Glossa ordinaria

<83.11855> Prothemata ‘Asia’

Numérotation du verset Apc. Prol.11855,1 
prol.|A a Asia elevatio est. Universa namque Ecclesia tamquam in elevatione commovetur ut eadem abiecta mitis accedat iugo Christi. Paulus quidem superbus1* increpatur ut humilis adquiratur.
a ¶Nota : Le texte du commentaire Deus et Dominus Pater de l’Apocalypse attribué par la Patrologie latine à Anselme de Laon (version B, PL 162, 1499 - 1586 , RB-1361) est à l’origine des sentences de plusieurs versions de l’Apocalypse glosé. Alors que la version de la Glose ordinaire reste relativement éloignée de la lettre de Deus et Dominus, celle de Asia elevatio (Laon, BM, 85) se caractérise par des citations quasi littérales plus nombreuses. Cependant ce rapport est inversé dans les pièces liminaires de chacune des deux versions : Deus et Dominus est la source quasi littérales des sentences qui circulent en tête de la Glose universitaire (Rusch) alors que les prothemata de Asia elevatio (La85) ici transcrites ne sont pas extraites du prologue de Deus Dominus. D’un auteur anonyme sans grande originalité, victime sans doute d’erreurs de copie, Asia ne semble pas avoir été diffusé. La série n’a pas été recensée par le Repertorium biblicum. Nous lui attribuons le premier numéro vacant de la série de Stegmüller qui se termine avec le n° 11854. [MM2024]
A ¶Codd. : La85, f. 80ra, 1190-1220 c., prov. Vauclair.
1 superbus] coniec., superb3 La85
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,2 
prol.| Vel in bona elevatione consistit Ecclesia quia calcans omnia terrena, mente celos inhabitat cidens cum Apostolob : “Nostra conversatio in celis est”.
b Phil. 3, 20.
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,3 
prol.| Per septem Ecclesias Asie, una Ecclesia catholica sicut interpretatio nominum docet designatur. Ephesus namque voluntas mea vel consiliuum meum interpretatur et hoc nomine Ecclesia generalis comprehenditur in qua Dei voluntas est. Unde ipse ad Patremc : “Non mea vountas sed tua fiat2”. Et Ecclesie dicitur : “Non vocaberis ultra derelicta sed ubi voluntas mea in ea que et bene consilium dicitur meum quia quod Dei est operatur non suum. Salomon. Audi consilium meum et suscipe disciplinam. Et iterum: Omnia fac cum consilio. Sciendum est autem quia voluntas pertinet ad caritatem quia Ecclesia non coacta sed sponte subdit se creatori. Unde : voluntarie sacrificabo tibi etc. Consilium autem ad correctionem cum sermo correctionis peccatoribus fit per Dei misericordia ut reiecto errore consilium salutis percipiant.
c LC. 22, 42.
2 sed tua fiat] scrips., sed. t. f. La85
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,4 
prol.| Smyrna canticum eorum quorum canticum plectorum. Unde Psalmus : “Cantate Domino canticum novum. Et hoc generali Ecclesie convenit quando mysterium concelebrat incarnationis, passionis et aliorum sed perfectius cantabit in futuro quando quod nunc videt in speculum, videbit in re.
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,5 
prol.| Pergamus dividens cornua. Cornua significant regna ut in Daniele legitur et Zacharia. Cornua ergo Christi, sancti ad regnum illius venturi. Et sicut cornua Christi sunt membra eius quibus est regnum daturus in eternum ita cornua diaboli membra eius. Inter hec cornua sancta Ecclesia facit divisionem dicens : “Qui se exaltat humiliabitur”. De his cornibus Psalmusd : “Omnia cornua peccatorum confringam et exaltabuntur cornua iusti”.
d Ps. 74, 11..
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,6 
prol.| Thyathyra : illuminata. Quo nomine universalis designatur Ecclesia que illuminata est ab eo qui “illuminat omnem hominum venientem in hunc mundum”e. Undef: “Fuistis aliquando tenebre nunc autem lux in Domino”. Etg “populus gentium qui ambulabat in tenebris vidit lucem magnam”.
e Io. 1, 9.
f Eph. 5, 8.
g Is. 9, 2 ; Mt. 4, 6.
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,7 
prol.| Sardis: principium pulchritudinis apta. Cui? Unde Psalmista aith : “Speciosus forma” etc. Et in Canticis : “Ecce tu pulcra es dilecte mi”. Huic principio pulcritudinis preparata est Ecclesia per virtutum {f. 80rb} ornamenta. Unde Psalmus : “Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato”. n Canticisi : “Murenulas aureas faciemus tibi”.
h Ps. 44, 3.
i Ct. 1, 10.
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,8I 
prol.| Philadelphia : salvans hereditatem Deo. Ipsa Ecclesia hereditas dicitur. Unde Pater ad Filiumj : “Postula a me et dabo tibi gentes”. Ipsa Sacra Scriptura utitur. Undek “Illuc enim ascenderunt tribus, tribus Domini”, a tribus ordinibus qui erant in populo Israel, sicut et in populo romano. In senatoribus scilicet militibus agricolis. Et Ecclesia isdem tribus modis utitur. In sacerdotibus militibus agricultoribus. Que tribus amabil<es> dicuntur in sanctis, iuxta illud quod Apostolus ait : “Qui dilexit nos et lavit nos a peccatis nostris”. Quod autem in vomitu ad reprobos pertinet qui permixti sunt bonis ut in area palee cum granis qui sua presentia gravant bonos sicut noxii cibi. Unde necesse est ut eiciantur de corpore Christi. Unde Ioannisl : “Ex nobis exierunt sed ex nobis non erant”. Et Psalmusm : “Expelle eos quoniam irritaverunt te Domine”.
j Ps. 2, 8.
k Ps. 121, 4.
l 1Io. 2, 19.
m Ps. 5, 11.
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,9 
prol.| Apocalypsis h<ic> inter reliquos Novi Testamenti libros prophetia vocatur. Sed aliis excellentior prophetiis quia de Christo et Ecclesia magna ex parte adimpleta iam sacramenta denuntiat. Et, sicut evangelium legales observantias, sic ista prophetia excellit veteres a longe prospicientes ventura prophetias ad cuius roborandam firmitatem occurrit etiam auctoritas3, mittentis, deferentis, accipientis ac loci ipsius visionis. Hanc enim Deus, id est tota trinitas sancta, misit. Nam de Patre dicitur mittens per angelum suum, Filius autem dicit : Ego Ioannes misi angelum. Sed et de Spiritu sancto hoc scriptum est Dominus Deus omnipotens. Sciendum itaque quia cum sine additamento Spiritus ponitur, tota Trinitas frequentius intelligitur. Unus est Spiritus est Deus et qui habet aurem et quamquam angel<u>s solius Verbi incarnati personam gesserit, tota tamen trinitas in angelo operata est.
3 auctoritas] scrips., autoritas La85
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,10 
prol.| Quod autem Ioannes in exilio ista vidit manifestat Christi fidem in terrenis pressuris celum sibi vindicare. Et sciendum quod cum dicit Apocalypsis subaudiendum est, hec est sed hunc modum locutionis qui cum diminutione verbi sit, frequenter invenimus in divinis scripturis. Unde “Salomon ait” sine adminiculo verbi “Parabole Salomonis”, et Isaias : “Visio Isaie”.
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,11 
prol.| Si septem candelabra et septem stellas pro duobus ornamentis accipere, vel4* decem ornamenta invenies quibus Domini corpus decoratum fuisse visum est. Sed quid duo ornamenta significarent, id est septem candelabra et septem stelle, ipse exposuit. Quid autem octo que restant significent {f. 80va} perscrutandum nobis est.
4 vel] coniec., vel’ La85
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,12 
prol.| Sanctam namque civitatem Dei que ex omnibus electis constat, que ab initio usque ad finem tendit, si diligenter inspicias in septem partes divisam invenies :
prima igitur pars eius sunt electi qui ab initio usque ad diluvium fuerunt;
secunda Sancti Patriarche et ceteri iusti usque ad legem datam;
tertia hi qui sub lege fuerunt;
quarta prophete ;
quinta apostoli et qui ex Iudeis crediderunt ;
sexta gentium multitudo que ad fidem venit ;
octava electi qui in fine mundi nascituri sunt et contra Antichristum pugnaturi.
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,13 
prol.| He igitur partes quomodo in vestitu Domini figurentur disseramus. De octava in sequentibus explicabimus. Poderis igitur que est tunica talaris, iustos qui ante diluvium fuerunt designat5*, que cuius fuerit coloris non dicitur eo quod illi nullam legem nisi naturalem habuerint6. Naturalis autem lex est creatorem suum diligere et quod sibi non vult fieri alteri non facere. Hanc legem nullus qui ratione suffultus est ignorare permittitur.
5 designat] scrips., disignat La85
6 habuerint] habuerunt La85*
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,14 
prol.| Per zonam autem patriarche et ceteri iusti qui ante legem fuerunt designantur que aurea dicitur quia multis tribulationibus sicut aurum in fornace multis coctionibus probati esse noscuntur, sicut Abraham qui de igne Caldeorum erutus est, sicut Loth quem Sodomite afflixerunt, sicut Isaac qui cecitatem et carcerem passum est sicut Iob qui amissione rerum diramque passionem pertulit, eodem modo et de ceteris quos scriptura non commemorat. Debemus intelligere quod7* zona mamillas constrinxisse legitur. Per mamillas namque duo precepta caritatis designantur per que sanctos patres Deo placuisse certum est. Caput vero eius et capilli erant candidi tamquam lana alba et tamquam nix.
7 quod] corr., que La85
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,15 
prol.| Per caput lex, per capillos vero qui ex capite nascuntur, multitudines designantur eorum qui per legem salvi facti sunt. Qui capilli tamquam lana alba et tamquam nix esse dicuntur quia videlicet ille populus a tenebris vitiorum est emundatus. “Oculi autem velut flamma ignis”n. Oculi cuncta que circa sunt longe lateque perspiciunt.
n Cf. Apc. 1, 14 ; Apc. 19, 12.
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,16 
prol.| Per oculos igitur prophete designantur qui ea que ventura erant longe ante previdere meruerunt, qui sicut flemma ignis esse dicuntur quia Spiritu sancto illuminati mysteria celestia contemplati sunt et pedes eius similes auricalco sicut in camino ardenti.
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,17 
prol.| Per pedes apostoli designantur et ceteri qui ex Iudeis crediderunt. De istis pedibus loquitur prophetao dicens “quam pulcri pedes super montes evangelizantis p<acem> annuntiantis” {f. 80vb} bene predicantis scilicet etc. qui similes auricalco dicuntur. Et namque in fornace quibusdam medicaminibus admixtis tamdiu conflatur usque dum colorem auri accipiat et dicitur auricalcum.
o Cf. Na. 1, 15.
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,18 
prol.| Per es igitur quod sonorum est et quod in nigredinem cito vertitur Iudei designantur qui quidem secundum litteram sonare videbantur, sed caligine nigredinis mentem obtecti, spiritualem intelligentiam que in ea latebat minime comprehendedant. Es igitur in auricalcum est versum quoniam ex Iudeis apostoli sunt electi.
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,19 
prol.| Per fornacem autem sui est8* mundus in quo Christus aliquantulum est conversatus, sive tribulationes quas sustinuit possunt designari. In hac etiam fornace per doctrinam evangelii splendorem auri accipere meruerunt apostoli in qua ei coniuncti sunt sicut ipse dicitp: “Vos estis qui permansistis mecum in tentationibus meis”. “Et vox eius sicut vox aquarum multarum”q.
p Lc. 22, 28.
q Cf. Ez. 43, 2 ; Apc. 1, 15.
8 est] om. La85*, al. m. interl. compl. ut videtur
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,20 
prol.| Per aquam multitudo gentium que ad fidem Christi cucurrit designatur. Et habebat in dextera sua septem stellas. Quid hec significent ipse in sequentibus exponit. “Et de ore eius gladius utraque parte acutus exibat”r.
r Apc. 1, 16 ; Apc. 19, 15.
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,21 
prol.| Per gladium electi qui in fine mundi nascituri sunt atque contra Antichristum pugnaturi designantur. Et quia multi gentium Antichristum, relicta cultura Dei, pro deo adorabunt, non incongrue illi qui ad eorum errores concidendos progressuri sunt per gladium designantur qui duo acumina habent quia doctores duorum testamentorum doctrinis eruditi, utrumque9* hostes obruent. Nam quod de ore Domini procedere ipse gladius visus est, illud notat quod ipse ait in evangelios: “Non enim vos estis qui loquimini sed Spiritus Patris vesti qui loquitur in vobis”.
s Mt. 10, 20.
9 utrumque] scrips., utrimque La85
Numérotation du verset Apc. Prol.11855,22 
prol.| In his septem ergo omnis electorum Ecclesia que a nobis in septem dividitur comprehenditur. De octava autem que restat dicamus. “Et facies eius sicut sol lucet in virtute sua”t. Per faciem Ecclesia qualis post resurrectionem futura est designatur et ideo per faciem quia tunc Domini iusti sicut ait Apostolus facie ad faciem videbutur. Que sicut sol lucere visa est quai sicut dicit Dominus tunc iusti fulgebunt sicut sol in regno Patris sui.
t Apc. 1, 16.


Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Apc. Prothemata ‘Asia’), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=83&chapitre=83_Prol.11855)
Signaler un complément d'information

Notes :