Nicolaus de Lyra

Capitulum 20

Numérotation du verset Lv. 20,1 

Locutus1 est Dominus ad Moysen dicens:
1 Locutus] Locutusque Weber
Numérotation du verset Lv. 20,2 

Hec loquere2 filiis Israel:
2 loquere] loqueris Weber
homo de filiis Israel
et de advenis qui habitant in Israel
si quis de semine suo dederit3 idolo Moloch
3 de semine suo - dederit] inv. Weber
morte moriatur populus
terre lapidabit eum
Numérotation du verset Lv. 20,3 

et ego ponam faciem meam contra illum succidamque eum de medio populi sui
eo quod dederit de semine
suo idolo4
4 idolo] om. Weber
Moloch et contaminaverit sanctuarium meum ac polluerit nomen sanctum meum
Numérotation du verset Lv. 20,4 

quod si negligens populus terre
et quasi parvipendens imperium meum dimiserit hominem
qui dederit de semine suo Moloch
nec voluerit eum occidere
Numérotation du verset Lv. 20,5 

ponam faciem meam super hominem illum et cognationem eius
succidamque5 ipsum et omnes qui consenserint6 ei ut fornicarentur cum Moloch de medio populi sui
5 succidamque] + et Weber |
6 consenserint] consenserunt Weber |
Numérotation du verset Lv. 20,6 

anima que declinaverit ad magos
et ariolos
et fornicata fuerit
cum eis ponam faciem meam contra eam
et interficiam illum7 de medio populi sui
7 illum] illam Weber
Numérotation du verset Lv. 20,7 

sanctificamini
et estote sancti quia ego sanctus sum8 Dominus Deus vester
8 sanctus sum] om. Weber
Numérotation du verset Lv. 20,8 

custodite precepta mea
et facite ea quia9 ego sum10 Dominus qui sanctifico vos
9 quia] om. Weber |
10 sum] om. Weber |
Numérotation du verset Lv. 20,9 

qui maledixerit patri suo aut11 matri,
11 aut] et Weber
morte moriatur.
qui12 patri matrique maledixit, sanguis eius sit super eum.
12 qui] om. Weber
Numérotation du verset Lv. 20,10 

si mechatus quis fuerit cum uxore alterius, si13 adulterium perpetraverit14 cum uxore15
13 si] et Weber |
14 perpetraverit] perpetrarit Weber |
15 uxore] coniugi Weber |
proximi sui,
morte moriantur et mechus et adultera.
Numérotation du verset Lv. 20,11 

Qui dormierit cum noverca sua,
et revelaverit ignominiam patris sui, morte moriantur16 ambo sanguis eorum sit super eos.
16 moriantur Weber ] moriatur Rusch Clementina
Numérotation du verset Lv. 20,12 

Si quis dormierit cum nuru sua, uterque moriatur17
17 moriatur] moriantur Weber
quia scelus operati sunt, et18 sanguis eorum erit19 super eos.
18 et] om. Weber |
19 erit] sit Weber |
Numérotation du verset Lv. 20,13 

qui dormierit cum masculo
coitu femineo,
uterque operatus est20 nefas morte moriantur sanguis eorum sit21 super eos.
20 operatus est] operati sunt Weber |
21 sanguis eorum – sit] inv. Weber |
Numérotation du verset Lv. 20,14 

qui supra uxorem filiam
matrem
eius duxerit22, scelus operatus est. Vivus
22 matrem eius - duxerit] inv. Weber
ardebit
cum eis,
nec permanebit tantum nefas in medio vestri.
Numérotation du verset Lv. 20,15 

Qui cum iumento
et pecore coierit
morte
moriatur pecus quoque occidite.
Numérotation du verset Lv. 20,16 

Mulier que succubuerit cuilibet iumento simul interficietur cum eo sanguis eorum sit super eos
Numérotation du verset Lv. 20,17 

Qui acceperit sororem suam filiam patris sui vel filiam matris sue et viderit turpitudinem eius illaque conspexerit fratris ignominiam nefariam rem operati sunt, occidentur
in conspectu populi23 eo quod turpitudinem suam mutuo revelaverint24 et portabunt iniquitatem suam.
23 populi] + sui Weber |
24 revelaverint] revelarint Weber |
Numérotation du verset Lv. 20,18 

qui coierit
cum muliere in fluxu menstruo et revelaverit
turpitudinem eius ipsaque aperuerit fontem sanguinis sui
interficientur ambo de medio populi sui
Numérotation du verset Lv. 20,19 

turpitudinem matertere tue et amice25 tue non discoperies qui hec26 fecerit ignominiam carnis sue nudavit portabunt ambo iniquitatem suam
25 amice] amite Weber |
26 hec] hoc Weber |
Numérotation du verset Lv. 20,20 

Qui coierit cum uxore patrui vel avunculi sui et revelaverit ignominiam cognationis sue, portabunt ambo peccatum suum absque liberis morientur.
Numérotation du verset Lv. 20,21 

Qui duxerit uxorem fratris sui rem illicitam facit27 turpitudinem fratris sui revelavit absque liberit erit28
27 illicitam facit] inv. Weber |
28 liberis erit] filiis erunt |
Numérotation du verset Lv. 20,22 

custodite
leges meas
atque iudicia
et facite ea ne et vos
evomat
terra
quam intraturi estis et habitaturi
Numérotation du verset Lv. 20,23 

Nolite ambulare
in legitimis
nationum
quas ego expulsurus sum ante vos.
Omnia enim hec fecerunt
et abominatus sum eas29
29 eas] eos Weber
Numérotation du verset Lv. 20,24 

Vobis autem loquor possidete terram
eorum quam dabo vobis
in hereditatem
terram fluentem
lacte et melle
ego Dominus Deus vester qui separavi vos a ceteris populis
Numérotation du verset Lv. 20,25 

Separate30 et vos iumentum
30 separate] + ergo Weber
mundum ab immundo et avem mundam
ab immunda ne polluatis animas vestras in pecore et in avibus et in31 cunctis que moventur in terra
31 in] om. Weber
et que vobis ostendi esse polluta.
Numérotation du verset Lv. 20,26 

eritis mihi sancti32
32 mihi sancti] inv. Weber
quia sanctus sum
ego33 Dominus et separavi vos a ceteris populis ut essetis mei.
33 sum ego] inv. Weber
Numérotation du verset Lv. 20,27 

Vir sive mulier
in quibus pythonicus vel divinationis fuerit, spiritus morte moriatur34
34 moriatur] moriantur Weber
lapidibus
obruent eos
sanguis eorum sit super illos.

Capitulum 20

Numérotation du verset Lv. 20,ad litteram 
marg.| marg.| {1079} .1. Locutusque est, etc. Supra posita sunt precepta ordinativa vite absque determinatione pene, hic eadem (licet non omnia) replicantur cum dicta determinatione. Ratio autem huius ordinis est, quia intentio legislatoris est, cives facere bonos et virtuosos, hoc autem est, quando bene operantur ex amore iustitie, et ideo premisit precepta absque {1080} determinatione pena, per hoc insinuans, quod essent adimplenda ex amore boni. Sed quia non omnes sunt virtuosi, sed pauci respective, ideo replicavit precepta cum determinatione pene, ut imperfecti ea adimplerent, saltem timore pene. Primo igitur ponitur dicta determinatio, secundo determinationis ratio,ibi : Custodite leges meas tertio intenta conclusio,ibi : Vir sive mulier. Circa primum ponitur determinatio circa rationalem, secundo, circa irascibilem,ibi :
prol.| {1081} Qui maledixerit patri. tertio circa concupiscibilem, ibi Si mechatus. Circa primum ponuntur duo casus de idolatria, que ex dictamine rationis est fugienda. Primus ponitur, cum dicitur.
Numérotation du verset Lv. 20,ad litteram 
marg.| .1. Si quis dederit, etc. Frequentius autem loquitur scriptura de Moloch, quam de aliis idolis, tum quia sacrificium sibi oblatum erat magis horridum, ut patet ex predictis 18. capit. tum quia multi circa hoc erant inclinati, credentes quod ex tali puerorum oblatione consequerentur postea quicquid vellent. Ex hoc autem quod dicitur hic : De semine suo, quod importat partem. Dixerunt aliqui Doctores Hebreorum, modo indebito littere innitentes, quod si aliquis daret omnes pueros suos idolo Moloch, non incurreret penam predictam, quod videtur valde absurdum, tum quia pars includitur in toto, et ideo dans totum, dat etiam partem, tum etiam, quia dans totum gravius peccat, propter quod non minus, sed magis debet puniri. Et ideo alii volentes colorare dictum predictum, dixerunt quod dans totum semen idolo Moloch, ita graviter peccat, quod non potest aliqua pena expiari in vita presenti, etiam morte. Et ideo dixerunt doctores, quod non incurrit penam mortis, quia reservatur maiori pene, scilicet gehenne. Sed isti volentes {1082} salvare dicta doctorum suorum, dicunt contra verbum Domini. Ezech : 18.e. Si autem impius egerit penitentiam, etc. et sequitur : Omnium iniquitatum suarum, quas operatus est, non recordabor. Ex quo patet, quod nullum est peccatum, quod in vita presenti non possit expiari. .2.   Succidamque   eum. Delendo eius posteritatem.
marg.| .3. Et contaminaverit, etc. Alibi sacrificando, quam ad sanctuarium meum, quasi locus sacrificii mei esset contaminatus.
marg.| .4. Ac polluerit   nomen sanctum   meum. Ipsum Moloch attribuendo.
marg.| .5. Quod si negligens   populus   terre. Ex quo, patet quod illi qui debent corrigere crimina, si negligant, consentientes reputantur, et eamdem penam incurrunt. Secundus autem casus ponitur, cum dicitur.
marg.| .6. Anima que   declinaverit   ad   magos etc. Et patet sententia ex predictis c. 19. quia hic solum additur pena, cum subditur : Interficiam illam, etc.
marg.| .7. Qui maledixerit. Hic consequenter ponitur determinatio pene quantum ad irascibilem in uno casu, cum dicitor : Qui maledixerit patri suo vel matri, morte moriatur. Non est tamen intelligendum quod ex una maledictione aliquis incurrat penam istam, sed quando fuerit assuefactus, et seriose fecerit, non loco, sicut fuit declaratum Ex. 21.
prol.| {1083}
Numérotation du verset Lv. 20,ad litteram 
marg.| .1. Si mechatus. Hic consequenter determinatur pena quantum ad concupiscibilem, et replicantur eadem precepta, que superius dicta sunt, et solum hic additur determinatio pene, et ideo patet littera ex supradictis {1084} usque ibi :
marg.| .2. Pecus quoque   occidite   . Non quia peccaverit, cum non habeat liberum arbitrium, sed in detestationem criminis, et ne ex aspectu talis animalis aliqui inclinarentur ad idem vitium.
prol.| {1085}
Numérotation du verset Lv. 20,ad litteram 
marg.| .1. In terficientur ambo. Hoc est intelligendum, quando aliquis scienter mulierem menstruatam cognoverit, et fuerit de hoc convictus in iudicio. Si autem esset occultum, immundus esset septem dieb. ut dictum est supra 25. capitulo Qui coierit cum uxore patrui. Sequitur :
marg.| .2. Asque liberis morientur. Quod exponit Rabbi Salomon dicens, quod si tunc haberent pueros, sepelirent eos ante motem suam, et si non haberent tunc, nec haberent de cetero, sicut privati a Deo, et sic morerentur absque liberis.
prol.| Beatus August. aliter exponit dicens, quod si ex tali matrimonio aliqui pueri nascerentur, illegitimi reputarentur, nec succederent in hereditate, et ideo per hoc intelligitur pena, exheredationis, et eodem {1086} modo exponitur casus sequens.
marg.| .3. Custodite leges meas. Hic consequenter ponitur predicte determinationis, ad hoc enim determinata est pena predictarum transgressionum, ut homines saltem timore pene cercerentur a transgressione legis, et hoc est quod dicitur.
marg.| .4. Ne et vos evomat terra. Tanquam abominabiles.
marg.| .5. Nolite ambulare, etc. id est in ritu et modo vivendi ipsarum.
marg.| .6. Ego   dominus   . per signum circuncisionis et dationem legis.
marg.| .7. Separate. In hebreo habetur : Bestiam mundam ab immunda. Iumentum enim proprie acceptum, dicitur quasi iuvamentum, quod scilicet deseruit homini tantum in laborando, sicut equus, asinus, et similia, que omnia sunt immunda ad esum, et ideo distinctio mundi ab immundo non habet hic locum.
prol.| {1087}
Numérotation du verset Lv. 20,ad litteram 
marg.| .1. Eritis mi. Quia si animalia munda debent separari ab immundis, multo fortius homo qui est rationalis creatura debet separari a peccatoribus.
marg.| .2. Vir sive. Hic consequenter ponitur intenta conclusio, intentio enim principalis quare determinate sunt pene in casibus predictis, est ad {1088} destructionem idolatrie, circumstantiarum eius, ideo finaliter concluditur : Vir sive etc. non est hoc intelligendum si aliqui fuerint arreptitii a demonibus in eis loquentibus absque procuratione illorum, in quibus sunt tales spiritus mali, quia tale quid est penale, et culpabile. Si autem per procurationem alicuius hoc fuerit directe vel indirecte, ita quod sit ei culpabile tunc incurrit penam istam.
Numérotation du verset Lv. 20,moraliter 
marg.| marg.| {1079} .1. Locutusque   est dominus. In hoc capitulo repetuntur aliqua superius prohibita, ut addatur pena, ut de idolo Moloch, et turpitudinibus{1080} non revelandis, quorum sensus mysticus sup. est positus. Item ponuntur hic aliqua quorum sensus litteralis est moralis, et ideo sunt per transeunda, usque prope si. capituli ubi dicitur :
Numérotation du verset Lv. 20,{1087} 
moraliter
marg.| .2. Vir sive   mulier   . Per pythonicum spiritum intelligitur et voluntas ad invenienda mendacia, et maxime cum tali fictione, quod habeant{1088} talia ex revelatione Dei, vel angeli boni, vel etiam mali, vel ex aliqua virtute occulta quecumque sit illa, et de istis dicitur, morte moriantur, quia moriuntur, hic morte culpe, et postea morientur morte gehenne. Apoc. 20.d. dicitur mors secunda.
Numérotation du verset Lv. 20,{1087} 
Additio 1
prol.| In capitulo 20. ubi dicitur in post. Quod si negligens populus terre. Ex hac littera non habetur : quod negligentes corrigere crimina eamdem penam incurrant, sed solum si sunt consentientes, dicitur enim in littera : Succidamque ipsum et omnes qui consenserint, non enim dixit, Et omnes qui neglexerint, sed qui consenserint. Ex quo patet quod negligentes licet sint digni pena, non tamen eamdem penam incurrunt, {1188} sicut transgressores, nisi cum hoc sint consentientes.
Numérotation du verset Lv. 20,Additio 2 
prol.| In eodem capitulo 20. ubi dicitur in postilla : Qui maledixerit patri suo vel matri, morte moriatur, etc. Quod autem ex una maledictione patris, quia incurrat penam capitalem, dictum fuit supra in additione super Ex. 21.
prol.| Replica correctorii contra Burgensem ibidem.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Lv. 20), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 05/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=05&chapitre=05_20)
Signaler un complément d'information

Notes :