Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Biblia communis

Capitulum 16

Numérotation du verset Dt. 16,1

Observa mensem novarum frugum et verni primum temporis ut facias

phase Domino Deo tuo

quoniam in isto mense eduxit te Dominus Deus tuus

de Egypto nocte

Numérotation du verset Dt. 16,2

immolabisque

phase Domino Deo tuo de ovibus

et de bobus

in loco quem elegerit Dominus Deus tuus

ut habitet nomen eius ibi

Numérotation du verset Dt. 16,3

non comedes in eo panem fermentatum

septem diebus comedes absque fermento afflictionis

panem quoniam in pavore egressus es de Egypto ut memineris diei egressionis tue de Egypto omnibus diebus vite tue

Numérotation du verset Dt. 16,4

non apparebit fermentum

in omnibus terminis tuis septem diebus et non manebit de carnibus eius quod immolatum est vesperi in die primo mane

Numérotation du verset Dt. 16,5

non poteris immolare Phase

in qualibet urbium tuarum

quas Dominus Deus tuus daturus est tibi

Numérotation du verset Dt. 16,6

sed in loco quem elegerit Dominus Deus tuus

ut habitet nomen eius ibi immolabisque¹ phase vespere²

¹ immolabisque] immolabis Weber |

² vespere] vesperi Weber |

ad solis

occasum

quando egressus es de Egypto

Numérotation du verset Dt. 16,7

et coques et comedes

in loco

quem elegerit Dominus Deus tuus maneque consurgens vades in tabernacula tua

Numérotation du verset Dt. 16,8

sex diebus comedes azyma

et in die septima³

³ septima (sic)] septimo Weber

quia collecta

est Domini Dei tui non facies opus

Numérotation du verset Dt. 16,9

septem hebdomadas

numerabis tibi

ab ea die qua falcem in segetem miseris

Numérotation du verset Dt. 16,10

et celebrabis diem festum hebdomadarum

Domino Deo tuo

oblationem spontaneam

manus tue

quam offeres iuxta benedictionem Domini Dei tui

Numérotation du verset Dt. 16,11

et epulaberis

coram Domino Deo tuo

tu et filius tuus et filia tua et servus tuus

et ancilla et Levites qui est intra portas tuas et advena ac pupillus et vidua qui morantur vobiscum in loco quem elegerit Dominus Deus tuus ut habitet nomen eius ibi

Numérotation du verset Dt. 16,12

et recordaberis quoniam servus fueris in Egypto custodiesque ac facies que tibi⁴ precepta sunt

⁴ tibi] om. Weber

Numérotation du verset Dt. 16,13

sollemnitatem quoque tabernaculorum

celebrabis

per septem dies quando collegeris de area et torculari fruges tuas

Numérotation du verset Dt. 16,14

et epulaberis in festivitate

tua tu et filius tuus et filia et servus tuus

et ancilla Levites quoque et advena et pupillus et⁵ vidua qui

⁵ et] ac Weber

intra portas tuas sunt

Numérotation du verset Dt. 16,15

septem diebus Domino Deo tuo festa celebrabis in loco quem elegerit Dominus benedicetque tibi Dominus Deus tuus

in cunctis frugibus

tuis et in omni opere manuum tuarum erisque in letitia

Numérotation du verset Dt. 16,16

tribus

vicibus per annum

apparebit omne masculinum tuum in conspectu Domini Dei tui in loco quem elegerit in sollemnitate azymorum et in sollemnitate hebdomadarum et in sollemnitate tabernaculorum

non apparebit ante Dominum vacuus

Numérotation du verset Dt. 16,17

sed offeret

unusquisque secundum quod habuerit

iuxta benedictionem Domini Dei sui quam dederit ei

Numérotation du verset Dt. 16,18

iudices

et magistros

constitues in omnibus portis tuis

quas Dominus Deus tuus dederit tibi per singulas tribus tuas ut iudicent populo⁶ iusto iudicio

⁶ populo] populum Weber

Numérotation du verset Dt. 16,19

nec in alteram partem

declinent. Non accipies personam nec munera quia munera excecant oculos sapientium

et mutant verba iustorum

Numérotation du verset Dt. 16,20

iuste quod iustum est persequeris⁷*

⁷ persequeris Som47 Weber ] exsequeris Rusch

ut vivas

et possideas terram

quam Dominus Deus tuus dederit tibi.

Numérotation du verset Dt. 16,21

Non plantabis lucum

et omnem arborem iuxta altare

Domini Dei tui

Numérotation du verset Dt. 16,22

nec facies tibi atque constitues statuam que odit Dominus Deus tuus.

Capitulum 16

^prol.| {t. 1: Erfurt, f. 198ra; facsim., p. 395a}

Numérotation du verset Dt. 16,1

Observa mensem novarum frugum et verni primum temporis ut facias

phase Domino Deo tuo

^interl.| Pascha

quoniam in isto mense eduxit te Dominus Deus tuus

de Egypto nocte

^interl.| mundo

^marg.| OBSERVA MENSEM. Quia in eo manipuli spicarum, id est primitie per sacerdotem offerebantur Domino.

^marg.| Mensem primum scilicet Hebreorum qui apud eos Nisan, apud grecos quoque xantiquos, apud latinos aprilis dicitur, in quo agnus paschalis occidebatur.

^marg.| EDUXIT TE etc. Mystice. Nos quoque de Egypto mundi liberati novum hominem induti, in novitate vite ambulemus, primitias bonorum operum consecrantes et phase, id est transitum bonum, celebrantes ut relicta Egypto ad terram promissionis veniamus.

Numérotation du verset Dt. 16,2

immolabisque

^interl.| agnum

phase Domino Deo tuo de ovibus

^interl.| simplicitatis

et de bobus

^interl.| operationis

in loco quem elegerit Dominus Deus tuus

^interl.| in Ecclesia

ut habitet nomen eius ibi

^marg.| ET DE BOBUS etc. Boves addit cum de ove tantum precepit quam iussit accipi ex ovibus et hedis vel capris propter Christum, qui secundum carnem ex iustis fuit et peccatoribus. Non enim ait ex ovibus vel capris, sed ex ovibus et capris, licet proprie non intelligatur ovis ex capris ne iudei dicerent subaudiendum esse caprum. Quare ergo additi sunt boves? An propter alia sacrificia que diebus azimorum sunt immolanda?

Numérotation du verset Dt. 16,3

non comedes in eo panem fermentatum

^interl.| tota presenti vita

septem diebus comedes absque fermento afflictionis

^interl.| in valle lacrimarum

panem quoniam in pavore egressus es de Egypto ut memineris diei egressionis tue de Egypto omnibus diebus vite tue

^marg.| PANEM FERMENTATUM. Corruptam doctrinam vel veterem conversationem, unde: «Epulemur in azimis, non in fermento veteri etc.»^a

^a Cf. 1Cor. 5, 8.

^marg.| SEPTEM DIEBUS etc. Toto tempore presentis vite: sicut illi septem diebus azima comendebant sic nos pure et simpliciter septem diebus huius vite conversemur quibus quotidie agnus occiditur et Pascha celebratur, si innovati nihil ex veteri corruptione retinemus. Quid enim est aliud fermentum quam nature corruptio? Fermentatum enim recedit a naturali dulcedine et corrumpitur adulterino rancore.

Numérotation du verset Dt. 16,4

non apparebit fermentum

^interl.| alia statum#

in omnibus terminis tuis septem diebus et non manebit de carnibus eius quod immolatum est vesperi in die primo mane

^interl.| usque in die est seculi

^marg.| NON APPAREBIT FERMENTUM etc. «Epulemur non in fermento veteri neque in fermento malitie et nequitie » etc.^b Quasi relinquite veterem hominem et induite novum.

^b 1Cor. 5, 8.

^marg.| NON REMANEBIT etc. In hac vita omnia sacramenta dominice incarnationis perscrutanda est et cuncta precepta eius implenda sunt antequam mane, id est finis seculi adveniat.

Numérotation du verset Dt. 16,5

non poteris immolare Phase

in qualibet urbium tuarum

^interl.| congregationum scilicet Iudeorum, hereticorum atque gentilium

quas Dominus Deus tuus daturus est tibi

^interl.| subiecturus

^marg.| NON POTERIS IMMOLARE etc. In una domo agnus paschalis editur {t. 1: Erfurt, f. 198rb; facsim., p. 395b} et in uno loco phase immolatur, id est catholica Ecclesia extra illam non recte Pascha celebratur.

^marg.| Vetat celebrare mysteria Christi in conventiculis hereticorum.

Numérotation du verset Dt. 16,6

sed in loco quem elegerit Dominus Deus tuus

^interl.| Ecclesia

^interl.| gratia sua

^interl.| non vos me elegistis, sed ego elegi vos

ut habitet nomen eius ibi immolabisque¹ phase vespere²

¹ immolabisque] immolabis Weber

² vespere] vesperi Weber

ad solis

^interl.| Christi

occasum

^interl.| mortem

quando egressus es de Egypto

^interl.| mundo

^marg.| VESPERE. Novissima etate mundi quando verus sol in passione occubuit et egyptiacam captivitatem solvit cum Pascha nostrum immolatus est Christus.

Numérotation du verset Dt. 16,7

et coques et comedes

in loco

^interl.| Ecclesia

quem elegerit {t. 1: Erfurt, f. 198rb; facsim., p. 395b} Dominus Deus tuus maneque consurgens vades in tabernacula tua

^interl.| in tota laboriosa vita

^marg.| VADES IN TABERNACULA. Peracto quod servitio Domini mane resurrectionis transibimus in eterna tabernacula ut quiescamus ab omni labore letantes de percepta benedictione alias retributione.

Numérotation du verset Dt. 16,8

sex diebus comedes azyma

^interl.| sinceritatis et veritatis

^interl.| non in fermento veteri etc.

et in die septima³

³ septima (sic)] septimo Weber

^interl.| requievit Deus die septimo

quia collecta

^interl.| sanctorum

est Domini Dei tui non facies opus

^interl.| servile

^marg.| DIE SEPTIMO. Eterna requie quam septenarius significat propter sabbatum ubi nullus labor nulla operandi ratio.

Numérotation du verset Dt. 16,9

septem hebdomadas

^interl.| quibus finitis adveniat spiritus sanctus

numerabis tibi

^interl.| hoc iudei nec ad litteram nec ad spiritum custodiunt

ab ea die qua falcem in segetem miseris

^marg.| SEPTEM HEBDOMADAS etc. In Levitico plenius numerabis ergo ab altero die sabbati, septem hebdomadas plenas usque ad alteram die expletionis hebdomade septime.

^marg.| AUGUSTINUS. SEPTEM HEBDOMADAS etc. Si ab universo populo hoc Penthecoste iussa est observari numquid omnes credendum est uno die falcem iussos mittere in messem? Si autem sibi quisque observat istam quinquagesimam dinumerans ab illo die quo falcem mittit non una est universo populo. Illa vero una est que computatur ab immolatione Pasche usque in diem date legis in Synai.

^marg.| Nos quoque celebramus Pentecosten, id est adventum spiritus sancti qui est digitus Dei quo scripta est lex in tabulis.

Numérotation du verset Dt. 16,10

et celebrabis diem festum hebdomadarum

^interl.| in quo suscipietis spiritum sanctum

Domino Deo tuo

^interl.| cui omnia debes

oblationem spontaneam

^interl.| hilarem datorem diligit Deus

manus tue

^interl.| operationis proprie

quam offeres iuxta benedictionem Domini Dei tui

^interl.| multiplicationem bonorum operum

Numérotation du verset Dt. 16,11

et epulaberis

^interl.| in azimis sinceritatis et veritatis

coram Domino Deo tuo

^interl.| beneplacens

tu et filius tuus et filia tua et servus tuus

^interl.| non est personarum acceptio apud Deum

et ancilla et Levites qui est intra portas tuas et advena ac pupillus et vidua qui morantur vobiscum in loco quem elegerit Dominus Deus tuus ut habitet nomen eius ibi

Numérotation du verset Dt. 16,12

et recordaberis quoniam servus fueris in Egypto custodiesque ac facies que tibi⁴ precepta sunt

⁴ tibi] om. Weber

^interl.| non habens hic manentem civitatem

Numérotation du verset Dt. 16,13

sollemnitatem quoque tabernaculorum

celebrabis

^interl.| tu cum tuis

per septem dies quando collegeris de area et torculari fruges tuas

^marg.| SOLEMNITATEM etc. Qui ut tabernaculo presenti mundo utitur, festivitatem agere et letari in eo potest propter futuri exspectionem. Quia si terrena domus huius habitationis dissolvatur, habebit domum non manufactam in celis.

^marg.| QUANDO COLLEGERIS etc. Consummata perfectione omnium bonorum et multarum collectione virtutum, letandum et exultandum esse cum amicis significat. Cum exultabit quisque de percepta retributione qui hic largus fuerit in munere tunc vere tabernaculorum solennitas agetur, non notabilium scilicet sed eternorum, unde: ut recipiant vos in eterna tabernacula.

Numérotation du verset Dt. 16,14

et epulaberis in festivitate

^interl.| parvus et magnus ibi sunt

tua tu et filius tuus et filia et servus tuus

^interl.| et servus liber a domino suo

et ancilla Levites quoque et advena et pupillus et⁵ vidua qui

⁵ et] ac Weber

intra portas tuas sunt

^interl.| Ecclesie

Numérotation du verset Dt. 16,15

septem diebus Domino Deo tuo festa celebrabis in loco quem elegerit Dominus benedicetque tibi Dominus Deus tuus

in cunctis frugibus

^interl.| virtutum fructibus

tuis et in omni {t. 1: Erfurt, f. 198va; facsim., p. 396a} opere manuum tuarum erisque in letitia

Numérotation du verset Dt. 16,16

tribus

^interl.| in fide trinitatis

vicibus per annum

^interl.| placens per bona opera

apparebit omne masculinum tuum in conspectu Domini Dei tui in loco quem elegerit in sollemnitate azymorum et in sollemnitate hebdomadarum et in sollemnitate tabernaculorum

^interl.| in iudicio

non apparebit ante Dominum vacuus

^interl.| in eius manus incidere est horrendum

^marg.| {t. 1: Erfurt, f. 198va; facsim., p. 396a} MASCULINUM. Non femineum. Nihil enim molle et fragile et infirmum in nostra conversatione debet esse, fortia queque a nobis exigit Deus. Si autem in fide trinitatis Patris et Filii et Spiritus Sancti, eterne mercedis respectu tempore presentis vite bonis operibus insudamus masculum in conspectu Domini statuimus.

^marg.| NON APPAREBIT. AUGUSTINUS. Quasi dicat: Qui pro merende vite mercedem bene agendo non providit in conspectu Domini vacuus apparebit, unde: «Venientes autem venient cum exultatione, portantes manipulos suos»^c. Ad examen quippe iudicii «portantes manipulos» veniunt qui in semetipsis recta opera quibus vitam merentur ostendunt.

^c Ps. 125, 7.

Numérotation du verset Dt. 16,17

sed offeret

^interl.| fructum laboris

unusquisque secundum quod habuerit

^interl.| tantum dat quantum potest

iuxta benedictionem Domini Dei sui quam dederit ei

^interl.| omne datum optimum desursum est

Numérotation du verset Dt. 16,18

iudices

^interl.| Ecclesie^A

^A ¶Codd. : Som47 Rusch

et magistros

^interl.| immobiles

constitues in omnibus portis tuis

^interl.| dictis Apostolorum et Prophetarum^B

^B ¶Codd. : Som47 Rusch

quas Dominus Deus tuus dederit tibi per singulas tribus tuas ut iudicent populo⁶ iusto iudicio

⁶ populo] populum Weber

^interl.| divine legis^C

^C ¶Codd. : Som47 Rusch

^marg.| IN OMNIBUS PORTIS. Ut advenientes undique statim in introitu paratos inveniant a quibus iusta iudicia accipiant.

Numérotation du verset Dt. 16,19

nec in alteram partem

^interl.| vel prece vel pretio^D

^D ¶Codd. : Som47 Rusch

declinent. Non accipies personam nec munera quia munera excecant oculos sapientium

^marg.| OCULOS SAPIENTIUM etc. Apud homines, non apud Deum, quibus dicitur: «ve qui sapientes estis in oculis vestris»^d.^E

^d Is. 5, 21.

^E ¶Codd. : Som47 Rusch

et mutant verba iustorum

^interl.| non⁷ durius equo nec remissus^F

^F ¶Codd. : Som47 Rusch

⁷ non] nec Som47

^marg.| «Sunt vie que videntur hominibus iuste etc.»⁸ ^e. «Ve qui iustificatis vos coram hominibus»^f.^G

^e Cf. Prv. 14, 12.

^f Lc. 16, 15.

^G ¶Codd. : Som47 Rusch

⁸ Sunt vie... etc.] om. Som47

Numérotation du verset Dt. 16,20

iuste quod iustum est persequeris⁹*

⁹ persequeris Som47 Weber ] exsequeris Rusch

^interl.| alias: exsequeris ¹⁰ * ^H

^H ¶Codd. : Rusch; om . Som47

¹⁰ persequeris... exsequeris] corr., inv. Rusch

^marg.| IUSTE QUOD IUSTUM EST PERSEQUERIS ¹¹*. GREGORIUS. Iniuste quod iniustum¹² est exequitur qui ad defensionem iustitie non virtutis emulatione sed amore premii temporalis excitatur et iustitiam quam pretendit vendere non veretur. Iuste ergo iustum exequi est in assertione iustitie ipsam iustitiam querere.^I ^g

^g Fons: Cf. Origenes , Homiliae in Lc. (transl. Hieronymi), hom. 2 § 18, GCS 49, p. 18-19: « Et quomodo potest evenire, ut in omnibus mandatis et justificationibus Dei< ambulans sub querela sit? Cui breviter dicam: nisi hoc ita esset, nunquam in alio loco nosceremus scriptum referri: iuste id, quod justum est, sequere. Nisi enim esset iustum aliquid, quod non juste sequeremur, nequaquam nobis praeciperetur, ut juste id, quod justum est, sequeremur. Quando enim facimus mandatum Dei et in conscientia nostra vanae gloriae sorde respergimur, ut placeamus hominibus, aut alia, quaecunque non placet Deo, boni operis causa praecedit, quamvis faciamus praeceptum Dei, tamen illud absque querela non facimus et injuste id, quod justum est, sequimur ». <Potius quam> Ambrosius , Super Lucam, lib. 1, § 18, CCSL 14, lin. 313-320: «sed etiam quod bene feceris, si male cogitaueris, diuino iudicio non potest conprobari; scriptum est enim: iuste quod iustum est persequeris [Dt. 16, 20]. nam nisi esset ut iustum iniuste faceres, numquam dictum esset: iuste quod iustum est persequeris. et certe posse iustum iniuste fieri docuit nos ipse saluator dicens: cum feceris elemosynam, noli tuba canere ante te. et cum oratis, non eritis sicut hypocritae. bonum est enim misericordia, bonum est oratio, sed potest iniuste fieri, si iactantiae causa aliquis pauperi largiatur, ut uideatur ab hominibus. vnde sanctus euangelista non solum iustos ante deum, et incedentes in mandatis omnibus et iustificationibus domini, sed etiam sine querella incedentes ait ». <Non hab.> Gregorius Magnus (LLT). [MM2020]

^I ¶Codd. : Som47 Rusch

¹¹ persequeris] om. Rusch

¹² iniustum] iustum Som47

ut vivas

^interl.| in eternum et alibi¹³*.^J

^J ¶Codd. : Som47 Rusch

¹³ et alibi] om. Rusch

et possideas terram

^interl.| viventium^K

^K ¶Codd. : Som47 Rusch

quam Dominus Deus tuus dederit tibi.

^interl.| in futuro^L

^L ¶Codd. : Som47 Rusch

^interl.| gratis¹⁴*; unde^h: «Gratia autem Dei vita eterna¹⁵*» ^M

^h Rm. 6, 23: »Gratia autem Dei vita eterna in Christo Jesu Domino nostro ».

^M ¶Codd. : Som47 Rusch

¹⁴ gratis Som47 ] gratias Rusch

¹⁵ eterna] + est Rusch

Numérotation du verset Dt. 16,21

Non plantabis lucum

^interl.| pulcram philosophorum facundiam sed inanem^N

^N ¶Codd. : Som47 Rusch

et omnem arborem iuxta altare

^interl.| Mysterium Passionis vel Incarnationis Christi quasi non disputabis de mysteriis Christi secundum argumenta sapientie secularis

Domini Dei tui

^marg.| NON PLANTABIS. Occasione idolatrie amputat. Solebant enim gentes in lucis immolare et in delubris statuas adorare.

^marg.| LUCUM. ISIDORUS. Nemus frondentes arbores infructuose sola delectatione visus plantate. Gentiles qui¹⁶ rationem suam verborum decore componunt ut si¹⁷ avertant a vitiis sed delectent. Nos autem circa altare Dei, id est dominicam fidem, nihil in verbis infructuosum, nihil illecebrosum componimus, sed puram veritatis scientiam predicamus. Undeⁱ: «Non in doctis humane sapientie verbis sed in doctrina spiritus et virtute¹⁸*».^O

ⁱ 1Cor. 2, 13: « que et loquimur non in doctis humane sapientie verbis, sed in doctrina Spiritus, spiritualibus spiritualia comparantes ».

^O ¶Codd. : Som47 Rusch

¹⁶ qui] om. Som47

¹⁷ ut si] non ut Som47

¹⁸ virtute Som47 ] veritate Rusch

^marg.| IUXTA ALTARE. Mystice. Iuxta altare fidei prohibet infructuositatem otiosi sermonis vel peavorum operum et obscuritatem ignorantie statuere nec permittit {t. 1: Erfurt, f. 198vb; facsim., p. 396b} fictionem falsitatis vel erroris veritati catholice sociare.

Numérotation du verset Dt. 16,22

nec facies tibi atque constitues statuam que odit Dominus Deus tuus.

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Dt. Capitulum 16), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 27/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=07&chapitre=07_16)

Signaler un complément d'information

Notes :

<07. Deuteronomium*>

Capitulum 16

<07. Deuteronomium*>

Capitulum 16