Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Hugo de Sancto Caro

Biblia communis

Capitulum 15

Numérotation du verset Mc. 15,1

Et confestim mane facto¹

¹ facto Ω^H Ω^S ] om. ω 1 Ω^F Ω^V Li447 Li447@ Rusch Weber

consilium facientes summi sacerdotes cum senioribus et scribis et universo concilio² vincientes Iesum

² concilio Li447 ] consilio Li447@

duxerunt et tradiderunt Pilato.

Numérotation du verset Mc. 15,2

³ Et interrogavit eum Pilatus: Tu es rex Iudeorum?

³ Hic incipit capitulum 15: Ω^H Ω^F Ω^S Ω^V

At ille respondens ait illi: Tu dicis.

Numérotation du verset Mc. 15,3

Et accusabant eum summi sacerdotes in multis.

Numérotation du verset Mc. 15,4

Pilatus autem rursum⁴ interrogabat⁵ eum dicens: Non respondes quicquam? Vides⁶ in quantis⁷ te accusant.

⁴ rursum Li447@ Rusch Weber ] rursus ω 1 Ω^HΩ^FΩ^S |

⁵ interrogabat Weber (Z P ) Ф Ω^H Ω^S Li447@ ] interrogavit ω 1 Ω^F Ω^J Ω^L Rusch Weber |

⁶ Vides Ω^F Ω^S Li447 Li447@ ] Vide CorS2 ω 1 Ω^J Ω^L Rusch Weber , videns CorS2 ( al. VIDENS ACCUSA<N>T interrogative) |

⁷ quantis ω 1 Ω^H Ω^F Ω^J Ω^L Ω^S Mt366@ Rusch Weber ] quantum Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 15,5

Iesus autem⁸ amplius nihil respondit

⁸ autem ω 1 Ω^HΩ^F Rusch Clementina Weber ] om.Wordsworth (P9389) Ω^S

ita ut miraretur Pilatus.

Numérotation du verset Mc. 15,6

Per diem autem festum solebat dimittere eis⁹ unum vinctum¹⁰ quemcumque petissent¹¹.

⁹ solebat dimittere Ω^H Ω^S Clementina ] inv. ω 1 Ω^M Li447 Li447@ Rusch Weber, mutil. Ω^F | eis Ω^H Ω^S] illis Wordsworth (L) ω 1 Ω^M Ω^F Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Clementina Weber , om. Z Wordsworth (T*) Rusch |

¹⁰ vinctum Wordsworth (R) Ω^H Ω^S ] ex vinctis ω 1 Ω^M Ω^F Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber |

¹¹ petissent ω 1 Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Ω^JΩ^L Clementina Weber ] voluissent Ω^H |

Numérotation du verset Mc. 15,7

Erat autem qui dicebatur Barabbas qui cum seditiosis vinctus erat¹² et*¹³ qui in seditione fecerat homicidium.

¹² vinctus erat Ω^H Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. ω 1 Ω^J Ω^L Weber |

¹³ et Ω^H Ω^S] om. ω¹ Rusch Weber etc., mutil. Ω^F |

Numérotation du verset Mc. 15,8

Et cum ascendisset turba cepit rogare sicut semper faciebant illi¹⁴.

¹⁴ faciebant ill’ Ω^H, faciebant illi Ω^S3] faciebant illis Ω^S*, faciebant illum Ω^S* ( coniec. ), mutil. Ω^F, faciebat illis ω 1 Ω^M Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Clementina Weber

Numérotation du verset Mc. 15,9

Pilatus autem¹⁵ respondit eis et dixit: Vultis dimittam vobis regem Iudeorum?

¹⁵ autem ω 1 Ω^F Ω^S Ω^J Ω^L Li447 Rusch Weber ] ergo Li447@

Numérotation du verset Mc. 15,10

Sciebat enim quod per invidiam tradidissent eum summi sacerdotes.

Numérotation du verset Mc. 15,11

Pontifices autem¹⁶ concitaverunt turbam ut magis Barabbam¹⁷

¹⁶ autem ω 1 Ω^H Ω^F Ω^L Ω^S Li447@ Clementina ] vero Ω^J Li447 |

¹⁷ Barabbam] Barbaram cacogr. Li447@ |

dimitteret eis.

Numérotation du verset Mc. 15,12

Pilatus autem iterum respondens ait illis¹⁸: Quid ergo vultis faciam regi Iudeorum?

¹⁸ illis ω 1 Ω^H Ω^F Ω^S Ω^L Li447@ Clementina ] eis Ω^J

Numérotation du verset Mc. 15,13

At illi iterum clamaverunt¹⁹: Crucifige eum.

¹⁹ iterum clamaverunt ω 1 Ω^H Ω^F Ω^J Ω^L Rusch Weber ] inv. Ω^S, clamaverunt Li447 Li447@

Numérotation du verset Mc. 15,14

Pilatus autem²⁰

²⁰ autem Ω^H Ω^FΩ^S Li447 Li447@ ] vero ω 1 Ω^J Ω^L Rusch Clementina Weber

dicebat eis²¹: Quid enim mali fecit?

²¹ eis ω 1 Ω^M Ω^H Ω^F Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber ] illis Rusch Clementina

At illi magis clamabant: Crucifige eum.

Numérotation du verset Mc. 15,15

Pilatus autem volens satisfacere populo²² dimisit illis Barabban

²² satisfacere populo Ω^H Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. ω 1 Ω^M Ω^J Ω^L Clementina Weber

et tradidit eis²³ Iesum flagellis cesum

²³ eis Z Ф Ω^H Ω^FΩ^S] om. ω 1 Ω^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

ut crucifigeretur.

Numérotation du verset Mc. 15,16

Milites autem duxerunt eum intro²⁴ in atrium pretorii et convocant totam cohortem

²⁴ intro ω 1 Ω^M Ω^H Ω^F Ω^J Ω^LΩ^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] om. Weber ( A M P G ) Clementina

Numérotation du verset Mc. 15,17

et induunt eum purpura

et imponunt ei plectentes spineam coronam

Numérotation du verset Mc. 15,18

et ceperunt eum salutare²⁵ dicentes²⁶: Ave rex Iudeorum.

²⁵ eum salutare Ω^H Ω^S] inv. ω 1 Ω^M Ω^F Ω^J Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber |

²⁶ dicentes Ω^H Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] om. ω 1 Ω^M Ω^F Ω^J Ω^L Clementina Weber |

Numérotation du verset Mc. 15,19

Et percutiebant caput eius arundine

et conspuebant eum et ponentes genua adorabant eum.

Numérotation du verset Mc. 15,20

Et postquam illuserunt ei exuerunt eum²⁷ purpura

²⁷ eum Ω^M Ω^H Ω^J Ω^S Li447 Li447@ ] illum ω 1 Ω^F Ω^L Rusch Clementina Weber

et induerunt eum²⁸ vestimentis suis.

²⁸ eum ω 1 Ω^H Ω^S Li447 Li447@ Clementina Weber ] illum Ω^F Ω^J Ω^L Rusch

Et duxerunt eum²⁹ ut crucifigerent eum³⁰.

²⁹ duxerunt eum Ω^S] duxerunt Ω^H, educunt eum Ω^F Li447 Li447@ Rusch, educunt illum ω 1 Ω^M Ω^J Ω^L Clementina Weber |

³⁰ eum ω 1 Ω^M Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Clementina Weber ] illum Ω^F Li447 Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 15,21

Et angariaverunt quempiam

pretereuntem³¹ Simonem Cyreneum venientem de villa patrem Alexandri et Ruffi ut tolleret crucem eius.

³¹ quempiam pretereuntem Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. ω 1 Ω^M Ω^J Ω^L Clementina Weber

Numérotation du verset Mc. 15,22

Et perducunt eum³² in Golgotha locum quod interpretatum est³³* Calvarie locus.

³² eum Ω^M Ω^F Ω^S Li447 Rusch ] om. Li447@ , illum ω¹ Ω^J Ω^L Clementina Weber |

³³ interpr. est Ω^H Ω^FΩ^S] inv. ω 1 Ω^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Clementina Weber |

Numérotation du verset Mc. 15,23

Et dabant ei bibere vinum myrrhatum³⁴

³⁴ vinum – mir. Ω^H Ω^FΩ^S] inv. ω 1 Ω^MΩ^L Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber

et non accepit.

Numérotation du verset Mc. 15,24

Et crucifigentes eum

diviserunt

vestimenta

sua³⁵

³⁵ sua CorS2 (al.) Ω^H Ω^F Ω^S Li447@ Rusch ] eius CorS2 ω 1 Ω^J Ω^L Clementina Weber

et³⁶ mittentes sortem³⁷ super eis quis quid tolleret.

³⁶ et Ω^HΩ^S] om. cett. |

³⁷ mittentes sortem ω 1 Ω^M Ω^H Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] inv. Ω^F, sortem miserunt praem. Ω^H* ( exp.) |

Numérotation du verset Mc. 15,25

Erat autem hora tertia et crucifixerunt eum.

Numérotation du verset Mc. 15,26

Et erat titulus cause eius inscriptus³⁸: Iesus Nazarenus³⁹ Rex Iudeorum.

³⁸ inscriptus Catena Rusch Weber] scriptus Li447@ |

³⁹ Iesus Nazarenus Ω^M Ω^H Ω^S = Io. 19, 19] om. ω 1 Ω^F Clementina Weber |

Numérotation du verset Mc. 15,27

Et cum eo crucifigunt

duos latrones,

unum a dextris⁴⁰

⁴⁰ dextris ω 1 Ω^M Ω^F Ω^S Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Clementina Weber ] + eius Rusch

et unum⁴¹ a sinistris eius⁴².

⁴¹ unum CorS2 Ω^M Ω^F Ω^S Ω^J Li447 Li447@ Rusch ] alium CorS2 (al.) ω¹ Ω^L Clementina Weber |

⁴² eius ω¹ Ω^M Ω^H Ω^S Ω^J Li447 Li447@ Clementina Weber ] om. Ω^F Rusch |

Numérotation du verset Mc. 15,28

Et adimpleta⁴³ est Scriptura^a que dicit: Et cum impiis⁴⁴

⁰ Cf. Is. 53, 12.

⁴³ adimpleta ω 1 Ω^H Ω^J Ω^L Ω^S] impleta Ω^F Li447@ Rusch Clementina Weber |

⁴⁴ impiis CorS2 ( vel) ω 1 Ω^H Ω^F Ω^S ] iniquis ω 1 Li447@ Weber etc. |

deputatus⁴⁵ est.

⁴⁵ deputatus ω 1 Ω^H Ω^FΩ^S Li447@ ] reputatus Ω^L Clementina Weber

Numérotation du verset Mc. 15,29

Et pretereuntes blasphemabant eum moventes capita sua

et dicentes: Vah, qui destruis⁴⁶ templum Dei et in tribus diebus reedificas⁴⁷ illud⁴⁸

⁴⁶ destruis CorS2 Ω^F Ω^J Ω^S Rusch Clementina ] destruit CorS2 (al.) ω¹ Li447@ Ω^L Weber |

⁴⁷ reedificas CorS2 ( vel dep<recan>s coniec.) Ω^F Ω^J Ω^S Rusch Weber ] edificat CorS2* ( [re]edificat interrogative vel deprecans: EDIFICAS coniec. ) ω 1 Ω^L, reedificat CorS2² ( al. interrogative coniec. ) Li447@ |

⁴⁸ illud Ω^H Ω^FΩ^S] om. ω 1 Ω^L Li447@ Weber |

Numérotation du verset Mc. 15,30

salvum fac temetipsum⁴⁹ descendens de cruce.

⁴⁹ temet ipsum ω 1 Ω^F Ω^H Ω^S Ω^L Li447@ Weber ] teipsum Ω^J Rusch Clementina

Numérotation du verset Mc. 15,31

Similiter et summi sacerdotes illudentes⁵⁰ eum⁵¹ ad alterutrum cum scribis dicebant: Alios salvos fecit, seipsum non potest salvum facere?

⁵⁰ illudentes Weber (Z P D) Ω^H Ω^F Ω^J Ω^S Li447 Rusch Clementina ] om. G Li447@ , ludentes ω 1 Ω^L Weber |

⁵¹ eum Ω^HΩ^S] om. ω¹ Ω^J Li447@ Rusch Weber etc., mutil. Ω^F |

Numérotation du verset Mc. 15,32

Christus rex Israel descendat nunc de cruce

ut videamus et credamus.

Et qui cum eo crucifixi erant conviciabantur⁵² ei.

⁵² conviciabantur] , conniciebantur Li447@

Numérotation du verset Mc. 15,33

Et facta hora sexta

tenebre facte sunt super⁵³ totam terram

⁵³ super ω 1 Ω^H Ω^J* ( rubr. cancel. et exp .) Ω^S, mutil. Ω^F] per Ω^M Ω^J² Ω^L Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber

usque in⁵⁴ horam nonam.

⁵⁴ in Weber (M P) ω¹ Ω^M Ω^H Li447 Li447@ Rusch ] ad Ω^S, mutil. Ω^F

Numérotation du verset Mc. 15,34

Et hora nona exclamavit⁵⁵ Iesus voce magna⁵⁶ dicens: Hely Hely lamasabathani⁵⁷?

⁵⁵ exclamavit Li447@ Mt366@ etc.] clamavit Catena (Li447 Mt366) |

⁵⁶ Iesus – voce magna ω¹ Ω^M Ω^H Ω^J Ω^L Ω^S Catena (Li447 Mt366 Mt366@) Clementina Weber] inv. Li447@ Rusch, mutil. Ω^F |

⁵⁷ Hely Hely lamasabathani CorS2 Ω^H Ω^JΩ^S] Heloy Heloy lamazabatani CorS2 ( al. et sic debet esse hic secundum grecum et Ieronymum, sed in Matheo HELY ) ω 1 Li447 Li447@ Rusch, Heloi Heloi lamasabacthani Ω^L, Eloi Eloi lamma sabacthani Clementina , Heloi lama sabacthani Weber |

Quod est interpretatum: Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me⁵⁸?

⁵⁸ dereliquisti me ω¹ Ω^H Li447@ Rusch Weber etc.] inv. Ω^S (hapax)

Numérotation du verset Mc. 15,35

Et quidam de circumstantibus audientes

dicebant: Ecce Eliam vocat⁵⁹.

⁵⁹ vocat ω 1 Ω^H Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber ] + iste Kells Wordsworth (L) Ω^S

Numérotation du verset Mc. 15,36

Currens autem unus

et implens⁶⁰ spongiam aceto

⁶⁰ et implens CorS2 ω 1 Ω^H Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Clementina Weber ] et adimplens Li447@ Mt366 Mt366@, implens CorS2 ( al. non habent ET ) Ω^F Rusch

circumponensque calamo

potum

dabat ei⁶¹

⁶¹ ei ω¹ Ω^F Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Clementina Weber ] illi Li447@

dicens: Sinite, videamus si veniat Elias ad deponendum eum.

Numérotation du verset Mc. 15,37

Iesus autem

emissa voce magna

expiravit.

Numérotation du verset Mc. 15,38

Et velum templi scissum est in duo

a summo⁶² usque deorsum.

⁶² summo ω¹ Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Clementina ] sursum Ω^J Ω^L Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 15,39

Videns autem centurio

qui ex adverso stabat quia sic clamans expirasset ait:

Vere hic homo⁶³ Filius Dei erat.

⁶³ hic homo Ω^H Ω^F Ω^S Rusch Clementina ] inv. ω 1 Li447 Li447@ Ω^J Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 15,40

Erant autem et mulieres de longe aspicientes

inter quas erat Maria Magdalene⁶⁴ et Maria Iacobi Minoris

⁶⁴ Magdalene ω 1 Ω^F Ω^J Ω^L Ω^S Clementina Weber , Magd. Li447 Li447@ ] Magdalena Rusch

et Ioseph mater et⁶⁵ Salome.

⁶⁵ mater et ω 1 Ω^S Li447 Li447@ etc. ] inv. Ω^F, mater Ω^H

Numérotation du verset Mc. 15,41

Et cum essent⁶⁶ in Galilea, sequebantur eum et ministrabant ei,

⁶⁶ essent Ω^F Ω^S Li447 Rusch ] esset ω 1 Ω^J Ω^L Li447@ Clementina Weber

et multe alie⁶⁷ que simul ascenderant cum eo⁶⁸ Hierosolymam.

⁶⁷ multe alie Ω^H Ω^S] inv. ω 1 Ω^F Rusch Clementina Weber |

⁶⁸ ascenderant - cum eo ω 1 Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Clementina Weber |

Numérotation du verset Mc. 15,42

Et cum iam sero

esset factum⁶⁹ quia erat Parasceve quod est ante sabbatum

⁶⁹ esset factum ω¹ Ω^F Ω^L Ω^S Li447 Li447@Rusch Weber ] inv. Ω^J

Numérotation du verset Mc. 15,43

venit Ioseph

ab Arimathia

nobilis

decurio

qui et ipse erat exspectans regnum Dei et audacter introivit ad Pilatum

et petiit corpus Iesu.

Numérotation du verset Mc. 15,44

Pilatus autem mirabatur si iam obiisset. Et accersito centurione interrogavit⁷⁰ eum⁷¹ si iam mortuus esset.

⁷⁰ interrogavit ω 1 Ω^M Ω^HΩ^J Ω^L Ω^F] interrogabat Ω^S |

⁷¹ eum ω¹ Ω^H Ω^S Li447 Li447@ Ω^L Rusch Clementina Weber cum graec.] om. Ω^F Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 15,45

Et cum cognovisset a centurione donavit corpus Iesu Ioseph⁷².

⁷² Iesu Ioseph Ω^H Ω^S] Ihesu Ω^F, Ioseph Ω ω 1 ^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 15,46

Ioseph autem mercatus sindonem

et⁷³ deponens eum involvit sindone⁷⁴ et posuit eum in monumento novo⁷⁵

⁷³ et ω 1 Ω^H Ω^S] mutil. Ω^F |

⁷⁴ sindone ω¹ Ω^F Ω^S Ω^J (sydone) Ω^L Rusch Clementina Weber] in praem. Catena (Li447 Li447@) |

⁷⁵ novo Ω^H Ω^S] om. ω 1 Ω^M Ω^F Ω^J Ω^L Weber |

quod erat excisum in⁷⁶

⁷⁶ in ω 1 Ω^H Ω^FΩ^S ] de Ω^M Ω^J Ω^L Catena (Li447 Li447@) Weber

petra

et advolvit

lapidem

ad ostium monumenti.

Numérotation du verset Mc. 15,47

⁷⁷ Maria autem Magdalene et Maria Ioseph

⁷⁷ Hic incipit capitulum 16: CorS1 Ω^HΩ^JΩ^S ; hic desinit evangelium feriae III in hebdomada sancta in Libro officiorum O. P. (‘Prototype’)

aspiciebant ubi poneretur.

Capitulum 15

Numérotation du verset Mc. 15,1

^marg.| Et confestim mane consilium facientes etc. Istu d dividitur in quinque partes. In prima agitur de Christi ligatione et traditione et accusatione, quia vincantum tradiderunt presidi, in multis accusantes eum. In secunda agitur de Christi adiudicatione ad mortem et multiplici eius illusione, ibi Pilatus autem volens satisfacere In terra agitur de Christi crucifixione et latronum, ac Iudeorum multiplici irrisione, ibi Et postquam illuserunt ei In quarta agitur de Christi expiratione et solis obscuratione, ibi Iesus autem emissa voce In quinta et ultima agitur de officio sepulture, ibi Et cum iam sero esset factum Narrata ergo serie negationis Petri, redit Marcus ad narrationem Dominice passionis et continuatur superiori facto, ibi: Et ceperunt quidam conspuere eum Et sic per totam noctem illuserunt et verberaverunt et etiam sine somno, in quo ostenditur immensitas malitie eorum, qui per totam noctem vigilaverunt ad illudendum et verberandum. Et mane facto ad idem et peius conveniunt. Ier. 9.b. Docuerunt linguam suam loqui mendacium, ut inique agerent, laboraverunt, Prv. 4.c. {6. 120rb} Non dormiunt nisi, cum male fecerint et non capitur somnus ab eis nisi supplantaverint.

^marg.| {g} Et confestim mane Hoc idem mane dicitur Eccl. c.10.c. Ve tibi terra, cuius rex puer est et cuius Principes mane comedunt. Is. 5.c. Ve qui consurgitis mane ad ebrietatem. Illi autem iam ebrii erant. Iob. c.24.c. Mane primo consurgit homicida.

^marg.| {h} Consilium facientes de quo dicit Iacob Gn. 49.a. Simeon et levi vasa iniquitatis, in consilium eorum non veniat anima mea.

^marg.| {i} Cum senioribus et scribis de q uibus Dn. 13.a. Egressa est iniquitas a senioribus iudicibus, qui videbantur regere populum.

^marg.| {k} Vincientes Iesum Ista vinculatio Christi figurata fuit, Iud. 16.e. In Samsone vincanto a Dalila et tradito Philisteis occidendum. Dalila enim situla interpretatur et significat Synagogam, que ad modum situle purum liquorem non retinet, sed quisquilias tantum, Eccles. 21.c. Cor fatui quasi vas confractum et omnem sapientiam non tenebit. Et 27.a. Sicut in percussura cribri remanebit pulvis, sic aporia hominis in cogitatu illius. Samson interpretatur sol eorum: Hic est Christus, qui est verus sol omnium electorum. Mal. ult. 2. Vobis timentibus Deum orietur sol iustitie et sanitas in pennis eius. Samson maxilla asini mille Philisteos prostravit et de eadem fontem aque vive produxit, ita Christus simplici predicatione sua et Apostolorum, demones et Iudeos convicit et sicuti populo fontem doctrine aperuit. Hic tamen ligatus a Dalila traditur Philisteis, id est Christus ligatus a Synagoga traditur gentilibus.

^marg.| {l} Pilato Pilatus os malleatoris interpretatur et significat hereticos, per quos diabolus malleat Ecclesiam. De quo Ier. 50.d. Confractus est et contritus malleus universe terre. Herodes interpretatur glorians in pellibus et significat Iudeos, qui in lege scripta gloriantur: sicut dicit Apostolus Rm. 2.d. Qui gloriaris in lege, per legis prevaricationem Deum inhonoras, Uterque Iesum illuserunt et illuditur adhuc in membris. Et utrisque summi sacerdotes illudendum tradiderunt, quia ipsi sunt in causa utriusque illusionis, propter malum exemplum. Rm. c.2.d. Nomen Dei per vos blasphematur inter gentes etc.

^marg.| {k} Vincientes Glossa Mos erat Iudeis, ut quem morti adiudicassent, vincantum iudici traderent. Et notandum, quod non tunc primo ligaverunt, sed mox comprehensum nocte in horto, ut Io. 18.b. dicit et sic adduxerunt eum ad Annam primum.¹

¹ transatum ; sub. v. 2/m in edd.

Numérotation du verset Mc. 15,2

^marg.| {m} Et interrogavit eum Pilatus etc. Io. c. 18.e. legitur, quod Pilatus Iesum sibi traditum introduxit in domum suam Iudeis non intrantibus pretorium, ne contaminarentur. Cui secreto tunc locutus est Pilatus et postea exivit ad Iudeos ad ostium domus Domino intus remanente et dixit eis Pilatus. Quam accusationem haberent adversus hominem istum, qui dixerunt, nisi malefactor esset, non tradidissemus eum tibi. Introivit ergo Pilatus ad Iesum et ibi locutus est cum eo et egrediens iterum ad Iudeos adduxit Iesum foras et coram Iudeis dixit: Tu es Rex Iudeorum ? Nullum crimen imponens ei, sicut sacerdotes, qui etiam falsos testes contra eum conduxerunt. Quod autem tantum verbo interrogat preses Iesum fecit, ut causam ipsius diligenter examinaret, sicut dicit Iob. 49.c. De seipso: Causam, quam nesciebam, diligentissime investigabam.

^marg.| {n} Tu dicis Non dicit: Ego sum, ne calumniando occasionem daret. Nec dicit: Non sum, quia falsum diceret, sed sic temperat responsum, ut utraque pars elici possit, scilicet tu dicis, quasi dicat: ego non dico, sed tu et ego non nego. Et nota, sacerdoti respondens, dixit: Tu dixisti, ut dicit Mt. 26.f. hic Pilato respondens, ait.

^marg.| {t} Tu dicis Quare hoc ? Hilarius. Quia Sacerdos legem viderat, que Christum futurum predixerat: Pilatus significat gentilitatem, que legis {6.120va} ignara per fidem presentem consecuta est salutem.

Numérotation du verset Mc. 15,3

^marg.| {a} Et accusabant eum etc. Hoc supplet Lc. 23.a. quomodo eum accusabant de doctrina dicentes: Commovit universam gentem, incipiens a Galilea etc. Et quomodo Pilatus audito, quod Galileus esset, misit eum ad Herodem Tetracham Galilee, ne inconsulto eo Galileum hominem iudicaret. Herodes autem remisit eum veste alba indutum, quod est secunda illusio. Prima enim fuit, quando operientes faciem eius et percutientes eum dicebant, Prophetiza, Christe, quis te percussit ?

Numérotation du verset Mc. 15,4

^marg.| {b} Vide in quantis te accusant In tribus maxime accusabant eum. Primo quia se filium Dei faciebat, unde et secundum legem eorum debebat mori. Secundo quia dicebat se esse Regem et omnis talis Cesari contradicit. Tertio, quia prohibebat tributum dari Cesari, hoc tamen, quasi apertum mendacium neglexit Pilatus, qui audierat eum respondisse, Reddite que sunt Cesaris, Cesari, Mt. 22.c. Sed tantum de regno eum quesivit, dicens: Tu es Rex Iudeorum ?

Numérotation du verset Mc. 15,5

^marg.| {c} Iesus autem amplius etc. Glossa Ne crimen diluens a preside dimitteretur et crucis utilitas differretur. Secundo, ut sic ostenderet eos indignos sua collocutione. Tertio, ut suos doceret criminationes et accusationes falsas magis tacendo, quam defendendo esse superandas, Lam. 3.e. Ex ore Altissimi non egredientur neque bona, neque mali, Rm. 12.d. Non defendentes carissimi, sed date locum ire.

^marg.| {d} Ita ut miraretur Chrysostomus Etenim admiratione dignum erat videre silentem eum, qui tot habebat dicere.

^marg.| {e} Pilatus Triplici ratione noluit ei Dominus respondere. Prima fuit, quia, ea in quibus accusabant ipsum, erant manifeste falsa et ideo responsione indigna. Secunda ratio fuit, quia volebat adimplere scripturam, quia de eo erat prophetarum, Is. 53.c. Sicut agnus coram tondente se obmutescet et non aperiet os suum. Tertio, quia noluit impedire suam passionem, ut pretactum est.

Numérotation du verset Mc. 15,8

^marg.| {f} Et cum ascendisset etc. Hieronymus: Idem nomen propter convenientiam soni reputatur Barrabas et Barrabas et tamen Barrabas interpretatur filius magistri, a bar, quod est filius et rabi quod est magister. Barrabas vero filius patris, a bar, quod est filius et abbas quod est pater et significat antichristum, quem Iudei Christo preferent. Unde Io. 8.f. Vos ex patre diabolo estis et voluntatem patris vestri vultis facere.

Numérotation du verset Mc. 15,7
moraliter

^marg.| Barrabas est vetus homo, Iesus novus homo. Uterque ligatus est. Sed ille vinculis peccatorum. Prv. 5.d. Iniquitates sue capiunt impium et funibus peccatorum suorum quisque constringitur. Iste vero ligatus est vinculis preceptorum. Unde Eccles. 6.d. Decor vite est in illa et vincula illius alligatura salutis. Bonus preses laborat solvere novum et dimittere liberum, sed turba clamat pro veteri dimittendo et novo condemnando. Que est ista turba ? Certe mala societas, carnis voluptas, mundi vanitas, demonis iniquitas, propria fatuitas, parentum carnalitas, Ex. 23.a. Non sequeris turbam ad faciendum malum, nec in iudicio plurimorum sententie acquiesces.

Numérotation du verset Mc. 15,10

^marg.| {g} Sciebat enim etc. Chrysostomus: Quare ergo non liberabat eum ? Si dicis, non erat ei tutum dimittere illum, cui imponebatur, quod se regem faciebat. Esto, oportebat ergo oportunitates querere et coniecturas, puta si exercitum colligebat, si pecunias, si arma.

Numérotation du verset Mc. 15,12

^marg.| {h} Pilatus autem etc. Hieronymus: Multas querit Pilatus occasiones, ut Iesum cum benevolentia populi liberaret. Ad minus ponuntur tres ad litteram. Prima est collatio Barrabe. {6. 120vb} Secunda est dilatio sententie. Tertia remotio culpe. Primo enim contulit Barrabam latronem Christo innocenti, ut ex ipsa collatione ostenderet. Christum potius esse dimittendum. Secundo quasi de sententia hesitans, ait: Quid vultis, ut faciam regi Iudeorum ? Tertio culpam ab eo removet dicens: Quid enim fecit ? quasi dicat: nihil. Utinam hoc dicerent Iudices nostri, qui reos absolvunt et innocentes condemnant. Prv. 17.c. Qui iustificat impium et qui condemnat iustum, abominabilis est uterque apud Deum.

Numérotation du verset Mc. 15,14

^marg.| {i} At illi magis clamabant Glossa Insanie sue satisfacientes, non interrogationi respondentes presidis.

^marg.| {k} Crucifige eum simi liter clamas tu, quoties peccas mortaliter, Hbr. 6.a. Rursum crucifigentes in semetipsis filium Dei. Hic est clamor, de quo. Is. 5.b. exspectavi, ut faceret iudicium et ecce clamor et iniquitas.

Numérotation du verset Mc. 15,15

^marg.| {l} Et tradidit etc. Chrysostomus Quare flagellis cesum ? Respondet. Vel gratiam facere volebat, vel iudicii stemma componere, vel Romanis legibus servire, que crucifigendos iubent prius flagellari, ut sic extorqueatur ab eis, si quos in scelere socios habuissent, vel ut Iudei penis illius satiati mortem illius ultra non sitirent. Ipse autem Christus flagellari voluit, ut nos a flagellis liberaret. Unde Is. 53.b. Disciplina pacis nostre super eum.

Numérotation du verset Mc. 15,16

^marg.| {m} Milites autem etc. Hieronymus: dicit, quod obiiciebant Domino, quod usurpasset imperium in populo Iudeorum. Hieronymus: Coram omni populo illusionibus Dominum exponunt exuentes eum vestibus suis et induentes eum chlamyde coccinea, qua reges utuntur, pro diademate imponentes eius capiti coronam spineam, pro sceptro regali calamum, sive arundinem in manu eius dederunt et deinde quasi Regi flectentes genua dicebant ; Ave, Rex Iudeorum et percutiebant caput eius arundine et conspuebant in eum. Et post multas illusiones exuerunt eum chlamyde coccinea et induentes eum vestibus suis, duxerunt eum ad locum crucifixionis.

Numérotation du verset Mc. 15,16
mystice

^marg.| Mystice:Milites, Pilati sunt demones, qui spoliaverunt Iesum vestibus suis, id est Iudeis et induerunt occasionaliter eum chlamyde coccinea, id est gentili Ecclesia, fide passionis rubricata. Rursus ea exuitur et veste sua induitur, quia in fine temporum gentilitate recedente Iudea convertetur. Et hoc est, quod dicitur Romanorum 11.d. Cecitas ex parte contigit in Israel, donec plenitudo gentium intraret et sic omnis Israel salvus fieret.

Numérotation du verset Mc. 15,16
moraliter

^marg.| Moraliter, vero milites Pilati sunt mali Prelati, qui Pilato, id est diabolo militant per avaritiam et rapinam. Hi veste sua Christum exuunt, id est cetum fidelium, quos exemplis malis ei auferunt. Chlamys coccinea, qua Christum induunt, est cetus consanguineorum, quos in Ecclesia instituunt ad eius illusionem et contumeliam. Unde Mi. 3.c. Audite hoc principes domus Iacob et iudices domus Israel, qui abominamini iudicium et omnia recta pervertitis, qui edificatis Sion in sanguinibus, id est Ecclesiam de consanguineis. Sed hoc mirum est, quia eunte ad crucem exuunt eum chlamyde coccinea, quia tales Domini passionibus communicare non volunt, sed de bonis eius ditari et delectari volunt, sicut dicitur Amos 6.b. Bibentes vinum in phialis et optimo unguento delibuti et nihil patiebantur super contritione Ioseph.

Numérotation du verset Mc. 15,17

^marg.| {n} Et imponunt ei plectentes spineam coronam etc. id est sicut per chlamydem coccineam cetus consanguineorum intelligitur, quibus Prelati Christum induunt, eos in Ecclesia instituentes, sic per coronam spineam cetus ambitiosorum et aliorum peccatorum, plus, quam spine congregate pungentium accipitur. Unde 2Rg. 23.a. Prevaricatores quasi spine evellentur universi. Is. 33.b.

^marg.| {6. 121ra} Spine congregate igne comburentur. Caput Christi est Ecclesiastica dignitas, id est locus superior in corpore Christi, quod est Ecclesia. Quid ergo est corona spinea in Christi capite, nisi ambitiosi et avari in Ecclesiastica dignitate ? Et certe tot spinas ponunt Prelati in corona Domini, quot malos constituunt in Ecclesiastica dignitate. Unde sponsa Christi admirans et dolens de tali corona sponsi sui, dicit Ct. 3.d. Egredimini, filie Sion et videte regem Salomonem in diademate, quo coronavit eum mater sua, Beatus Bernardus. Non decet sub spinato capite membrum esse delicatum, quare ergo clerici in capite suo serta de floribus portant in contumeliam Salvatoris ? Is. 28.a. Ve corone superbie ebriis Ephraim et flori decidenti.

Numérotation du verset Mc. 15,18

^marg.| {a} Et ceperunt salutare eum Ista salutatio derisio est. Sic multi eum salutando, id est horas cantando derident, id est blasphemant: Sicut dicit Augustinus. Lingua laudant, vita blasphemant. Eccles. 15.c. Non est speciosa laus in ore peccatoris. Sapientie enim Dei astabit laus in ore fideli. Numquid derisio esset salutare regem, dorso verso ad eum et facie aversa ab eo ? Sic salutatur, id est laudatur Christus a multis. Dorsum habent ad Christum, sed faciem cordis habent aversam, aliud cogitantes et aliud intendentes. Is. 29.d. Populus iste ore suo et labiis suis glorificat me, cor autem eius longe est a me. Ez. 8.f. Ecce in ostio templi Domini inter vestibulum et altare vigintiquinque viri dorsa habentes contra templum Domini et facies ad Orientem et adorabant ad ortum Solis.

Numérotation du verset Mc. 15,19
mystice

^marg.| {b} Et percutiebant caput eius arundine ] Mystice. Caput Christi Deus est, ut dicitur. 1Cor. 11.a. Arundo autem est sacra Scriptura, quia arundine scribitur. Christi ergo caput arundine percutiunt heretici, qui Christi divinitatem negantes, errorem suum auctoritate sacre Scripture defendunt. In faciem eius conspuunt, qui verba contumeliosa de corde maligno in eum, vel in membra eius evomunt. Et irrident hypocrite, qui corde superbo et doloso ante Christum se humiliant: De quibus dicitur Sir. 19.d. Est, qui nequiter se humiliat et plena sunt interiora eius dolo. Propter hanc genuflexionem Iudeorum, qua Dominum irriserunt, non facit Ecclesia in die Parasceves genuflexionem pro ipsis, cum tamen faciat pro Hereticis et paganis. Et hec fuit tertia illusio Christi. Prima siquidem fuit in domo Caiphe summi sacerdotis, quando in eius faciem expuentes et velantes et alapas inferentes dicebant: Prophetiza, Christe, quis est, qui te percussit ? Secunda fuit in domo Herodis, quando induerunt eum veste alba. Tertia fuit hic, scilicet in pretorio iudicis, quando indutus est chlamyde coccinea. Pro hac triplici illusione a fidelibus recompensanda, triplex honor in die Parasceves Domino exhibetur, trina genuflexione et laudum decantatione et hoc in lingua Latina et Greca: Tertia enim lingua, id est Hebraica silebit a laudibus Christi usque in finem seculi et tunc primo solvetur. De qua dicitur, Sir. 28.b. Lingua tertia multos commovit. Verba Greca, que dicit Ecclesia Deum laudando et genuflectendo sunt ἀγίος Agios ὁθέος et Theos, ἰσχύρος Ischryros. Verba latina sunt: Sanctus Deus, Sanctus fortis, Sanctus et immortalis. Significat autem hec triplex illusio Christi triplicem illusionem, qua illuditur. Primo a clericis, hec fuit in domo pontificis. Secundo a laicis Christianis, hec fuit in domo Herodis principis secularis. Tertia ab Hereticis et infidelibus, hec fuit in pretorio iudicis infidelis. Iob. 30.a. Nunc derident me iuniores tempore, quorum non dignabar patres ponere cum canibus gregis mei, quorum virtus manuum mihi erat pro nihilo et vita ipsa putabantur indigni, hoc ad hereticos. Egestate et fame steriles, hoc ad laicos. Et infra. Filii stultorum et ignobilium et in terra penitus non parentes, nunc autem in eorum canticum versus sum, hoc ad clericos.

^marg.| {c} Et postquam illuserunt ei etc. Ecce in pretorio indutus chlamyde coccinea Christus illuditur, vadens ad crucem, suis vestimentis induitur et quid hoc significat, {6. 121rb} nisi quia nobiles et divites Dominum in prosperitate et percipiendis eius beneficiis, quasi boni comites undique circumstant, sed in tribulatione et passione dimittunt. Unde ipsemet dicit in Ps. 16. Proiicientes me nunc circumdederunt me sicut apes et exarserunt sicut ignis in spinis. Eccles. 6.a. Est amicus secundum tempus suum et non permanebit in tempore tribulationis. Econtrario dum fuit in pretorio exutus fuit vestibus suis, sed vadens ad crucem reindutus est illis et quid, nisi quia sancti, qui sunt vestes Domini curias principum et dignitates et delicias fugiunt, sed Dominum crucis martyrio comitantur. In veste aliena illuditur Christus, sed in propria ad crucem ducitur: Et certe, quod hic factum est ad litteram, fit hodie spiritualiter. Chrysostomus Que nobis est cura contumelie, postquam Christus passus est ? Etenim ultimus terminus contumelie erat, quod fiebat ei: Neque enim una particula, sed universum corpus per totum iniurias patiebatur, caput per coronam, manus per arundinem, os per acetum, facies conspuebatur, gene vellebantur.

^marg.| {d} Et educunt illum etc. extr a civitatem. Hbr. 13.c. Exeamus ad eum etc.

^marg.| {e} Et angariaverunt etc.] $mystice

^marg.| Mystice. Per istum Simonem, qui portat crucem Domini in angaria, significantur hypocrite, qui labores multos sustinent in hoc mundo pro laude humana: Sicut dicit Dominus Mt. 6.b. Cum ieiunatis, nolite fieri sicut hypocrite tristes, exterminant enim facies suas, ut appareant hominibus ieiunantes: Amen dico vobis, acceperunt mercedem suam. Beatus Bernardus. Ve portantibus crucem, non sicut salvator suam, sed sicut ille Cyreneus alienam. Amos 9.b. Numquid non ascendere feci Syros de Cyrene ? Crucem igitur alienam portant omnes, qui in hoc mundo non pro Christo, sed pro mundo laborant. Suam portant crucem, qui pro Christo laborant et pro suis excessibus diluendis. Unde Lc. 9.c. Si quis vult venire post me, tollat crucem suam, non alienam et sequatur me. Secundum Hieronymum. Per Simonem significatur Gentilis populus, tum quia Gentilis fuit et quia obediens interpretatur. Et de illo populo dicitur: Populus, quem non cognovi, servivit mihi. Simon igitur crucem Domini portat, quia populus Gentilis fide passionis suscepta passionem pro Christo sustinuit. Et bene dicitur Cyreneus, quod interpretatur, quia obediendo heres Dei et coheres Christi effectus est: Sicut dicitur Rm. 8.c. Si filii sumus et heredes, heredes quidem Dei, coheredes autem Christi. Eph. 2.d. Iam non estis hospites et advene, sed estis cives sanctorum et domestici Dei.

^marg.| {f} Patrem Alexandri et Rufi magn e opinionis.

^marg.| {g} Et perducunt eum in Golgotha locum Golg otha nomen Syrum est et interpretatur Calvarie, ut dicit Hieronymus: Non propter calvitium Ade, quod quidam dicunt ibi sepultum, sed propter decapitationem damnatorum. Adam enim iuxta Hebron sepultus est, ut dicitur Ios. 24. Calvaria autem proprie dicitur os capitis carne et capillis nudatum, quod solet inveniri in sepulchris mortuorum: Sed quia frequenter homines ibi decollabantur et remanebant ibi capita, ideo locus dicebatur Calvaria. Fuit autem significata ista eductio Christi in Golgotha, in lege et ante legem, sicut dicit Hieronymus: Primo per Abel, quem eduxit Cain in agrum, ubi occidit eum. Gn. 4.b. Secundo per Isaac portantem ligna, super quibus immolatus est aries. Gn. 22.a. Tertio per Ioseph, cuius tunica tincta sanguine hedi reportatur ad patrem ipso remanente vivo. Gn. 37.f. Quarto per serpentem eneum suspensum in palo in deserto: Nm. 21.c.

^marg.| {h} Et dabant ei bibere myrrhatum vinum Mt. 27.d. dicitur, cum felle mixtum. Augustinus de concordia quatuor Evangelistarum. Fel posuit Mattheus pro amaritudine et Marcus myrrhatum similiter, utrumque enim amarum est et fel et myrrha. Vel potuit esse, ut utrumque miscuissent et fel et myrrham, ut {6. 121va} amarissimum potum ei darent, quod fuit signum maxime malitie. Etiam dicitur, quod ob hoc portaverunt secum tale vinum, ut pendentes in cruce inde potarent, ut citius morerentur. Vel forte vinum, quod secum tulerunt milites crucifixores propter calorem acuerat et illud dederunt ei, quando dixit: Sitio et significat illud vinum amaritudinem malitie Iudeorum, qua potaverunt eum in cruce sitientem salutem eorum. Unde Beda. Amara vitis amarum vinum propinat Iesu. Et sumit hoc de Ier. 2.d. Quomodo conversa es mihi in pravum vinea aliena. Ps. 68. Dederunt in escam meam fel et in siti mea potaverunt me aceto. Adhuc multi Christo sitienti vinum caritatis, propinant vinum iniquitatis, de quo dicitur Prv. 4. Panem impietatis comedunt et vinum iniquitatis bibunt. Et ideo potabuntur ab ipso in fine vino ire et indignationis, sicut dicitur Apc. 14.b. Hic bibet de vino ire Dei, quod mixtum est mero in calice ire ipsius. Item Apc. 16.d. Date illi calicem vini indignationis ire eius.

^marg.| {a} Et non accepit ut b iberet. Accepit quidem in ore, sed noluit bibere. Unde Mt. 27.d. Cum gustasset, noluit bibere. In quo significatur

Numérotation du verset Mc. 15,mystice

^marg.| Mystice quod amaritudinem mortis gustaverit, sed cito, id est die tertia resurrexit. Unde Ps. 109. De torrente in via bibet, id est in transitu. Significat etiam in hoc, quod non acceperit, quia peccatum, pro quo punitus, est non fecit. Unde Ps. 68. Que non rapui, exolvebam etc.

^marg.| {b} Et crucifigentes eum etc. Io. 19.d. expressius et plenius narrat hanc historiam. Dicit enim, quod secundum numerum militum diviserunt sibi vestimenta Domini, ut unusquisque haberet suam partem, preter tunicam inconsutilem, que non fuit divisa, sed sortita cuius esset. Secundum Beda.m, vestis Domini quadripartita est Ecclesia, per quatuor partes diffusa, Christi nuditate induta, Christi paupertate ditata, Christi morte vivificata. Unde Ez. 37.c. A quatuor ventis veni spiritus et insuffla super interfectos istos et reviviscant. Quod autem tunica inconsutilis non est divisa, sed integra sortita, significat, quod unitas Ecclesiastica erit usque in finem seculi duratura et ita et indivisa et quadripartita est corpore. Quod autem Ecclesia dicatur vestis Christi, dicitur Is. 49.e. Vivit Dominus, quia his omnibus velut ornamento vestieris. Secundum Hieronymum Vestimenta Christi sunt mandata Dei, quibus tegitur corpus eius, quod est Ecclesia. Unde Iob. 29.c. Iustitia indutus sum et vestivi me, sicut vestimento. Quatuor milites, quibus vestimenta distribuuntur, sunt quatuor genera hominum, quibus precepta dominica dantur, scilicet coniugati, viduati, prelati, separati, id est religiosi, quia Christo, vel diabolo militant, quia vita hominis est militia super terram. Iob. 7.a. Unde, 1Tim. 2.a. dicit Apostolus: Labora sicut bonus miles Christi Iesu. Et postea docet, qualiter et in quibus debeamus militare: Nemo militans Deo implicat se secularibus negotiis. Iob. 25.c. Numquid est numerus militum eius ? Per tunicam inconsutilem indivisam significatur unitas caritatis, de qua Eccles. 4.a. Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis. Que recte sorte datur, id est occulte et fine personarum acceptione. Io. 3.a. Spiritus ubi vult spirat et nescis unde veniat, aut quo vadat. Prv. 16.d. Sortes mittuntur in sinum, sed a Domino temperantur.

^marg.| {c} Erat autem hora tertia etc. Io. 19.c. erat autem hora quasi sexta, quomodo ergo dicit Marcus, quod erat hora tertia ? Ad quod dicit Beda., quod utraque hora crucifixus est Dominus, hora tertia linguis Iudeorum, qui peiores et priores in Domini crucifixione et hoc narrat Marcus. Hora sexta fuit crucifixus manibus militum, quod narrat Ioannes. Sed opponit Hieronymus: contra hanc solutionem, quia videtur., quod non possit stare, quia hora sexta facte sunt tenebre usque ad horam nonam, quia cum non possent milites videre, qualiter eum crucifigerent, neque Iudei illusiones facere, quas ei faciebant: Unde non videtur probabile, quod tunc fuerit crucifixus. Ad hoc potest dici, quod Dominus fuit crucifixus inter tertiam et sextam a militibus et a Iudeis et potest ab utroque extremorum in diversis respectibus nominari. Verbi gratia. Si aliqua seditio fieret in civitate inter tertiam et sextam, si quereretur ab aliquo, qui interfuit principio, quando fuit facta hec seditio, responderet, hora tertia, alius qui interfuisset fini, {6. 121vb} diceret hora sexta et uterque verum diceret: Ita est hic et hoc innuit Ioannes, qui non dicit precise hora sexta, sed hora quasi sexta. Et quod Marcus simpliciter dicit, hora tertia, debet intelligi quasi tertia, tamen dicit tertia simpliciter, quia crucifixionem linguarum Iudeorum voluit comprehendere simul. Inde est, quod in Ecclesiis cathedralibus Missa maior de Domini passione celebratur inter tertiam et sextam et si forte aliquo casu preveniatur hora, debet dici tertia ante Missam. Sequitur.

^marg.| {d} Et erat titulus cause eius inscriptus : rex Iudeorum. Titulus dicitur quia continet causam crucifixionis eius, id est rex Iudeorum. Hec enim fuit precipua causa crucifixionis eius, quia dicebat se regem. Iudeorum. Alius etiam dicitur titulus esse, qui, scilicet indicat triumphum Christi et causam triumphi. Per hoc enim, quod dicitur: Rex Iudeorum, ostenditur, quod nec in morte perdidit regnum et dominium Iudeorum, immo magis acquisivit. Unde dicitur titulus triumphalis. Hieronymus: enim super illum Ps. 58. Eripe me Domine de inimicis meis etc. distinguit triplicem titulum, scilicet memorialem, preconialem, triumphalem. Memorialis est, ut epitaphia, que fiunt super tumulos mortuorum. Et dicitur memorialis, quia fit in memoriam eorum, ut oretur pro eis. Preconialis titulus est, qui solet scribi in portis civitatum, vel in liminibus domorum in laudem et preconium civitatum, vel domorum, ut civitas solis. Is. 19.c. ut domus Iulii et huiusmodi. Titulus triumphalis est, qui continet causam et ordinem triumphi, qui solet describi in arcubus, quod antiquitus solebat fieri et describebatur causa et ordo triumphi et illa scriptura dicebatur titulus triumphalis. Talis fuit iste titulus, de quo prophetavit Is. 19.c. Erit altare in medio Egypti, id est crux in medio mundi et titulus Domini iuxta terminum eius. Erat autem scriptus tribus linguis, scilicet Latina, Greca et Hebraica, quia he tres super alias excellebant. Greca propter sapientiam Grecorum. Latina propter potentiam Romanorum: Hebraica propter religionem et clementiam Iudeorum et ut omnes, qui erant tunc simul possent legere et ut pro omnibus pati et omnibus dominari ostenderetur. Unde Pilatus dixit: Quod scripsi, scripsi, id est indelebilem titulum apposui, quia indelebilis est memoria eius. Prv. 10.b. Memoria iusti cum laudibus.

^marg.| {e} Et cum eo etc.] $mystice

^marg.| Mystice: Duo latrones, sunt duo populi, qui seipsos Deo furati sunt, inter quod Iesus crucifigitur, quia pro salute utriusque populi mortuus est Christus. Sed alter in cruce penitet et confitetur, id est populus Gentilis, alter adhuc blasphemus remanet et incredulus, id est populus Iudaicus. Unde Habac. 3.a. In medio duorum animalium cognosceris, id est in medio duorum latronum. Vel secundum Augustinum, per duos latrones significatur genus humanum in cruce presentis miserie positum. Sed alter est a dextris et alter a sinistris, quia altera pars hominum pro terrenis patitur, altera pro eternis. Unde Mt. 24.d. Duo erunt in agro, id est in labore mundi, unus assumetur et alter relinquetur. Prv. 4.d. Vias, que a dextris sunt, novit Dominus, perverse autem, que a sinistris sunt. Moraliter autem, quod Dominus in medio crucifixorum est crucifixus, significat, quod in medio penitentium est agenda penitentia, inter disciplinatos disciplina servanda: Aliter enim lesionem et scandalum aliorum et periculum proprium non effugiemus. Unde Sen. Nihil tam fugiendum, quam dissimilium societas. Eccles. 27.b. Volatilia ad sibi similia conveniunt et veritas ad eos, qui operantur, eam revertetur. Quod autem duo crucifixi sunt cum Domino, significat, quod nobiscum debemus duos latrones crucifigere, id est mundum et carnem: Sicut docet Apostol. Gal. 5.d. Qui Christi sunt carnem suam crucifixerunt cum vitiis mundi et concupiscentiis carnis. Latro dexter caro est, cui spiritus crucifixus cum ea compatiendo, id est consolando salutem promittit, dicens: Hodie mecum eris in Paradiso, id est cito transibit passio tua et pro ea eternaliter remuneraberis in celo, 2Cor. 4.d. Id quod in presenti est momentaneum etc. Latro sinister est mundus, qui Christo crucifixo, id est membris eius Christi crucem portantibus insultare non cessat. Sicut dicitur Iob. 12.a. Deridetur iusti simplicitas. Igitur tres cruces hic insinuantur. Crux carnis, crux mundi, crux spiritus in medio est. Crux carnis est penitentialis disciplina: Cuius quatuor sunt brachia: {6. 122ra} Δ Vestis asperitas, victus tenuitas, vigiliarum instantia, disciplinarum frequentia. Crux mundi, est contemptus mundi: Cuius quatuor sunt brachia. Primum assidua mortis cogitatio. Hieronymus: Facile contemnit omnia, qui se semper cogitat moriturum. Secundum cogitatio brevitatis et vanitatis deliciarum mundi. Na. 3.b. Qui viderit te, resiliet a te. Tertium est consideratio miseriarum et erumnarum mundi. Hieronymus: Cum mundus tot calamitates ingeminat, quid aliud, nisi ut fugiatur clamat ? Quartum est contemplatio eternitatis, vel tormentorum, vel gaudiorum, quod super omnia mortificat amorem mundi. Unde Paulus postquam raptus fuit ad tertium celum dixit: Mihi mundus crucifixus est et ego mundo. Crux spiritus, est bona conversatio: Cuius quatuor brachia sunt. Obedientia ad superiores, caritas ad inferiores, humilitas in prosperitate, patientia in adversitate, de qua dicitur Eph. 3.d. In caritate radicati et fundati, ut possitis comprehendere cum omnibus sanctis, que sit longitudo, latitudo, sublimitas et profundum.

^marg.| {a} Et impleta est scriptura Is. 53.d. Et cum iniquis reputatus est.

^marg.| {b} Vah inte riectio insultantis et exultantis. Iob. 39.c. Cum audierit sonitum buccine, dicit vah. Ier. 5.b. Saturavi eos et mechati sunt.

^marg.| {c} Qui destruis templum 1Cor . 3.d. Si quis violaverit templum Dei, disperdet illum Deus, templum enim Dei sanctum est, quod estis vos.

^marg.| {d} Et in tribus diebus reedificas Tres dies reedificationis templi spiritualis, sunt tres partes penitentie: Contritio, confessio, satisfactio, de quibus Lc. 13.g. Ecce eiicio demonia et sanitates perficio hodie et cras et tertia die consumor. Templum Hieronymus: Fatuus populus concordat voci falsorum testium: De quibus Mt. 26.f. Novissime venerunt duo falsi testes et dixerunt: Hic dicit: Possum destruere templum Dei et post triduum reedificare illud. Notatur autem in hac serie triplex Christi improperium: Et a tribus. A pretereuntibus, a latronibus et a sacerdotibus, id est a laicis et clericis et Prelatis, qui latrones dicuntur. Is. 1.f. Principes tui infideles socii furum. De omnibus his dicitur in Ps. 68. Improperia improperantium tibi ceciderunt super me. Et ex circumstantiis eorum triplex inconstantia notatur, id est operis, cordis et oris. Operis, ibi: Pretereuntes Cordis, ibi Moventes capita Oris, ibi Et dicentes Chrysostomus: Super hoc legamus, multum enim lucrum est et magna utilitas.

^marg.| {e} Salvum fac teipsum descendens de Cruce Cred o, quod a diabolo suggestum est eis, ut hoc modo illuderent ei et irriderent eum, ut sic per eorum illusionem de cruce descenderet, nec tamen salvaretur genus humanum. Cognoverat enim iam crucis mysterium, quod prius fuit ei occultum, quando mortem Christi persuasit. Sed Dominus non acquievit eorum illusioni, neque de cruce descendit, docens in tribulatione perseverantiam. De cruce

^marg.| Beatus Bernardus.: Immo si rex Israel est, titulum regni non deserat.

^marg.| {f} Alios salvos fecit Hoc verum dicunt nolentes tamen, quia multos salvos fecit a culpa et a pena, quia ad hoc venerat et ob hoc nomen habet Iesus, id est Salvator. Mt. 1.d. Vocabis nomen eius Iesum. ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum.

^marg.| {g} Seipsum non potest salvum facere Si d e salute a culpa intelligunt, verum dicunt, quia qui peccare non potuit, salvari a peccato non potuit. Si de salute a pena intelligunt, plane mentiuntur, quia de morte se suscitavit, ne pateretur, facere potuit. Io. 10.d. Potestatem habeo ponendi eam et potestatem habeo etc.

^marg.| {h} Christus rex Israel descendat nunc de Cruce, ut videamus et credamus Beda. dicit: Fraudulenta promissio, maius fecit surgens de sepulchro, nec tamen credunt.

^marg.| {i} Et qui cum eo crucifixi erant etc. Lc. 23.f. dicit, quod unus latro blasphemabat, dicens: Si tu es Christus, salva teipsum et nos. Alter vero eum redarguit et dicit: Domine, memento mei, dum veneris in regnum tuum. {6. 122rb} Ponit ergo Marcus plurale pro singulari, ut dicit Hieronymus: Vel forte uterque primo blasphemavit, vel corde, vel ore, sed visis signis alter penituit. Dominus autem, non respondit sinistro latroni, dicenti: Si tu es Christus, salva teipsum et nos, dextro vero dicenti: Domine, memento mei, cum veneris in regnum tuum, respondit, dicens: Hodie mecum eris in Paradiso. Sic hodie omnes in Cruce sumus, id est in miseriis et erumnis et infirmitatibus. Sepe a quibusdam rogant et volunt, quidam salvari, ut in presenti gaudeant, hi dicunt cum latrone sinistro: Si tu es Christus, salva teipsum et nos: Non dicunt in futuro, sed modo. Sed quid factum est illi latroni ? Certe nec a cruce presenti liberatus est et crucem eternam invenit post mortem. Ita et hi. Iac. 5.a. Agite nunc divites, plorate et ululate in miseriis vestris, que advenient vobis. Bonus latro, qui se non petit a presenti tribulatione liberari et ideo salutem eternam invenit. Augustinus. Domine, hic ure, hic seca, dummodo in futuro parcas.

^marg.| {k} Et facta hora sexta etc. Nota ndum, quod sol ad meridiem ascendit, deinde usque ad vesperam descendit. Quod ergo Dominus mortuus est, crucifixus in declinatione, ostendit, quia mortuus est pro declinatione, id est pro peccato, ad quod declinaverat homo. Quod autem diluculo resurrexit, ostendit, quod propter iustificationem nostram et quod nos mane, id est statim a peccato resurgere debemus. Unde Apostol. Rm. 4.d. Mortuus est propter peccata nostra et resurrexit propter iustificationem nostram. Item illa hora peccavit Adam, id est post meridiem. Gn. 3.b. Cum audisset vocem Domini Dei deambulantis in Paradiso post meridiem, abscondit se Adam et uxor eius a facie Domini. Iustum ergo fuit, ut eodem tempore ianua Paradisi reseraretur Domino moriente, quo fuerat clausa Adam prevaricante. Et merito sexta hora tenebre fiunt, quia cum homo venerit ad vite perfectionem, que per senarium designatur, tunc ei omnia temporalia, que prius lucida apparebant, tenebrescunt. Unde Amos 8.c. Occidet sol in meridie et tenebrescere faciam terram in die luminis.

^marg.| {l} Tenebre facte sunt Hieronymus: Hic adest Noe inebriatus, ac nudatus celo, ac terra tenebroso pallio tectus et ab homine irrisus, hic stillavit de ligno sanguis. Hic Glossa quatuor facta circa nos adaptat aliis quatuor, que sunt facta circa Christum. Inebriatus est et nudatus et irrisus et pallio filiorum coopertus. Inebriatio fit ex multiplici potione et ideo significat Christi passionum multiplicitatem. Unde cum dicit: Adest Noe inebriatus, id est Christus multipliciter flagellatus. Nudatio Noe, in qua eius pudenda apparuerunt, significat evidentiam ignominiose mortis Christi. Non enim in terra, neque in celo occisus, sed inter celum et terram, id est in aere, ut omnibus appareret opprobrium mortis eius. Et hoc est, quod dicit: Nudatus celo et terra, id est nec in celo, nec in terra, sed in medio crucifixus. Item duo filii eius cooperuerunt pudenda Noe pallio et duo elementa, id est sol et luna retrahentes radios suos, operuerunt ignominiam mortis. Et hoc est, quod dicit: Tenebroso pallio tectus, id est sicut Noe pallio filiorum est tectus, ita Christus solis et lune tenebris obvolutus. Item Noe fuit irrisus a filio suo Cham et Christus a Iudeis. Unde Cham ridet dum membra videt detecta parentis: Iudei risere Dei penam patientis. Hic, id est in cruce stillavit de ligno, id est de latere Christi, qui est lignum vite. Prv. 3.c. Sanguinis. Io. 19.f. nostri redemptoris.

^marg.| {m} Per totam terram supp le Iudeorum, id est per totam Iudeam. Origenes super Exodum ubi adaptat plagas Egypti operibus recreationis dicit, quod sicut per triduum facte sunt tenebre per totam terram Egypti, non tamen in terra Gessen, ubi erant Hebrei, sic per spatium trium horarum facte sunt tenebre per totam Iudeam et non alibi. Hoc ita visum est Origeni, quia si in terra gentilium tam mirandum aliquid contigisset, { 122va } illud in eorum scriptis relictum fuisset. Sed in historiis dicitur contrarium quia Athenienses, visis tenebris, quesierunt causam: Et respondit Dionysius quia aut elementa patiebantur aut Deus nature vim patiebatur, unde aram ignoto Deo construxerunt. Tunc enim non potuit fieri eclipsis, quia luna plena erat et eclipsis non fit, nisi in ortu lune. Preterea eclipsis non durat tantum. Unde Chrysostomus ^a" Non erat eclipsis , tribus enim horis permansit ; eclipsis tantum in una temporis raptione". Unde Hieronymus: Nulli dubium est lunam fuisse plenissimam Pasche tempore et ne forte videretur umbra terre, vel orbis lune soli fuisse oppositus et breves et ferrugineas fecisse tenebras, trium horarum spatium ponitur, ut omnis causantium occasio tolleretur. Et dicit Hieronymus: Compatiuntur elementa conditori suo, refugit sol, quia non potest videre mortem Christi, collaborat laboranti et blasphemantibus sue lucis beneficium subtrahit. Omnis creatura compatitur Christo morienti, sol obscuratur, terra movetur, petre scinduntur, velum templi dividitur in duas partes, sepulchra aperiuntur, solus miser homo non compatitur, pro quo solo Christus patitur. Amos 6.b. Et nihil compatiebantur super contritione Ioseph. De his tenebris dicit Iob. 5.c. Per diem incurrent tenebras et quasi in nocte sic palpabunt in meridie. Ioel. ult. c. Sol et Luna obtenebrati sunt et stelle retraxerunt lumen suum. Amos 8.c. Occidet sol in meridie et tenebrescere faciam terram in die luminis.

^a Fons: CHRYSOSTOMUS , In Mt., hom. 88 (Mt. 27, 45), Burgundionis versio, BAV, Vat. lat. 383, f. 272va : «Quod enim non erat eclipsis , id est defectio, scilicet ira et angustia non hinc manifestum solum erat et istud et a tempore manifestum est. Tribus enim horis permansit eclipsis que in uno (!) fit temporis reptatione {fluxu}. Et sciunt hoc qui hanc quandoque consideraverunt. Etenim et in generatione nostra contigit ».
<cuius fons> CHRYSOSTOMUS , In Mt., hom. 88 (89), § 1, PG 58, 775.49-10 : « Ὅτι γὰρ οὐκ ἦν ἔκλειψις , ἀλλ’ ὀργή τε καὶ ἀγανάκτησις, οὐκ ἐντεῦθεν μόνον δῆλον ἦν, (50) ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τοῦ καιροῦ · τρεῖς γὰρ ὥρας παρέμεινεν· ἡ δὲ ἔκλειψις ἐν μιᾷ γίνεται καιροῦ ῥοπῇ · καὶ ἴσασιν οἱ ταύτην τεθεαμένοι· καὶ γὰρ καὶ ἐπὶ τῆς γενεᾶς τῆς ἡμετέρας συνέβη». [MM2020]

^marg.| Sequitur.{a} Et hora nona exclamavit Iesus voce magna Hieronymus: Hora nona mori voluit, ut ostenderet per mortem suam novem Angelorum ordines reparari.

^marg.| {b} Exclamavit pre dolore magno, in quo et veritas humanitatis et virtus ostenditur divinitatis. Si enim esset purus homo in morte, fortiter clamare non posset. Hbr. 5.b. Cum clamore valido et lacrimis exauditus est. Et est forma penitentis, qui moritur peccato per contritionem, clamat per confessionem et plorat per satisfactionem et sic exauditur. Os. 12.c. Directus est Iacob cum Angelo etc.

^marg.| {c} Ut quid dereliquisti me id est passioni et morti exposuisti ? Vel quid dereliquisti me id est cur meos, id est Apostolos me relinquere permisisti: Et exprimit hic Dominus statum et mentem tentati et tribulati, qui dum est in tribulatione, putat se a Deo derelictum, cum tamen Dominus propior sit homini, quem videt in tribulatione. Unde Ps. 90. Cum ipso sum in tribulatione. Is. 43.a. Cum transieris per aquas, flumina non operient te. Derelinquit autem Dominus amicos suos, id est tribulationibus exponit ad tempus, ut in eternum misereatur: Sicut dicitur Is. 54.b. Ad punctum in momento dereliqui te et in miserationibus multis congregabo te. Item Is. 40.c. In indignatione mea percussi te et in reconciliatione mea misertus sum tui, quasi dicat: iuste exposui, sed misericorditer liberavi. Dicitur autem, quod Dominus in cruce, antequam moreretur, dicit centum quinquaginta versus psalterii, id est a vicesimoprimo psalmo, scilicet Deus, Deus meus, respice in me etc. usque ad illum versum: In manus tuas commendo spiritum meum. Et hoc in commendationem psalmorum, qui hoc numero continentur. Sequitur.

^marg.| {d} Ecce Eliam vocat. Hieronymus: Non omnes, sed quosdam arbitror fuisse de Romanis militibus, qui nescientes proprietatem idiomatis Hebraici putaverunt, quod vocaret in auxilium Eliam. Vel forte Iudei more solito verbum Domini pervertentes imposuerunt ei, quod Eliam vocaret in auxilium, quasi minor ipso. Et significat quamplures in Ecclesia nomine existentes, qui audita perverse recitant: De quibus dicit Eccl. 11.d. Bona in mala convertens insidiatur et in electis ponit maculam.

^marg.| {e} Currens autem unus etc. Io. 19.f. plenius narrat hoc. Dicit enim sic: Postea sciens Iesus, quia omnia consummata sunt, ut consummaretur scriptura, dicit: Sitio. Vas autem erat positum aceto plenum, ad illud cucurrit unus de militibus audito, quod dixerat: Sitio. Et quia in alto erat Dominus, nec poterat ei miles ille propinare in manu, ideo accepit arundinem et in summitate ligavit hyssopum et hyssopo circumposuit spongiam aceto plenam et sic propinavit {6. 122vb} ei. Est autem spongia mollis et cavernosa munda arrepta. Unde Martialis. Tonsorem capiti non est adhibere necesse, Radere te melius spongia sola potest. Significat autem arreptus cetum malorum, qui festinant currere in infernum male vivendo. Unde Prv. 1.b. Prohibe pedem tuum a semitis peccatorum, pedes enim illorum ad malum currunt et festinant, ut effundant sanguinem. Per spongiam cavernosam significantur corda malorum iniqua et dolosa: Per hyssopum, que est herba humilis et purgat pectus, significatur Christi humilitas. Unde Ps. 50. Asperges me, Domine, hyssopo et mundabor. Recte igitur hyssopo spongia circumponitur, quia dolosis et cavernosis hominibus Christus humilis undique et ubique circumdatur. Unde Ps. 21. dicit. Circumdederunt me vituli multi, tauri pingues obsederunt me. Per hoc autem, quod arundini utrumque apponitur, id est spongia et hyssopus, significatur, quod sacra Scriptura, que nomine arundinis designatur, utrumque continet et Christi humilitatem et iniquorum circumventionem. Sap. 2.c. Circumveniamus virum iustum, quoniam inutilis est nobis. Significatur etiam, per hoc, quod spongiam arundini apponunt, quod multi ad sanctam Scripturam falsam apponunt. Unde Is. 1.f. Caupones tui miscent aquam vino. Augustinus in libro de quatuor virtutibus. Ligno suspenditur, qui erigit elisos, aceto potatur fons vite, disciplina ceditur, vita moritur, ad tempus vita morti traditur, ut mors in eterna vita moriatur. Et hoc est, quod dicitur, 1Cor. 15.g. Absorpta est mors in victoria. Os. 13.d. Ero mors tua, o mors. Versus. Sputa, flagella, mine, crux, clavi, lancea, spine: Felici fine, nostre sunt meta ruine. Sequitur.

^marg.| {f} Iesus autem etc. Lc. 23.f. dicit, que fuerit illa vox magna: Hec, scilicet Pater, in manus tuas commendo spiritum meum. Hoc dicto, inclinato capite tradidit spiritum, ut dicitur Io. 19.f. Quatuor meruit Christus morte sua: Incorruptionem sue carnis. Declarationem sui nominis. Accelerationem sue rationis. Dignitatem iudicandi. Et revera magna fuit vox illa, quia magna ostendit. In hoc enim, quid faciendum sit nobis in omni periculo tentationis et in ipso articulo mortis edocuit bonus magister: Tunc enim pater vocandus est, tunc ei filiali amore medullitus adherendum est, tunc potissimum ei spiritus commendandus est, quia tunc maxime demones circa nos tamquam leones rugientes circumeunt preparati ad escam, sicut dicitur Eccl. 51.a. Sed quomodo tunc patrem vocabit, qui numquam vixit ut filius ? Nec tamen adhuc respuit audire, immo monet clamare, Ier. 3.b. Frons mulieris meretricis facta est tibi, erubescere noluisti, scilicet in vita tua, ergo saltem amodo voca me pater meus, dux virginitatis mee tu es. In manus Dei commendat spiritum suum, qui se totum ponit in voluntate eius. Sic claustrales spiritum suum, id est voluntatem et sensum suum ponunt et commendant in manus Prelati, quando profitentur, nec debent sumere usque in diem resurrectionis, exemplo Domini. Sap. 3.a. Sanctorum anime in manu Dei sunt et non tanget illos tormentum mortis, visi sunt oculis insipientium mori, illi autem sunt in pace. Claustrales ergo, qui volunt facere suam voluntatem et sequi suum sensum, aut numquam deposuerunt spiritum suum et mendaces inveniuntur, aut Christi preveniunt resurrectionem et Antichristi sunt.

^marg.| {g} Et velum templi etc. ad litteram, velum exterius, quod appensum erat in introitu templi, scissum fuit Domino moriente, ut dicit Remigius. Item velum interius, quod erat appensum inter sancta et sancta sanctorum similiter fuit scissum, ut dicit Hieroe. [

Numérotation du verset Mc. 15,mystice

^marg.| Mystice: Veli exterioris scissio intelligitur enigmatice cognitionis evacuatio, que erit quando facies Dei, nunc velata, nobis revelabitur. Unde 1Cor. 13.c. Cum venerit, quod perfectum est, evacuabitur, quod ex parte est. Interius vero veli scissio est Iudaice excecationis terminatio, que in parte facta est post resurrectionem per Apost. predicationem et plenius fiet, in fine per Eliam et Enoch. Item duo vela, duo sunt testamenta. Utrumque divisum est in duas partes, id est in sensum litteralem et spiritualem, qui prius permixti fuerant, sed post per Christum et Apostolos et alios sanctos expositores discreti fuerunt. {6. 123ra} Prius enim erat calix sacre Scripture in manu Domini plenus mixto, id est littera et spiritu, sed post passionem inclinavit ex hoc in hoc, id est ex veteri expressit novum, sicut mel ex favo, fex autem, que non est exinanita, remansit Iudeis, quam bibunt adhuc et nos bibimus vinum merum. Item duo vela, duorum peccatorum genera sunt, spiritualia et carnalia. Velum interius significat peccata spiritualia, velum exterius, peccata carnalia, quorum utrumque velat in nobis faciem anime, ut non possit videre veritatem. Unde clamat Ps. “Revela oculos meos et considerabo mirabilia de lege tua”. Utrumque velum dividitur in culpam et penam, dum culpa tollitur per gratiam et pena deletur per penitentiam. Item velum utrumque dividitur, cum totum malum, quod in nobis est, nobis attribuimus et totum bonum, quod habemus, Deo attribuimus. Terre motus significat terreni populi, id est Iudaici motum, qui movendus et dispergendus erat inter gentes: Sicut dicitur Is. 24.a. Ecce Dominus nudabit terram et dissipabit eam, evertet et affliget eius faciem et disperget habitatores eius. Petre scisse sunt, id est corda dura ad penitentiam scissa: De quo Ioel. 2.c. Scindite corda vestra et non vestimenta vestra. Monumenta aperta sunt, id est peccata in confessione revelata.

^marg.| {a} Videns autem Centurio . Centurio est miles habens centum in potestate et significat peccatorem, qui videns tormentum Dominice Passionis, compungitur ad timorem et Dei glorificationem. Unde Is. 19.c. Erit terra Iuda, id est Christus, Egypto in pavorem, id est peccatori. Lam. 3.c. Memoria memor ero et tabescet in me anima mea.

^marg.| {b} Vere homo etc. Hominem et Deum confitetur. Centurio audito clamore Iesu. Habac. 3.a. Domine, auditum tuum audivi et timui, in medio duorum animalium, id est duorum latronum cognosceris. Valde ergo est surdus, qui audita lectione Dominice Passionis, nec timorem concipit, nec glorificationem. Is. 42.d. Surdi audite et ceci intuemini et quis cecus, nisi servus meus et quis surdus, nisi ad quem misi nuntios meos ?

^marg.| {c} Erant autem etc. Io. 19.e. dicit mulieres iuxta Crucem Domini stetisse. Mt. 27.f. et Lc. 23.g. et Marcus hic, dicunt eas a longe stetisse. Ad hoc dicit Augustinus: Tanto intervallo aberant, ut et iuxta dici possent, quia presto erant in conspectu eorum et longe in comparatione turbe propinquioris. Vel forte primo fuerunt prope cum beata Virgine existentes, quando Dominus commendavit eam Ioanni et postea longius recesserunt a turba, ut melius possent videre, que fiebant Iesu. Chrysostomus Discipuli fugerunt, iste affuerunt et omnia consideraverunt, qualiter clamavit, qualiter expiravit, qualiter petre scisse sunt.

^marg.| {d} Et Maria Iacobi minoris etc. ad d ifferentiam Iacobi Zebedei, qui inter primos Apostolos vocatus est et electus a Domino.

^marg.| {e} Et Salome Mari a Salome dicitur filia Salome, mater Ioannis et Iacobi. Maria Iacobi et Ioseph mater, est Maria Cleophe, id est filia Cleophe. Unde Versus. Et Ioachim Cleophe Salome tres Anna Marias: Quas iunxerat Ioseph Alpheo Zebedeo. Hec unius mater est, hec quatuor illa duorum.

^marg.| {f} Et cum esset etc. Glossa: Mos erat, ut mulieres preceptoribus de substantia sua ministrarent.

Numérotation du verset Mc. 15,moraliter

^marg.| Mulieres iste, que Christum secute sunt et ei necessaria ministrabant, significant Prelatos, qui ideo mulieres dicuntur in sacra Scriptura, quia matrum et nutricum spiritualium debent habere officium et affectum, atque sollicitudinem, sicut ille, qui dicit: Facti sumus parvuli in medio vestrum, tamquam si nutrix foveat filios suos. 1Th. 2.b. Debent etiam esse ministri totius Ecclesie Christi. 1Cor. 4.a. Sic nos existimet homo, ut ministros Christi. Debent etiam sequi Iesum euntem ad passionem, per compassionem et imitationem. Mt. 4.d. Venite post me etc. Bene autem dicuntur eum secute a Galilea, id est a mundi volubilitate, quam debent corde relinquere, qui volunt Christum sequi. Inter has mulieres prima nominatur Maria Magdalene. Maria interpretatur illuminata, vel illuminatrix, vel stella maris, vel amarum mare, quia primum oportet eos esse illuminatos, deinde illuminatores: Primo doctos, deinde doctores: Tandem stellas maris, id est in celo fixos, per mare huius mundi {6. 123rb} navigantibus, portum et patriam ostendentes. Ad ultimum debent esse amarum mare, id est tales, ut in ipsos omnia flumina gratiarum et scientiarum influant, nec ipsi redundent per superbiam: Sicut dicit Eccles. 1.b. Omnia flumina intrant mare et mare non redundat. Omnia etiam flumina tentationum et tribulationum debent in ipsos intrare, ita tamen, quod ipsi non redundent, per impatientiam. Item omnia flumina peccatorum aliorum debent in ipsos intrare, per alveum confessionis, ita ut ipsi non redundent per aspernationem confitentium. Magdalena, interpretatur magnifica, premunita, turrensis, defensibilis, que omnia bene conveniunt prelatis. Debent enim esse magnifici, id est magna facientes, non tantum magnidici, id est magna dicentes. Debent etiam esse premuniti, id est pre aliis muniti munitione virtutum. Item debent esse turrenses, id est in turre contemplationis et provisionis et conversationis existentes. Is. 40.b. Super montem excelsum ascende tu, qui evangelizas Sion. Secunda Maria est mater Iacobi et Ioseph. Iacobus interpretatur luctator, supplantator, supplantans festinantem, supplantator consilii: Sic Prelatus debet esse mater omnium luctantium contra carnem, mundum et diabolum et eos supplantantium, hoc est omnium vere penitentium, qui contra carnem luctantur ieiuniis, contra mundum eleemosynis, contra diabolum orationibus et sic festinans, id est diabolus deiicitur et supplantatur et eius consilium dissipatur: Sicut legitur 2Rg. 17.c. Domini nutu dissipatum est consilium Achitophel. Debet etiam Prelatus esse mater Ioseph, id est omnium, qui in seipsis spiritualibus dimensionibus crescunt, vel aliorum generatione, ut sunt doctores et predicatores. Tertia fuit Maria Salome, quod interpretatur pacificans eum, vel retributio eius et significat eos, qui omnia dimittentes pacem fecerunt cum Domino, id est claustrales. Horum omnium, id est penitentium, doctorum, predicatorum, claustralium debet mater esse, quicumque est Prelatus et eos defendere et nutrire. Hoc etiam advertendum est, quod Maria bis nominatur hic, ut duplex amaritudo insinuetur, que debet esse in Prelatis. Prima est amaritudo celi, de qua Ps. 68. Zelus domus tue comedit me. Secunda est amaritudo compassionis, de qua 2Cor. 11.g. Quis infirmatur et ego non infirmor ?

^marg.| {g} Et cum iam sero etc. Post mortem Domini subditur de officio sepulture eius. Secundum enim legem non decebat in patibulis remanere corpora damnatorum in sabbato: Ideo facto vespere Ioseph Christi discipulus, sed occultus, dives et nobilis decurio, id est officio curie administrans, intravit ad presidem et postulavit corpus Dominicum sibi dari, quo obtento diligenter sepelivit in sepulchro novo, quod sibi exciderat in horto suo hora vespertina Parasceve. Est autem Parasceve nomen Grecum et interpretatur preparatio. Unde sextam feriam sic appellabant Iudei, quia ea, que sabbato erant necessaria, preparabant, secundum quod de manna dicitur. Ex. 16.e. In die autem sexta collegerunt cibos duplices, id est duo gomor per singulos homines etc. Sexta die Dominus est crucifixus et mortuus et septima requievit sepultus, sexta die perfecit Deus mundi creationem et septima die requievit ab omni opere, quod patrarat. Parasceve ergo vitam presentem significat, in qua preparari debent necessaria vite future. Unde Prv. 8.a. Vade ad formicam, o piger et considera vias eius et disce sapientiam, que, cum non habeat ducem, nec preceptorem, nec principem, parat estate cibum sibi et congregat in messe, quod comedat. Item Prv. 10.b. Qui congregat in messe, filius sapiens est, qui autem stertit estate, filius confusionis est. Et notandum, quod sexta feria Dominus crucifixus est, septima sepultus, octava resurrexit in gloria: Sic et nos necesse est in hac vita in Cruce penitentie crucifigi et in septima etate, id est post hanc vitam corpus in sepulchris, animas in celo quiescere et gaudere, ut tandem octava etate simul in corpore et anima coniunctis accipiamus coronam et incorruptionem hereditatis eterne.

^marg.| {a} {6. 123va} Et audacter etc. Chrysostomus Qui primitus occultabatur, nunc denique aliquid magnum ausus est. In mortem enim seipsum tradidit hostilitatem omnium suscipiens.

^marg.| {a} Et audacter ] $mystice

^marg.| Mystice. Ioseph ab Arimathia est populus Iudaicus deponens pristinam conversationem, qui in fine temporum accedet ad Pilatum, id est ad populum, qui ore suo calicis malleum miscet et petit corpus Iesu, id est viaticum salutare. Is. 10.e. Si fuerit populus tuus Israel quasi arena maris reliquie etc.

Numérotation du verset Mc. 15,moraliter

^marg.| Ioseph est prelatus, quilibet crescens in virtutibus quantum ad se et quantum ad alios. Nobilis Decurio, id est nobilis Decalogi observantia et intelligentia exspectans regnum Dei, gratia et meritis suffultus. Hic audacter introivit ad Pilatum et petiit corpus Iesu, ut sepeliret, spiritualiter ut liberaret. Pauci sunt, qui ita faciunt, id est qui se opponunt principibus et tyrannis pro Ecclesia, que est corpus Iesu. Unde Ez. 13.a. Quasi vulpes in deserto Prophete tui Israel erant, non ascendisti ex adverso, nec opposuisti te mutum pro domo Israel.

^marg.| {b} Pilatus autem etc. Adhuc sunt multi Pilati, qui mirantur, quando aliquis moritur mundo, cum tamen magis mirandum sit, quod aliquis vivit mundo, cuius amicitia est inimicitia Dei, sicut dicitur Iac. 4.a. Nescitis quia amicitia huius mundi inimica est Deo: Quicumque ergo voluerit esse amicus huius mundi, inimicus Dei constituitur. Sic certe quicumque mundo vult vinere, Deo, qui est vita moritur.

^marg.| {c} Ioseph Nolu it enim ei negare Pilatus, quia ille dives erat et nobilis et notus. Ignotus enim, aut pauper nec accessum posset habere ad presidem, nec corpus Dominicum asportare et quia iustus erat, dignus fuit reponere in sepulchro.

^marg.| {d} Mercatus ] nummo vere humilitatis. Unde Ps. 50. Asperges me, Domine, hyssopo et mundabor.

^marg.| {e} Et posuit etc. novo, ut dicit Mt. 27.g. Quia si in veteri, ubi alius positus fuisset, non ipse Christus, sed alius diceretur resurrexisse. In petra fuit excisum, ne si ex multis lapidibus edificatum esset, suffosso tumuli fundamento ablatus furtim putaretur. Lapidem magnum advolvit ad ostium monumenti, ne posset aperiri sepulchrum sine auxilio multorum testium. Erat autem monumentum Domini, quasi domus rotunda in rupe quadam excisa tante altitudinis, ut homo extenta manu vix tangeret culmen, habens introitum ab Oriente, in parte autem Aquilonari erat locus sepulti corporis de ipsa petra factus, septem pedes habens longitudinis tribus palmis e terra eminens, a parte meridiana omnino patens, unde corpus inferebatur. Marmor autem, in quo monumentum erat excisum, erat colore rubeo et albo permixtum, quod satis bene congruit, quia ipse Dominus et candidus fuit per innocentiam et rubicundus per patientiam. Ct. 5.c. Dilectus meus candidus etc. Monumenti sepulture Domini interfuit Nicodemus, ut dicit Io. 19.g. ferens mixturam myrrhe et aloes quasi libras centum et sicut dicitur linteamina, quibus involutum fuit corpus Iesu in sepulchro, alia a sindone, quam emit Ioseph, ut dicit Marcus. Qui secundum Hieronymum: dicitur Bobotes, id est consiliarius, id est homo magni consilii, quia non acquievit pravo consilio Iudeorum. Traditur etiam, licet non sit authenticum, quod Iudei audita honorificentia sepulture Domini detinuerunt eum in carcere, ubi Domini resurrectionis primus habere meruit visionem. Hic commendatur a duobus, scilicet quia nobilis et quia exspectans regnum Dei. Significat autem, quemlibet iustum, qui Christum involvit in sindone munda, id est in conscientia pura et ponit in monumenti lapidem, id est liberum arbitrium, quod est cordis ostium, spei constantia et fidei firmitate obfirmat.

Numérotation du verset Mc. 15,moraliter

^marg.| Per hoc, quod in sola sindone fuit involutum corpus Dominicum, damnatur dives et preciosa sepultura divitum. Unde Hieronymus: In simplici sepultura Domini condamnatur ambitio divitum, qui nec mortui divitiis carent. Is. 22.c. Quid tu hic, aut quasi, quis hic, quia excidisti tibi hic sepulchrum, excidisti in excelso memoriale tuum in petra diligenter.

^marg.| {f} Maria {6. 123vb} autem Magdalene etc. Marcus breviloquus multa preterit, que alii Evangeliste interserunt, scilicet de corpore Domini de Cruce deposito et in sepulchro reposito. Fere omnes ad propria redierunt, sole mulieres, que ceteris arctius Dominum diligebant, remanserunt, inspicientes ubi corpus poneretur, ut tempore congruo ei possent impendere officium sepulture. Et significant iste mulieres, sicut dicit Beda., animas humiles et devotas et que quanto amplius suam recognoscunt fragilitatem, que per sexum muliebrem designatur, tanto ferventius adherent Domino et ordinem Passionis eius sedula intentione perquirunt et pia diligentia pro suo modulo imitantur in parasceve, id est in vita presenti, que est preparatio ad futuram etc.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Mc. Capitulum 15), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 04/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=56&chapitre=56_15)

Signaler un complément d'information

Notes :

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 15

<56. Marci evangelium>

Capitulum 15