Glossa ordinaria

Capitulum 21

Numérotation du verset Apc. 21,1 

Et vidi
celum novum
et terram novam.
Primum enim celum,
et prima terra abiit,
et mare iam non est.
Numérotation du verset Apc. 21,2 

Et ego Ioannes1 vidi civitatem
1 ego Ioannes] om. Weber
sanctam Hierusalem
novam2
2 vidi – civitatem… novam] inv. Weber
descendentem de celo
a Deo,
paratam sicut sponsam ornatam
viro suo.
Numérotation du verset Apc. 21,3 

Et audivi vocem magnam
de throno
dicentem : Ecce
tabernaculum Dei cum hominibus
et habitabit cum eis.
Et ipsi populus eius erunt
et ipse Deus cum eis erit
eorum Deus,
Numérotation du verset Apc. 21,4 

et absterget Deus omnem lacrimam
ab oculis eorum, et mors
ultra non erit, neque luctus,
neque clamor,
neque dolor
erit ultra que prima abierunt.
Numérotation du verset Apc. 21,5 

Et dixit qui sedebat in throno : Ecce nova
facio omnia.
Et dixit mihi3 : Scribe
3 dixit mihi Cor4 Rusch ] dicit Weber , dicit mihi Cor2 V (sic habent anti.)
quia hec verba
fidelissima sunt
et vera.
Numérotation du verset Apc. 21,6 

Et dixit mihi :
Factum est.
Ego sum alpha et omega, initium et finis.
Ego sitienti
dabo de fonte aque
gratis.
Numérotation du verset Apc. 21,7 

Qui vicerit possidebit
hec,
et ero illi Deus
et ille erit mihi
filius.
Numérotation du verset Apc. 21,8 

Timidis autem
et incredulis, et execratis,
et homicidis, et fornicatoribus, et veneficis, et idolatris, et omnibus mendacibus,
pars illorum erit
in stagno ardenti igne et sulphure,
quod est mors secunda.
Numérotation du verset Apc. 21,9 

Et venit ad me4 unus de septem angelis habentibus phialas plenas septem plagis novissimis,
4 ad me] om. Weber
et locutus est mecum dicens : Veni
et5 ostendam tibi sponsam,
5 et Rusch Cor2 V (antique habent) Cor4* ] om. Cor4² ( ET cancellatum est in .<Parisiensi>.) Weber
uxorem agni.
Numérotation du verset Apc. 21,10 

Et sustulit me in spiritu in montem
magnum
et altum,
et ostendit mihi civitatem sanctam Hierusalem
descendentem de celo a Deo,
Numérotation du verset Apc. 21,11 

habentem claritatem Dei.
Et6 lumen eius
6 et Cor4 ( ET bene ponitur in .<Parisiensi>) Rusch ] om. Cor2 V Weber
simile lapidi pretioso tamquam lapidi iaspidis
sicut crystallum.
Numérotation du verset Apc. 21,12 

Et habebat murum magnum et altum,
habentem7 portas duodecim,
7 habentem] habens Cor2 V Weber
et in portis
angelos8 duodecim,
8 angelos Cor2 V*( perpera) CorS3 Cor4 (.<Parisiensis>.) Weber ] angulos CorS3* (ibi Beda dicit ANGULOS ) Cor2 V ² = BEDA VENERABILIS, In Apc ., loc. cit., PL 93, 196B.
et nomina inscripta9 que sunt nomina duodecim tribuum filiorum Israel,
9 inscripta] scripta Cor2 V (grec. anti. sic habent))
Numérotation du verset Apc. 21,13 

ab oriente porte tres10, ab aquilone porte tres11, ab austro porte tres et12 ab occasu porte tres.
10 tres] + et Weber |
11 tres] + et Weber |
12 ab austro porte tres et Rusch ] et praem. Cor2 V |
Numérotation du verset Apc. 21,14 

Et murus civitatis
habens fundamenta duodecim, et in ipsis
duodecim nomina
duodecim apostolorum
et13 agni.
13 et] om. Weber
Numérotation du verset Apc. 21,15 

Et qui loquebatur mecum
habebat mensuram arundineam14 auream,
14 arundineam] harundinem Weber
ut metiretur civitatem et portas eius
et murum.
Numérotation du verset Apc. 21,16 

Et civitas in quadro posita15 :
15 posita] + est Weber
longitudo16 eius
16 longitudo] et praem. Weber
eius tanta17 quanta et latitudo
17 tanta] est + Weber
et mensus est civitatem
de arundine aurea18 per stadia
18 aurea Cor2 V (grec. anti.) Rusch Clementina ] om. Cor4² ( AUREA cancellatum est in .<Parisiensi>.) CorS2 (sine AUREA : non est Textus) Weber
millia19,
19 millia] om. CorS2 (Beda .XII. sine millia)
et20 longitudo,
20 et Cor4 Rusch ] om. Cor4² ( ET cancellatum est in .<Parisiensi>.) Weber
et latitudo,21
21 et latitudo Cor2 V Rusch ] latitudo Cor2 V (al.)
et altitudo eius22
22 et longitudo... altitudo eius] lon gitudo et altitudo et latitudo eius Cor4 (.<Parisiensis>. ista tria ponit non duo can<cellavit>)
equalia sunt.
Numérotation du verset Apc. 21,17 

Et mensus est muros23 eius
23 muros Cor2 V Cor4 (.<Parisiensis>.) Rusch ] murus Cor2 V (grecus) Weber
centum quadraginta et24 quatuor cubitorum,
24 et Cor4 (.<Parisiensis>)] om. Cor2 V ( al. ) Weber | Et mensus.. .CXLIIII.] Cor4 (.<Parisiensis> totum habet in neutro genere), et murus eius centum quadraginta quatuor Cor2 V (grecus)
mensura hominis que est angeli.
Numérotation du verset Apc. 21,18 

Et erat de25 structura muri eius ex lapide iaspide26,
25 de] om. P588 |
26 iaspide] iaspidis P588 |
ipsa vero civitas
aurum
mundum27
27 aurum mundum] ex auro mundo P588
simile vitro mundo28
28 vitro mundo Cor2 V (anti.) = P588
Numérotation du verset Apc. 21,19 

et29 fundamenta muri civitatis
29 et Cor2 V (anti. habent) Rusch ] om. Weber
omni lapide pretioso ornata.
Et30 fundamentum primum iaspis31,
30 et] om. P588 Cor1LP Weber |
31 primum… duodecimum Cor1 LP Rusch Clementina ] primus… duodecimus Cor2 V ( FUNDAMENTUM PRIMUS IASPIS SECUNDUS SAPHIRUS : anti<qui> et moderni a secundo usque ad duodecimum (.XII.) habent in masculino genere quod ubi referatur ad lapides non videtur convenire cum FUNDAMENTUM sit neutri generis, tamen sciendum quod FUNDAMENTUM in greco est masculinum, greco alichemelios [ sic pro o <id est> li themelios = Ὁ θεμέλιος ὁ πρῶτος,]) Weber | iaspis Cor1 LP Cor2 V] iaspidis Weber (F S Λ Φ ) |
secundum32 saphirus,
32 secundum] secundus P588
tertium calcedonius33,
33 tertium calcedonius] tertius carcedonius Weber , tertius calcedon P588
quartum34 smaragdus,
34 quartum] quartus P588
Numérotation du verset Apc. 21,20 

quintum sardonyx,35
35 quintum sardonyx] quintus sardonius P588
sextum sardius36,
36 sextum sardius] sextus sardius P588, sextus sardinus Weber
septimum chrysolithus37,
37 chrysolithus] chrisolithis Cor2 V (... sic debent scribi), grisolitus P588
octavum38 beryllus39,
38 octavum] octavus P588 Weber |
39 beryllus] berillus P588 Cor2 V (... sic debent scribi) |
nonum40 topazius,
40 nonum] nonus P588
decimum41 chrysoprassus42,
41 decimum] decimus P588 |
42 chrysoprassus] chrysoprasus Cor2 V (... sic debent scribi), crisoprassus (cum .r. in penultima : Parisiensis), grisoprassus P588 |
undecimum43 hyacinthus44,
43 undecimum] undecimus P588 |
44 hyacinthus] hiacinctus Cor2 V (... sic debent scribi), iacinctus P588 |
duodecimum45 amethystus46.
45 primum… duodecimum Cor1 LP Rusch Clementina ] primus… duodecimus Weber |
46 amethystus] amechistus Cor2 V (... sic debent scribi) |
Numérotation du verset Apc. 21,21 

Et duodecim porte47
47 porte] portis P588
duodecim margarite sunt per singulas et singule porte erant ex singulis margaritis,
et platee48 civitatis
48 platee Cor1 LP Cor2 V] platea Weber
aurum mundum49, tamquam vitrum perlucidum50.
49 aurum mundum P588 Rusch ] auro mundo Weber |
50 perlucidum] lucidum P588 |
Numérotation du verset Apc. 21,22 

Et templum
non vidi in ea. Dominus enim Deus omnipotens templum illius est
et agnus.
Numérotation du verset Apc. 21,23 

Et civitas non eget sole
neque luna
ut luceant
in ea, nam claritas Dei
illuminabit51 eam52 et lucerna eius
51 illuminabit] illuminavit Weber |
52 nam claritas... eam] om. P588* (sec. m. compl. marg.) |
erit53 agnus.
53 erit] est P588 Weber
Numérotation du verset Apc. 21,24 

Et ambulabunt
gentes
in lumine54 eius,
54 in lumine CorS2 Rusch ] per lumen CorS2 (Beda) Weber
et reges terre
afferent gloriam suam
et honorem
in illam55.
55 illam] viam P588
Numérotation du verset Apc. 21,25 

Et porte eius
non claudentur
per noctem56,
56 noctem] diem P588 Cor2 V Weber
nox enim non erit illic.
Numérotation du verset Apc. 21,26 

Et afferent
gloriam
et honorem gentium in illam.
Numérotation du verset Apc. 21,27 

Non57 intrabit58 in eam59*
57 Non Rusch Clementina] nec P588 Cor2V CorS2 (al.) Weber |
58 intrabit P588 Rusch] intravit Weber (F A I S) |
59 eam CorS2 (al.) Cor4 Clementina ] illam P588 Weber (S) CorS2 (al.) Rusch, illa Weber (F), ea Cor2V Weber |
aliquid60 coinquinatum
60 aliquid Rusch ] aliquod Clementina
abominationem61*
61 abominationem Amiatinus Φ Cor4 ( ET non interponitur in .<Parisiensi>. nec aliquid aliud)] aut praem. Rusch Clementina, et praem. Cor2 V Weber
faciens62
62 abominationem faciens Rusch Clementina ] inv. Cor2 V Cor4 Weber, faciens abominationem
et mendacium,
nisi ¶Codd. : P588 Rusch
qui scripti sunt et63* in libro vite agni.
63 et Cor2V Cor4 (et interponitur in .<Parisiensi>.) Wordsworth (U)] om. Rusch Clementina Weber

Capitulum 21

Numérotation du verset Apc. 21,1 
Et vidi
marg.| ET  VIDI. In hac septima visione agit de innovatione elementorum et glorificatione sanctorum, describens merita per que sancti ita glorificati sunt.
celum novum
interl.| id est aerem innovatum
et terram novam.
interl.| innovatam
marg.| CELUM  NOVUM  ET  TERRAM  NOVAM. Immutatio aeris et terre dubitabilis non est quin per ignem fiat. Sed de aqua dubitatur, nam purgationem in se ipsa habere creditur.
Primum enim celum,
interl.| id est status ille quo prius erant amplius non est necessarius
et prima terra abiit,
interl.| secundum priorem statum
et mare iam non est.
interl.| quia grossities et amaritudo aufertur
Numérotation du verset Apc. 21,2 
Et ego Ioannes1 vidi civitatem
1 ego Ioannes] om. Weber
interl.| id est Ecclesiam in omnimoda quiete positam
sanctam Hierusalem
interl.| id est firmiter quod habet habituram
novam2
2 vidi – civitatem… novam] inv. Weber
interl.| id est immortalem impassibilem
descendentem de celo
interl.| id est Deum qui est pax plene videntem
a Deo,
interl.| quia intellexit quicquid boni habet Ecclesia a sola Dei gratia accepisse
paratam sicut sponsam ornatam
interl.| virtutibus compositam
marg.| SICUT  SPONSAM  ORNATAM. Sicut sponsus premittit munera sponse antequam eam ducat, sic Christus Ecclesie fidem et virtutes et bona opera antequam eam suscipiat in gloria.
viro suo.
Numérotation du verset Apc. 21,3 
Et audivi vocem magnam
interl.| id est annuntiationem propheticam
de throno
interl.| quia de secretis agit principaliter
interl.| id est ab illis in quibus Dus sedet
marg.| VOCEM  MAGNAM  DE  THRONO. Cum dixisset se vidisse innovationem elementorum et glorificationem sanctorum, quia incognitum erat et incredibile videretur apponit, auctoritatem sanctorum patrum qui hoc predixerunt.
dicentem : Ecce
marg.| ECCE. Id est in evidenti est quod in eadem gloria erit humanitas Christi in qua militavit et homines eum imitati et ratione bene usi.
tabernaculum Dei cum hominibus
interl.| Christi humanitas in qua contra diabolum militavit
et habitabit cum eis.
interl.| id est sicut sibi illa eterna gloria erit sic et suis
Et ipsi populus eius erunt
interl.| ET IPSI POPULUS EIUS. Id est in nullo offendentes, quod non esse potest dum sunt in carne.
et ipse Deus cum eis erit
interl.| secundum divinitatem et presens eis
{t. 4 : Erfurt, f. 1208ra ; facsim., p. 575a} eorum Deus,
interl.| quia numquam ab eis repelletur quia numquam peccabunt
Numérotation du verset Apc. 21,4 
et absterget Deus omnem lacrimam
interl.| que pro qualitate rerum diversarum
marg.| {t. 4 : Erfurt, f. 1208ra ; facsim., p. 575a} OMNEM  LACRIMAM. Quasi : ibi gloria et nulla tristitia, quia utrumque simul esse non posset ibi.
ab oculis eorum, et mors
interl.| id est dissolutio anime et corporis
marg.| ET  MORS. Vere non erunt ibi lacrime, quia non erit causa lacrimarum.
ultra non erit, neque luctus,
interl.| continuus fletus
neque clamor,
interl.| aliqua inquietatio
neque dolor
interl.| subitus et transitorius
erit ultra que prima abierunt.
interl.| id est iam non est locus eorum cum non sit peccatum de quo hec procedunt
Numérotation du verset Apc. 21,5 
Et dixit qui sedebat in throno : Ecce nova
interl.| quasi : in evidenti et statim
facio omnia.
interl.| superius dicta
Et dixit mihi3 : Scribe
3 dixit mihi Cor4 Rusch ] dicit Weber , dicit mihi Cor2 V (sic habent anti.)
interl.| scilicet in corde tuo et aliorum
marg.| ET  DIXIT. Quasi dicat :   scribe quicquid ostensum est mihi de hac innovatione pro utilitate presentium factum est, quibus hec scribere iussus sum.
quia hec verba
marg.| SCRIBE  HEC  VERBA. Iubens scribere et aliis nuntiare, supponit exhortationem ut omnes ad hanc innovationem laborent pertinere.
fidelissima sunt
interl.| habilia quibus fides habeatur
et vera.
interl.| quia complebuntur
Numérotation du verset Apc. 21,6 
Et dixit mihi :
marg.| ET  DIXIT  MIHI. Ego. Posita auctoritate sanctorum de hac innovatione, ponit auctoritatem ipsius Dei.
Factum est.
interl.| completa sunt que complenda fuerunt
marg.| FACTUM  EST. Ne quereret aliquis quid post illam innovationem futurum esset, dicitur sibi nihil restare ad faciendum.
Ego sum alpha et omega, initium et finis.
interl.| id est desideranti
Ego sitienti
marg.| ALPHA  ET  OMEGA. Quasi dicat : hanc innovationem facere potero, quia ego omnia creavi, et in me omnia consummabuntur.
dabo de fonte aque
interl.| id est meipsum
interl.| qui est ipse Christus
interl.| quia vivere facit
gratis.
interl.| per solam gratiam
Numérotation du verset Apc. 21,7 
Qui vicerit possidebit
interl.| firmiter obtinebit
marg.| SITIENTI  QUI  VICERIT. Non dabo sitienti ad horam, sed perseveranti.
hec,
interl.| Deum immortalem
marg.| POSSIDEBIT  HEC. Id est meipsum qui sum principium omnis beatitudinis.
et ero illi Deus
interl.| eterna satietas
et ille erit mihi
interl.| in presenti per gratiam et in futuro per gloriam
filius.
interl.| quod supra populus
Numérotation du verset Apc. 21,8 
Timidis autem
interl.| de hac innovatione desperantibus
marg.| TIMIDIS. Id est illis qui timore penarum fidem accipere fugiunt vel acceptam relinquunt.
et incredulis, et execratis,
interl.| id est excommunicatis
et homicidis, et fornicatoribus, et veneficis, et idolatris, et omnibus mendacibus,
interl.| quibus mendacium est in usu
pars illorum erit
interl.| scilicet participantes vel plus vel minus
in stagno ardenti igne et sulphure,
interl.| pro qualitate culpe
quod est mors secunda.
interl.| corporis et anime
Numérotation du verset Apc. 21,9 
Et venit ad me4 unus de septem angelis habentibus phialas plenas septem plagis novissimis,
4 ad me] om. Weber
interl.| quantum ad malos
et locutus est mecum dicens : Veni
interl.| amplia intellectum
et5 ostendam tibi sponsam,
5 et Rusch Cor2 V (antique habent) Cor4* ] om. Cor4² ( et cancellatum est in .<Parisiensi>.) Weber
interl.| modo per fidem
marg.| VENI  ET  OSTENDAM etc. Descripta gloria quam habituri sunt sancti dicit quo merito, vel quo auxilio sint accepturi.
uxorem agni.
interl.| in futuro glorificandam et traducendam
Numérotation du verset Apc. 21,10 
Et sustulit me in spiritu in montem
interl.| Christum
magnum
interl.| quantum ad humanitatem
marg.| IN  MONTEM  MAGNUM. Christus 'mons' quia monumentum suorum magnus est, quia totum mundum replet, altus quia insuperabilis.
et altum,
interl.| quantum ad divinitatem
et ostendit mihi civitatem sanctam {t. 4 : Erfurt, f. 1208rb ; facsim., p. 575b} Hierusalem
interl.| in qua Deus per gratiam habitat
marg.| OSTENDIT  MIHI  CIVITATEM. Et super illum montem ostendit Ecclesie fundamentum.
descendentem de celo a Deo,
interl.| per infusionem gratie
Numérotation du verset Apc. 21,11 
habentem claritatem Dei.
interl.| id est cognitionem de Deo
Et6 lumen eius
6 et Cor4 ( et bene ponitur in .<Parisiensi>) Rusch ] om. Cor2 V Weber
interl.| id est luminosa opera, endiadis figura est
marg.| LUMEN. Ipsa lucens pro modo suo, similis Christo qui fuit in proposito firmus, et lucens in virtutibus.
simile lapidi pretioso tamquam lapidi iaspidis
interl.| nihil ibi contristans sed totum delectans sicut viriditas iaspidis
marg.| IASPIDIS. Durus hic et viridis, sic Ecclesia nitet fide, et in ea firmata est.
sicut crystallum.
interl.| nihil celans quia ibi pura confessio
Numérotation du verset Apc. 21,12 
Et habebat murum magnum et altum,
marg.| MURUM. Id est Christum defensorem, qui magnus in Sion, altus cum Patre. Vel defensores aliorum, qui magni in vincendo alios, alii ne vincantur.
habentem7 portas duodecim,
7 habentem] habens Cor2 V Weber
interl.| Id est apostolos vel prophetas vel angelos veritatis nuntios.
marg.| PORTAS  DUODECIM. id est patriarchas, per quorum exemplum alii ad fidem introducuntur.
et in portis
interl.| id est in fide et in vestigiis prophetarum
marg.| Vel porte : apostoli qui alios introducunt in Ecclesiam. Angeli, id est subditi qui perfecte instructi in loco angelorum sunt substituti.
marg.| Numerus portarum duodecim que per quatuor mundi partes sub ternario comprehenduntur : ad mysterium pertinet duodecim apostolorum per quos fides Trinitatis diffunditur per orbem quadripartitum.
angelos8 duodecim,
8 angelos Cor2 V*( perpera) CorS3 Cor4 (.<Parisiensis>.) Weber ] angulos CorS3* (ibi Beda dicit angulos ) Cor2 V ² =   Beda Venerabilis, In Apc ., loc. cit., PL 93, 196B.
interl.| apostolos
et nomina inscripta9 que sunt nomina duodecim tribuum filiorum Israel,
9 inscripta] scripta Cor2 V (grec. anti. sic habent))
interl.| id est memoria sanctorum patrum in veteri lege
marg.| NOMINA. Id est memoria sanctorum patrum in veteri lege est {t. 4 : Erfurt, f. 1208rb ; facsim., p. 575b} in apostolis, quia quod illi predixerunt futurum hi docent completum. Vel omnes gentes in fide apostolorum posite et dilectione eorum, undea :"Epistola nostra vos estis scripti in cordibus nostris".
a Cf. 2Cor. 3, 2 : « Epistola nostra vos estis, scripta in cordibus nostris, que scitur, et legitur ab omnibus hominibus ».
Numérotation du verset Apc. 21,13 
ab oriente porte tres10, ab aquilone porte tres11, ab austro porte tres et12 ab occasu porte tres.
10 tres] + et Weber
11 tres] + et Weber
12 ab austro porte tres et Rusch ] et praem. Cor2 V
marg.| AB  ORIENTE. Oriens : Iudei a quibus sol iustitie ortus estb, et in his   porte tres , quia in his primum fides Trinitatis nuntiata ab apostolis et a prophetis ; aquilo : frigide gentes que post Iudeos crediderunt.   Ab Austro , id est a claritate fidei que est ab adventu Christi ;   ab occasu , id est ab ultima etate mundi que per Eliam et Enoch fidem Trinitatis recipiet.
b Cf. Mal. 4, 2.
Numérotation du verset Apc. 21,14 
Et murus civitatis
interl.| id est in memoria et predicatione eorum
interl.| vel super ea
habens fundamenta duodecim, et in ipsis
marg.| MURUS. Id est fides Christi que minuit ipsam civitatem, habet duodecim patriarchas per quos fundatur, quia illi primi hanc fidem tenuerunt, et in illis innituntur quicumque ad fidem accedunt.
duodecim nomina
interl.| quia super fidem patriarcharum fuit fundata fides et doctrina apostolorum
marg.| ET  IN  IPSIS  DUODECIM. Quam fidem isti tenent illi venturam intellexerunt et prenuntiaverunt.
duodecim apostolorum
interl.| quem dixerunt venturum
et13 agni.
13 et] om. Weber
interl.| angelus in persona Christi
Numérotation du verset Apc. 21,15 
Et qui loquebatur mecum
interl.| ad beneplacitum meum
marg.| ET  QUI  LOQUEBATUR etc. Vidi civitatem istam ita munitam et ornatam, et non omnes ibi vidi equales inter se, sed tamen unumquemque perfectum pro modo suo.
habebat mensuram arundineam14 auream,
14 arundineam] harundinem Weber
marg.| Mensuram arundineam etc., id est divinam Scripturam Dei sapientia compositam qua tangit et illustrat corda fidelium.
ut metiretur civitatem et portas eius
interl.| id est illos qui alios ad fidem introducunt
marg.| UT  METIRETUR  CIVITATEM. Id est secundum mensuram daret etiam minoribus intelligentiam ipsarum Scripturarum.
et murum.
interl.| id est defensores aliorum
Numérotation du verset Apc. 21,16 
Et civitas in quadro posita15 :
15 posita] + est Weber
marg.| IN  QUADRO  POSITA. Quatuor latera : fides, spes, caritas, operatio, que sunt equalia, quia quantum quis credit tantum sperat, quantum sperat tantum diligit, quantum diligit tantum operatur. In quadro ergo quia robusta fide, longanimis spe, ampla caritate, efficax opere. Vel quatuor latera quatuor principales virtutes, quarum una non debet aliam excedere in homine : prudentia appetendi boni et vitandi mali, quam sequitur temperantia ut a voluptatibus homo se retrahat, post hec fortitudo ut quod intelligit operetur, dehinc iustitia ut sic suos actus temperet ne nimis iustus vel sapiens sibi videatur.
longitudo16 eius
16 longitudo] et praem. Weber
interl.| id est fides
interl.| expositio quadrationis
eius tanta17 quanta et latitudo
17 tanta] est + Weber
interl.| id est caritas qua quantum credit tantum amat. c
c ¶Fons : Cf. Gregorius , Super Ezechielem, lib. 2, hom. 10, CCSL 142, p. 393.464-465.
et mensus est civitatem
interl.| id est minorem Ecclesiam
de arundine aurea18 per stadia
18 aurea Cor2 V (grec. anti.) Rusch Clementina ] om. Cor4² ( aurea cancellatum est in .<Parisiensi>.) CorS2 (sine   aurea : non est Textus) Weber
marg.| PER  STADIA. Stadia est locus et cursus, notat tendentes ad bravium.
millia19,
19 millia] om. CorS2 (Beda .XII. sine millia)
interl.| quantum ad incipientes, proficientes et perfectos
marg.| DUODECIM  MILLIA. Id est qui perfecti sunt in fide Trinitatis ex quatuor mundi partibus.
et20 longitudo,
20 et Cor4 Rusch ] om. Cor4² ( et cancellatum est in .<Parisiensi>.) Weber
interl.| id est fides vel longanimitas
et latitudo,21
21 et latitudo Cor2 V Rusch ] latitudo Cor2 V (al.)
interl.| id est caritas
et altitudo eius22
22 et longitudo... altitudo eius] lon gitudo et altitudo et latitudo eius Cor4 (.<Parisiensis>. ista tria ponit non duo can<cellavit>)
interl.| id est spes vel contemplatio
equalia sunt.
interl.| quoad rationem eliciendi actum non quo ad meritum
Numérotation du verset Apc. 21,17 
Et mensus est muros23 eius
23 muros Cor2 V Cor4 (.<Parisiensis>.) Rusch ] murus Cor2 V (grecus) Weber
interl.| id est defensores eorum
centum quadraginta et24 quatuor cubitorum,
24 et Cor4 (.<Parisiensis>)] om. Cor2 V ( al. ) Weber | Et mensus.. .CXLIIII.] Cor4 (.<Parisiensis> totum habet in neutro genere), et murus eius centum quadraginta quatuor Cor2 V (grecus)
interl.| cubitus in quo est manus operationem significat
mensura hominis que est angeli.
interl.| vel quia equales angelis vel quia tante multitudinis
marg.| MENSURA  HOMINIS  QUE  EST  ANGELI. Iuxta litteram ostendit angelum apparuisse sibi in specie hominis, ut aperte denotet eum qui significabatur verum angelum, id est Filium Dei et verum hominem fuisse.
Numérotation du verset Apc. 21,18 
Et erat de25 {t. 4 : Erfurt, f. 1208va ; facsim., p. 576a} structura muri eius ex lapide iaspide26,
25 de] om. P588
26 iaspide] iaspidis P588
interl.| lapide Christo vel viris fortibus in fide
marg.| STRUCTURA  MURI  EIUS  EX  LAPIDE. Id est27 si aliquis ad hoc28 instruitur ut sit defensor aliorum, hoc habet ex fide quam firmiter tenet et predicat quam iaspis viridis significat, ut sit defensor aliorum29.A
A ¶Codd. : P58 8 Rusch
27 Structura... id est] et P588
28 ad hoc] om. P588
29 ut sit... aliorum] om. P588
ipsa vero civitas
interl.| id est minor EcclesiaB
B ¶Codd. : P58 8 Rusch
aurum
interl.| quia :"Fulgebunt sancti" etc. d
d ¶Fons : Cf. Sap. 3, 7 : « Fulgebunt iusti et tamquam scintille in harundineto discurrent » ; cf. Corpus antiphonalium officii, n° 2907 ; Mt. 13, 43 : « Tunc iusti fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum » ; cf. Corpus antiphonalium officii, n° 2908.
marg.| aurum sapientiam denotat, vitrum fidei puritatem que ore promittit quod30 corde credit.C
C ¶Codd. : P58 8 Rusch
30 quod] om. P588
mundum31
31 aurum mundum] ex auro mundo P588
interl.| quantum ad animam
simile vitro mundo32
32 vitro mundo Cor2 V (anti.) = P588
interl.| quia et corda sanctorum translucebunt
interl.| quantum ad corpus
marg.| Dixerat33 in hac civitate esse muros et portas et fundamenta, et ipsos inter se alios maiores alios minores, hic exequitur murus ipse qualis sit, {t. 4 : Erfurt, f. 1208va ; facsim., p. 576a} et qualis ipsa civitas et fundamenta et porte.D
D ¶Codd. : P58 8 Rusch
33 Dixerat] ET ERAT praem. Rusch, post vitro mundo P588
Numérotation du verset Apc. 21,19 
et34 fundamenta muri civitatis
34 et Cor2 V (anti. habent) Rusch ] om. Weber
interl.| id est propheteE
E ¶Codd. : Rusch, om. P588
omni lapide pretioso ornata.
interl.| id est35 omni genere virtutum vel imitatoribus qui vita et gloria36 Ecclesiam ornantF
F ¶Codd. : P58 8 Rusch
35 id est] om. P588
36 et gloria] om. P588
Et37 fundamentum primum iaspis38,
37 et] om. P588 Cor1LP Weber
38 primum… duodecimum Cor1 LP Rusch Clementina ] primus… duodecimus Cor2 V ( fundamentum primus iaspis secundus saphirus : anti<qui> et moderni a secundo usque ad duodecimum (.XII.) habent in masculino genere quod ubi referatur ad lapides non videtur convenire cum   fundamentum sit neutri generis, tamen sciendum quod   fundamentum in greco est masculinum, greco alichemelios [ sic pro o <id est> li themelios = Ὁ θεμέλιος ὁ πρῶτος,]) Weber | iaspis Cor1 LP Cor2 V] iaspidis Weber (F S Λ Φ )
marg.| iaspis viridis virorem fidei immarcescentem significat, vel iaspis est sanctorum fides non marcescens, sed semper in operis virore perseverans.G
G ¶Codd. : Rusch, om. P58 8
secundum39 saphirus,
39 secundum] secundus P588
marg.| SAPHIRUS. Similis sereno celo, qui percussus radiis solis ardentem emittit fulgorem, significat"altitudinem spei sanctorum" quorum"conversatio in celis est", qui et a vero sole innovati ardentius eterna querunt, et alios querere docent, dicentese : «Nostra conversatio in celis est».H
e Phil. 3, 20.
H ¶Codd. : Rusch, om. P58 8
tertium calcedonius40,
40 tertium calcedonius] tertius carcedonius Weber , tertius calcedon P588
marg.| CALCEDONIUS. Colorem pallentis lucerne habet fulget subdivo, in domo obscurus omnium sculpentium argumentis resistit, radio solis vel digitorum attriti excandens paleas ad se trahit, significat flammam interne caritatis sanctorum, qui foris despecti lucent in occulto, que caritas in abscondito bona agit, et in secreto conscientie sue quantum ad hoc quod se celat et alios operatione sua lateat non lucet. Sed cum aliis prodesse iubetur, tunc apparet quid fulgoris habeat intus. Sculpentibus resistit, quia inter adversa seculi fortis et insecabilis est, a nullo vinci potest, vel si quis eam vult sculpere et pingere adulatoria laude, resistit. Non ei concedit, quia vanam gloriam contemnit, et hi tales calefacti radiis solis veri, id est Christi vel digiti, id est Spiritus sancti, quasi contrectati paleas, id est peccatores et fragiles ad se trahunt sibique coniungunt.I
I ¶Codd. : Rusch, om. P58 8
quartum41 smaragdus,
41 quartum] quartus P588
marg.| SMARAGDUS. Quartus nimie viriditatis super omnes herbas et frondes, ut etiam circumfluum aerem reddat viridem. Huius multa genera, sed pretiosus reperitur in Scythia regione deserta, quos custodiunt gryphes animalia leoninum corpus, pedes autem caput et alas ut aquile, habent quatuor pedes quibus ut leones super terram currunt, per aerem volant ut aves, qui servant predictos lapides, non sibi sed hominibus auferunt contra quos Arimaspus pergens pugnat et eis aufert. Gryphes diabolus qui Christum vel fidei gemmam a fidelibus conatur auferre. Sed contra pugnat populus ille habens unum oculum, id est Christum qui non incedunt duabus viis, nec habent duplex cor, Christumque vel fidem eius rapiunt, quarta dicitur propter quatuor evangelia.J
J ¶Codd. : Rusch, om. P58 8
Numérotation du verset Apc. 21,20 
quintum sardonyx,42
42 quintum sardonyx] quintus sardonius P588
marg.| SARDONYX. Quintus tricolor, niger in imo candidus, in medio rubeus in summo id est sancti in passione exterius rubei, interius candidi, sed per humilitatem despecti, que quia ex infirmitate corporis descendit, quod quinque sensibus agitur quinta dicitur.K
K ¶Codd. : Rusch, om. P58 8
sextum sardius43,
43 sextum sardius] sextus sardius P588, sextus sardinus Weber
marg.| SARDIUS. Sextus sanguinei coloris unicolor martyrii gloriam significat. Sextus, quia sexta feria crucifixus est Christus. Vel sardius rubee terre habens speciem, significat sanctos qui licet cum mentis sublimes intellectu, tamen fragilitatis sue recordantur, attendentes se filios Ade qui rubra terra dicitur, qui sexta die factus est, unde et sardius sextus inducitur.L
L ¶Codd. : Rusch, om. P58 8
septimum chrysolithus44,
44 chrysolithus] chrisolithis Cor2 V (... sic debent scribi), grisolitus P588
marg.| CHRYSOLITHUS. Aureum fulgorem habet, et videtur scintillas ardentes emittere, id est spiritualis inter miracula predicatio, aurum superna sapientia, scintillas quas emittit exhortationes vel miracula, quibus ad amorem Dei et proximi accendunt significantur. Quod quia per Spiritum sanctum fit septimo loco ponitur. Inde etiam   chrysolithus dictus quia fulget ut aurum.M
M ¶Codd. : Rusch, om. P58 8
octavum45 beryllus46,
45 octavum] octavus P588 Weber
46 beryllus] berillus P588 Cor2 V (... sic debent scribi)
marg.| BERYLLUS. Octavus est predicantium operatio. Lucet ut aqua sole percussa. Urit etiam manum tenentis, quia qui sancto iungitur eius conversatione accenditur. Dicunt et alii, quia bicolor est viridis et pallens, significat"sanctos in contemplatione positos virides, sed cura terrene administrationis ad pallorem {t. 4 : Erfurt, f. 1208vb ; facsim., p. 576b} active vite redeuntes".N
N ¶Codd. : Rusch, om. P58 8
nonum47 topazius,
47 nonum] nonus P588
marg.| TOPAZIUS. Nonus, quo rarior eo pretiosior, et habet duos colores ex auro et etherea claritate, maxime lucens cum splendore solis tangitur, superans omnium gemmarum claritates, in aspectum suum singulariter provocans aspicientes, quem si plus polis obscuras, si nature relinquis clarior est, et nihil est carius regibus inter divitias. Contemplativam vitam significat quam sancti reges omnibus operum divitiis et gemmis virtutum preferunt, et in eam maxime aspectus suos dirigunt, et tanto amplius quanto frequentius divina illustrantur gratia. Ex interna caritate color aureus, ex dulcedine contemplationis ethereus, que ex attritu seculi semper obscurascit, vix enim potest quis simul doloribus attingi, et tranquilla mente celi gaudia intueri. Vel si polis, quasi si dignitatibus seculi honoras eos et ornas obscuras, quia contemplationi minus vacant, vel minoris meriti sunt. Et sicut in octavo activa vita, sic in nono contemplativa que est angelorum, quorum sunt novem ordines. Dicunt quidam quod omnium lapidum colores habet, unde et nomen habet, quia pan id est omne et invenitur in insula Egypti, que dicitur topazon significat"sanctos omnibus coloribus virtutum fulgidos".O
O ¶Codd. : Rusch, om. P58 8
decimum48 chrysoprassus49,
48 decimum] decimus P588
49 chrysoprassus] chrysoprasus Cor2 V (... sic debent scribi), crisoprassus CorS3 (cum .r. in penultima : Parisiensis), grisoprassus P588
marg.| CHRYSOPASSUS. In India nascitur, viridis aureeque mixture. Quidam etiam purpureus cum guttis aureis, significat"eos qui virorem eterne patrie caritate merentur", et aliam purpuram martyrii ostendunt, et quia exemplum Domini sequuntur in India, id est prope ortum solis sunt, et cum Christo regnare exspectant. In denario numero sunt, et decalogus implebitur per dilectionem que non finit, igitur in chrysopasso opus martyrii signatur et premium. Chryson : aurum, passos : porrum dicitur.P
P ¶Codd. : Rusch, om. P58 8 P11967
marg.| Hec glossa est alterius pagine. Chrysoprassus viridis aureeque50* coloris esse dicitur qui, pro eo quod in decimo loco ponitur, quosdam doctores Ecclesie significat. Qui et nobis51 in corpore positi multas docuerunt, et multo plures suis scriptis erudierunt. Quotidie erudiunt sicut Hieronymus, Gregorius, Ambrosius, Augustinus et ceteri tales. Qui et iam lumina Ecclesie recte dici possunt. In quorum viridi colore fidei firmitas in aureo vero sapientie fulgor accipitur. In denario numero Vetus Testamentum prout decem precepta legis accipiatur. Sed, quia Vetus Testamentum sine doctrina Novi non potest intelligi eo quod specialis intelligentia in Veteri nihil aliud sit quam Novum Testamentum, convenienter in decimo loco ponitur eo quod scientiam Veteris ac Novi plenissimam habuerunt. Possumus et aliud per denarium numerum intelligere. Denarius quippe numerus et div<i>dit et ordinat et perficit omnes numeros, ita et isti diviserunt quodam modo Scripturas cum eas per sententias et libros partiti sunt exponendo. Ordinaverunt eas cum earum obscuritates aperuerunt et, cum ordinata videbantur, quam rectum ordinem habuerunt manifestaverunt. Perfecerunt autem cum ea que deesse videbantur suppleverunt. Q f
f ¶Fons : Apc. cum glossa prisca, Paris, BnF, lat. 11197, France : Centre, s11 3/3.
Q ¶Codd. : P11967  ; om. Rusch
50 auree] corr., aureaque P11967
51 nobis] coniec., ûb’ P11967
undecimum52 hyacinthus53,
52 undecimum] undecimus P588
53 hyacinthus] hiacinctus Cor2 V (... sic debent scribi), iacinctus P588
marg.| HYACINTHUS. Undecimus, cum aere mutatur, in sereno perspicuus, in nubilo obscurus, significat discretissimos doctores, omnibus qualitatibus, moribus, etatibus, intellectibus se contemperantes, ut Paulus qui dicebatg : «Sapientiam loquimur inter perfectos». Item h : «Non potui vobis loqui» etc. Itemi : «Quis infirmatur» etc. Itemj :"Omnibus omnia factus sum ut omnes lucrifacerem".R
g 1Cor. 2, 6.
h 1Cor. 3, 1.
i 2Cor. 11, 29.
j 1Cor. 9, 22 : « Factus sum infirmis infirmus, ut infirmos lucrifacerem. Omnibus omnia factus sum, ut omnes facerem salvos ».
R ¶Codd. : Rusch, om. P58 8
duodecimum54 amethystus55.
54 primum… duodecimum Cor1 LP Rusch Clementina ] primus… duodecimus Weber
55 amethystus] amechistus Cor2 V (... sic debent scribi)
marg.| AMETHYSTUS. Duodecimus, purpureus mixto colore viole et rose, quasdam flammulas de se effundens. Purpureus color significat celestis regni habitus et angelice societatis principatum ad quem venturi sunt sancti. Viola humilem sanctorum verecundiam, cum odore bone operationis. Rosa pretiosam mortem martyrum qui non modo inter se sed etiam ad inimicos et persecutores flammas caritatis emittunt. Significat igitur amethystus celestis regni semper memoriam in cordibus humilium et illam egregiam virtutem, ut etiam pro inimicis orent, et de salute eorum curent, que est virtus virtutum. Colorum varietas, virtutum multiplicitas.S
S ¶Codd. : Rusch, om. P58 8
Numérotation du verset Apc. 21,21 
Et duodecim porte56
56 porte] portis P588
interl.| cum sintT
T ¶Codd. : Rusch, om. P58 8
marg.| ET  DUODECIM  PORTE. Quasi57 dixi esse duodecim portas, et cum ita sint duodecim ille porte, id est prophete58 introducentes ad fidem Trinitatis ex quatuor mundi partibus, per singulas, id est per instructionem singulorum59 sunt margarite, id est imitatores eorum, qui de quacumque parte mundi60 ad fidem Trinitatis vocentur61 sunt splendidi virtutibus.U
U ¶Codd. : P58 8 Rusch
57 Et .XII. porte quasi] om. P588
58 prophete] om. P588
59 instructionem singulorum] singularum instructionem P588
60 parte mundi] inv. P588
61 vocentur] vocantur P588
{t. 4 : Erfurt, f. 1208vb ; facsim., p. 576b} duodecim margarite sunt per singulas et singule porte erant ex singulis margaritis,
interl.| quia et62 ipsi similiter virtutibus splendidi63 V
V ¶Codd. : P58 8 Rusch
62 et] om. P588
63 virtutibus splendidi] inv. P588
marg.| SINGULE  PORTE. Quasi64 : ad hoc ut essent porte opertuit esse margaritas.W
W ¶Codd. : P58 8 Rusch
64 Singule... quasi] Q. d. P588
et platee65 civitatis
65 platee Cor1 LP Cor2 V] platea Weber
interl.| id est coniugatiX
X ¶Codd. : Rusch, om. P58 8
interl.| id est simpliciores qui66 laxius mundo utuntur67 Y
Y ¶Codd. : P588 Rusch
66 simpliciores qui] ipsi simplices P588
67 utuntur] utentes P588
marg.| PLATEE  CIVITATIS  AURUM, id est68 sapientia vel claritate69 pleni mundi a criminali macula.Z
Z ¶Codd. : P588 Rusch
68 Platee... id est] om. P588
69 claritate] caritate P588
aurum mundum70, tamquam vitrum perlucidum71.
70 aurum mundum P588 Rusch ] auro mundo Weber
71 perlucidum] lucidum P588
marg.| VITRUM  PERLUCIDUM, id est nullas sordes in se celantes, vel quia possunt mali in operibus72 nequitiam suam velut in speculo cognoscere.AA
AA ¶Codd. : P588 Rusch
72 operibus] + illorum P588
Numérotation du verset Apc. 21,22 
Et templum
interl.| hoc est73 locus orationis et oblationis que ibi locum non habebitAB
AB ¶Codd. : P588 Rusch
73 est] om. P588
non vidi in ea. Dominus enim Deus omnipotens templum illius est
interl.| id est omnimoda requiesAC
AC ¶Codd. : P588 Rusch
et agnus.
interl.| similiter est templum eiusAD
AD ¶Codd. : Rusch ; om. P588
Numérotation du verset Apc. 21,23 
Et civitas non eget sole
interl.| lumine fideiAE
AE ¶Codd. : Rusch ; om. P588
marg.| NON  EGET.74 Hic egent ad servitium Dei sole et luna, ibi non Deus enim plene illuminabit eos75.AF
AF ¶Codd. : P588 Rusch
74 Non eget] om. P588
75 eos] illos P588
neque luna
interl.| scientia acquisitaAG
AG ¶Codd. : Rusch ; om. P588
interl.| Vel non eget sole neque luna, id est maioribus vel minoribus predicatoribus.AH
AH ¶Codd. : Rusch ; om. P588
ut luceant
interl.| ad hocAI
AI ¶Codd. : Rusch ; om. P588
in ea, nam claritas Dei
interl.| id est TrinitasAJ
AJ ¶Codd. : P588 Rusch
illuminabit76 eam77 et lucerna eius
76 illuminabit] illuminavit Weber
77 nam claritas... eam] om. P588* (sec. m. compl. marg.)
interl.| id est lumine scilicet continens78 deitatemAK
AK ¶Codd. : P588 Rusch
78 scilicet continens] inv. P588
erit79 agnus.
79 erit] est P588 Weber
interl.| id est humanitasAL
AL ¶Codd. : P588 Rusch
Numérotation du verset Apc. 21,24 
Et ambulabunt
interl.| ad aliorum illuminationemAM
AM ¶Codd. : P588 Rusch
marg.| ET  AMBULABUNT.80 Tanta erit lux in futuro quod usque ad finem mundi ambulabunt gentes, id est promovebuntur de bono in melius.AN
AN ¶Codd. : P588 Rusch
80 ambulabunt] om. P588
gentes
interl.| minores et subitiAO
AO ¶Codd. : Rusch ; om. P588
{t. 4 : Erfurt, f. 1209ra ; facsim., p. 577a} in lumine81 eius,
81 in lumine CorS2 Rusch ] per lumen CorS2 (Beda) Weber
marg.| {t. 4 : Erfurt, f. 1209ra ; facsim., p. 577a} IN  LUMINE. In spe huius82 luminis, vel per lumen, vel per lucem,83 vel per radios cognitionis eius.AP
AP ¶Codd. : P588 Rusch
82 huius] eius P588
83 vel per lumen vel per lucem] om. P588
et reges terre
interl.| maioresAQ
AQ ¶Codd. : Rusch ; om. P588
marg.| REGES  TERRE. Id est illi maiores qui regunt terrenitatem suam et aliorum84.AR
AR ¶Codd. : P588 Rusch
84 et aliorum] om. P588
afferent gloriam suam
interl.| id est acquisitos pro quibus coronabunturAS
AS ¶Codd. : P588 Rusch
et honorem
interl.| puritatem85 conscientieAT
AT ¶Codd. : P588 Rusch
85 puritatem] id est praem. P588
in illam86.
86 illam] viam P588
interl.| pro ea habendaAU
AU ¶Codd. : Rusch ; om. P588
Numérotation du verset Apc. 21,25 
Et porte eius
interl.| ad videndum et laudandum Deum intellectus et affectus
non claudentur
interl.| hoc de futuroAV
AV ¶Codd. : P588 ( post illic ) Rusch (post   claudentur )
marg.| In87 presenti aliquando subtrahitur predicatio, ne fures intrent et conculcent dum nox est, id est locus insidiarum, sed quia ibi dies perpetua et88 omnis timor auferetur.AW
AW ¶Codd. : P588 Rusch
87 In] ET PORTE praem. Rusch
88 et] om. P588
per noctem89,
89 noctem] diem P588 Cor2 V Weber
interl.| per aliquam adversitatemAX
AX ¶Codd. : Rusch ; om. P588
nox enim non erit illic.
Numérotation du verset Apc. 21,26 
Et afferent
interl.| in ipso futuroAY
AY ¶Codd. : P588 Rusch
interl.| id est representabunt Deo PatriAZ
AZ ¶Codd. : P588 Rusch
marg.| AFFERENT. Ad similitudinem victorum qui spolia in suas urbes ferunt.BA
BA ¶Codd. : P588 Rusch
gloriam
interl.| glorificatas gentesBB
BB ¶Codd. : P588 Rusch
et honorem gentium in illam.
interl.| id est puritatem conscientiarum gentiumBC
BC ¶Codd. : P588 Rusch
Numérotation du verset Apc. 21,27 
Non90 intrabit91 in eam92*
90 Non Rusch Clementina] nec P588 Cor2V CorS2 (al.) Weber
91 intrabit P588 Rusch] intravit Weber (F A I S)
92 eam CorS2 (al.) Cor4 Clementina ] illam P588 Weber (S) CorS2 (al.) Rusch, illa Weber (F), ea Cor2V Weber
interl.| vel 'eam'
marg.| NON  INTRABIT. Dicta honestate civitatis ne quisquam falsus frater ad aliquem horum graduum pertingere93 presumeret, determinat qui sunt intraturi qui non.BD
BD ¶Codd. : P588 Rusch
93 pertingere] pertinere P588
aliquid94 coinquinatum
94 aliquid Rusch ] aliquod Clementina
interl.| cum aliis per consensum inquinatum quantum ad peccatum cordis95
95 inquinatum quantum ad peccatum cordis] coinquinatum P588
abominationem96*
96 abominationem Amiatinus Φ Cor4 ( et non interponitur in .<Parisiensi>. nec aliquid aliud)] aut praem. Rusch Clementina, et praem. Cor2 V Weber
marg.| id est aliquid criminaleBE
BE ¶Codd. : P588 Rusch
faciens97
97 abominationem faciens Rusch Clementina ] inv. Cor2 V Cor4 Weber, faciens abominationem
interl.| vel quantum ad peccatum operisBF
BF ¶Codd. : Rusch ; om. P588
et mendacium,
interl.| mendacium facit qui in mendaciis inveniendis delectatur98 BG
BG ¶Codd. : P588 Rusch
98 in mendaciis inveniendis - delectatur] inv. P588
interl.| vel : quantum ad peccatum orisBH
BH ¶Codd. : Rusch ; om. P588
nisi ¶Codd. : P588 Rusch
interl.| quasi99 : quid per singula nemo intrabit nisi BI
BI ¶Codd. : P588 Rusch
99 quasi] + d. P588
qui scripti sunt et100* in libro vite agni.
100 et Cor2V Cor4 (et interponitur in .<Parisiensi>.) Wordsworth (U)] om. Rusch Clementina Weber
interl.| id est humanitatis per quam dabitur


Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Apc. Capitulum 21), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 06/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=83&chapitre=83_21)
Signaler un complément d'information

Notes :