Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

^prol.| ¶Ad lectorem

^prol.| +{GL11854.0} Cives celestis patrie¹,
Regi regum concinite,
Qui supernus est² artifex
Civitatis uranice,
In cuius edificio
Talis exstat fundatio.

¹ Patrie] Patris Tr227

² sup. est] inv. Tr227

^prol.| +{GL11854.1S1}Iaspis coloris viridis,
Profert³ virorem fidei,
Que in perfectis omnibus,
Nusquam marcescit penitus,
Cuius forti presidio,
Resistitur diabolo.

³ Profert] prefert Tr227²

^marg.| +{GL11854.1S2} <Anselmus A> Fundamentum vero muri et civitatis id est prophete omni lapide preciose ornatum est, id est omni virtutum genere. Nam fundamentum est iaspis. In iaspide qui est viride coloris notatur fides que fructum bonorum operum promittit. ^A

^A ¶Codd. : Clm2605, f. 137 ; om. Tr1552

^marg.| +{GL11854.1S3} <Anselmus B> Iaspis viridis virorem fidei immarcescibilem significat. ^B

^B ¶Codd. : Bg99 La85 (glossa marg. in loc. cit.) Lee3 Tr1552 ; PL 162, 1579B-C

^marg.| {GL11854.1S4}+ Iaspis, qui primus in ordine ponitur, viridis est coloris, et significat Christum, qui est resurrectio vel refectio sanctarum animarum; sive electos, quorum fides numquam marcescit. ^C

^C ¶Codd. : PL 40, 1229

^marg.| +{GL11854.1S5} Primus lapis est⁴ iaspis viridis. Virorem fidei immarrescentem significat vel iaspis est sanctorum fides non marcescens sed semper in operis virore perseverans.^D .

^D ¶Codd. : Som170 ( 146v ) P404 (81ra) Sg74 (81) {MM2022} {MM2024}

⁴ Primus lapis est] om. Sg74

^prol.| +{GL11854.2S1} Saphirus habet speciem,
[1581A] Celesti throno similem,
Designat cor simplicium,
Spem certam postulantium⁵:
Quorum vita et moribus,
Delectatur Altissimus. ^E

^E ¶Codd. : (hymnus Cives celestis) PL 162 (1580D-1581A) Tr227 (in calce Glosse ordinarie in Apc.) ; om. Tr1552

⁵ postulantium] prestolantium Tr227²

^marg.| +{GL11854.2S2} <Anselmus A> Secundus gradus virtutis notatur in saphiro qui habet speciem sereni celi et exprimit eos qui bene operando quasi celestes facti sunt. ^F

^F ¶Codd. : Clm2605 ( 137)

^marg.| +{GL11854.2S3} <Anselmus B>. Saphirus similis ⁶ * sereno celo, qui percussus radiis solis ardentem emittit fulgorem, significat altitudinem spei sanctorum, quorum conversatio est in celis ⁷ ^a , qui et a puro ⁸ sole innovati ardentius [1579C] eterna querunt et alios querere docent.^G

^a Phil. 3, 20.

^G ¶Codd. : PL 162, 1579C ; Bg99 La85 Lee3 Sg74 Tr1552

⁶ Bg99 PL Tr1552* ] + est Tr1552² (interl. sec. m.)

⁷ est – in celis] inv. La85 Lee3 P404 Tr1552

⁸ qui et a puro] qui et a vero Bg99 La85 Lee3 P404 Sg74, a vero Tr1552

^marg.| +{GL11854.2S4} Saphirus, qui secundus in ordine ponitur, aerei coloris, sanctos significat, qui adhuc in terra positi celestia mente petunt, et cuncta terrena despiciunt, quasi non sint in terra. Isti vero possunt dicere cum Apostolo, “ Nostra conversatio in coelis est” ^b. ^H

^b Phil. 3, 20.

^H ¶Codd. : PL 40, 1229

^marg.| +{GL11854.2S5} Secundus. Saphirus similis sereno celo qui percussus radiis solis ardentem emittit fulgorem significat altitudinem spei sanctorum quorum conversatio in celis est qui, a vero sole innovati, ardentius eterna querunt et alios querere docent, dicentes^c « Nostra conversatio in celis est ». ^I

^c Phil. 3, 20.

^I ¶Codd. : P404 Som170 (147r7 sqq.) Sg74 {MM2022} {MM2024}

^prol.| +{GL11854.3S1} Calcedonius pallidam,
Ignis habet effigiem,
Subtilat in publico,
Fulgorem dat in nubilo,
Virtutem fert fidelium,
Occulte famulantium.^J

^J ¶Codd. : PL 162, 1581A.

^marg.| +{GL11854.3S2} <Anselmus A>. Tertius gradus est in calcedonio qui habet speciem ignis et non lucet in domo sed sub aere et trahis paleas ad se et quanto plus trahit tanto preclarior est, significans sanctos igneam caritatem habentes qui lucent cum aliis bene faciunt et trahunt minores ad se bono exemplo. ^K

^K ¶Codd. : Clm2605 ( 137-137v).

^marg.| +{GL11854.3S3} <Anselmus B>. Calcedonius ⁹ , quasi pallens ignis lucerne nitet, et fulget sub divo, non in domo, significat flammam caritatis interne, que in abscondito bona agit, sed cum aliis prodesse iubetur, mox apparet quid fulgoris habeat intus¹⁰. Sculpentibus resistit ictu solis¹¹ vel digitorum attritu¹² excandens, ad se paleas trahit, id est¹³ a nullo queunt vinci, immo¹⁴* fragiliores ad se¹⁵ trahunt. ^L

^L ¶Codd. : PL 162, 1579C ; La85 Lee3 Tr1552

⁹ Calcedonius] Calcedoneus Bg99

¹⁰ quid... habeat intus] quid fulgoris intus habet Bg99, qui fulgor habet intus Lee3 La85 (uirtus) Tr1552

¹¹ ictu solis Bg99 Lee3 PL ] sed praem. Tr1552

¹² attritu Bg99 PL ] ictu Tr1552

¹³ est Bg99 Tr1552] + sancti PL

¹⁴ immo] et PL

¹⁵ fragiliores - ad se] inv. PL

^marg.| +{GL11854.3S4} Calcedonius, qui tertius in ordine ponitur, adeo fortissime nature est, ut sculpentium argumentis resistat, speciemque habens pallentis lucerne, significat fortes inter adversa aliis exemplum fortitudinis praebentes, et sine ostentatione lumen scientiae portantes. ^M

^M ¶Codd. : PL40, 1229 ; om. Bg99

^marg.| +{GL11854.3S5} Tertius.¹⁶ Calcedonius colorem pallentis lucerne habet, fulget sub divo in domo obscurus omnium¹⁷ sculpentium argumentis resistit, radio solis vel digitorum attritu¹⁸.^N

^N ¶Codd. : Som170 (146v) Sg74 , om. Bg99 {MM2022} {MM2023} {MM2024}

¹⁶ Tertius] om. Sg74

¹⁷ omnium] omnibus Sg74

¹⁸ attritu] excandens paleas ad se trahit, significat flammam interne caritatis sanctorum qui foris despecti lucent in occulto que caritas in abscondito bona agit et in secreto conscientie sue quantum ad hoc qui se celat et alios operatione sua latet non lucet sed cum aliis prodesse iubetur. Tunc apparet quid fulgoris habeat intus. Sculpentibus resistit quia inter adversa secula fortis et inserabilis est. A nullo vinci potest vel si quis eam vult suscipere et pingere adulatoria laude resistit. Non ei concedit quia vanam gloriam contempnit et hii tales calefacti radiis solis veri id est Christi, vel digiti id est Spiritus sancti quasi contrectati paleas id est peccatores et fragiles ad se trahunt sibique coniungunt Sg74

^prol.| +{GL11854.4S1} Smaragdus virens nimium,
Dat lumen oleaginum:
Est fides integerrima,
Ad omne bonum patula,
[1581B] Que nusquam scit deficere
A pietatis opere.^O

^O ¶Codd. : PL 162, 1581A-B.

^marg.| +{GL11854.4S2} <Anselmus A>. In quarto lapide smaragdo qui est viridior iaspide et in Scythia reperitur, frigidissima regione, notantur boni in adversis Deum laudantes. ^P

^P ¶Codd. : Clm2605, f. 137v.

^marg.| +{GL11854.4S3} <Anselmus B>. Smaragdus nimie viriditatis, super herbas et frondes in frigore¹⁹ * Scythie ²⁰ invenitur, id est fortis eiusdem²¹ fidei inter adversa quid frigore signatur²²* confessio que, quia tanta²³ per Evangelium mundo innotuit²⁴, quarta dicitur propter²⁵ quatuor Evangelia. ^Q

^Q ¶Codd. : PL 162 (1579C) Bg99 La85 Lee3 Tr1552

¹⁹ in frigore Tr1552 ] om. PL

²⁰ Scythie] sitie La85

²¹ eiusdem] eius La85

²² quid ... signatur] que frigore significantur Bg44 La85 Lee3 (signantur) PL

²³ tanta] tantum Bg99

²⁴ per Evangelium - mundo innotuit] inv. Lee3

²⁵ propter Bg99 PL ] per Tr1552

^marg.| +{GL11854.4S4} Smaragdus adeo est viridis, ut aerem etiam circumfusum viridem reddat. Cujus multa sunt genera. Sed pretiosissimi in deserto Scythie reperiuntur, quos gryphes, ex parte leones et ex parte aquile, custodientes hominibus auferunt, cum quibus Arimaspi homines unum oculum habentes bella gerunt, ipsosque eis auferunt. Sic et Christus eternae pascua refectionis suis daturus, in cordibus a terrenis curis remotis habitat, quem gryphes, id est, maligni spiritus tollere nituntur fidelibus, sed electi oculum mentis possidentes, cum gryphibus pugnant, sibique hunc pretiosum lapidem [1230] vindicant. ^R

^R ¶Codd. : PL 40, 1229-1230.

^marg.| +{GL11854.4S5} Quartus. Smaragdus nimie viriditatis super omnes herbas et frondes ut etiam circumfusum aerem reddat viridem. Huius multa sunt genera sed preciosius repperitur in Sicilia regione deserta quos custodiunt gryphes animalia, leoninum corpus et²⁶ pedes et alas ut aquile habent quatuor pedes quibus ut leones super terram currunt, per aera volant ut aves, qui servant predictos lapides non sibi sed hominibus auferunt contra quos monoculus²⁷ Arimaspus²⁸* pergent²⁹, pugnat et eis aufert. Gryphes diabolus qui Christum vel fidei gemmam a fidelibus conatur aufferre. Sed contra pugnat populus ille habens unum oculum id est Christum qui non incedunt duabus viis nec habent duplex cor, Christumque vel fidem rapiunt quartus dicitur propter quatuor evangelia.^S

^S ¶Codd. : Som170 (147r), Sg74 {MM2022} {MM2024}

²⁶ et] om. Sg74

²⁷ monoculus] om. Sg74

²⁸ Arimaspus] corr., Alunascus Sg74 Som170

²⁹ pergent] pergens Sg74

^prol.| +{GL11854.5S1} Sardonyx constans tricolor,
Homo fertur interior,
Quem denigrat humilitas,
In quo albescit castitas,
Ad honestatis cumulum,
Rubet quoque martyrium.

^marg.| +{GL11854.5S2} <Anselmus A> Quintus lapis qui est sardinis (!), niger superius, candidus in medio, ignei coloris inferius, designat eos qui nigrescunt in carne propter tribulationes, et tamen virtutum candorem non amittunt et fortes etiam per ignem sancti Spiritus quem in corde habent. ^T

^T ¶Codd. : Clm2605, f. 137v.

^marg.| +{GL11854.5S3} <Anselmus B>. Sardonyx inter virtutes humilitas, inferius [1579D] niger, in medio candidus, superius mineus³⁰*, id est sancti³¹* passione rubei, interius candidi sed sibi per humilitatem despecti que quia ex ³² * infirmitate corporis descendit quod quinque sensibus agitur, quinta est. ^U

^U ¶Codd. : PL 162 (1579C-D) Bg99 La85 Lee3 Tr1552

³⁰ mineus Tr1552 ] rubeus PL, niveus Bg44 La85

³¹ sancti Bg99 Tr1552 ] + in La85 PL

³² ex Bg99 La85 Tr1552 cum Glossa ordinaria (Rusch) ] om. PL

^marg.| +{GL11854.5S4} Sardonius ex sardio et onyce componitur, primum colorem habens nigrum, medium candidum, supernum rubeum, ostendit eos, qui licet despecti videantur, splendore tamen fidei irradiantur, et caritatis igne semper rubescunt.^V

^V ¶Codd. : PL 40, 1230.

^marg.| +{GL11854.5S5} Quintus.³³ Sardonyx tricolor: niger in imo, candidus in medio, rubeus in summo, id est sancti in passione rubei, in³⁴ interius candidi sed per humilitatem sibi despecti que quia ex³⁵ infirmitate corporis descendit quod quinque sensibus agitur quinta dicitur.^W

^W ¶Codd. : Som170 (147r) Sg74 {MM2022} {MM2024}

³³ Quintus] Quinta Sg74

³⁴ in] om. Sg74

³⁵ ex] om. Sg74

^prol.| +{GL11854.6S1} Sardius est puniceus,
Cujus color sanguineus
Ostendit et martyrium,
Rite agonizantium,
Sextus est in catalogo,
Crucis haeret mysterio. ^X

^X ¶Codd. : PL 162, 1581B

^marg.| +{GL11854.26S2} <Anselmus A> Sardius qui sextus ponitur et est rubeus significat eos qui fundunt sanguinem pro Christo, feria sexta passi. ^Y

^Y ¶Codd. : Clm2605, f. 137v

^marg.| +{GL11854.6S3} <Anselmus B>. Sardius ³⁶ , sanguinei coloris, martyrii gloriam significat, sextus quia Christus³⁷* sexta feria³⁸* crucifixus. ^Z

^Z ¶Codd. : PL 162, 1579D; Bg99 Lee3 Tr1552

³⁶ Sardius] Sardonius Bg99 Lee3

³⁷ Christus] Christum Tr1552

³⁸ feria] corr., forma PL | Christus – feria sexta] inv. La85

^marg.| +{GL11854.6S4} Sardius terre rubre speciem habens, significat sanctos, qui quamvis sublimes sint meritis, tamen humanam fragilitatem considerantes, se esse filios Ade recognoscunt, qui rubra terra dicitur. Bene autem sexto loco ponitur, sicut ille sexto die factus est. ^AA

^AA ¶Codd. : PL40, 1230

^marg.| +{GL11854.6S5} Sextus. Sardius sanguineus, unicolor martyrii significat gloriam ³⁹ , sextus quia sexta feria crucifixus est Christus. Vel sardius rubee terre habens speciem significat sanctos qui licet meritis sublimis int<e>ll<e>c<ti> sint⁴⁰, tamen fragilitatis sue recordantur, attendentes se filios Ade qui rubra terra dicitur qui sexta die factus est. Unde et sardius sextus inducitur. ^AB

^AB ¶Codd. : Som170 (147r) Sg74 {MM2022} {MM2024}

³⁹ significat – glor.] inv. Sg74

⁴⁰ sublimis... sint] sublimes intellectu Sg74

^prol.| +{GL11854.7S1} Auricolor chrysolithus,
[1581C] Scintillat velut clibanus,
Pretendit mores hominum,
Perfecte sapientium,
Qui septiformis gratiae,
Sacro splendescunt iubare. ^AC

^AC ¶Codd. : PL 162, 1581B-C.

^marg.| +{GL11854.7S2} <Anselmus A> Septimus in ordine chrysolithus ut aurum fulgens et igneas scintillas emittens significat predicatores divinam sapientiam administrantes. ^AD

^AD ¶Codd. : Clm2605, f. 137v.

^marg.| +{GL11854.7S3} <Anselmus B>. Chrysolithus ut aurum fulget scintillasque emittit ardentes, id est spiritualis inter miracula predicatio; auro enim⁴¹* superna sapientia, scintillis exhortatio, vel etiam miracula signantur⁴²* quod quia per Spiritum sanctum⁴³ fit, septimo loco ponitur.^AE

^AE ¶Codd. : PL 162, 1579D ; La85 Lee3 Tr1552

⁴¹ enim] om. PL

⁴² signantur] significantur PL

⁴³ sanctum] om. Tr1552

^interl.| <chrysolitus> a crisis qui est aurum et luceo, <lu>ces. ^AF

^AF ¶Codd. : Som170 , f. 147r

^marg.| +{GL11854.7S4} Chrysolithus quasi aurum refulgens et quasi scintillas ex se mittens, significat eos, qui luce supernae sapientiae resplendent, suasque virtutes cum verbo praedicationis velut scintillas in proximos effundunt. ^AG

^AG ¶Codd. : PL40, 1230.

^marg.| +{GL11854.7S5} Septimus.⁴⁴ Chrysolithus aureum fulgorem habet et videtur scintillas ardentes emittere id est spiritualis inter miracula predicatio, aurum superna sapientia scintillas quas emittit exhortationes vel miracula quibus ad amorem Dei et proximi accendunt significantur quod quia per Spiritum sanctum fit septimo loco ponitur. Inde⁴⁵ chrysolitus dicitur⁴⁶ quia fulget ut aurum. ^AH

^AH ¶Codd. : Som170 (147r ) Sg74 {MM2022} {MM2024}

⁴⁴ Septimus] om. Sg74

⁴⁵ Inde] + etiam Sg74

⁴⁶ dicitur] dictus Sg74

^prol.| +{GL11854.8S1} Beryllus est lymphaticus,
Ut sol in aqua limpidus,
Figurat vota hominum,
Ingenio sagacium,
Quibus plus libet sumere
Pulchre quietis otium. ^AI

^AI ¶Codd. : PL 162, 1581C

^marg.| +{GL11854.8S2} <Anselmus A> Octavus beryllus qui est lymphaticus et in sex angulos secandus indicat predicatores parum habere splendoris nisi sex opera misericordie que aliis predicant ipsi opere impleant. ^AJ

^AJ ¶Codd. : Clm2605, f. 137v

^marg.| +{GL11854.8S3} <Anselmus B>. Beryllus est predicantium perfecta operatio. Ut enim aqua sole percussa refulget, qui⁴⁷ non aliter⁴⁸ nisi septangula politur forma⁴⁹ quia ex angulorum repercussione⁵⁰* splendor acuitur. Aqua sensum hominis [1580A] significat; splendor solis⁵¹, divinam sapientiam qua amplius fulget; sed⁵² non perfecte humana vel divina loquitur⁵³* sapientia, nisi operibus⁵⁴ consummetur. Perfectio operum per septem⁵⁵ intelligitur, cum hoc numero opus mundi factum sit⁵⁶. Urit manum tenentis, quia qui sancto iungitur ⁵⁷ , eius conversatione accenditur. ^AK

^AK ¶Codd. : PL 162, 1579D-1580A La85 Lee3 Tr1552

⁴⁷ qui] quidem Lee3 (!) Tr1552 (?)

⁴⁸ aliter] + autem Lee3 Tr1552, + evenit La85

⁴⁹ septangula politur forma] sextangula poliatur forma La85, sexangula ponatur forma Tr1552, sexangulam spoliatur formam Lee3

⁵⁰ repercussione] percussione Tr1552

⁵¹ solis] .s.<cilicet> Tr1552

⁵² sed Lee3 ] si Tr1552

⁵³ humana vel divina] divina vel humana La85 PL | loquitur] licet Lee3, luceret La85

⁵⁴ operibus] om. Tr1552

⁵⁵ septem] .VI. Lee3 (in ras.)à

⁵⁶ factum sit] inv. Lee3

⁵⁷ iungitur PL cum Glossa ordinaria (Rusch) ] coniungitur Tr1552 cum Som170

^marg.| +{GL11854.8S4} Beryllus viridis et pallidus designat sanctos, contemplatione Dei virides, sed fraterne administrationis actione quasi pallentes. ^AL

^AL ¶Codd. : PL 40, 1230.

^marg.| +{GL11854.8S5} Octavus beryllus est predicantium perfecta operatio. Lucet ut aqua sole percussa, urit etiam manum tenentis quia qui sancto coniungitur eius conversatione accenditur dicunt et alii quia bicolor est viridis et pallens. Significat sanctos in contemplatione positos, virides sed cura terrene administrationis ad pallorem active vite redeuntes. ^AM

^AM ¶Codd. : Som170 , f. 147r

^prol.| +{GL11854.9S1} Topazius quo rarior,
Eo est pretiosior,
Nitore rubet chryseo,
Et aspectu ethereo^AN

^AN ¶Codd. : PL 162, 1581C

^marg.| +{GL11854.9S2} <Anselmus A> Nonus topazius qui est etheri coloris et quo nihil preciosius invenitur in thesauris regum et qui preclarior est sed in propria forma relinquitur et sculpi et poliri non vult significat sanctos in contemplativa degentes vita qui, si aliquando ad activam vitam vocantur, sordescunt quia curis huius seculi teneri nolunt. ^AO

^AO ¶Codd. : Clm2605 , f. 137v.

^marg.| +{GL11854.9S3} <Anselmus B>. Topazius, quanto rarior tanto⁵⁸* pretiosior, bicolor ex auro et etherea claritate maxime lucens, cum splendore solis ⁵⁹ * tangitur; superans omnium gemmarum claritates; in aspectum suum singulariter provocans aspicientes; quem si polis, obscuras; si nature relinquis, clarior est; et nihil carius ⁶⁰ regibus inter divitias contemplativam vitam significat quam sancti reges omnibus operum ⁶¹ divitiis [1580B] et gemmis virtutum preferunt, et in eam maxime mentes dirigunt, et tanto amplius, quanto frequentius divina gratia illustrantur: ex interna claritate ⁶² aureus color, ex dulcedine contemplationis ethereus, que attritu scilicet⁶³ sepe vilescit. Vix enim potest ⁶⁴ * aliquis simul doloribus angi ⁶⁵ , et tranquilla mente gaudia celi intueri. Et sicut in octo activa ⁶⁶ vita, sic in novem contemplativa, que est angelorum, quorum sunt novem ordines; vel quia uno gradu abest a denario⁶⁷, mortis scilicet.⁶⁸ ^AP

^AP ¶Codd. : PL 162, 1580A-B Lee3 Tr1552

⁵⁸ quanto... tanto] + est Lee3 Tr1552, quantum ... tantum PL

⁵⁹ splendore solis Lee3 Tr1552 cum Glossa ordinaria (Rusch) ] inv. La85 PL

⁶⁰ carius] eo rarius Lee3, eo carius Tr1552, est eo carius La85

⁶¹ omnibus - operum] inv. Lee3

⁶² claritate] caritate La85 Lee3 Tr1552 (karitate)

⁶³ scilicet] seculi Lee3 Tr1552

⁶⁴ potest Lee3 Tr1552 cum Glossa ordinaria (Rusch) ] poterit PL

⁶⁵ angi] agi La85 Lee3 Tr1552

⁶⁶ octo activa] octava Lee3

⁶⁷ uno gradu.... denario] a denario uno abest gradu Lee3 Tr1552

⁶⁸ mortis scilicet] lac. Tr1552

^marg.| +{GL11854.9S4} Topazius omnium lapidum colorem habens significat sanctos omnibus refertos virtutibus. ^AQ

^AQ ¶Codd. : PL40, 1230.

^marg.| +{GL11854.9S5} Nonus. Topazius quo rarior eo preciosior et habet duos colores ex auro et etherea claritate maxime lucens cum splendore solis tangitur superans omnium gemmarum claritates in aspectum suum singulariter provocans aspicientes quem si polis obscuras si nature relinquis clarior est ; nihil est eo carius inter divitias contemplativam vitam significat quam sancti reges omnibus operum divitiis gemmis virtutum preferunt et in eam maxime mentis oper<atione>m dirigunt et tanto amplius quanto frequentius divina illustrantur gratia ex interna caritate color aureus ex dulcedine contemplarionis ethereus que ex contritu {intuitu al. m. interl.} seculi semper obscurescit. Vix enim potest quis simul doloribus angi et tranquilla mente celi gaudia intueri. Vel si pol<e>s quasi dignitatibus seculi honoras, eos et ornas obscuras quia contemplationi minus vacant. Vel minoris menti sunt et sicut in octavo activa vita sic in nono contemplativa que est angelorum quorum novem sunt ordines. Dicunt quidam quod omnium lapidum colores habet. Unde et natura habet quia pan id est omne et invenitur in insula Egypti que dicitur topazon et significat sanctos omnibus virtututum coloribus fulgidos. ^AR

^AR ¶Codd. : Som170 , f. 147r {MM2022}

^prol.| +{GL11854.10S1} Chrysoprasus purpureus,
Auricolor ac flammeus,
Cuius splendor in tenebris,
Flammas evibrat oculis,
Hec est perfecta caritas,
Quam nulla sternit feritas. ^AS

^AS ¶Codd. : PL 162, 1581D

^marg.| +{GL11854.10S2} <Anselmus A> Decimus chrysoprassus viridis et intuentibus se aureas videtur emittere guttas et significat supradictos scilicet omnes aurearum guttarum similitudinem habentes qui de divina sapientia quam habent interrogantibus se ratione reddunt. ^AT

^AT ¶Codd. : Clm2605, f. 138r.

^marg.| +{GL11854.10S3} <Anselmus B> Chrysoprasus viridis aureeque ⁶⁹ mixture, quidam etiam purpureus cum guttis aureis, et nascitur in India, significat eos qui virorum ⁷⁰ eterne patrie caritate merentur, ⁷¹ et aliis purpuram martyrii ostendunt; et quia exemplum Domini sequuntur in ⁷² India, id est [1580C] prope ortum solis sunt et, quia cum Christo regnare exspectant, in denario numero sunt, et decalogus implebitur per dilectionem Dei que nona fuit. Igitur in chrysopraso ⁷³ opus martyrii indicatur⁷⁴ et premium. ^AU

^AU ¶Codd. : PL 162, 1580B-C Lee3 Tr1552

⁶⁹ Chrysopasus... aureeque] lac. sed crisop^assus uidis aureaque Tr1552

⁷⁰ virorum] virorem La85 Lee3

⁷¹ quidam etiam ... merentur] om. Tr1552

⁷² sequuntur in Lee3 ] secutura Tr1552

⁷³ Igitur- in chrysopr.] inv. Lee3 Tr1552

⁷⁴ indicatur] iudicatur praem. Tr1552

^marg.| +{GL11854.10S4} Chrysoprasus aureus et viridis designat sapientes resplendentes fide. ^AV

^AV ¶Codd. : PL40, 1230

^marg.| +{GL11854.10S5} Decimus. Chrysopassus in India nascitur, viridis aureeque mixture, quidam in purpureus cum guttis aureis et significat eos qui virorem patrie eterne caritate merentur. Et aliam purpuram martyrii ostendunt et quia exemplum Domini sequuntur in India id est prope ortum solis sunt et cum Christo regnare expectant. In denario numero sunt et decalogus implebitur per dilectionem que non finit⁷⁵ . Igitur in chrysopasso ⁷⁶ opus martyrii significatur⁷⁷ et premium crison aurum⁷⁸. ^AW

^AW ¶Codd. : La85 (glossa marg. in loc. cit.), La102, f. 43r eterne caritate... aurum), P404 Som170 , f. 147r {MM2022}

⁷⁵ non finit] nova fuit La88 Tr1552

⁷⁶ igitur chrysopasso] igitur in crisoprasso La85, crisopraso igitur Tr1552 , igitur griso passo La102, igitur in crispasio P404

⁷⁷ significatur] indicatur La85

⁷⁸ crison aurum] om. La85

^prol.| +{GL11854.11S1} Hyacinthus purpureus,
Virore me dioximus,
Cuius decora facies
Mutatur ut temperies,
Vitam signat angelicam,
Discretione preditam. ^AX

^AX ¶Codd. : PL 162, 1581D

^marg.| +{GL11854.11S2} <Anselmus A> Undecimus hyacinthus qui est cereus et mutatur secundum omnes varietates aeris exprimit predicatores qui vel activa vita vel contemplativa ad officium predicationis assumuntur quia secundum vitam et personas subditorum mutare debent verba predicationum suarum. Discretus enim predicator aliter regi quam populo, aliter clerico quam monacho, aliter militi quam rustico predicare debet.^AY

^AY ¶Codd. : Clm2605, f. 138r

^marg.| +{GL11854.11S3} <Anselmus B> Hyacinthus similis aquae radio solis perfusae, designat sanctos sapientia repletos, perfusos radio veri solis. ^AZ

^AZ ¶Codd. : PL 162, 1580C ; om. Lee3 Tr1552

^marg.| +{GL11854.11S3b} <Anselmus B²> Hyacinthus cum aere mutatur, in sereno perspicuus, iubilo marescit, indicat doctores ad alta levatos sed propter infirmos condescendentes.^BA

^BA ¶Codd. : Lee3 Tr1552 ; om. PL 162, 1580C

^marg.| +{GL11854.11S4} Hyacinthus cum aere mutatur, in sereno perspicuus, nubilo marcessit, indicat doctores ad alta levatos, sed propter infirmos condescendentes. ^BB

^BB ¶Codd. : La85, PL 40, 1230

^marg.| +{GL11854.11S5} Undecimus.⁷⁹ Hyacinthus cum aere mutatur, in sereno perspicuus, in nubilo obscurus significat discretissimos doctores omnibus qualitatibus moribus etatibus, intellectibus se contemperantes ut Paulus qui dicebat^d: “Sapientiam loquimur inter perfectos”. Item^e “Non potui vobis loqui” etc. Item^f : “Quis infirmatur” etc. Item^g : “Omnibus omnia factus sum ut omnes lucrifacerem⁸⁰”. ^BC ^h

^d 1Cor. 2, 6.

^e 1Cor. 3, 1.

^f 2Cor. 11, 29.

^g 1Cor. 9, 22.

^h = Glossa ordinaria in loc. cit. (Rusch)

^BC ¶Codd. : La102(43r) Som170, f. 147r {MM2022}

⁷⁹ Undecimus] om. Tr1552

⁸⁰ ut omnes lucrifacerem] etc. P404 Som170

^prol.| +{GL11854.12S1} Amethystus praecipuus
Colore violaceus,
Et notulis purpureus,
Praetendit cor humilium
Christo commorientium^BD

^BD ¶Codd. : PL 162, 1581D

^marg.| +{GL11854.12S2} <Anselmus A> Amethystus in ordine duodecimus et habens similitudinem aque a sole percusse designat omnes qui supra dictas virtutes habent sibi nihil debere ascribere de supradictis bonis sed tantum Deo soli de cuius gratie donis quas quibusdam radiis illuminantur. Hos duodecim lapides id est supradictas virtutes qui dicuntur lapides quia homines faciunt fortes contra vicia habedant fundamenta Ecclesie et porte et hoc de mensura angeli hos est cecundum hoc quod Deus unicuique divisit. Et non solum fundamenta habebant hac virtutes sed etiam porte id est apostoli vel alii predicatores dicti porte quia alios introducunt ad cognitionem Dei habebant has virtutes et hoc est quod vult dicere in libro. Nam duodecim apostoli et predicatores qui dicuntur porte quia aliis aperiunt secreta Dei, et duodecim quia fidei sancte Trinitatis et unitatis et quatuor evangelia in quatuor mundi partibus predicant duodecim ma<r>garite sunt id est habent verum esse per supradictas virtutes duodecim que dicuntur ma<r>garite quia splendere eos faciunt in bonis operibus. Que virtutes sunt in omnibus et tamen per singulos id est unusquisque amplius has virtutes habent in se et si non habent omnes istas virtutes singule tamen porte unusquisque amplius posset dici ex singulis margaritis id est ex singulis virtutibus. Qui non habent nisi unam supra dictarum virtutum id est fidem, spem, caritatem vel ceteras posset porta dici propter unam supradictam virtutem per quam se ipsum et alios ad vitam introducit. [...] ^BE

^BE ¶Codd. : Clm2605 , f. 138r.

^marg.| +{GL11854.12S3} <Anselmus B> Amethystus est purpureus mixto colore viole et rose, leniter quasdam flammas⁸¹ fundens, purpureus decor⁸² celestis regni habitum ⁸³ ; viola, sanctorum verecundiam; rosa, pretiosam significat⁸⁴ mortem; qui inter adversa mente sunt in summo, qui non⁸⁵ modo inter se, sed⁸⁶ ad persecutores flammam⁸⁷ caritatis fundunt⁸⁸. Significat igitur ⁸⁹ amethystus celestis [1580D] semper regni ⁹⁰ memoriam in animo humilium.⁹¹ ^BF

^BF ¶Codd. : PL 162, 1580C-D, La85 Lee3 Tr1552

⁸¹ quasdam flammas] inv. Tr1552

⁸² decor] decoro Tr1552

⁸³ habitum] habitus La85 Tr1552

⁸⁴ significat] sign. Tr1552

⁸⁵ non] exp. Tr1552

⁸⁶ sed Tr1552 ] + et Lee3

⁸⁷ flammam] flammas La85

⁸⁸ flammam car. fundunt] flammas car. fundit Lee3 Tr1552

⁸⁹ igitur] autem La85

⁹⁰ semper regni Lee3 ] inv. La85 Tr1552

⁹¹ animo humilium La85 etc. ] inv. Lee3 Tr1552

^marg.| +{GL11854.12S4} Amethystus est duodecim amethystus tribus coloribus⁹² principaliter respargitur : purpureo, violatico et roseo. Et in hoc significantur sancti qui celestem habitum gerunt in terris et ad premium atque ad societatem angelorum venturi sunt in celis. Unde Dominus dicit : « Et erunt sicut angeli Dei in celo quod significatur per purpuream que principale indumentum est. In viola autem que est humilis herba et tamen optimum colorem habet, humilitas eorum exprimitur cum bone opinionis odore, in roseo autem colore caritas intelligitur que in tantum in illis viget⁹³ (?) ut et usque ad pasto<r>em martyrii non solum pro amicis sed inimicis orando, orando proficiscantur et bene hic lapis extremus ponitur in civitate Dei, nulla res est enim maior quam orare pro inimicis. Nam paucos invenimus qui hoc faciunt sed tamne duos in veteri lege scilicet Moysen et Samuel et in nova duos : Christum et Stephanum, et hoc est quod dicit : Ametistas precipuas id est valde preciosus, violaceus decore id est habetis decorem mole, emittit ex se aureas flammas et rutilans ac purpureas et in hoc pretendit id est defigurat cor humilium commorientium id est similiter morientium pro Christo sicut et ipse pro eis mortuus est his duodecim lapidibus id est his duodecim virtutibus electorum per lapides acceptis structa est civitas Dei in celesti Hierusalem nec iam nullus alius lapis fuerit positus id est nullus homo intrabit nisi qui habuerit has virtute quam isti lapides signifcant. Et hoc est quod dicit : Si preciosi lapides. C arnales signat homines. Celorum est varietas virtutum multiplicitas et quicumque his floruerit conscius esse poterit in illa civitate, alter vero nequaquam. ^BG

^BG ¶Codd. : Paris, BnF, lat. 3371, f. 52ra-b {MM2022}

⁹² coloribus] om. P3371* (al. m. marg.)

⁹³ viget] niger ?

^marg.| +{GL11854.12S5} Duodecimus. Amethystus purpureus mixto colore, viole et rose quasdam flammulas de sese effundens, purpureus color significat⁹⁴ celestis regni⁹⁵ habiturus⁹⁶ et angelice societatis principatum ad quem venturi sunt sancti viola⁹⁷ humilem sanctorum verecundiam cum odore bone operationis. Rosa⁹⁸ pretiosam mortem martyrium⁹⁹ qui non modo inter se sed etiam¹⁰⁰ ad inimicos et persecutores flammas caritatis emittunt. Significat igitur amethystus celestis regni semper memoriam in cordibus humilium et illam egregiam virtutem¹⁰¹ ut etiam pro inimicis orent et de salute eorum current; que est¹⁰² virtus¹⁰³ virtutum, colorum¹⁰⁴ est varietas, virtutum¹⁰⁵ multiplicitas. Finit de duodecim lapidibus¹⁰⁶. ^BH

^BH ¶Codd. : La102 (43r) P404 Som170 ( 147r ) Sg74 {MM2022} {MM2024}

⁹⁴ significat P404 etc. ] signat Som170

⁹⁵ celestis regni] inv. P404

⁹⁶ habiturus] habitum Sg74

⁹⁷ viola P404 Som170 Sg74 ] violam La102

⁹⁸ rosa P404 Som170 Sg74 ] rosam La102

⁹⁹ mortem mart.] inv. P404 Som170

¹⁰⁰ etiam] om. Tr1552

¹⁰¹ egregiam virtutem] egregia virtute La102

¹⁰² est] om. P404

¹⁰³ virtus] om. La102

¹⁰⁴ colorum] om. Sg74

¹⁰⁵ virtutum] + est Som170

¹⁰⁶ Finit ... lapidibus] om. Sg74

<83. Apocalypsis>

<83.11854> Tractatus de duodecim lapidibus