Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Hugo de Sancto Caro

Biblia communis

Capitulum 12

Numérotation du verset Mc. 12,1

Et cepit illis in parabolis¹ loqui. Vineam

¹ parabolis Cor1 ] parabolice Cor1 ( vel ) Ω^S

pastinavit

homo

et circumdedit² sepem

² circumdedit Ω^S Ω^L Rusch Weber ] + ei Li447@

et fodit lacum

et edificavit turrim³

³ turrim ] turrem Ω^JΩ^L Ω^S

et locavit eam agricolis

et peregre profectus est.

Numérotation du verset Mc. 12,2

Et misit ad agricolas in tempore

servum

ut ab agricolis acciperet⁴ de fructu vinee.

⁴ ab agricolis – acciperet] inv. Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,3

Qui apprehensum eum ceciderunt et dimiserunt⁵ vacuum.

⁵ dimiserunt] + eum Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,4

Et iterum misit ad illos alium servum⁶ et illum in capite vulneraverunt et contumeliis affecerunt.

⁶ ad illos - alium servum Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber ] inv. Rusch

Numérotation du verset Mc. 12,5

Et rursum alium misit et⁷ illum occiderunt. Et plures alios quosdam cedentes, alios vero occidentes.

⁷ et Ω^J Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] ad Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,6

Adhuc ergo⁸ unum habens⁹ filium carissimum

⁸ ergo CorS2 Ω^L Ω^L Li447 Ω^S Weber ] om. Li447@ , vero Rusch |

⁹ unum habens Ω^S Rusch Weber ] inv. Wordsworth (D) Ω^L |

et illum misit ad eos¹⁰ novissimum dicens:

¹⁰ eos] illos Ω^S

Quia verebuntur¹¹ filium meum.

¹¹ verebuntur CorS2 Li447 Ω^S Rusch ] forte praem. Li447@ Ω^S, reverebuntur Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 12,7

Coloni autem dixerunt ad invicem: Hic est¹² heres.¹³ Venite¹⁴, occidamus eum et nostra erit hereditas.

¹² est Li447 Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber] om. Li447@ |

¹³ Hic est heres Ω^S Rusch Weber ] om. |

¹⁴ Venite Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] + et Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 12,8

Et apprehendentes eum occiderunt et eiecerunt¹⁵

¹⁵ eiecerunt CorS2 Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] + eum CorS2 ( alia correctione apponunt EUM ) Ω^J

extra vineam¹⁶.

¹⁶ occiderunt et eiecerunt – extra vineam Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] inv. Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,9

Quid ergo¹⁷ faciet dominus vinee? Veniet et perdet colonos¹⁸ et dabit vineam aliis.

¹⁷ ergo] igitur Ω^S |

¹⁸ colonos Ω^L Ω^S Rusch Weber ] colones Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 12,10

Nec Scripturam^a hanc legistis:

⁰ Ps. 117, 22-23.

Lapidem

quem reprobaverunt edificantes

hic factus est in caput anguli.

Numérotation du verset Mc. 12,11

A Domino factum est istud et est mirabile in oculis nostris?

Numérotation du verset Mc. 12,12

Et querebant¹⁹ eum tenere

¹⁹ querebant Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] querentes Rusch

et timuerunt turbam.

Cognoverunt enim quoniam ad eos²⁰

²⁰ eos Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] illos Rusch (hapax )

parabolam hanc²¹ dixerit²².

²¹ parabolam hanc Ω^S] inv. Sarum |

²² direxit Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] dixisset Sarum Wordsworth (K V Z² ) Cor2 (moderni) |

Et relicto eo²³ abierunt.

²³ eo Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Ed1455 Weber ] illo Rusch

Numérotation du verset Mc. 12,13

Et mittunt ad eum quosdam ex Phariseis et Herodianis

ut eum caperent in verbo.

Numérotation du verset Mc. 12,14

Qui venientes dicunt ei:

Magister, scimus quia verax es

et non curas quemquam nec²⁴ enim vides in²⁵ faciem hominum sed in veritate viam Dei doces. Licet dari tributum²⁶

²⁴ nec] neque Ω^S |

²⁵ in Ω^J Ω^LLi447 Ω^S Rusch Weber Rusch Weber] om. Li447@ |

²⁶ dari tributum Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] inv. Wordsworth (B To22) Li447 Li447@ |

Cesari an non dabimus?

Numérotation du verset Mc. 12,15

Qui sciens versutiam²⁷ eorum²⁸

²⁷ versutiam Ω^L Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] versutias Ω^J Rusch |

²⁸ eorum Ω^J Ω^S Rusch Weber ] illorum Li447 Li447@ |

ait illis: Quid me temptatis? Afferte mihi denarium ut videam.

Numérotation du verset Mc. 12,16

At illi obtulerunt ei²⁹. Et ait illis: Cuius est imago hec et inscriptio? Dicunt ei³⁰: Cesaris.

²⁹ obtulerunt ei Wordsworth (L) Ω^S Rusch ] attulerunt Amiatinus Wordworth (G H M T: Bentley Y P9389) Θ Li447 Li447@ Weber , attulerunt ei Cava Kells Wordsworth (B D I K O P9389^marg. R To22 V X Z) Weber (Z P D) Φ Ω^J Ω^L Clementina |

³⁰ ei Cava Weber (M) Li447 Ω^S Rusch Clementina ] illi Ω^J Ω^L Li447@ Weber |

Numérotation du verset Mc. 12,17

Respondens autem Iesus ait³¹ illis: Reddite ergo³² que sunt Cesaris

³¹ ait Ω^L Ω^S Rusch ] dixit Ω^J Li447 Li447@ Weber |

³² ergo Li447@ Ω^S Rusch ] igitur Ω^J Ω^L Li447 Weber |

Cesari,

et que sunt Dei

Deo.

Et mirabantur³³

³³ mirabantur Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] + omnes Ω^S ( hapax)

super eo.

Numérotation du verset Mc. 12,18

Et venerunt³⁴ ad eum Sadducei qui dicunt³⁵ resurrectionem non esse.

³⁴ venerunt] veniunt Ω^S |

³⁵ dicunt Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] credunt Li447 Li447@ |

Et interrogabant eum dicentes:

Numérotation du verset Mc. 12,19

Magister, Moyses^b scripsit nobis³⁶ ut si cuius frater mortuus fuerit et dimiserit uxorem et filios non reliquerit³⁷, accipiat frater eius uxorem ipsius et resuscitet³⁸ semen fratri suo.

⁰ Cf. Dt. 25, 5.

³⁶ scripsit nobis Ω^J Ω^S Rusch ] inv. Ω^L Li447@ Weber . |

³⁷ filios - non reliquerit Ω^J (relinquerint) Ω^L Ω^S Rusch Weber ] inv. Li447@ |

³⁸ resuscitet Li447@ Ω^S Rusch Weber ] suscitet Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 12,20

Septem ergo fratres fuerunt³⁹.

³⁹ fuerunt Kells Ω^JΩ^S ] erant Cor3 (al.) Ω^L Li447@ Rusch Weber

Et primus accepit uxorem et mortuus est non relicto semine.

Numérotation du verset Mc. 12,21

Et secundus accepit eam et

mortuus est. Et⁴⁰ nec iste reliquit semen. Et tertius similiter.

⁴⁰ Et Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber] om. Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,22

Et⁴¹ acceperunt eam similiter septem et non reliquerunt semen. Novissima omnium defuncta⁴² est et mulier.

⁴¹ Et Rusch Weber etc. ] om. Amiatinus Weber (N M D) |

⁴² defuncta Ω^J Ω^L Rusch Weber ] mortua Li447@ Ω^S |

Numérotation du verset Mc. 12,23

In resurrectione ergo, cum resurrexerint, cuius de his erit uxor? Septem enim habuerunt eam uxorem⁴³.

⁴³ uxorem Ω^J Ω^S Clementina Weber ] om. Ω^L Li447@ Rusch

Numérotation du verset Mc. 12,24

Et respondens Iesus ait illis: Nonne⁴⁴ ideo erratis

⁴⁴ nonne Cava Kells Wordsworth (B D H² Θ I J K L To22 O T V X Z) Sarum Weber (Z P) Φ Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Clementina ] non Amiatinus Wordsworth (P9389 G H M R Y) Sarum Weber

nescientes⁴⁵ Scripturas neque

⁴⁵ nescientes Kells Wordsworth (L) Sarum Ω^J Ω^S] non scientes Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

virtutem Dei?

Numérotation du verset Mc. 12,25

Cum enim a mortuis resurrexerint neque nubent neque nubentur

sed erunt⁴⁶ sicut⁴⁷ angeli Dei⁴⁸ in celis.

⁴⁶ erunt CorS2 Ω^J Ω^S] sunt CorS2 (al.) Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber |

⁴⁷ sicut Ω^J Li447 Li447@ Rusch Weber ] quasi Ω^S |

⁴⁸ Dei Li447 Li447@ Ω^S Rusch ] om. Ω^L Ω^J Weber |

Numérotation du verset Mc. 12,26

De mortuis autem quod resurgant⁴⁹ non legistis in libro Moysi^c super rubum

⁰ Cf. Ex. 3, 6.

⁴⁹ resurgant Ω^JΩ^L Li447@ Rusch Weber ] resurgunt Wordsworth P9389² Ω^S

quomodo illi dixerit⁵⁰ Deus inquiens⁵¹: Ego sum Deus Abraham et⁵² Deus Isaac et Deus Iacob?

⁵⁰ illi dixerit Ω^S Rusch ] inv. Ω^L Li447@ Weber , dixerit ei Ω^J, dix. ei Li447 |

⁵¹ inquiens Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] dicens Ω^S |

⁵² et Ω^L Li447@ Ω^S Rusch Weber] om. Li447 Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 12,27

Non est Deus⁵³ mortuorum sed vivorum⁵⁴.

⁵³ non est - Deus Cor1 Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Weber ] inv. Rusch |

⁵⁴ vivorum Cor1 Li447 Li447@ Rusch Weber ] Deus viventium Kells Ω^S |

Vos ergo multum erratis.

Numérotation du verset Mc. 12,28

Et accessit unus de scribis qui audierat illos conquirentes et videns quoniam bene illis⁵⁵ responderit⁵⁶ interrogavit eum⁵⁷

⁵⁵ bene illis] inv. Ω^S |

⁵⁶ responderit Ω^J Ω^L Rusch Weber ] respondit Li447@ |

⁵⁷ eum Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber ] Iesum Rusch (hapax) |

quod primum esset omnium⁵⁸ mandatum.

⁵⁸ primum esset Ω^S Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber | primum... mandatum] omnium esset primum mandatum Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,29

Iesus autem⁵⁹ respondit ei⁶⁰: Quia primum omnium mandatum est: Audi Israel⁶¹, Dominus Deus tuus⁶², Deus unus est.

⁵⁹ Iesus autem Cas239 Ω^J Ω^L Li447@ Rusch (glossa ) Weber ] om. Ω^S Rusch |

⁶⁰ ei] + Iesus Ω^S |

⁶¹ Israel] + quia Ω^J* ( rubr. cancel. ) |

⁶² tuus Weber (G) Φ Ω^J Li447 Li447@ Ω^S Rusch Clementina ] noster Cas239 Ω^L Weber |

Numérotation du verset Mc. 12,30

Et diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota mente tua et ex tota virtute tua. Hoc est primum mandatum.

Numérotation du verset Mc. 12,31

Secundum autem simile est illi⁶³: Diliges proximum tuum tamquam⁶⁴ teipsum. Maius horum aliud mandatum non est.

⁶³ est illi Cas239 CorS2 CorS2 Ω^J Ω^L Rusch Weber ] est huic Wordsworth (P9389 ^marg inv. ) Li447 Li447@ Ω^S , CorS2 (al. correctione delent ILLI et ponunt HUIC , al. econtra) |

⁶⁴ tamquam Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] sicut Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 12,32

Et ait illi scriba: Bene, magister, in veritate dixisti quia unus est Deus⁶⁵ et non est alius preter eum⁶⁶.

⁶⁵ Deus Kells Wordsworth (P9389^margG To22 O R T V) Weber (P G) Cas239 Ω^JSarum (Deus unus est) Li447 Li447@ Ω^S Rusch Clementina ] om. Ω^L Weber |

⁶⁶ eum] ipsum Ω^S |

Numérotation du verset Mc. 12,33

Et ut diligatur ex toto corde⁶⁷ et ex toto intellectu et ex tota anima et ex tota fortitudine et diligere proximum tamquam seipsum, maius est omnibus holocaustomatibus et sacrificiis.

⁶⁷ corde] + et ex tota mente Sarum Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,34

Iesus autem⁶⁸ videns quod⁶⁹ sapienter respondisset dixit⁷⁰ illi: Non longe es⁷¹ a regno Dei.

⁶⁸ autem Cas239 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ ] om. Ω^S |

⁶⁹ quod Ω^L Ω^S] quoniam Cas239 |

⁷⁰ dixit Cas239 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ ] ait Ω^S |

⁷¹ longe es Li447@ Ω^S Rusch ] inv. Cas239 Ω^JΩ^L Li447 Weber |

Et nemo iam audebat eum interrogare.

Numérotation du verset Mc. 12,35

Et respondens Iesus dicebat docens in templo:

Quomodo dicunt scribe⁷²

⁷² dicunt scribe Ω^L] inv. Cas239 , ergo praem. Ω^S

Christum esse filium David⁷³?

⁷³ esse filium David Ω^J Ω^S Rusch ] Filium David esse Li447 Li447@ , Filium esse David Cas239 Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 12,36

Ipse enim David^d dicit⁷⁴ in Spiritu sancto:

⁰ Ps. 109, 1.

⁷⁴ Ipse enim David dicit Ω^J Ω^L(ergo) Rusch Clementina Weber ] Ipse enim dicebat Li447 Li447@, Cui ipse David dicebat Ω^S

Dixit Dominus Domino meo sede a dextris meis donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum.

Numérotation du verset Mc. 12,37

Ipse ergo David dicit eum Dominum et unde est filius eius?

Et multa turba eum libenter audivit⁷⁵.

⁷⁵ eum libenter audivit Ω^J Ω^L Rusch Weber ] eum libenter audiebat Ω^S, libenter eum audiebat Li447 Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,38

Et dicebat eis in doctrina sua: Cavete a scribis,

qui volunt

in stolis ambulare

et salutari in foro

Numérotation du verset Mc. 12,39

et in primis cathedris sedere in synagogis et primos discubitus⁷⁶ in cenis

⁷⁶ discubitus Sarum plerique codd. edd.] recubitus Ω^S (hapax)

Numérotation du verset Mc. 12,40

qui devorant domos viduarum

sub obtentu

prolixe orationis. Hi accipient prolixius iudicium.

Numérotation du verset Mc. 12,41

Et sedens Iesus contra gazophylacium

aspiciebat quomodo

turba iactaret aes in gazophylacium et multi divites⁷⁷ iactabant multa.

⁷⁷ multi divites Cas239 Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] inv. Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,42

Cum venisset autem⁷⁸ una vidua⁷⁹

⁷⁸ venisset autem CorS2 ] inv. Ω^S |

⁷⁹ una vidua Cas239 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] vidua una Clementina |

pauper⁸⁰

⁸⁰ pauper plerique codd. edd. ] paupercula Cas239 Kells Wordsworth (D Θ L)

misit duo minuta

quod est quadrans ⁸¹

⁸¹ cum venisset... quadrans] CorS2 (lege Papias pro istis: Minutum quadrans <id est unus numus> [ed. 1496, p. 206])

Numérotation du verset Mc. 12,43

et convocans discipulos suos⁸² ait illis: Amen dico vobis quoniam vidua hec pauper plus omnibus misit

⁸² discipulos suos] discipulis suis Ω^S

qui miserunt in gazophylacium⁸³.

⁸³ gazophylacium Li447@ Ω^S Rusch Weber ] gazofilatio Ω^J

Numérotation du verset Mc. 12,44

Omnes enim ex eo quod abundabat⁸⁴ miserunt,

⁸⁴ illis Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber ] om. Rusch

hec vero de penuria sua omnia que habuit misit totum victum suum.

Capitulum 12

Numérotation du verset Mc. 12,1

^marg.| Et cepit illis. In precedenti <capitulo> narravit Evangelista qualiter appropinquante tempore passionis, appropinquavit Dominus loco passionis. In hoc agit de malitia Iudeorum in Christus passione consummata, quam passionem ipsemet Christi predicit eis, ne ignarus ad passionem accedere videretur, loquens parabolice istis, quia iustum erat, ut obscure eis loqueretur, quia veritati manifeste obviabant. Dividitur autem hoc in septem partes. In prima parte arguit Iudeos, maxime Scribas et Phariseos de morte sua et suorum sub metaphora cultoris vinee, qui servos patrisfamilias et tandem et ipsum filium occiderunt. In secunda agit de dolo et fastu Phariseorum, qui missi erant cum Herodianis, ut Iesum caperent in sermone, ibi Et mittunt ad eum In tertia parte agit de subdola questione Sadduceorum, quam volebant ostendere resurrectionem mortuorum non fore, ibi Et venerunt In quarta parte agit de alia questione, quam fecit unus de scribis Domino, qui audivit illum bene respondisse aliis Phariseis et Sadduceis, ibi Et accessit unus In quinta palam se dominum ostendit Dominus, ut inexcusabiles sint Iudei, ibi Et respondens Iesus In sexta docet turbam et discipulos cavere a scribis et Phariseis, ibi Et multa turba In septima agit de commendatione vidue, que duo minuta posuit in Gazophylacium et plus omnibus teste Domino dicitur posuisse, ibi Et sedens Agitur autem de hoc Mt. 21.d. Lc. 20.b.

^marg.| {g} Et cepit illis etc. vel parabolice loqui. Gregorius. Qui non aperte volebant respondere, in parabolis capiuntur.

^marg.| {h} Vineam id est Synagogam, vel certe Ecclesiam. De qua Is. 5.a. Vinea facta est dilecto meo in cornu filio olei et sepivit illam et lapides elegit ex ea et plantavit vineam electam et edificavit turrim in medio eius, torcular extruxit in ea et exspectavit, ut faceret uvas et fecit labruscas. Ier. 2. Ego te plantavi vineam electam, omne semen verum, quomodo conversa es mihi in pravum vinea aliena.

^marg.| {i} Pastinavit id est plantavit. Vel secundum alios. Pastinavit, id est pastum dedit. Tunc enim pastinatur proprie vinea, cum foditur circa vites et stercora apponuntur, sic pastinavit Deus pater vineam suam, id est Ecclesiam, quia primo fodit eam fossorio predicationis, deinde stercora multa apposuit, id est multas divitias temporales contulit. Vineam, id est {6. 111rb} domum Israel. Is. 5.b. Vinea domini Sabaoth, domus Israel est.

^marg.| {k} Homo Chrysostomus Nemo estimet Christum habuisse humanam naturam tantum, quia dictus est homo. Nam et pater dictus est homo, ut sic liberaretur filius ab hereticorum blasphemiis.

^marg.| {l} Et circumdedit sepem Sepe s, que fit ex spinis est congeries tribulationum, quibus sepitur Ecclesia, ne superbia extollatur et humilis custodiatur. Eccles. 10.b. Qui dissipat sepem, mordebit eum coluber, id est diabolus.

^marg.| {m} Et fodit lacum id est legem. Lex dicitur lacus sive torcular, quia torquebat transgressores. Hbr. 10.e. Irritam faciens legem Moysi etc. Vel propter multitudinem et duritiam preceptorum, quibus Iudei premebantur, sicut uve in torculari, dans liberum arbitrium operandi non mutatione loci, quia ubique Deus et omnia complet. Sap. 1.b. Lacus, sive torcular est crux, sive tribulatio. Is. 66.a. Torcular calcavi solus. Turris, prelatio, que debet esse munimentum Ecclesie. Mi. 4.c. Et tu turris nebulosa filia Sion usque ad te veniet.

Numérotation du verset Mc. 12,2

^marg.| {n} Et misit ad agricolas in tempore servum id est prophetas, Moysen et Aaron.

^marg.| {o} Ut ab agricolis etc. Agri cole sunt prelati, qui agrum Ecclesie debent excolere et a spinis et tribulis peccatorum mundare et bonis seminibus seminare. Unde Augustinus in libre contra quinque hereses. Ubi estis, o boni agricole, quid agitis, quare vacatis, videtis, quo malo plena sit terra, hinc spine, hinc tribuli, hinc fenum surgit. Spinas incendite, tribulos eradicate, fenum siccate, semina bona spargite. Sed quibus hoc dico ? O ubi estis fontes lacrimarum ? Quibus agricolis loquar ? Alii sunt mortui, alii sunt fugati, terra tradita est in manus impii. Prv. 24.d. Per agrum hominis pigri transivi et per vineam viri stulti et ecce totum repleverant urtice et operuerunt superficiem eius spine.

Numérotation du verset Mc. 12,3

^marg.| {p} Qui apprehensum eum ceciderunt et dimiserunt vacuum Per istum servum et secundum et tertium, significatur bona cogitatio, bonum propositum, sanctum desiderium, quod dominus sepe immittit et bonis et malis et pluit super iustos et iniustos. Sed isti servi occiduntur, cum per contraria suffocantur, vel contumeliis afficiuntur, cum demonum suggestionibus, vel detractionum obiurgationibus retardantur.

^marg.| Vel sicut dicit Beda., tres servi sunt, lex, psalmodia, prophetia, que ad bonum admonent, quasi contumeliis afficiuntur. Vel cesi eiiciuntur, cum sermo auditus vel contemnitur, vel vituperatur. Filius autem, qui ultimo mittitur et occiditur, est gratia, que a Deo mittitur et occiditur, cum peccatum admittitur. Ier. 11.d. Mittamus lignum in panem eius et eradamus eum de terra viventium.

Numérotation du verset Mc. 12,4

^prol.| [sine glossa]

Numérotation du verset Mc. 12,5

^marg.| {q} Alios vero occidentes Hbr. 12.g. Alii ludibria et verbera experta, insuper et vincula et carceres, lapidati sunt, secti sunt, tentati sunt, in occisione gladii mortui sunt etc.

Numérotation du verset Mc. 12,6

^marg.| {r} Adhuc ergo unum habens filium carissimum id est Christum. Glossa Probat Iudeorum principes non per ignorantiam Christum crucifixisse, quia intellexerunt eum esse, de quo dicitur. Postula a me et dabo tibi gentes hereditatem tuam etc. Sed contra. Act. 3.c. Nunc scio, fratres, quia per ignorantiam fecistis, sicut et principes vestri. Item. 1Cor. b. Si cognovissent, numquam Dominum glorie crucifixissent. Solutio: Ibi innuit Glossa maiores bene sciebant, quod ipse erat Messias in lege promissus, non tamen credebant, quod esset Deus, vel Dei filius naturalis, minores autem nesciebant, quod esset Messias. Forte, Mt. 21.d. et Lc. 20.b. habent forsitan. Marcus non habet, forte, nec forsitan.

^marg.| Quia verebuntur etc. Glossa Interrogemus Arrium, {6. 111va} Δ et Eunomium, qui dicebant Christum puram creaturam. Pater dicitur ignorare et sententiam temperat, cum dicit. Forte et quantum in nobis est, id est quantum ad ea, que videntur nobis secundum illorum sententiam, dicitur esse mentitus, quicquid pro patre responderint, hoc intelligant pro filio, qui se dicit ignorare consummationis diem.

Numérotation du verset Mc. 12,7

^marg.| {a} Coloni autem etc. id est Iudei maiores, qui vere sciebant, quod Messias erat promissus in lege, Io. 7.d. Et me scitis et unde sim scitis.

^marg.| {b} Venite occidamus eum Gn. 37.d. Ecce somniator venit, venite occidamus eum. Sap. 2.c. Circumveniamus virum iustum, quoniam inutilis est nobis et contrarius est operibus nostris.

^marg.| {c} Et nostra erit hereditas Ps. 126. Ecce hereditas Domini merces fructus ventris.

Numérotation du verset Mc. 12,8

^marg.| {d} Et apprehendentes etc. Glossa Notat pertinaciam eorum, qui nec crucifixo, nec resuscitato Domino ad predicationem Apostolorum credere voluerunt, sed quasi vile cadaver proiecerunt, quia quantum in se erat, a suis finibus excludentes gentibus suscipiendum dederunt.

^marg.| {e} Extra vineam ad l itteram, extra Hierusalem. Hbr. 13.b. Propter quod et Iesus, ut sanctificaret populum per suum sanguinem, extra portam passus est. Exeamus igitur extra castra improperium eius portantes. In figuram huius statuit Moyses, extra sub dio altare holocaustorum, ubi sanguis animalium fundebatur, ut dicitur Ex. ult. c.

Numérotation du verset Mc. 12,9

^marg.| {f} Quid ergo faciet etc. Hieronymus: Non ignorans querit, sed ut ex responsione sua eos condemnet.

^marg.| {g} Veniet et perdet etc. Mt. 21.d. habetur, quod ipsi scribe, quibus Dominus loquebatur, dixerunt hoc. Malos male perdet et vineam suam locabit aliis. Lc. 20.c. dicitur, quod scribe hoc audito dixerunt. Absit, Augustinus de concordia Evangelistarum. Hoc dixit Dominus primo et quidam audientes hoc dictum, contra se dixerunt, Absit, ut dicit Lc. Alii non intelligentes dixerunt. Malos male perdet, ut dicit Mt. Chrysostomus aliter solvit. Dicit enim, quod ore responderunt, absit, sicut dicit Lc. sed in corde habebant, quod ita fieret, sicut dicit Mt.

Numérotation du verset Mc. 12,10

^marg.| Lapidem etc. Hoc dicit prophetice. Non enim edificavit templum, neque tempore suo fuit edificatum, sed cum edificaretur a Salomone, fuit allatus lapis magnus a loco, ubi lapides ponebantur, nec inventus est ei locus in toto edificio et ideo quasi reprobatus ab edificantibus dicitur. Sed tandem in summo inventus est locus idoneus inter duos parietes et ideo angularis dicitur, ita per illum lapidem significatur Christus, duos populos et duo testamenta, quasi duos parietes in se coniungens, sicut dicitur Eph. 2.c. Ipse est pax nostra, qui fecit utraque unum. Et recte per istum lapidem in summo positum significatur Christus. Cum enim in edificio corporali fundamentum sit in imo et ideo talis edificatio semper ascendat ad summum. De hoc lapide dicitur Iob. 38.a. Quis demisit lapidem angularem, probatum, pretiosum in fundamento fundatum. Is. 8.c. Et erit in sanctificationem in lapidem offensionis et in petram scandali duabus domibus Israel.

Numérotation du verset Mc. 12,12

^marg.| {i} Quoniam ad eos id est propter eos.

Numérotation du verset Mc. 12,13

^marg.| {k} Et mittunt ad eum quosdam ex Phariseis Per Phariseos et Herodianos, qui mittuntur ad seducendum Iesum, significantur duo genera tentationum, sive cogitationum, quas diabolus sepe immittit, ut capiat Iesum, id est salutem auferat. Pharisei interpretantur divisi et significant tentationes, sive cogitationes singularitatis, quas sepe immittit diabolus, ut homo a communitate se separet, vel plus, vel minus aliis faciendo. Utrobique singularitas et utrobique periculum. Ex. 9.g. Linum et hordeum lesa sunt eo, quod hordeum esset virens et linum folliculos germinaret, triticum autem et far non sunt lesa, quia serotina erant. Dt. 25.d. Memento, que fecerit tibi Amalech in via, quando egrediebaris de Egypto, quomodo occurrerit tibi et extremos agminis tui, qui lassi residebant, occiderit. 1Rg. 17.a. dicit Goliath. Eligite ex vobis virum et descendat ad singulare certamen. Herodiani, gloriantes in pellibus, scilicet motus inanis glorie, qui de pelle macerata insurgunt, vel de {6. 111vb} habitu vili, qui et Iesu, id est saluti insidiantur. Is. 50.d. Omnes quasi vestimentum conterentur et tinea comedet eos, id est inanis gloria de vestimentis nascens. Eccles. 42.c. De vestimentis procedit tinea. Act. 18. Cum congregasset Paulus sarmentorum multitudinem et imposuisset super ignem, vipera a calore cum processisset, adhesit manui eius.

^marg.| {l} Et Herodianis Secu ndum Iosephum Herodiani dicuntur ducenti milites, quos Cleopatra Regina Egypti dedit Herodi, quorum aliqui forte erant Hierusalem cum Herode, qui venerat tunc in Hierusalem, ut purificaretur et purificatus interesset solemnitati Pasche, que instabat. Quos Pharisei cum suis ad Dominum miserunt, querentes, an Iudei deberent reddere tributum Cesari, quod si negaret, caperetur ab Herodianis, si concederet, legi contrarius esset. Beda. et Hieronymus: Herodianos vocant omnes milites Herodis, qui cum eo erant. Tamen Hieronymus: Alibi dicit. Herodianos vocant illos Iudeos, qui dicebant, quod tributa erant Cesari tribuenda.

^marg.| {m} Ut eum caperent in verbo Stul ti sunt, qui volunt capere verbum in verbo. Prv. 1.b. Frustra iacitur rete etc. Verbo, ubi de facili capitur homo. Iac. 3.a. Si quis in verbo non offendit, hic perfectus est vir.

Numérotation du verset Mc. 12,14

^marg.| {n} Magister scimus etc. Chrysostomus: Hec est prima hypocritarum potentia, simulata laudatio. Qui taurum non potest viribus subiugare, mollibus manibus fricat caput eius, ut per blandimenta comprehendat. Et completur prophetia Iacob de Levi, de quo erant exituri Sacerdotes. Gn. 49.a. In ira sua occiderunt hominem et in furore suo subnervaverunt taurum. Ps. 54. Molliti sunt sermones eius super oleum et ipsi sunt iacula. Prv. 27.a. Qui benedicit voce grandi proximo suo de nocte consurgens, maledicenti similis erit.

^marg.| {o} Et non curas quemquam immo de omnibus curat. Sap. 6.b. Cui cura est de omnibus. Sed ipsi volunt dicere non accipis personam hominis.

^marg.| {p} Nec enim vides in faciem hominum id est non secundum faciem exteriorem iudicas, sed secundum veritatem. Nec enim nobilitas generis, nec divitie etc. 1Rg. 16.b. Non respicias vultum eius, nec altitudinem stature eius, quoniam etc.

^marg.| {q} Viam Dei doces ] Via : Virtutes. Prv. 3.c. Vie eius etc.
Mandata. Ps. 118. Viam mandatorum etc.
Penitentia. Is. 30.e. Hec est via, ambulate in ea.
Primam docuit Mt. 5.a. Aperiens Iesus os suum docebat.
Secundam Mt. 19.c. Serva mandata.
Tertiam Mt. 4.a. Iesus cepit predicare et dicere « Penitentiam agite ».

^marg.| {r} Licet dari tributum etc. Cesa r interpretatur possessor principatus, vel possidens principes. Iuxta primam interpretationem significat diabolum, qui principatum, quasi Deus voluit possidere. Is. 14.d. Ascendam super altitudinem nubium et similis ero altissimo. Iuxta secundam, significat mundum, vel mundi gloriam, que omnes fere principes hodie possidet, quasi servos. Hab. 1.c. Ipse de regibus triumphabit et tyranni ridiculi eius erunt.

^marg.| Huic triplici Cesari multi solvunt tributum.
Primo de feudo superbie, quod tenent ab eo, reddunt triplex tributum, arrogantiam, iactantiam, indignationem.
Secundo, de feudo avaritie, quod tenent ab eo, reddunt triplex tributum, proditionem, inquietudinem, impietatem.
Tertio, de feudo luxurie et gule, quod tenent ab eo, reddunt quadruplex tributum, ineptiam, letitiam, scurrilitatem, inconstantiam, precipitationem. Lam. 1.a. Princeps provinciarum facta est sub tributo.
Sed ab hoc tributo liberavit nos Dominus. A primo per exemplum humilitatis, a secundo per effectum caritatis, a tertio per munditiam castitatis. A primo nascendo humiliter, a secundo predicando utiliter, a tertio predicando viriliter: 2Rg. 8.a. Tulit David frenum tributi de {6. 112ra} Δ manu Philistiim. Is. 14.c. Quomodo cessavit exactor, quievit tributum, contrivit Dominus baculum impiorum, virgam dominantium cedentem populos. Licet etc. Glossa Blanda et fraudulenta interrogatio ad hoc provocat respondentem, ut magis Deum, quam Cesarem timeat, ut dicat, non debere tributa solvi, ut audientes Herodiani, vel Romani seditionis contra Romanos auctorem teneant.

Numérotation du verset Mc. 12,15

^marg.| {a} Afferte mihi etc. In d enario sunt quatuor, scilicet veritas materie, gravitas ponderis, imago regis, littera circumscriptionis. Sic in anima sunt quatuor. Materia, pondus, imago, superscriptio. Materia anime est nihilum, sicut dicit Augustinus in libro confes. Pondus est affectio mentis. Imago bona naturalia. Superscriptio bona gratuita. Ex primo habet anima humilitatem. Ex secundo mutabilitatem

^marg.| Beatus Bernardus.: Timent, que non oportet, amant que non decet, dolent vane, gaudentque vanius. Ex tertio habet operandi potestatem. Ex quarto proficiendi facultatem. Et sicut denarius licet habeat tria prima, sine quarto tamen non cognoscitur, similiter et anima si non habeat quartum, in die iudicii non cognoscetur, sed dicetur. Cuius est imago hec et superscriptio. Si superbus es, vel avarus, vel luxuriosus, necesse habes respondere, Cesaris, sicut dictum est et statim datur sententia irrevocabilis. Reddite ergo, que sunt Cesaris Cesari et que sunt Dei Deo.

Numérotation du verset Mc. 12,16

^marg.| {b} Cuius est imago hec etc. Cl. Qui putant interrogationem salvatoris ignorantiam esse, non dispensationem ex hoc quod dixit. Quid me tentatis, discant, quod potuit scire, cuius imago esset, sed interrogat, ut ad questionem illorum competenter respondeat.

Numérotation du verset Mc. 12,17

^marg.| {c} Reddite igitur etc. Hoc ipse fecit pro se et pro Petro solvendo tributa.

^marg.| {d} Et que sunt Dei Deo Rm. 13.b. Reddite omnibus debita, cui tributum, tributum, cui vectigal, vectigal etc.

Numérotation du verset Mc. 12,18

^marg.| {e} Et venerunt etc. Phar isei et Sadducei significant duo genera hominum Ecclesie, scilicet apertos et occultos. Quidam enim aperte impugnant Ecclesiam, ut heretici, qui sunt extra Ecclesiam. Alii sunt occulti, ut falsi Christiani, qui sunt intra Ecclesiam. Illi fidem, isti mores Ecclesie auferre nituntur. Isti sunt domestici et ideo magis nocivi, sicut dicit Glossa 2Cor. 7, Nulla pestis efficacior ad nocendum quam familiaris inimicus. Mi. 7.b. Inimici hominis domestici eius. Ier. 9.b. Unusquisque a proximo suo se custodiat et in fratre suo non habeat fiduciam. Pharisei interpretantur divisi et significant hereticos ab Ecclesia divisos. Sadducei interpretantur iusti et significant falsos Christianos, qui se simulant iustos. De his dicitur Dt. 32.d. Foris vastabit gladius et intus pavor. Ier. 14.d. Si egressus fuero ad agros, ecce occisi gladio, si introiero civitatem, ecce attenuati fame. Ez. 7.d. Gladius foris, pestis et fames intrinsecus 2Cor. 7.b. Foris pugne, intus timores. Lam. 1.g. Foris interficit gladius. et domi mors similis est. Et venerunt. Glossa Due hereses erant in Iudeis, Phariseorum et Sadduceorum. Pharisei traditionum et observationum, quas illi vocant deuterosis, iustitiam preferebant. Rm. 10.a. Unde et divisi vocantur a populo. Sadducei autem, id est iusti, corporis et anime resurrectionem negant. 23.b.

^marg.| {f} Qui dicunt etc. Pharisei credebant resurrectionem, tamen errabant circa ipsam, qui putabant post resurrectionem se habituros uxores et liberos et vineas et agros et Hierusalem auream de celo venturam et mille annis duraturam et post illos mille annos dicunt se in celum {6. 112rb} transferendos. Et hinc habuit ortum questio Sadduceorum, cui questioni Pharisei nesciebant respondere.

Numérotation du verset Mc. 12,19

^marg.| {g} Magister etc. Dt. 25.b. Quando habitaverint fratres simul et unus ex illis absque liberis mortuus fuerit, uxor defuncti non nubat alteri, sed accipiat eam frater eius. Frater omnium nostrum est Christus. Unde Ct. ult. a. Quis mihi det fratrem meum sugentem ubera matris mee. Uxor eius Ecclesia. Ct. 4.c. Quam pulchre sunt mamme tue, soror mea, sponsa mea. Hic frater mortuus fuit et reliquit uxorem sine liberis et ideo qui frater est, tenetur ei ex ea filios suscitare, alioquin frater non est. Os. 1.a. Vade, sume tibi uxorem fornicationum et fac tibi filios fornicationis. Gn. 38. Fornicata est Thamar, quia frater sui defuncti non volebat intrare ad ipsam.

Numérotation du verset Mc. 12,20

^marg.| {h} Septem ergo fratres erant] Septem fratres sunt septem dona Spiritus sancti. Uxor est anima sterilis infecunda, que amisso Spiritu septiformi quasi septem viris suis mortuis, moritur et ipsa morte spirituali, quia hoc ipso separatur a viro. Uxor est Ecclesia sicut dictum est.

^marg.| Septem fratres sunt universitas prelatorum, qui quasi nullos filios relinquunt Domino morientes et ideo moritur paulatim et ipsa Ecclesia. Necesse est enim cito deficere, ex quo nulli filii ex Domino generantur. Spadones, ut videtur, sunt omnes filii Ecclesie et ideo corrumpere possunt, sed generare non possunt. Sicut dicitur Eccl. 20.a. Concupiscentia spadonis devirginavit iuvenculam. Dt. 23.a. Non intrabit Eunuchus attritis, vel amputatis testiculis et absciso veretro Ecclesiam Domini. Sunt autem aliqui, qui generare possunt, sed fundunt semen suum in terram, quia totam scientiam suam terrenis applicant. Gn. 38.b. Dixit Iudas ad Onam filium suum: Ingredere ad uxorem fratris tui et sociare illi, ut suscites semen fratri tuo. Ille sciens non sibi nasci filios introiens ad uxorem sui fundebat semen in terram, ne liberi nomine fratris nascerentur.

Numérotation du verset Mc. 12,21

^prol.| [sine glossa]

Numérotation du verset Mc. 12,22

^prol.| [sine glossa]

Numérotation du verset Mc. 12,23

^prol.| [sine glossa]

Numérotation du verset Mc. 12,24

^marg.| {i} Nonne ideo erratis Chrysostomus: Primo arguit stultitiam eorum, quia non legebant. Secundo ignorantiam, quia non cognoscebant Deum, quia ex diligentia lectionum nascitur scientia, ignorantia autem negligentie est filia.

^marg.| {k} Non scientes Scripturas, neque virtutem Dei Ioa. 5.f. Scrutamini Scripturas, in quibus vos putatis vitam habere, ipse enim loquuntur de me.

Numérotation du verset Mc. 12,25

^marg.| {l} Cum enim etc. Glossa Greco idiomati latina consuetudo non respondet. Nubere enim proprie mulieres dicuntur et viri ducere, Sed nos simpliciter dictum intelligamus ; neque nubent viri, neque nubentur mulieres.

^marg.| {m} Sed sunt sicut Angeli etc. Glossa Nemo ibi moritur, nemo nascitur, nec infans, nec senex, ibi:Chrysostomus In hoc seculo quia morimur, ideo nascimur et quia nascimur, uxores ducimus, ut qui moriendo minuitur etc. Tolle moriendi necessitatem et nascendi utilitatem et ducendi causa sublata est.

^marg.| {n} Sicut Angeli id est incorruptibiles et ingenerabiles. Ier. Sine labe corruptionis visione Dei fruuntur. Rabanus Spiritualis nobis promittitur conversatio. Sunt enim Angeli in celis, qui gloria resurrectionis innovati, absque ullo mortis metu, absque ulla labe corruptionis, absque ullo terreni status actu perpetua Dei visione fruuntur, ad quam necesse est Angelice dignitatis equalitatem, quisquis ascendere desiderat, minimis fratribus pie agendo condescendat. Angeli sunt alati, in quo notatur velocitas obedientie. Hbr. 1.c. Omnes Angeli Dei.

^marg.| Item sunt ingenerabiles, in quo munditia vite. Is. 52.d. Mundamini. Item semper vident faciem Dei, in quo rectitudo intentionis. Mt. 18.b. Angeli eorum. Ps. 103. Qui facit Angelos etc.

Numérotation du verset Mc. 12,26

^prol.| [sine glossa]

Numérotation du verset Mc. 12,27

^prol.| [sine glossa]

Numérotation du verset Mc. 12,28

^marg.| {o} Et accessit unus etc. Conf utatis {6. 112va} Δ Sadduceis in sua ficta fallaci questione et prius Phariseis in denarii ostensione, iterum convenerunt Pharisei ad tentandum Dominum, malevolentia et livore incitati, unus pro omnibus loquens, ut dicitur Mt. 22.d. Tamen ex responsione Domini videtur, quod non tentando sed discere volendo quesierit et potuit esse, ut qui tentans advenit responso Domini sit correctus. Vel tentatio illa non fuit mala, quia non animo decipiendi, sed animo addiscendi quesivit. Fuit autem occasio dubitationis sue, quia precepta aliter ordinantur in prima traditione. Ex. 10. et Lv. 19. aliter in recapitulatione. Dt. 6.

^marg.| {a} Qui audierat illos] Sadduceos vel Phariseos.

^marg.| {b} Interrogavit Iesum Comm endabilis est ista, quando in duobus, prudentia, quia in bono magistro fit. In materie utilitate, quia de mandato legis fit. Ag. 2.b. Interroga Sacerdotes legem Mal. 2.b. Labia Sacerdotis custodiunt scientiam et legem ex ore eius requirunt.

^marg.| {c} Quod esset primum omnium mandatum cum in diversis libris diverse ordinentur.

^marg.| Primum dignitate, primum ratione, quia in prima tabula scriptum erat, ubi scripta erant tria mandata, que pertinent ad dilectionem Dei et hoc erat primum inter illa.

Numérotation du verset Mc. 12,29

^marg.| {d} Audi, Israel etc. Dt. 6.a. Rm. 10.d. Ex auditu fides.

Numérotation du verset Mc. 12,30

^marg.| {e} Et diliges Dominum Deum tuum De h is duobus uberibus, id est de mandatis, que traduntur in Exodo et Levitico, que directe dicuntur ubera, quia de illis ubertas lactis, id est doctrine emanat levatis super pectora sponse, id est super doctores Ecclesie, qui dicuntur pectora Ecclesie, quia in pectore est sapientia. Et aliter de his duobus uberibus, id est fide et caritate, ibi: Audi Israel. Et caritate, que tangitur ibi. Et diliges, levatis super pectora sponse, id est super Doctores Ecclesie, in quibus pre omnibus aliis debent esse fides et caritas, quia debent in his alios informare. 1Pt. 3.c. Parati omni poscenti etc. Diliges. Fidem coniungit et caritatem, quia fides sine caritate nihil valet. 1Cor. 13.a. Si habuero omnem fidem, ita ut montes transferam etc.

^marg.| {f} Ex toto etc.

^marg.| Hugo de Sancto Victore: Toto corde, id est devotione, hoc ad Virgines. Tota anima, hoc ad Confessores. Tota mente, id est perseverantia, hoc ad Martyres.

^marg.| Beatus Bernardus: Toto corde, sapienter. Tota anima, dulciter. Tota mente, fortiter.

^marg.| Augustinus: Toto corde, id est intellectu, sine errore. Tota anima, id est voluntate, sine contrarietate. Tota mente, id est memoria sine oblivione.

^marg.| Chrysostomus: Toto corde, ut cor tuum ad nullius rei dilectionem magis inclinatum sit quam Dei. Tota anima, ut certissimum animum habeas in veritate et firmissimum in fide. Tota mente, ut omnes sensus tui Deo vacent. Intellectus, cognitio, memoria. Qui igitur aliquid horum circa temporalia occupat, non tota mente diligit Deum.

^marg.| Alius: Toto corde, ut omnes cogitationes tua in Deum reflectas. Tota anima, ut omnes affectiones in Deum habeas. Tota mente, vel virtute, ut omnia opera tua in Deum referas.

^marg.| Gregorius: Ex toto corde. Ex tota anima, quasi super omnia et est inculcatio verborum, que signant excellentiam amoris. Ex tota mente.

^marg.| {g} Et ex tota virtute tua id est perseverantis tua. Hoc refertur ad tria prima.

^marg.| {h} Secundum autem simile est illi quia de {6. 112vb} homine est facto ad imaginem et similitudinem Dei, vel quia est de simili, id est de dilectione, in qua consistit lex. Rm. 13.c. Plenitudo legis est dilectio. Gal. 5.c. Omnis lex in uno sermone completur, diliges proximum tuum etc.

^marg.| {i} Diliges etc. id est ad id quod teipsum, scilicet ad gloriam et gratiam, vel si ne respectu tributionis, vel citra Deum et super creaturas et supra corpus tuum: vel sicut teipsum, id est quomodo teipsum, id est opere et veritate, non verbo et signo. Item. Sicut teipsum, id est non quia frater, non quia cognatus tibi est, sed quia homo: nemo enim diligit se, quia frater vel cognatus sibi est, sed quia homo est imago Dei, Vel. Sicut teipsum, id est omni tempore. Pr. 17.d. omni tempore diligit etc. vel sicut teipsum, id est propter Deum. Vel. Sicut teipsum, id est ad id et in quo teipsum. Primum convenit militantibus, secundum triumphantibus. Unde sic solet dividi, militans diligit militantem et triumphans triumphantem et permutatim militans triumphantem et triumphans militantem. Militans diligit militantem, id est ad id, ut quandoque fruatur Deo. Triumphans diligit triumphantem in eo, in quo se. Et alternatim militans diligit triumphantem in eo, ad quod se et triumphans militantem ad id, in quo se.

^marg.| {k} Et ait etc. Glossa Ostendit Scriba hac responsione inter Scribas et Phariseos gravem questionem diu versatam esse, quod esset primum mandatum et maximum in lege. Alii enim hostias et sacrificia laudabant. Alii fidei et dilectionis opera preferebant etc.

^marg.| {l} Et non etc. Is. 44.a. Ego sum primus et novissimus et absque me non est Deus.

^marg.| {m} Maius est etc. Glossa Mt. dicit, quia tentando querebat, cui secundum Marcum dicitur. Non es longe a regno Dei, cum Scriptura dicat Sap. 1.a. In simplicitate cordis querite illum, quoniam invenitur ab his, qui non tentant illum. Sed forte audito responso Domini, mox ad pietatis gratiam rediit etc.

^marg.| {n} Et sacrificiis 1Rg. 15.e. melior est obedientia quam victime. Ps. 39. Sacrificium et oblationem noluisti, aures autem perfecisti mihi.

^marg.| {o} Non es etc.

^marg.| Glossa Quamvis ad tentandum venerit, longior namque est ignorantia, quam scientia, ut Sadduceis dicitur. Erratis, nescientes Scripturas, neque virtutem Dei. Non longe es, Chrysostomus: Dicens, non longe, monstrat adhuc detestantem.

^marg.| {p} Et nemo etc.

^marg.| Glossa Quia in sermonibus confutantur, ultra non interrogant, sed aperte comprehensum Romane potestati tradunt. infra 15.a. Unde patet, venena invidie superari posse, sed difficile quiescere.

^marg.| {q} Inter Io. 16.e. In illo die non interrogabitis quicquam.

^marg.| {r} Docens scil icet palam de se loquitur, ut inexcusabiles sint.

^marg.| {s} In templo Is. 45.d. Non in etc.

^marg.| {t} Quomodo etc. Marcus causa brevitatis premittit de ipsa perfectione locutionis, que Mt. 22.d. ubi premittit, Congregatis Phariseis interrogavit eos Iesus dicens. Quid vobis videtur de Christo, cuius filius est et dicunt ei: David. Ait illis Iesus. Quomodo ergo etc. Unde illud continuatur ei, quomodo premittit Marcus, quod ponitur in Mattheo. Glossa Scribe non reprehenduntur, quia filium David dicunt, sed quia filium Dei esse non credunt.

^marg.| {u} Dixit etc. Augustinus Illud dicere, est equalem patri filium ponere.

^marg.| {y} Sede a dextris etc. Tria notat verbum serere Post laborem quiescere, post servitium conregnare, in occulto non esse. Sedere tunc decens est, ante indecens est. Sed ante voluit sedere Lucifer. Is. 14.d. Supra astra celi exaltabo solium meum, sedebo in monte testamenti etc.

^marg.| Beatus Bernardus.: O impudens et imprudens, millia millium ministrabant ei et decies millies centena millia assistebant ei et tu aliis stantibus et ministrantibus, solus sedere presumis ? Donec ponam . Non in hoc infirmitatem filii, sed quia alter in altero operatur. Nam et filius subiicit inimicos patri et patrem glorificat super terram. Donec. Hunc versum cantavit Eliezer servus Abrahe revertenti a cede quatuor regum, secundum Hebreos, sed fabula est.

^marg.| {z} Domino : eiusdem nominis repetitio notat pluritatem personarum et {6. 113ra} Δ essentie unitatem.

^marg.| {a} Scabellum pedum: id est donec subiiciam tibi omnes rebelles bona subiectione, ut credant tuam deitatem et obediant. Vel mala subiectione, ut in die iudicii puniantur et credant inviti tuam divinitatem. Per pedes enim significatur divinitas, que portat omnia et sustentat. Hbr. 1.b. Portans omnia verbo virtutis sue. Is. 63.a. Celum mihi sedes est, terra autem scabellum pedum meorum. 1Cor. 15.d. Oportet illum regnare donec ponat inimicos sub pedibus eius. Pedes etiam Domini sunt predicatores, qui portant eum per mundum. Nah. 1.d. Ecce super montem pedes Evangelizantis et annuntiantis pacem. His pedibus subiicit Dominus omnia mundana. Unde Ps. 8. Omnia subiecisti sub pedibus eius. Sed plenius subiiciet in futuro, quando erunt cum eo iudices Tyrannorum, qui modo persequuntur eos. Mal. ult. a. Egrediemini et salietis, sicut vitulus de armento et calcabitis super impios, cum fuerint cinis sub planta pedum vestrorum.

^marg.| {b} Ipse ergo David: et c itantum et non Deus ? quia non est consuetum patrem filium Dominum appellare, maxime regem qualis erat David et ita vel David male dixit, quod est inconveniens, vel Spiritus sanctus male eum docuit, quod est impossibile, vel scribe male dicunt ipsum esse purum hominem et David tantum filium et non Dei, quod est verum et sic Christus est Deus et ita probavit eis Dominus suam deitatem.

^marg.| {c} Et multa turba: id est minores libenter audiunt eum, sed principes et maiores dedignantur, vel indignantur audire. Io. 7.g. Numquam sic locutus est homo, sicut hic homo, loquitur. Responderunt sic Pharisei, numquid ex principibus aliquis credidit in eum, aut ex Phariseis. Sed turba hec, que non novit legem maledicti sunt.

^marg.| {d} Et dicebat eis non aliena. Et qualis est doctrina Iesu, nisi doctrina salutis ? Iac. 3.d. Que desursum est sapientia, primum quidem pudica est, deinde pacifica, modesta etc. Is. 26.c. Domine, in tribulatione murmuris etc. Prv. 19.b. Doctrina viri, id est Christi per patientiam predicatoris noscitur.

^marg.| {e} Cavete Mt. 7.c. Attendite a falsis prophetis. Lc. 20.g. Attendite a Scribis, qui volunt ambulare in stolis primis. Mt. 23.a. Amant primos recubitus in cenis et primas cathedras in Synagogis et salvationes in foro.

^marg.| Primo Tempore et ordine.

^marg.| Altiori voce. Inclinato capite.

^marg.| {f} Et salutari {g} Et primos discubitus in cenis ] Lc. 14.b. Dicebat autem Iesus ad invitatores parabolam intendens quomodo eligerent primos recubitus dicens, Cum invitatus fueris ad nuptias, non recumbas in primo loco. Chrysostomus: Quidam in novissimo loco recumbunt, qui videntur sibi mentis elatione cornu recumbere, sed sine causa se loco humiliat, qui se profert corde. Mt. 11.d. Discite a me, quia mitis sum et humilis corde.

^marg.| {h} Sub obtentu prolixe orationis Mt. 6.a. Orantes nolite multum loqui sicut Ethnici faciunt. Orationis. Modo devorant sub obtentu nullius orationis, sed violentia aperte predicationis. Mi. 3.a. Audite principes Iacob et duces domus Israel, qui violenter tollitis pelles desuper eos. Is. 3.c. Vos depasti estis vineam meam et rapina pauperis in domo vestra. Contra tales pastores dicitur Ez. 34.b. Non quesierunt pastores greges meos, sed pascebant semetipsos et greges meos non pascebant. Za. 11.c. Pastores eorum non parcebant eis et ego non parcam ultra super habitantes terram pastoribus illis. 2Mcc. 4.c. Sacerdotes iam non circa altaris officia dediti erant, sed contempto templo et sacrificiis neglectis festinabant participes fieri palestre.

^marg.| {e} Hi accipient prolixius iudicium Glossa quam, qui amant in angulis stantes. Mt. 6.a. orare. Hi enim non solum laudem hominum, verum etiam pecuniam querunt.

^marg.| {k} Et sedens Glossa Sicut appetitores primatus et vane glorie {6. 113rb} cavendos esse dixit et simulatorie orantibus prolixius iudicium predixit, sic etiam offerentes iusto examine discernit, ut retribuat singulis secundum cor et opera, quod et hodie in Ecclesia.

^marg.| {k} Et sedens Iesus De h oc Lc. 21.a.

^marg.| {m} Contra Gazophilacium Glossa Philaxe, Grece, servare Latine. Gazophilacium locus, ubi divitie servantur et arca, scilicet in qua populi donaria congregabantur ad usus templi. Unde 4Rg. 12.b. Tulit Ioaida Pontifex Gazophilacium unum, aperuitque foramen desuper. Item dicitur porticus, in quibus servabantur, unde hec verba Dominus locutus est in Gazophylacio etc.

^marg.| {n} Cum venisset autem etc. Glossa Quadrantem vocant calculatores quartam partem cuiuslibet rei, scilicet loci, temporis, pecunie. Forsitan ergo quartam partem sicli, id est quinque obolos significat.

^marg.| {o} Omnes enim etc. Tb. 4.b. quomodo potueris, ita esto misericors, si multum tibi fuerit, abundanter tribue, si exiguum tibi fuerit etiam exiguum libenter impertiri stude. Hieronymus: Non quantum, sed ex quanto desiderio dederis, considerat Dominus. Gn. 4.a. Respexit Dominus ad Abel et ad munera eius.

^marg.| {p} Victum suum Chrysostomus Nullus dicat, non possum facere. Potes quidem, non es illa vidua pauperior, non es illa iustior.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Mc. Capitulum 12), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 04/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=56&chapitre=56_12)

Signaler un complément d'information

Notes :

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 12

<56. Marci evangelium>

Capitulum 12