Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Biblia communis

Capitulum 5

Numérotation du verset Dt. 5,1

Vocavitque Moyses omnem Israelem et dixit ad eum audi Israel cerimonias atque iudicia que ego loquor in auribus vestris hodie discite ea et opere complete

Numérotation du verset Dt. 5,2

Dominus Deus noster pepigit nobiscum fedus in Horeb

Numérotation du verset Dt. 5,3

non cum patribus nostris

iniit pactum sed nobis¹ qui impresentiarum sumus et vivimus

¹ nobis] nobiscum Weber

Numérotation du verset Dt. 5,4

facie ad faciem locutus est nobis in monte de medio ignis

Numérotation du verset Dt. 5,5

ego sequester et medius fui

inter Deum² et vos in tempore illo ut annuntiarem vobis verba eius timuistis enim ignem et non ascendistis in montem et ait

² Deum] Dominum Weber

Numérotation du verset Dt. 5,6

ego Dominus Deus tuus qui eduxi te de terra Egypti de domo servitutis

Numérotation du verset Dt. 5,7

non habebis deos alienos

in conspectu meo

Numérotation du verset Dt. 5,8

non facies tibi sculptile nec similitudinem omnium que in celo sunt desuper et que in terra deorsum et que versantur in aquis sub terra

Numérotation du verset Dt. 5,9

non adorabis ea et non coles ego enim sum Dominus Deus tuus

Deus emulator

reddens iniquitatem patrum super filios

in tertiam

et quartam generationem

his

qui oderunt me

Numérotation du verset Dt. 5,10

et faciens

misericordiam in multa millia diligentibus me

et custodientibus

precepta mea

Numérotation du verset Dt. 5,11

non usurpabis nomen Domini

Dei

tui frustra

quia non erit impunitus qui super rem vanam³

³ rem vanam] re vana Weber

nomen eius assumpserit

Numérotation du verset Dt. 5,12

observa diem sabbati

ut sanctifices eum sicut precepit tibi Dominus Deus tuus

Numérotation du verset Dt. 5,13

sex diebus operaberis

et facies omnia opera tua

Numérotation du verset Dt. 5,14

septimus dies sabbati est id est requies Domini Dei tui non facies in eo quicquam

operis

tu et filius tuus et filia

servus et ancilla

et bos

et asinus

et omne iumentum tuum

et peregrinus

qui est intra portas tuas

ut requiescat servus et ancilla tua sicut et tu

Numérotation du verset Dt. 5,15

memento quod et ipse

servieris in Egypto

et eduxerit te

inde Dominus Deus

tuus in manu forti et brachio extento idcirco precepit tibi ut observares diem sabbati

Numérotation du verset Dt. 5,16

honora

patrem tuum et matrem

sicut precepit tibi Dominus Deus tuus

ut longo vivas tempore

et bene sit tibi in terra

quam Dominus Deus tuus daturus est tibi

Numérotation du verset Dt. 5,17

non occides

Numérotation du verset Dt. 5,18

neque mechaberis

Numérotation du verset Dt. 5,19

furtumque non facies

Numérotation du verset Dt. 5,20

nec loqueris contra proximum tuum falsum testimonium

Numérotation du verset Dt. 5,21

non concupisces uxorem proximi tui

non domum non agrum non servum non ancillam non bovem non asinum et universa que illius sunt

Numérotation du verset Dt. 5,22

hec verba locutus est Dominus ad omnem multitudinem

vestram in monte de medio ignis et nubis et caliginis voce magna nihil

addens

amplius et scripsit ea in duabus tabulis

lapideis

quas tradidit mihi

Numérotation du verset Dt. 5,23

vos autem postquam audistis vocem de medio tenebrarum et montem ardere vidistis accessistis ad me omnes principes tribuum et maiores natu atque dixistis

Numérotation du verset Dt. 5,24

ecce ostendit nobis Dominus Deus noster maiestatem et magnitudinem suam vocem enim⁴ eius audivimus de medio ignis et probavimus hodie quod loquente Deo cum homine vixerit homo

⁴ enim] om. Weber

Numérotation du verset Dt. 5,25

cur ergo morimur et devorabit nos ignis hic maximus si enim audierimus ultra vocem Domini Dei nostri moriemur

Numérotation du verset Dt. 5,26

quid est omnis caro ut audiat vocem Dei viventis qui de medio ignis loquitur sicut nos audivimus et possit vivere

Numérotation du verset Dt. 5,27

tu magis accede et audi cuncta que dixerit Dominus Deus noster tibi loquerisque ad nos et nos audientes faciemus ea

Numérotation du verset Dt. 5,28

quod cum audisset Dominus ait ad me audivi vocem verborum populi huius que locuti sunt tibi bene omnia locuti sunt⁵

⁵ locuti sunt] inv. Weber

Numérotation du verset Dt. 5,29

quis det

talem

eos habere mentem ut timeant me

et custodiant

universa mandata mea

in omni tempore ut bene sit eis et filiis eorum in sempiternum

Numérotation du verset Dt. 5,30

vade et dic eis revertimini in tentoria vestra

Numérotation du verset Dt. 5,31

tu vero hic sta mecum et loquar tibi omnia mandata et cerimonias atque iudicia que docebis eos ut faciant ea in terra quam dabo illis in possessionem

Numérotation du verset Dt. 5,32

custodite igitur et facite que precepit Dominus Deus vobis non declinabitis neque ad dexteram neque ad sinistram

Numérotation du verset Dt. 5,33

sed per viam quam precepit Dominus Deus vester ambulabitis ut vivatis et bene sit vobis et protelentur dies vestri⁶ in terra possessionis vestre.

⁶ vestri] om. Weber

Capitulum 5

Numérotation du verset Dt. 5,1

Vocavitque Moyses omnem Israelem et dixit ad eum audi Israel cerimonias atque iudicia que ego loquor in auribus vestris hodie discite ea et opere complete

Numérotation du verset Dt. 5,2

Dominus Deus noster pepigit nobiscum fedus in Horeb

^interl.| scriptura legis

^marg.| {t. 1: Erfurt, f. 190ra; facsim., p. 379a} DOMINUS DEUS NOSTER etc. AUGUSTINUS. An ideo dictum est quia illi non ingrediuntur in terram promissionis? Omnes enim mortui sunt nec pertinent ad hoc testamentum quorum tunc recognitio facta est cum a viginti annis et supra numerarentur usque ad L annos abiles ad bellum. Quomodo ergo illis locutus est Dominus, qui hodie vivunt? An quia vinginti vel decem et nonum annorum et infra potuerunt multi tunc esse, qui hoc meminissent alieni a pena quam Dominus constituit illis qui numerati sunt, non intrare scilicet terram promissionis. Sed hoc utique appellat qui, quamvis vinginti annorum et supra non essent, cum Deus in monte loquebatur ut numerari possent. Potuerunt tamen esse decem et nonum et infra, usque ad puerilem etatem qui possent {t. 1: Erfurt, f. 190rb; facsim., p. 379b} que facta et dicta sunt, videre et audire et memoria retinere.

Numérotation du verset Dt. 5,3

non cum patribus nostris

^interl.| Abraham, Isaac et Iacob

iniit pactum sed nobis¹ qui impresentiarum sumus et vivimus

¹ nobis] nobiscum Weber

Numérotation du verset Dt. 5,4

facie ad faciem locutus est nobis in monte de medio ignis

Numérotation du verset Dt. 5,5

ego sequester et medius fui

^interl.| non loco sed interpretandi officio verba Dei populo et populi renuncians Deo

inter Deum² et vos in tempore illo ut annuntiarem vobis verba eius timuistis enim ignem et non ascendistis in montem et ait

² Deum] Dominum Weber

^marg.| INTER VOS ET DEUM etc. AUGUSTINUS. Tamquam Dominus esset in loco, id est in monte, unde et illi voces audiebant, qui ubique totus, nec per locorum intervalla propinquat aut recedit. Sed demonstrationes eius in creatura que non est quod ipse, non aliter humanis sensibus exhibentur. Non fuit ergo Moyses medius loci intervallo, sed per eum placuit populo audire cetera Dei verba, postquam territus est, audiens de medio ignis vocem Dei dicentis decalogum legis.

Numérotation du verset Dt. 5,6

ego Dominus Deus tuus qui eduxi te de terra Egypti de domo servitutis

Numérotation du verset Dt. 5,7

non habebis deos alienos

^interl.| idolatria prohibet

in conspectu meo

^interl.| quem nihil latet

Numérotation du verset Dt. 5,8

non facies tibi sculptile nec {t. 1: Erfurt, f. 190va; facsim., p. 380a} similitudinem omnium que in celo sunt desuper et que in terra deorsum et que versantur in aquis sub terra

Numérotation du verset Dt. 5,9

non adorabis ea et non coles ego enim sum Dominus Deus tuus

Deus emulator

^interl.| vidicans et zelans

reddens iniquitatem patrum super filios

^interl.| primi motus sensuum

in tertiam

^interl.| operationem

et quartam generationem

^interl.| gloriationem

his

^interl.| non aliis sed

qui oderunt me

^interl.| hereditaria impietate

^marg.| REDDENS INIQUITATEM PATRUM etc. ISIDORUS. Sunt qui ita edisserant, ut animam humanam sententiam vertant. Patrem in nobis levem punctum sensuum et incentiva vitiorum esse dicentes filium vero si cogitatio peccatum concepit, nepotem si conceptionem opere perpetraveris pro nepotem si in perpetratis glorieris, secundum illud^a: «Impius cum in profundum malorum venerit contemnit». Vel sic potest intelligi quod tante misericordie sit, ut non statim puniat, sed sententiam diu differat.^A

^a Prv. 18, 3.

^A ¶Codd. : Rusch (facsim. Erfurt)

^marg.| HIS QUI ODERUNT ME etc. His, scilicet qui hereditaria impietate Deum oderunt. Perversum est enim peccata patrum filiis non peccantibus imputari. Cum per Ezechielem dictum sit: «Filius non portabit iniquitatem patris etc.»^b

^b Ez. 18, 20.

Numérotation du verset Dt. 5,10

et faciens

^interl.| tam cito

misericordiam in multa millia diligentibus me

^interl.| vera dilectione

et custodientibus

^interl.| in hoc probatur dilectio

^interl.| unde si diligitis me sermonem meum servate vel precepta mea

precepta mea

^interl.| quasi thesaurum

Numérotation du verset Dt. 5,11

non usurpabis nomen Domini

^interl.| primum mandatum prohibet idolatriam secundum periurium

Dei

^interl.| filii

tui frustra

^interl.| iurando pro re que non est vel nomen Domini ligno vel lapidi et huiusmodi tribuendo

quia non erit impunitus qui super rem vanam³

³ rem vanam] re vana Weber

^interl.| omnis creatura subiecta est vanitati

nomen eius assumpserit

^interl.| Christum, scilicet purum hominem putans

^marg.| NON USURPABIS NOMEN DOMINI DEI TUI etc. Primum mandatum ad patrem pertinet, quo dicitur in sequentibus: Audi Israel Dominus Deus tuus Deus unus est ut hoc, scilicet audiens unum Deum patrem colas, non multos deos suscipias. Secundum pertinet ad filium, de quo hic dicitur: «Non assumes nomen Dei tui in vanum»^c, id est non estimes creaturam esse Dei filium. Omnis enim creatura subiecta est vanitati. Sed credas enim equalem patri Deum deorum, Deum apud Deum, per quem omnia facta sunt. Tertium ad spiritum cuius dono requies eterna promittitur quia enim Spiritus sanctus dicitur:"Ideo septimum diem sanctificavit Deus"^d. In aliis enim diebus operum sanctificatio non nominatur nisi in sabbato, in quo requievit Deus. Recte ergo hoc mandatum pertinet ad spiritum tum propter sanctificationis nomen, tum propter eternam requiem ad donum sanctis spiritus pertinentem, dicitur enim sic: «Memento ut diem sabbati sanctifices, sex diebus operaberis etc.» In opere sex dierum videtur sex milium annorum operatio signari. In septimo tempus eterne quietis, in quo post bona opera {t. 1: Erfurt, f. 190vb; facsim., p. 380b} quies eterna promittitur. Quicquid ergo agimus, si propter futuram requiem facimus, sabbatum observamus.

^c Ex. 20, 7.

^d Cf. Gn 2, 3 : « Et benedixit diei septimo, et sanctificavit illum ».

Numérotation du verset Dt. 5,12

observa diem sabbati

^interl.| ut omnia facias propter sabbatum, id est eternam requiem ad spiritus sancti donum pertinentem

ut sanctifices eum sicut precepit tibi Dominus Deus tuus

^interl.| omnia sancte faciendo a strepitu vitiorum cessando

Numérotation du verset Dt. 5,13

sex diebus operaberis

^interl.| omni tempore operandi bona et pefecta

et facies omnia opera tua

^interl.| nature tue congrua

Numérotation du verset Dt. 5,14

septimus dies sabbati est id est requies Domini Dei tui non facies in eo quicquam

operis

^interl.| servilis

tu et filius tuus et filia

^interl.| qui amore servit

servus et ancilla

^interl.| qui adhuc scilicet tunore premitur

et bos

^interl.| iudeus vel sapiens

et asinus

^interl.| gentilis et stultus

et omne iumentum tuum

^interl.| homines et iumenta salvabis Domine

et peregrinus

^interl.| noviter conversus

^interl.| advena et peregrinus ego sum sicut omnes patres mei

qui est intra portas tuas

^interl.| Ecclesie tue diligit Dominus portas Sion super omnia tabernacula Iacob

ut requiescat servus et ancilla tua sicut et tu

Numérotation du verset Dt. 5,15

memento quod et ipse

^interl.| Deo vel diabolo

servieris in Egypto

^interl.| mundo

et eduxerit te

^interl.| ad filialem timorem

inde Dominus Deus

^interl.| omnipotens

^interl.| filio manifesto

tuus in manu forti et brachio extento idcirco precepit tibi ut observares diem sabbati

Numérotation du verset Dt. 5,16

honora {t. 1: Erfurt, f. 190vb; facsim., p. 380b}

^interl.| hoc est maximum et primum mandatum in altera tabula

^interl.| officio pietatis et honoris

patrem tuum et matrem

^interl.| carnalem vel spiritualem

^interl.| ad litteram vel Deum et Ecclesiam

sicut precepit tibi Dominus Deus tuus

ut longo vivas tempore

^interl.| vita eterna pro qua laborandum est

et bene sit tibi in terra

^interl.| viventium

quam Dominus Deus tuus daturus est tibi

^interl.| gratis

^marg.| HONORA PATREM TUUM etc. Post tria precepta succedunt septem que ad proximum pertinent. Inter septem primum, sed in ordine omnium quartum est. Honora patrem tuum etc. A parentibus enim homo oculos aperit et vita hec ab eorum dilectione exordium sumit. Unde hoc mandatum maximum et primum dicitur in altera, scilicet tabula. Iubemur ergo parentes honorare et officium pietatis et reverentiam eis exhibere. Qui enim hoc parentibus non facit quomodo faciet aliis. Quintum: non mechaberis, id est preter legitimam uxorem nulli misceberis. Sextum: Non occides. Occidit etiam qui fame vel nuditate proximum mori videt nec subvenit in quantum potest. Septimum: non furtum facies. In quo omnem rapinam prohibet. Octavum: non falsum testimonium dices. Crimen mendacii et falsitatis abominatur. Nonum: non concupisces uxorem proximi tui. In quo etiam adulterinam cogitationem interdicit. Decimum: non concupisces rem proximi tui. In quo ambitionem et concupiscentiam percutit. Primum ergo prohibet surreptionem; secundum errorem; tertium seculi amorem; quartum impietatem; quintum fornicationem; sextum crudelitatem: septimum rapacitatem; octavum falsitatem; nonum cogitationem adulterii; decimum cupiditatem mundi. Et notandum quod sicut decem plagis percutiuntur Egyptii, sic decem preceptis regitur populus Dei et demones occiduntur.

Numérotation du verset Dt. 5,17

non occides

^interl.| qui odit fratrem suum homicidia est

^interl.| re vel voluntate vel subtrahendo quod potes prestare

Numérotation du verset Dt. 5,18

neque mechaberis

^interl.| Adulterium prohibet carnale vel spiritutale. Fornicatio est idolatria et scripturarum expositio prava.

Numérotation du verset Dt. 5,19

furtumque non facies

^interl.| actu vel habitu vel avaritia commissi talenti

Numérotation du verset Dt. 5,20

nec loqueris contra proximum tuum falsum testimonium

^interl.| pessimum genus mendacii

^interl.| falsitatem interdicit

Numérotation du verset Dt. 5,21

non concupisces uxorem proximi tui

^interl.| sola voluntate: qui viderit mulierem ad concupiscendum, mechatus est eam

non domum non agrum non servum non ancillam non bovem non asinum et universa que illius sunt

^interl.| decimo mandato omnis rei cupiditatem interdicit

^interl.| ambitionem et concupiscentiam damnat

Numérotation du verset Dt. 5,22

hec verba locutus est Dominus ad omnem multitudinem

^interl.| nemo excipitur

vestram in monte de medio ignis et nubis et caliginis voce magna nihil

addens

^interl.| in tabulis

amplius et scripsit ea in duabus tabulis

^interl.| duo sunt testamenta, duo dilectionis precepta

lapideis

^interl.| quia corda iudeorum dura et insensata

quas tradidit mihi

^marg.| IN DUABUS TABULIS etc. ISIDORUS. Duo testamenta significantur in duabus tabulis vel dilectio Dei et proximi, in quibus tota lex pendet et prophete: In una enim tabula tria precepta ad dilectionem Dei pertinent, in altera septem ad proximi societatem lapidee tabule lapidea {t. 1: Erfurt, f. 191ra; facsim., p. 381a} Iudeorum corda significant, de quibus dicitur^e: «Auferam a vobis cor lapideum, et dabo vobis cor carneum» sensibile , scilicet et intelligibile.

^e Ez. 36, 26.

Numérotation du verset Dt. 5,23

vos autem postquam audistis vocem de medio tenebrarum et montem ardere vidistis accessistis ad me omnes principes tribuum et maiores natu atque dixistis

Numérotation du verset Dt. 5,24

ecce ostendit nobis Dominus Deus noster maiestatem et magnitudinem suam vocem enim⁴ eius audivimus de medio ignis et probavimus hodie quod loquente Deo cum homine vixerit homo

⁴ enim] om. Weber

Numérotation du verset Dt. 5,25

cur ergo morimur et devorabit nos ignis hic maximus si enim audierimus ultra vocem Domini Dei nostri moriemur

Numérotation du verset Dt. 5,26

quid {t. 1: Erfurt, f. 191ra; facsim., p. 381a} est omnis caro ut audiat vocem Dei viventis qui de medio ignis loquitur sicut nos audivimus et possit vivere

Numérotation du verset Dt. 5,27

tu magis accede et audi cuncta que dixerit Dominus Deus noster tibi loquerisque ad nos et nos audientes faciemus ea

Numérotation du verset Dt. 5,28

quod cum audisset Dominus ait ad me audivi vocem verborum populi huius que locuti sunt tibi bene omnia locuti sunt⁵

⁵ locuti sunt] inv. Weber

Numérotation du verset Dt. 5,29

quis det

^interl.| nisi ego

talem

^interl.| gratiam infusam

eos habere mentem ut timeant me

^interl.| casto timore

et custodiant

^interl.| non lapidei sed sensibiles

universa mandata mea

^interl.| ut unum iota non pretereat

in omni tempore ut bene sit eis et filiis eorum in sempiternum

^marg.| QUIS DET TALEM EOS HABERE MENTEM etc. Vult Deus intelligi gratia sua hoc beneficium concedi, ut in omnibus sit iustitia Dei ex fide, non quasi ex lege propria. Unde: «Auferam eis cor lapideum et dabo cor carneum»^f, id est sensatum. Caro enim sensum habet, lapis vero non habet. Et alibi: «Idoneos nos fecit ministros novi testamenti, non littera sed spiritu»^g.

^f Ez. 36, 26.

^g 2Cor. 3, 6.

Numérotation du verset Dt. 5,30

vade et dic eis revertimini in tentoria vestra

Numérotation du verset Dt. 5,31

tu vero hic sta mecum et loquar tibi omnia mandata et cerimonias atque iudicia que docebis eos ut faciant ea in terra quam dabo illis in possessionem

Numérotation du verset Dt. 5,32

custodite igitur et facite que precepit Dominus Deus vobis non declinabitis neque ad dexteram neque ad sinistram

^interl.| ut addatis aliquid vel minuatis

Numérotation du verset Dt. 5,33

sed per viam quam precepit Dominus Deus vester ambulabitis ut vivatis et bene sit vobis et protelentur dies vestri⁶ in terra possessionis vestre.

⁶ vestri] om. Weber

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Dt. Capitulum 5), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 28/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=07&chapitre=07_5)

Signaler un complément d'information

Notes :

<07. Deuteronomium*>

Capitulum 5

<07. Deuteronomium*>

Capitulum 5