Nicolaus de Lyra

Capitulum 24

Numérotation du verset Lv. 24,1 

Et locutus est Dominus ad Moysen dicens
Numérotation du verset Lv. 24,2 

precipe filiis Israel ut offerant1 tibi oleum
1 offerant] afferant Weber
de olivis
purissimum ac lucidum
ad concinnandas lucernas
iugiter
Numérotation du verset Lv. 24,3 

extra velum testimonii
in tabernaculo federis,
ponetque eas Aaron
a vespere usque ad2 mane
2 ad] in Weber
coram Domino
cultu rituque perpetuo in generationibus vestris
Numérotation du verset Lv. 24,4 

super candelabrum mundissimum3
3 candelabrum mundissimum] candelabro mundissimo Weber
ponentur semper in conspectu Domini.
Numérotation du verset Lv. 24,5 

Accipies quoque similam
et coques ex ea duodecim panes
qui singuli habebunt duas decimas
Numérotation du verset Lv. 24,6 

quorum senos altrinsecus
super mensam
purissimam
coram Domino statues
Numérotation du verset Lv. 24,7 

et pones super eos thus lucidissimum
ut sit panes4 in monimentum5 oblationis Domini.
4 panes] panis Weber |
5 monimentum] monumentum Weber |
Numérotation du verset Lv. 24,8 

Per singula sabbata mutabuntur coram Domino
suscepti a filiis Israel federe sempiterno.
Numérotation du verset Lv. 24,9 

Eruntque Aaron et filiorum eius ut comedant eos in loco sancto
quia sanctum sanctorum
est de sacrificiis Domini iure perpetuo.
Numérotation du verset Lv. 24,10 

Ecce autem egressus filius mulieris Israelitis
quem pepererat de viro Egyptio
inter filios Israel
iurgatus est in castris cum viro Israelita6
6 Istraelita] Istraelite Weber
Numérotation du verset Lv. 24,11 

cumque blasphemasset nomen et maledixisset ei
adductus est ad Moysen
vocabatur autem mater eius Salamuth7
7 Salamut(h) ΩM Rusch ] Salumith Weber
filia Dabri de tribu Dan
Numérotation du verset Lv. 24,12 

Miseruntque eum in carcerem donec nossent quid iuberet Dominus
Numérotation du verset Lv. 24,13 

qui locutus est ad Moysen
Numérotation du verset Lv. 24,14 

dicens educ blasphemum8 extra castra et ponant omnes qui audierunt manus suas super caput eius
8 blasphemum Weber ] plaspfemum Rusch
et lapidet eum universus populus9
9 universus populus] inv. Weber
Numérotation du verset Lv. 24,15 

et ad filios Israel loqueris homo homo10
10 homo homo sic Rusch ] homo Weber
qui maledixerit
Deo suo portabit peccatum suum
Numérotation du verset Lv. 24,16 

et qui blasphemaverit
nomen Domini,
morte moriatur
lapidibus obruet11 eum omnis populi12 multitudo sive ille civis
11 obruet] opprimet Weber |
12 populi] om. Weber |
sive13 peregrinus
13 sive] seu Weber
fuerit qui blasphemaverit nomen Domini morte moriatur
Numérotation du verset Lv. 24,17 

qui percusserit et occiderit hominem morte moriatur
Numérotation du verset Lv. 24,18 

qui percusserit animal
reddat vicarium id est animam pro anima
Numérotation du verset Lv. 24,19 

qui irrogaverit maculam
cuilibet civium suorum
sicut fecit sic14 fiet ei
14 sic] om. Weber
Numérotation du verset Lv. 24,20 

fracturam pro fractura,
oculum pro oculo,
dentem pro dente
restituet
qualem inflixerit maculam talem sustinere cogetur.
Numérotation du verset Lv. 24,21 

qui percusserit iumentum
reddat15 aliud,
15 reddat Rusch ] reddet Weber
qui percusserit
hominem
punietur
Numérotation du verset Lv. 24,22 

equum
iudicium sit inter vos sive peregrinus
sive civis
peccaverit quia ego sum Dominus Deus vester.
Numérotation du verset Lv. 24,23 

Locutusque est Moyses ad filios Israel et adduxerunt16 eum qui blasphemaverat extra castra ac lapidibus oppresserunt feceruntque filii Israel sicut preceperat Dominus Moysi.
16 adduxerunt] deduxerunt Weber

Capitulum 24

Numérotation du verset Lv. 24,1 
differentia
marg.| {LYR#T#.1} De differentia ab hebrea veritate, Ed1507, f. 21ra
Numérotation du verset Lv. 24,1 
ad litteram
marg.| marg.| { 1115 } .1. Et locutus est. Descriptis solennitatibus pertinentibus ad totum populum generaliter, hic consequenter ponuntur pertinentes ad sacerdotes specialiter. Et primo describitur huiusmodi cultus, secundo ponitur incidens casus,ibi : Ecce autem, etc. Prima in duas, quia primo agitur de compositione lucernarum, secundo de propositione panum, ibi : Accipies quoque similam. Utrumque enim pertinebat ad officium sacerdotum, et cedebat ad honorem, et cultum divinum. Circa primum dicitur.
marg.| .2. Precipe filiis Israel, etc. quia oleum unde lucerne debebant impleri, debebat a populo ministrari.
prol.| {1116} .3. Purissimum. sine amurca aut fece aliqua.
marg.| .4. Ac lucidum. ut esset aptum ad dandum lumen.
marg.| .5. Ad concinnandas lucernas id est componendas.
marg.| .6. Iugiter id est continue. Licet arderent solum de nocte, secundum aliquos, sicut et agnus oblatus in holocaustum mane et vespere dicebatur iuge sacrificium. Vel dicitur iugiter, quia omnes septem lucerne ardebant de nocte, de die vero tres tantum, secundum quod dicit Iosephus.
marg.| .7. Extra velum. quod dividebat sanctum et sanctum sanctorum, quia candelabrum erat extra sanctum sanctorum in illa parte tabernaculi, que dicebatur sanctum, vel sancta.
marg.| .8. Ponetque eas Aaron id est componet.
marg.| .9. A vespere usque in mane. quia in mane omnes extinguebantur secundum aliquos, vel alique secundum Iosephum, ut dictum est. Ad quid autem ponerentur iste lucerne, et quid significarent, dictum fuit Ex. 25. capitulo
marg.| marg.| {1117} .1. Accipies quoque similam. Hic consequenter agitur de propositione panum, quorum materia erat farina triticea purissima, et de sumptu populi ministranda.
marg.| .2. Et coques ex ea duodecim panes. Ad officium enim sacerdotum pertinebat istos panes formare et coquere per modum expositum, Ex. 25.
marg.| .3. Singuli habebunt duas decimas. Et accipitur hic decima, pro decima parte ephi.
marg.| .4. Quorum senos altrinsecus   super   . quia de istis duodecim panibus fiebant duo ordines, et in quolibet ordine erant sex panes unus super alium, et in summitate cuiuslibet ordinis erat vas aureum plenum thure lucidissimo.
marg.| .5. Ut sit   panis   . quia panes cedebant in usum sacerdotum, et thus cremabatur in honorem divinum.
prol.| {1118} .6. Per singula   sabbatha   . quia amotis prioribus ponebantur novi.
marg.| .7. Suscepti a filiis Israel. quia materia huiusmodi panum ab eis accipiebatur, ut supra dictum est.
marg.| .8. Eruntque   Aaron et filiorum, etc. In necessitate tamen poterat aliis dari ad esum, sicut Achimelech dedit ipsi David, ut habetur 1Rg. 21.
marg.| .9. Ut comedant eos in loco sancto id est intra atrium tabernaculi, in una exedra ad hoc parata.
marg.| .10. Ecce autem   egressus   . Hic ponitur casus incidens de blasphemio in iurgio, et describitur iste casus post descriptionem dictarum solennitatum, quia in solennitatibus solent homines lautius comedere, et bibere, et per consequens iurgari de facili, et inter iurgia prorumpere ad blasphemias, primo igitur describitur huius blasphemi transgressio, secundo punitionis determinatio, ibi : Miserunt eum, tertio determinationis executio, ibi : Locutusque est Moyses. Circa primum sciendum quod dicunt hic aliqui Hebrei, quod iste blasphemus, In eo quod erat de tribu {1119} Dan ex parte matris, voluit figere tabernaculum suum cum illis qui erant de tribu Dan, sed fuit prohibitus ab illo iuxta quem volebat figere tabernaculum, eo quod occupabat spatium suum, et sic rixati sunt adinvicem, et causa eorum deducta est ad Moysen, qui sententiavit contra illum, quia castra non situabantur secundum lineam matrum, sed patrum, ut habetur Nm. 2.a. ubi dicitur : Singuli per turmas atque vexilla et domos cognationum suarum castrametabuntur. In hebreo habetur : Et domos patrum suorum castrametabuntur, propter quam sententiam conturbatus, postquam exierat de loco iudicii blasphemavit nomen Domini, et ideo hic fit mentio expressa de matre sua et de tribu Dan : et secundum hoc exponitur littera, cum dicitur : Ecce autem egressis, scilicet de loco iudicii ubi fuerat condemnatus.
Numérotation du verset Lv. 24,ad litteram 
marg.| .1. Quem pepererat de   viro etc. Iste vir Egyptius fuit ille quem interfecit Moyses, et genuit istum blasphemum de adulterio, prout tactum fuit Ex. 2.
marg.| .2. Iurgatus est in castris id est propter situationem tentorii sui in castris ratione predicta.
marg.| .3. Cumque   blasphemasset   . Hebrei dicunt. Cumque explanasset nomen Domini. Dicunt enim aliqui, quod in publico nominavit nomen Domini tetragrammaton, quod erat illicitum nominare, nisi in sacerdotum benedictionibus, {1120} et illud nomen maledixit.
marg.| .4. Vocabatur autem mater. de qua dictum fuit Ex. 2.
marg.| .5. Miseruntque   , etc. Hic consequenter ponitur punitionis eius determinatio, et secundo ratione huiusmodi determinationis fit quedam repetitio de lege talionis.ibi : Qui percusserit. Circa primum dicunt aliqui Hebrei, quod ideo fuit missus in carcerem, donec super hoc sciretur sententia Dei, eo quod ignorabatur utrum incurrisset penam mortis. Alii autem dicunt quod bene sciebatur ipsum incurrisse penam mortis, quia iam preceptum fuerat a Domino Ex. 21.b. Qui maledixerit patri, morte moriatur, et multo fortius incurritur hec pena pro maledictione Dei, qui est pater omnium per creationem, et ideo fuit reclusus, ut sciretur qua morte deberet mori, quia hoc non fuit determinatum a Domino, et ideo determinatur hic, cum dicitur.
marg.| .6. Educ blasphemum   extra   castra. tanquam omnibus abominabilem et execrabilem.
marg.| .7. Et ponant super scilicet ipsum blasphemantem.
marg.| .8. Manus suas super ca. tanquam testes, dicendo. Malitia tua te adduxit ad mortem, non nos.
marg.| .9. Et lapidet eum universus populus. ad terrorem aliorum.
marg.| .10. Et ad filios Israel loqueris. protestando quod simili morte morietur qui blasphemaverit nomen Domini.
prol.| {1121}
Numérotation du verset Lv. 24,ad litteram 
marg.| .1. Qui percusserit et occiderit hominem, etc. Hic occasione huius additur repetendo de lege talionis, cum dicitur : Qui percusserit et occiderit hominem, morte moriatur. et intelligitur de occidente ex proposito, non a casu, ut patet per illud quod habetur Ex. 21. ubi dicitur quod interficiens a casu debebat salvari in civitate refugii.
marg.| .2. Qui percusserit animal reddat   vicarium id est animal eiusdem speciei et valoris, vel pretium secundum arbitrium iudicum.
marg.| .3. Qui   irrogave id est fecerit.
marg.| .4. Maculam. Hic accipitur macula pro mutilatione seu lesione, que non potest curari sine notabili deformitate, eo modo quo animal dicebatur maculatum secundum legem. Et qualiter istud sit intelligendum, dictum fuit plenius Ex. 21. ubi plenius actum est de lege talionis.
marg.| .5. Qui   percusserit hominem   punietur. et secundum expositores nostros intelligitur de percussione, ad quam non sequitur mors, nec mutilatio, nec deformitas notabilis, quia talis debet puniri ad arbitrium iudicum. In {1122} Hbr. habetur : Qui percusserit hominem moriatur. Et dicit Rabbi Salomonquod loquitur ista lex non de quocumque homine, sed de patre, quia percutiens patrem gravi percussione debet mori, etiam si mors non sequatur ut dictum fuit, Ex. 21. Vel dicendum quod loquitur de homine generaliter, et de percussione ad quam sequitur mors et repetitur id quod in principio huius partis dictum fuerat ad maiorem expressionem.
marg.| .6. Equum iudicium, etc. Accipitur hic peregrinus, Gentilis conversus ad Iudaismum, qui licet reciperetur quantum ad ea que pertinent ad salutem, non tamen quantum ad ea que sunt honoris in regimine populi, per que dicitur aliquis simpliciter civis, ad quod recipiebantur aliqui Gentiles conversi post tertiam generationem, aliqui post decimam, et aliqui numquam, ut habetur Dt. 23. Si quis autem Iudeus interfecisset Gentilem non conversum ad Iudaismum, non incurrisset penam mortis, secundum quod dicit Rabbi Salomon prout exposui Ex. 21.
marg.| .7. Locutusque est, hic ponitur executio pene secundum sententiam Domini contra blasphemum supradictum, et patet littera.
Numérotation du verset Lv. 24,moraliter 
marg.| {1115} .1. Et locutus est dominus, etc.   Precipe filiis Israel, ut afferant tibi oleum, etc.   ad   concinnandas lucernas etc. Moraliter lucerne iste prelati sunt et doctores ecclesie, quibusdicitur Mt. 5.b. Vos estis lux mundi. Et iste lucerne concinnande sunt oleo misericordie corde et opere purissimo, id est segregato ab intentione laudis humane, ac lucido, pro fraterna edificatione, Mt. 5.b. Sic luceat lux vestra coram hominibus ut videant opera vestra bona, et glorificent {1116} patrem vestrum qui in celis est.
marg.| .8. In tabernaculo federis id est in ecclesia, ubi conveniunt fideles in federe caritatis.
marg.| .9. A vespere usque in mane id est toto tempore vite presentis, quod est vespertinum usque ad tempus vite future, quod est matutinum per apparentiam vere lucis.
marg.| † Super candelabro mundissimo id est Christo, qui sustentat bonos, ecclesie prelatos et doctores, sicut ipse dicit Ioann. 15.a. Sine me nihil potestis facere.
Numérotation du verset Lv. 24,{1117} 
moraliter
marg.| .1. Accipies quoque similam. que est farina tritici purgatissima et significat doctrinam Evangelicam, que est sanctissima.
marg.| .2. Et coques ex ea   duodecim   panes. quibus significantur duodecim Apostoli Evangelica doctrina informati per Christum, et igne spiritus sancti decocti.
marg.| † Et pones super eos thus, scilicet devote orationis.
marg.| .6. Per singula sabbatha. Per sabbathum quod requies interpretatur, {1118} celestis requies significatur, terminatis enim laboribus Apostolorum translati fuerunt ad requiem celorum et successerunt eis sancti episcopi imitantes perfectionem Apostolorum, qui similiter translati sunt, et sic erit de imitatoribus Apostolorum usque ad finem mundi, hec est mutatio dextere excelsi.
marg.| .10. Ecce autem egressus filius mulieris, etc. Hic agitur de cuiusdam blasphemi pena, per quam significatur punitio heretici qui. blasphemat ecclesiam Dei, cum dicitur.
Numérotation du verset Lv. 24,{1119} 
moraliter
marg.| .6. Educ blasphemum extra castra. Nam hereticus excommunicandus est et separandus ab ecclesia, et si permanserit obstinatus, {1120} iustitie seculari debet tradi morte puniendus, ideo subditur :
marg.| .9. Et lapidet eum universus etc.
Numérotation du verset Lv. 24,{1121} 
moraliter
marg.| †.1.  Qui   percusserit etc. Ille moraliter occidit hominem qui pertrahit ipsum ad mortalem culpam, et sic incurrit mortis gehenne {1122} penam.
marg.| .1. Qui   percusserit   animal, etc. Inferens enim damnum tenetur ad restitutionem, si non habet unde debet agere penitentiam secundum culpe quantitatem.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Lv. 24), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=05&chapitre=05_24)
Signaler un complément d'information

Notes :