf. Wordsworth)
marg.|
{t. 4 : Erfurt, f. 1195vb ; facsim., p. 550b}
PATHMOS, id est fretum, scilicet tribulatio in qua magis celestia a fidelibus aperiuntur.EA
marg.|
Ecclesia comparatur insule, quia sicut insula marinis procellis illiditur, ita Ecclesia persecutionibus marinorum, id est mundanorum affligitur.EB
propter verbum Dei et testimonium Iesu Christi32
32 Christi Wi1137² (interl.) Tr83 ΩN ΩS Rusch] om. Wi1137* Cor1LP ΩL Weber
interl.|
causa
marg.|
PROPTER
VERBUM
ET
TESTIMONIUM etc. Id est propter testimonium divinitati et humanitati exhibitum.
Numérotation du verset
Apc. 1,10
fui in spiritu33
33 in spiritu Wi1137² (interl.) ΩL ΩN Rusch Weber] om. Wi1137*
in dominica34*
34 in ΩL ΩN Wi1137 Weber] om. Rusch Wordsworth (O* Apring.)
die.
marg.|
IN
DOMINICA
DIE. Solet rerum qualitas ex tempore notari, ut Abraham in fervorem fidei angelum in meridie vidit, Loth in perditionem Sodome vespere, Adam post meridiem, Salomon non reservaturus sapientiam nocte suscepit.EG
Et audivi
post me35 vocem magnam
35 post me] Wi1137² (glos. interl.)
marg.|
AUDIVI
POST
ME
VOCEM. Post se audit quia, dum de presentibus eductus in anteriora vere contemplationis se extenderet et alios respicere admonitus est. Vel post se audit quia a lege et prophetis predictum est hoc, idem intelligit.EJ
tamquam tube
Numérotation du verset
Apc. 1,11
dicentis
mihi36 : Quod vides37,
36 mihi ΩN Rusch] om. Wi1137 ΩL ΩS Weber
37 Quod vides] Quodes
cacogr.
ΩN
scribe in libro
interl.|
in mente reconde vel ad litteram38
EO
EO
¶Codd. : Wi1137 Rusch ; om. P1938
38 in mente... litteram] idest reconde in mente
Wi1137
marg.|
QUOD
VIDES
SCRIBE etc. Communis admonitio fit Ioanni que monuit communiter mittere Ecclesiis Asie, et per eas intelligende sunt omnes alie Ecclesie, hec communis admonitio fit usque ibi, et angelo Ephesi etc. Sive similis et uno intuitu, sive per tempora diversa hanc visionem vidit Ioannes, angelus utrumlibet ei conferre potuit.EP
et mitte
septem Ecclesiis que sunt in Asia39*
39 que sunt in Asia Tr83 (glossa interl.) Wi1137 Wordsworth (U Sarum) ΩN (est ante corr.) ΩS Clementina] om. Cor1LP ΩL Wordsworth Weber, Asie Rusch
marg.|
+ id est omnibus quia ut predictum est universitas fidelium exprimit ER
interl.|
scilicet adES
ES
¶Codd. : Rusch ; om. P1938
Ephesum
marg.|
+ id est voluntas mea vel consilium meum quo nomine generaliter omnis Ecclesia Ephese dicitur in qua est Dei voluntas per fidem et spiritum et caritatem etc. ET
interl.|
vel Epheso et Smyrne etc.
marg.|
EPHESUS. 'Voluntas mea' interpretatur vel 'lapsus profundus' vel 'consilium'.EU
et Smyrnam
interl.|
'canticum'EW
EW
¶Codd. : Rusch ; om. P1938
et Pergamum
marg.|
+ id est divisio cornuorum ; cornua sunt corporis40 Christi et diaboli. Corpus Christi sunt sancti ; corpus diaboli sunt membra eius inter que Ecclesie facit divisiones EX
40 corporis]
coniec
.
Wi1137
et Thyatiram
interl.|
illuminataEZ
et Sardis
et Philadelphiam
et Laodiciam. 41
41 Ephesum... Laodiciam
Wi1137 Tr83 Rusch Weber
] Epheso et Smirne et Pergamo et Tyatire et Sardis et Philadelphie et Laodicie
Cor1
LP ΩN ΩL ΩS
Wordsworth (
ΠC Σ²
)
Numérotation du verset
Apc. 1,12
Et
conversus sum42
42 sum] om. Wordsworth (Π*) Wi1137*
marg.|
+ id est habui memoriam de subditis vel scilicet ad bonum eiusFF
interl.|
CONVERSUS SUM. Et ideo quia audivi vocem C
onversus sum
etc.FH
ut viderem
vocem
que loquebatur mecum. 43
43 Et conversus… mecum]
om. hom.
ΩN
Et conversus vidi septem candelabra
marg.|
+ Id est septem Ecclesias ardentes et illuminatas sapientia divini Verbi. Sicut aurum per ignem probatur, percussionibus extensum candelabrum efficitur, sic Ecclesia purgata tribulationibus extensa actibus temptationum consumatur in longanimitatem. Ecclesia auro figuratur quia refulget divina sapientia ; habet lucernam quia lucet et verbo et est44 Christo. FL
44 et est] coniec.
Wi1137
marg.|
SEPTEM
CANDELABRA. Id est septem Ecclesias ardentes et illuminatas sapientia divini Verbi.FM
aurea,
marg.|
AUREA. Sicut aurum per ignem probatum percussionibus extensum candelabrum efficitur, sic Ecclesia tribulationibus purgata temptationum ictibus in longanimitatem extensa consummetur.FN
marg.|
Si habeat vocem in ore et non in opere candelabrum quidem est sed non aureum.
Numérotation du verset
Apc. 1,13
et in medio
interl.|
id est in communi quia omnibus se offert Deus, id est presto est subvenireFO
septem candelabrorum aureorum45 similem filio hominis
45 aureorum G Φ ΩN ΩL ΩS Wi1137 Rusch Clementina ] om. Weber
marg.|
SIMILEM FILIO HOMINIS.
Id est angelum in persona Christi qui iam non filius hominis sed similis quia «iam non moritur».FQ
marg.|
Vel filio hominis similis quia non cum peccato, sed in similitudinem carnis peccati apparuit.FR
vestitum podere
marg.|
+ id est veste sacerdotali ; per poderes intellige Ecclesiam qua Deus vestitur que est talaris id est vadens usque ad talos, scilicet usque ad pedes. Hoc est usque ad finem mundi FT
marg.|
Podere
, id est sacerdotali veste, id est carne in qua se obtulit, et quotidie offert representans se Deo Patri. Vel poderis est Ecclesia qua vestitur Deus ut tunica que est talaris, quia usque ad finem mundi duratura.FU
et precinctum ad mamillas zona aurea46.
46 zona aurea ΩN ΩL ΩS
Rusch
] zonam auream
Wi1137 Weber
marg.|
PRECINCTUM
AD
MAMILLAS. Daniel cinctum renes vidit in Veteri Testamento, quia ibi carnalia constringuntur, hic mamillas quia in Novo Testamento etiam cogitationes iudicantur.FX
Numérotation du verset
Apc. 1,14
Caput
autem eius et capilli erant candidi
marg.|
CAPILLI
ERANT. Id est sancti extenuati, et adherentes ipsi capiti, vel cogitationes eius.GA
marg.|
+ id est candor innocentie filii Dei vel caput divinitatis et caput intelligamus ipsum Christum de quo Paulusl : “Caput viri Christus” ; capillos candidos virtutibus perfectiones qui capiti suo Christo artius adherent quia sequuntur simplicitatem et innocentiam Christi capitis sui.GB
l
1Co. 11, 3
: « Volo autem vos scire quod omnis viri caput, Christus est. Caput autem mulieris, vir. Caput vero Christi, Deus ».
tamquam lana alba
marg.|
TAMQUAM
LANA. Vel sicut
lana alba
apta est ad quoscumque colores suscipiendos, sic sancti ad tribulationes.GE
et47 tamquam nix.
47 et Wi1137 ΩN ΩL ΩS Rusch] om. Weber
marg.|
+ Per nivem designatur novitas resurrectionis. Unde Dominus ostendit claritatem resurrectionis in monte nives commendareGF
interl.|
immortalitas cum gloria gloriosior est omni creatura
marg.|
NIX. Nix 'candor immortalitatis', quia candidior omni creatura.GG
Et oculi eius
interl.|
id est fideles in Ecclesia qui ex utraque parte videre debentGI
velut48
{t. 4 : Erfurt, f. 1196ra ; facsim., p. 551a}
flamma ignis,
48 velut ΩN ΩL
Rusch
] tamquam
Tr83
ΩS
marg.|
+ Oculi Domini significant septem dona sancti Spiritus de quibus per Zachariam diciturm : «Super lapidem unum oculi septem» et bene flammei dicuntur quia accendunt nos ad amorem Dei et illuminantur cogitatione divina. Et occuli sunt ipsi spirituales in Ecclesia GJ
m Za. 3, 9 : « Quia ecce lapis quem dedi coram Jesu super lapidem unum septem oculi sunt ».
marg.|
OCULI. Id est dona Spiritus sancti qui sunt Christi habentis et dantis. Sunt Ecclesie accipientis, que illuminant et faciunt ardere. Vel
oculi
sunt ipsi spirituales {t. 4 : Erfurt, f. 1196ra ; facsim., p. 551a} in Ecclesia vel divina precepta.GK
Numérotation du verset
Apc. 1,15
et pedes eius similes
auricalco sicut in camino
marg.|
ET
PEDES. Id est ultimi fideles qui multis concussionibus non retinebunt priorem naturam, sicut auricalcum quod sepe incenditur et meliorem accipit colorem.GM
marg.|
+ id est predicatores qui tribulatione ut auricalcum mundantur quia, sicut auricalcum multis mundi
camino
ex ere producitur ad colorem auri, ita et sancti exuruntur tribulatione malorum ut probentur velut mundissimum aurum ... populorum multorum predicantium verbum Dei. GN
ardenti.
marg.|
IN
CAMINO
ARDENTI. In alia translatione habetur : 'auricalco Libani', per quod ostenditur quod in illa regione ubi Dominus crucifixus est, maxime illa tribulatio est valitura.GO
Et vox illius
marg.|
ET
VOX. Id est predicatio eius obtinet vim aque, quia mundat vel quam vocem receperunt iam multi populi, qui comparantur aque propter fluxum, tanto magis constare debetis. Vel
vox
datrix
multarum aquarum
, id est gratiarum ; unde
vox
sequitur.GP
tamquam vox49 aquarum multarum
49 vox] vos ! ΩN
Numérotation du verset
Apc. 1,16
et habebat in dextera sua
interl.|
+ id est in vita eternaGQ
GQ
¶Codd. : Wi1137; om. Rusch
stellas septem50
50 stellas septem
Wi1137
ΩN ΩS
Rusch Weber
]
inv.
ΩL
interl.|
+ id est episcopos septem ecclesiarum omnes predicatores predicantes ? … <e>ternitatem ? in quatuor partes mundiGR
GR
¶Codd. : Wi1137; om. Rusch
marg.|
STELLAS. Stelle : episcopi qui debent aliis lucere verbo et exemplo vite, qui, etsi peccaverunt, stelle vocantur, secundum quod instituti sunt, quos habet in dextera, id est in potioribus donis, que per dexteram significantur.GS
et de ore eius
interl.|
+ id est de predicatoribusGT
GT
¶Codd. : Wi1137; om. Rusch
marg.|
DE
ORE. Id est de insinuatione exivit predicatio, que utrumque secat : in Veteri Testamento carnalia opera, in Novo concupiscentias.GU
marg.|
Unde : «Non enim vos estis qui loquimini, sed spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis»n.GV
n Mt. 10, 20.
gladius
interl.|
+ id est verbum DeiGW
GW
¶Codd. : Wi1137; om. Rusch
ex51 utraque parte acutus exiebat.
51 ex Wi1137 ΩL ΩS Rusch] om. ΩN Weber
interl.|
+ quia dividit bonos a malisGY
GY
¶Codd. : Wi1137; om. Rusch
Et facies eius
interl.|
+ eratHA
HA
¶Codd. : Wi1137; om. Rusch
sicut sol lucet52 in virtute sua.
52 lucet ΩL ΩS ] lucens ΩN Tr83 Wordsworth (Sarum Liber comicus Priscianus), om. Wi1137* (compl. interl.)
interl.|
iusti similes ipsi lucebunt id est fient similes illiHB
HB
¶Codd. : Rusch ; om. P1938
marg.|
SICUT
SOL
LUCET
IN
VIRTUTE, id est in meridie sine nubibus. Vel sicut ipse Christus in resurrectione. Vel quando fixus erit in eternum.HC
HC
¶Codd. : Rusch ; om. P1938
Numérotation du verset
Apc. 1,17
Et cum
interl.|
quia
vidissem53 eum
53 vidissem] + et audissem Wordsworth (Π sine auctoritate graeca)
marg.|
ET
CUM
VIDISSEM. Ecce Ioannes qui stare videbatur, viso Domino, cecidit tamquam mortuus, quia unusquisque vir sanctus quanto se ad contemplandum divinitatem altius erexerit, tanto apud se introrsum inferius cadit, quia in comparatione Dei eius magnitudo quam persuasit facile despicitur. Hinc est quod Abraham, viso Domino, se pulverem et cinerem cognovito. Item Iobp : «Auditu auris audivi te» etc.
o Cf. Gn. 18, 27 : « Respondensque Abraham, ait : Quia semel cepi, loquar ad Dominum meum, cum sim pulvis et cinis ».
p Iob. 42, 5.
cecidi ad pedes eius
marg.|
CECIDI. Qui proieci curam humanitatis ad similitudinem ultimorum fidelium.
interl.|
+ id est ad comparationem humanitatis illius pro nihilo me reputavi HE
tamquam mortuus
marg.|
TAMQUAM
MORTUUS.
Mortuus
mundo, vivus Deo, vel nihil terrenitatis cupiens.
et posuit dexteram suam super me
interl.|
id est super vires humanitatis mee
marg.|
DEXTERAM
SUAM. Scilicet sanctum Spiritum confortantem, id est auxilium suum.
dicens :
Noli timere. Ego sum primus et novissimus,
Numérotation du verset
Apc. 1,18
et vivus54
54 et vivus] om. Wi1137* (glos. compl. interl.) , + sum Tr83 ΩS
interl.|
eternaliter
marg.|
NOLI
TIMERE. Pati pro me tribulationes et mortem, quia ego qui non indigebam propter me cum sim primus et novissimus, fui mortuus et vivus.
et fui
interl.|
secundum carnem
mortuus
interl.|
propter vos
et ecce sum vivens
interl.|
+ post resurrectionemHL
HL
¶Codd. : Wi1137; om. Rusch
in secula seculorum.
marg.|
SUM
VIVENS. Sed non ideo terreamini, quia manifeste surrexi, nec amplius moriar.
Et habeo
marg.|
ET
HABEO. Et ideo non patiar vos temptari supra quam potestis ferre, quia habeo potestatem super diabolum et super membra eius.
claves
interl.|
+ potestatemHM
HM
¶Codd. : Nal1132 Wi1137; om. Rusch
mortis
interl.|
+ id est diaboliHN
HN
¶Codd. : Wi1137; om. Rusch
interl.|
+ ex diaboloHO
HO
¶Codd. : Nal1132 ; om. Rusch
et inferni.
marg.|
Qui clavem alicuius domus habet quem vult intromittit, et quem vult ab ingressu domus repellit.
Claves
igitur
mortis et inferni
possidet, quia quos vult a damnatione perpetue mortis liberat, quos vult autem eodem damnationis periculo iuste remanere sinit.
marg.|
{t. 4 : Erfurt, f. 1196rb ; facsim., p. 551b}
MORTIS
ET
INFERNI. Diabolus est mors, quia causa est peccati, id est mortis ministri eius infernus in quibus habet locum.
Numérotation du verset
Apc. 1,19
Scribe ergo que vidisti
interl.|
sicut passionem et resurrectionem
interl.|
+ id est tribulationes preteritasHQ
HQ
¶Codd. : Nal1132; om. Rusch
et que sunt
interl.|
presentes tribulationes et presens auxilium
interl.|
+ presentesHR
HR
¶Codd. : Nal1132; om. Rusch
et que oportet fieri post hec.
marg.|
QUE
OPORTET etc. In ultimis fidelibus per quorum exemplum isti multum debent animari.
interl.|
+ id est tribulationes quas patientur sanctiHS
HS
¶Codd. : Nal1132; om. Rusch
interl.|
+ hoc estHT
HT
¶Codd. : Wi1137; om. Rusch
Numérotation du verset
Apc. 1,20
Sacramentum55
55 Sacramentum Tr83 ΩL Rusch Weber ] Mysterium ΩN ΩS Worsworth (Z) cum graec. τὸ μυστήριον
marg.|
Sacramentum
scilicet mysterium57 , ubi aliud videtur et aliud intelligitur.HV
HV
¶Codd. : Nal1132 Wi1137 Rusch
57 scilicet] est
Nal1132
septem stellarum quas vidisti in dextera mea et
interl.|
+ hec suntHW
HW
¶Codd. : Wi1137; om. Rusch
septem candelabra aurea58 septem stelle angeli sunt.
58 candelabra aurea
Wi1137
ΩL ΩS
Rusch Weber
] candedra ! ΩN
interl.|
+ angelus quarumdam figurarum mysteria aperit ; non omnes aperit ne sit furibus aditus Sacrarum ScripturarumHX
HX
¶Codd. : Nal1132 ; om. Rusch
marg.|
Angelus allegoriam in parte aperit, ut doceat ubique debere requiri.
Septem Ecclesiarum et candelabra septem59 septem Ecclesie sunt60.
59 candelabra septem
Wi1137
ΩN
Rusch Weber
]
inv.
ΩL ΩS
60 septem Ecclesie sunt
Wi1137
ΩL ΩS
Rusch Weber
] sunt Ecclesie septem ΩN
interl.|
Hec prima visio est de correptione Ecclesiarum.
Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Apc. Capitulum 1), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 30/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=83&chapitre=83_1)
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Apc. Capitulum 1), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 30/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=83&chapitre=83_1)
Notes :