Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Capitulum 42

Numérotation du verset Iob. 42,1

¹ Respondens autem Iob Domino dixit :

¹ Capitulum 42] .XLI. CorS1 Ω^N

Numérotation du verset Iob. 42,2

Scio quia² omnia potes³ et nulla te latet cogitatio.

² quia CorS1 Ed1455 Rusch Weber] quoniam Θ^HG, quod NAL3245 Ω^V |

³ omnia potes CorS1 NAL3245 Ω^V Rusch Weber ] omnipotens es Π^F Ω^N, omnia potes |

Numérotation du verset Iob. 42,3

Quis est iste

qui celat consilium⁴ absque scientia ?

⁴ consilium] conscilium NAL3245

Ideo insipienter locutus sum et que ultra modum excederent scientiam meam.

Numérotation du verset Iob. 42,4

Audi

et ego loquar,

interrogabo te⁵ et⁶ responde⁷ mihi.

⁵ te Cava Π^F Λ^L X Σ^T² Φ^P Θ^G² D S W Γ^A Ω^M Ω^J Ω^S Ω^N Ω^V Ed1455 Rusch Clementina] om. NAL3245 Weber |

⁶ et NAL3245 Ω^N Ω^V Weber] om. F K², + tu Rusch |

⁷ responde NAL3245 Ω^V ] ostende Weber |

Numérotation du verset Iob. 42,5

Auditu auris audivi te, nunc autem oculus meus videt te.

Numérotation du verset Iob. 42,6

Idcirco ipse⁸ me reprehendo

⁸ ipse NAL3245 Ω^V Rusch Weber] om. Ω^S Ω^N* (compl. pr. m. marg.)

et ago⁹ penitentiam in favilla et cinere.

⁹ ago NAL3245 ] agam Ω^N

Numérotation du verset Iob. 42,7

Postquam autem¹⁰ locutus est Dominus¹¹ verba hec ad Iob¹²,

¹⁰ autem] om. NAL3245 |

¹¹ locutus est – Dominus Rusch Weber ] inv. Ω^V |

¹² hec ad Iob] inv. NAL3245 |

dixit ad Eliphaz Themaniten¹³ : Iratus est furor meus

¹³ Themaniten] Temanitem Ω^N Ω^V², Themanites NAL3245 F* G² K² Γ^A Ω^V*

in te et in duos amicos tuos, quoniam non locuti estis¹⁴ coram me¹⁵ rectum

¹⁴ locuti estis Ω^M Ω^J Ω^S cum Ox. Tur.] inv. NAL3245 Ω^N Weber |

¹⁵ coram me] in conspectu meo NAL3245 |

sicut servus meus Iob.¹⁶

¹⁶ Iratus est... Iob Philip. (In Iob. 17, 2 laud.)] om. Philip. (textus)

Numérotation du verset Iob. 42,8

Sumite ergo¹⁷ vobis

¹⁷ ergo D G K* Ψ^D NAL3245 Ω^S Ed1455 Ed1532 Clementina ] igitur Ω^J Ω^N Ω^V Rusch, om. X Ω^M Greg.

septem tauros et¹⁸ septem arietes et ite ad servum meum Iob et offerte pro vobis holocaustum¹⁹.

¹⁸ septem tauros et Ω^V codd. edd.] om. NAL3245 |

¹⁹ pro vobis - holocaustum Ω^M Ω^S Ω^V Rusch ] inv. NAL3245 Ω^J Ω^N Ed1455 Weber |

Iob autem servus meus orabit pro vobis²⁰. Faciem eius suscipiam

²⁰ vobis Ω^V codd. edd. Rusch Weber] + et NAL3245

ut non vobis imputetur²¹ stultitia, neque enim locuti estis coram²² me rectum²³ sicut servus meus Iob.

²¹ vobis imputetur Rusch Weber ] inv. Ω^V |

²² coram me X S Ω^M Ω^J Ω^S Ω^N Ω^V Rusch Ed1532 ] ad me NAL3245 Ed1455 Weber, om. Σ^T |

²³ rectum Cava X D Ψ^D Ω^M Ω^J Ω^S Ω^N Rusch] recta NAL3245 Ed1455 Weber |

Numérotation du verset Iob. 42,9

Abierunt ergo Eliphaz Themanites et Baldach²⁴ Suites et Sophar Naamathites, et fecerunt sicut locutus fuerat²⁵ Dominus ad eos²⁶ et suscepit Dominus²⁷ faciem Iob.

²⁴ Baldach] Baldath Ω^N, Baldac NAL3245 |

²⁵ fuerat NAL3245 Ω^V Rusch Weber ] est Ω^N |

²⁶ Dominus --ad eos Σ^T* Ω^MΩ^SΩ^V Ed1455 Rusch Ed1532 Clementina] inv. Ω^J Ω^N Weber, om. NAL3245 |

²⁷ Dominus Ω^V Rusch Weber ] Deus Ed1455 |

Numérotation du verset Iob. 42,10

Dominus quoque conversus est ad penitentiam Iob, cum oraret²⁸* pro amicis suis.

²⁸ oraret Greg. Cava X Ω^M Ω^J Ω^S Ω^V²Ed1455 Clementina] + ille Cor2 (hebr. et anti. habent ILLE ) NAL3245 Ω^N Ω^V* (eras. et exp.) Rusch Weber

Et addidit quoque²⁹ Dominus omnia quecumque fuerant³⁰ Iob duplicia³¹.

²⁹ addidit] addit D | quoque Greg. Ω^M Ω^J* Ω^S Ω^V ] om. Ω^N Rusch Weber |

³⁰ omnia... fuerant] om. Philip. , quecumque fuerant Ω^M |

³¹ Iob duplicia NAL3245 Ω^M Ω^J Ω^S Ω^V Ed1455 Rusch ] inv. L Π^F Ω^N | duplicia] duplicata Φ^RG, omnia praem. F G² K* |

Numérotation du verset Iob. 42,11

Venerunt autem³² ad eum³³ omnes fratres sui et universe sorores sue

³² autem NAL3245 Ω^VEd1455 Rusch Weber] om. D Ω^N |

³³ ad eum Ω^VRusch Weber] om. Cava |

et cuncti qui noverant³⁴ eum prius³⁵,

³⁴ noverant Ω^N Ω^V Rusch Weber] noverunt Λ^LX D Philip. (cod. C) |

³⁵ noverant – eum prius] inv. Philip. |

et comederunt cum eo³⁶ panem³⁷ in domo eius³⁸,

³⁶ cum eo] eum NAL3245* (exp.) |

³⁷ panem Ω^N Rusch Weber ] panē Ω^V, panes Ω^M Ω^S |

³⁸ eius Ω^V] + cum eo NAL3245 |

et moverunt super eum caput³⁹,

³⁹ caput] + suum Ω^M

et⁴⁰ consolati sunt eum super omni malo quod⁴¹ intulerat Dominus super eum.

⁴⁰ et codd. edd.] om. Ω^N |

⁴¹ omni malo quod Ω^V] omnia mala que NAL3245 |

et dederunt ei⁴² unusquisque⁴³ ovem unam et inaurem auream unam.

⁴² dederunt ei Ω^V Rusch Weber ] dederunt L Ω^N |

⁴³ unusquisque Ω^N Ω^V] uniquisque ! NAL3245 |

Numérotation du verset Iob. 42,12

Dominus autem benedixit novissimis Iob

magis quam principio eius.

Et facta sunt ei

quatuordecim millia ovium et sex⁴⁴ millia camelorum et mille⁴⁵ iuga boum et mille asine.

⁴⁴ sex Ω^V] .VII. NAL3245 |

⁴⁵ mille Ω^V] milia NAL3245 |

Numérotation du verset Iob. 42,13

Et fuerunt ei septem filii et tres filie⁴⁶

⁴⁶ tres filie Ω^N Ω^V ] inv. NAL3245 Weber

Numérotation du verset Iob. 42,14

et vocavit nomen unius Diem,

et nomen secunde Cassia⁴⁷,

⁴⁷ Cassia Ω^V ] Cassiam Ω^N

et nomen tertie Cornustibii⁴⁸.

⁴⁸ Cornustibii Ω^V ] cornus tibie Ω^N, cornus tibia NAL3245

Numérotation du verset Iob. 42,15

Non sunt autem invente mulieres speciose sicut filie Iob in universa terra.

Deditque eis pater suus hereditatem inter fratres earum.

Numérotation du verset Iob. 42,16

Vixit autem Iob post flagella⁴⁹ hec centum⁵⁰ quadraginta annis⁵¹ et vidit filios suos⁵² et filios filiorum suorum⁵³ usque ad quartam generationem, et mortuus est senex et plenus dierum⁵⁴.

⁴⁹ flagella Greg. (aliqui codd., Glossa) Ω^M Ω^J Ω^S Ω^N Ω^V Ed1532 ] om. NAL3245 Cor1 ( POST HEC ita habet hebr. et anti. sed Greg. habet POST HEC FLAGELLA ) Ed1455 Weber |

⁵⁰ centum Ω^J Ω^SΩ^N Ω^V ] + et Ω^M cum hebr. |

⁵¹ annis NAL3245 Ω^MΩ^J Ω^SΩ^N Ω^V ] annos Cava Π^F D , + et omnes anni vite eius fuerunt ducenti quadraginta octo (+ anni Cava) Amitatinus Cava, + et facti sunt omnes anni vite eius ducenti septuaginta sex Φ^P |

⁵² suos Ω^V ] om. Ω^N |

⁵³ suorum NAL3245 Ω^N Ω^V codd. edd.] om. D |

⁵⁴ dierum Ω^V ] + et ( om. Λ^L) omnes anni vite eius fuerunt ducenti quadraginta octo (nonaginta Λ^L) Λ^L² K² |

Liber Iob explicit⁵⁵.

⁵⁵ Liber Iob - explicit] om. NAL3245, inv. Ω^P, Qui scripsit scribat semper cum Domino vivat G.<loria> P.<atri> et F.<ilio> et S.<piritu>i. S.<ancto> Ω^N

Capitulum 42

^prol.| {t. 2 : Erfurt, f. 227vb ; facsim., p. 454b}

Numérotation du verset Iob. 42,1

¹ Respondens autem Iob Domino dixit :

¹ Capitulum 42] .XLI. CorS1 Ω^N

^marg.| RESPONDENS AUTEM IOB. Postquam fideli famulo Dominus Leviathan hostis eius quam sit et fortis et callidus ostendit, dum vires illius fraudesque patefecit. Beatus Iob ad utraque respondit dicens :

Numérotation du verset Iob. 42,2

Scio quia² omnia potes³ et nulla te latet cogitatio.

² quia CorS1 Ed1455 Rusch Weber] quoniam Θ^HG, quod NAL3245 Ω^V

³ omnia potes CorS1 NAL3245 Ω^V Rusch Weber ] omnipotens es Π^F Ω^N, omnia potes

^marg.| SCIO QUIA OMNIA. Contra vires quippe eius ait : {t. 2 : Erfurt, f. 228ra ; facsim., p. 455a} Scio quia omnia potes . Contra vero occultas machinationes subiunxit : Et nulla te latet cogitatio. U nde eidem Leviathan exprobrat dicens :

Numérotation du verset Iob. 42,3

{t. 2 : Erfurt, f. 228ra ; facsim., p. 455a} Quis est iste

^interl.| ut ego

qui celat consilium⁴ absque scientia ?

⁴ consilium] conscilium NAL3245

^marg.| QUIS EST ISTE etc. Absque scientia Leviathan celat consilium , quia quamvis contra infirmitatem nostram multis fraudibus occultetur, protectoris tamen nostri sancta nobis inspiratione detegitur. Audita igitur fortitudine et calliditate diaboli, et creatoris potentia que et illum valenter reprimit, et nos misericorditer tegit. Beatus Iob que de se sentit aperit dicens :

Ideo insipienter locutus sum et que ultra modum excederent scientiam meam.

^marg.| IDEO INSIPIENTER etc. Que dixerat sapienter dixisse se crederet si verba superioris sapientie non audiret in cuius comparatione stultum est omne nostrum quod sapit. Et quanto magis proficit contemplando Dei scientias, eo amplius se nihil esse cognoscit. Et scientiam suam ultra modum excessisse credit, quia in verbis Dei plus quam estimaverat secreta eius sapientie agnovit. Sic et Moyses ex quo Dominum audivit, se factum impeditioris lingue et tardioris dicit^a.

^a Cf. Ex. 4, 10.

Numérotation du verset Iob. 42,4

Audi

^interl.| ergo

et ego loquar,

^interl.| si tu audis

^marg.| AUDI ET EGO LOQUAR. Dei audire est desideria nostra percipere, loqui nostrum ad Dominum est promptis ad illum desideriis inhiare. Et quia quisque interrogat quoniam ignorat interrogare homini Dominum est in conspectu eius nescientem se cognoscere. Respondere autem Dei est eum qui se nescientem humiliter cognoverit occultis inspirationibus erudire. Et est sensus : Audi et ego loquar . Misericorditer desideria mea percipe, ut dum hec misericordia tua percipiens adiuvat, ad te multipliciora consurgant.

interrogabo te⁵ et⁶ responde⁷ mihi.

⁵ te Cava Π^F Λ^L X Σ^T² Φ^P Θ^G² D S W Γ^A Ω^M Ω^J Ω^S Ω^N Ω^V Ed1455 Rusch Clementina] om. NAL3245 Weber

⁶ et NAL3245 Ω^N Ω^V Weber] om. F K², + tu Rusch

⁷ responde NAL3245 Ω^V ] ostende Weber

^marg.| INTERROGABO. Id est nescientem me ex tue scientie contemplatione cognosco. Responde, stultitiam propriam humiliter cognoscentem doce. Quid enim interrogaret ipse ex desiderio humilitatis et Deum sibi respondere quereret ex magisterio inspirationis declaratur, interrogaturum se quippe prohibuit, sed nihil interrogando subiungit :

Numérotation du verset Iob. 42,5

Auditu auris audivi te, nunc autem oculus meus videt te.

^interl.| magna de misericordia agnoscat

^marg.| AUDITU AURIS AUDIVI etc. His verbis indicat, quia quanto visus superior est auditu, tanto differt ab eo quod prius extitit et hoc quod postmodum per flagella profecit. Et quia interno oculo veritatis lumen magis conspexerat, humanitatis sue tenebras diiudicans plus videbat.

Numérotation du verset Iob. 42,6

Idcirco ipse⁸ me reprehendo

⁸ ipse NAL3245 Ω^V Rusch Weber] om. Ω^S Ω^N* (compl. pr. m. marg.)

^interl.| ecce cilicium quo pungitur in dolore

^marg.| Unde sequitur : IDCIRCO IPSE etc. Quanto se quisque minus videt, tanto sibi minus displicet. Et quanto maioris gratie lumen percipit, tanto amplius reprehensibilem se esse cognoscit. Sed quia nulla est cognitio reprehensionis se non sequantur etiam lamenta penitudinis.

et ago⁹ penitentiam in favilla et cinere.

⁹ ago NAL3245 ] agam Ω^N

^interl.| de nullo dono Dei superbio, quia sumptus ex pulvere per sententiam illate mortis in pulverem me redigere cognosco

^marg.| Sequitur : ET AGO etc. In favilla et cinere penitentiam agere, est contemplata divina essentia nihil aliud quam favillam cineremque se cognoscere.

Numérotation du verset Iob. 42,7

Postquam autem¹⁰ locutus est Dominus¹¹ verba hec ad Iob¹²,

¹⁰ autem] om. NAL3245

¹¹ locutus est – Dominus Rusch Weber ] inv. Ω^V

¹² hec ad Iob] inv. NAL3245

^marg.| POSTQUAM AUTEM etc. Quia ambigeremus iudicat Deus de verbis Iob, qui facta virtutis sue revoluit et amicorum, qui contra eum iustitie Dei gloriam defenderunt.

dixit ad Eliphaz Themaniten¹³ : Iratus est furor meus

¹³ Themaniten] Temanitem Ω^N Ω^V², Themanites NAL3245 F* G² K² Γ^A Ω^V*

^interl.| prius vulnus secat

^marg.| DIXIT AD etc. Hosti laudatus est Iob, istis antefertur, et tamen quia homo sine reprehensione ante oculos Dei esse non potest, comparatione aliorum laudatur, et tamen habet ex homine quod iudicetur. Credidit ergo se pro culpa flagellari non pro gratia, et in hoc reprehenditur et tamen amicis prefertur.

in te et in duos amicos tuos, quoniam non locuti estis¹⁴ coram me¹⁵ rectum

¹⁴ locuti estis Ω^M Ω^J Ω^S cum Ox. Tur.] inv. NAL3245 Ω^N Weber

¹⁵ coram me] in conspectu meo NAL3245

^interl.| intus ubi displicent multi qui foris placent

sicut servus meus Iob.¹⁶

¹⁶ Iratus est... Iob Philip. (In Iob. 17, 2 laud.)] om. Philip. (textus)

^interl.| quia nihil superbe dixit sed humiliter

^marg.| CORAM ME RECTUM etc. Nam quantum ad humana iudicia in verbis suis amici Iob multa rectius illo dixisse crederentur, sed quia iustus est, et misericors Deus amicos eius, et per iustitiam districte redarguit, et per misericordiam benigne convertit.

Numérotation du verset Iob. 42,8

Sumite ergo¹⁷ vobis

¹⁷ ergo D G K* Ψ^D NAL3245 Ω^S Ed1455 Ed1532 Clementina ] igitur Ω^J Ω^N Ω^V Rusch, om. X Ω^M Greg.

^interl.| remedium indicat

septem tauros et¹⁸ septem arietes et ite ad servum meum Iob et offerte pro vobis holocaustum¹⁹.

¹⁸ septem tauros et Ω^V codd. edd.] om. NAL3245

¹⁹ pro vobis - holocaustum Ω^M Ω^S Ω^V Rusch ] inv. NAL3245 Ω^J Ω^N Ed1455 Weber

^interl.| quia veniam reatus non habent nisi gratie septiformis Spiritu universali paci a qua fuerant excisi aggregentur

^marg.| Nam sequitur : SUMITE IGITUR VOBIS etc. Internus medicus prius putredinem vulneris innotuit, et post remedia consequende salutis indicavit. Quia vero amici Iob speciem hereticorum tenent, per Iob offerre iubentur, quia iram Domini sacrificio placare non possunt, nisi ad catholicam fidem quam Iob significat convertantur, ut salutem eius precibus obtineant cuius fidem perversis assertionibus impugnabant. Per tauros autem cervix superbie, per arietes ducatus exprimitur que ab hereticis seductis plebibus agitur. Tauros ergo et arietes in sacrificio offerre est superbum ducatum conversionis humilitate mactare, ut edomita cervice superbie, discant obediendo sequi, qui dudum docendo preire conabantur. Septem autem sacrificiis expiantur, quia ad Ecclesiam revertentes per humilitatis hostiam dona spiritus gratie septiformis accipiunt.

Iob autem servus meus orabit pro vobis²⁰. Faciem eius suscipiam

²⁰ vobis Ω^V codd. edd. Rusch Weber] + et NAL3245

^interl.| proprium speculum electorum est ut super de se sentiant infra quem sunt

^marg.| IOB AUTEM SERVUS etc. Ita Ecclesia pro hereticis. In arca contenti salvantur, extra aqua omnes occidit. In una domo, id est Ecclesia comedi agnus iubetur, nec de carnibus eius extra ferri, “sanctum ne detur canibus”^b.

^b Cf. Mt. 7, 6.

{t. 2 : Erfurt, f. 228rb ; facsim., p. 455b} ut non vobis imputetur²¹ stultitia, neque enim locuti estis coram²² me rectum²³ sicut servus meus Iob.

²¹ vobis imputetur Rusch Weber ] inv. Ω^V

²² coram me X S Ω^M Ω^J Ω^S Ω^N Ω^V Rusch Ed1532 ] ad me NAL3245 Ed1455 Weber, om. Σ^T

²³ rectum Cava X D Ψ^D Ω^M Ω^J Ω^S Ω^N Rusch] recta NAL3245 Ed1455 Weber

^marg.| NEQUE ENIM etc. Sententiam quam semel iudicando dixerat, iterum replicando confirmat, atque ut manifestius beati Iob iustitia, amicorumque eius iniustitia {t. 2 : Erfurt, f. 228rb ; facsim., p. 455b} demonstretur, eius laus illorumque reprehensio iterata voce depromitur, ut replicata foris appareant quam fixa intus habeantur. Unde et somnum pharaonis geminatur^c.

^c Cf. Gn. 41, 1.

Numérotation du verset Iob. 42,9

Abierunt ergo Eliphaz Themanites et Baldach²⁴ Suites et Sophar Naamathites, et fecerunt sicut locutus fuerat²⁵ Dominus ad eos²⁶ et suscepit Dominus²⁷ faciem Iob.

²⁴ Baldach] Baldath Ω^N, Baldac NAL3245

²⁵ fuerat NAL3245 Ω^V Rusch Weber ] est Ω^N

²⁶ Dominus --ad eos Σ^T* Ω^MΩ^SΩ^V Ed1455 Rusch Ed1532 Clementina] inv. Ω^J Ω^N Weber, om. NAL3245

²⁷ Dominus Ω^V Rusch Weber ] Deus Ed1455

^interl.| orando pro aliis, sibi ipsi profuit

Numérotation du verset Iob. 42,10

Dominus quoque conversus est ad penitentiam Iob, cum oraret²⁸* pro amicis suis.

²⁸ oraret Greg. Cava X Ω^M Ω^J Ω^S Ω^V²Ed1455 Clementina] + ille Cor2 (hebr. et anti. habent ille ) NAL3245 Ω^N Ω^V* (eras. et exp.) Rusch Weber

^interl.| vide ergo ordinem excessum correctio correctionem, penitentia penitentiam, venia veniam munera subsequuntur

^marg.| DOMINUS QUOQUE CONVERSUS. Aperte ostenditur quod pro semetipso penitens tanto citius exaudiri meruit, quanto devote pro aliis intercessit quod tunc quisque veracitus cumulat, si hec etiam pro adversariis impendat. Iam ante pro amicis auditus ostenditur, hic de ipso dicitur qui hoc obtinuit pro aliis orando.

^marg.| Samuel^d : «Melior est obedientia quam victime», quia per victimas aliena caro, per obedientiam voluntas propria mactatur, repressa ergo arbitrii sui superbia citius Deum homo placat. Virtus obedientie ex adverso ostenditur, quia peccatum ariolandi et quasi scelus idolatrie est nolle acquescere. Obedientia ergo sola est que meritum fidei possidet, sine qua quisque infidelis convincitur. Salomon^e : «Vir obediens loquitur victorias», quia dum aliene voci humiliter subdimur, nosipsos in corde superamus. Sciendum quod numquam per obedientiam malum fieri, aliquando autem per obedientiam bonum quod agitur debet intermitti. Neque enim mala in paradiso arbor extitit, quam Deus homini ne contingeret interdixit, sed ut per melius obedientie meritum homo bene conditus cresceret, dignum fuerat ut hunc etiam a bono prohiberet, quatinus quanto verius hoc quod ageret virtus esset, quanto et a bono cessans auctore suo se subditum humilius exhiberet. Sed notandum quod dicitur^f : «De omni ligno paradisi comede, de ligno autem scientie boni et mali ne comedas». Qui enim quo libet bono subiectos vetat, necesse est ut multa concedat, ne obedientis mens funditus intereat, si a bonis omnibus repulsa penitus ieiunat. Iubetur aliquando prospera huius mundi, aliquando adversa. Si quis ergo ex proprio desiderio ad prospera anhelat, cum imperantur sibi obedientie sibi virtutem evacuat. Si adversa invitus et nolens subit, obedientie sibi meritum minuit. Prosperis ergo ex sola iussione, adversis ex sola devotione militemus, ut Moyses de suo nihil habet, quia precibus remittitur ne Israeli preferatur^g. Paulus adversa etiam ex suo voto ducitur.

^d 1Rg. (1Sm.) 15, 22.

^e Prv. 21, 28.

^f Gn. 2, 16-17.

^g Cf. Ex. 32, 7-14.

Et addidit quoque²⁹ Dominus omnia quecumque fuerant³⁰ Iob duplicia³¹.

²⁹ addidit] addit D | quoque Greg. Ω^M Ω^J* Ω^S Ω^V ] om. Ω^N Rusch Weber

³⁰ omnia... fuerant] om. Philip. , quecumque fuerant Ω^M

³¹ Iob duplicia NAL3245 Ω^M Ω^J Ω^S Ω^V Ed1455 Rusch ] inv. L Π^F Ω^N | duplicia] duplicata Φ^RG, omnia praem. F G² K*

^interl.| orando vel pro aliis sibi prosunt

^marg.| ET ADDIDIT DOMINUS etc. Quia per pietatem benigni iudicis temptationis nostre dispendium vincunt suffragia consolationum, minus eum temptat probatio quam remuneratio consolatur.

Numérotation du verset Iob. 42,11

Venerunt autem³² ad eum³³ omnes fratres sui et universe sorores sue

³² autem NAL3245 Ω^VEd1455 Rusch Weber] om. D Ω^N

³³ ad eum Ω^VRusch Weber] om. Cava

^marg.| VENERUNT AUTEM etc. Tunc ergo ad Christum fratres ac sorores accedunt, quando ex ea plebe que ei per cognationem iuncta est, vel qui fortes futuri sunt velut fratres , vel infirmi velut sorores ad eum per cognitionem fidei devota gratulatione concurrunt, tunc in domo eius panem comederunt cum post posita observatione littere in Ecclesia mystici eloquii quasi frugis medulla pascuntur.

et cuncti qui noverant³⁴ eum prius³⁵,

³⁴ noverant Ω^N Ω^V Rusch Weber] noverunt Λ^LX D Philip. (cod. C)

³⁵ noverant – eum prius] inv. Philip.

^marg.| ET CUNCTI etc. Nam nasciturum Christum nullus qui plene didicit legem ignoravit. Unde et Herodi respondent^h : «In Bethleem Iude».

^h Mt. 2, 5.

et comederunt cum eo³⁶ panem³⁷ in domo eius³⁸,

³⁶ cum eo] eum NAL3245* (exp.)

³⁷ panem Ω^N Rusch Weber ] panē Ω^V, panes Ω^M Ω^S

³⁸ eius Ω^V] + cum eo NAL3245

^marg.| COMEDERUNT CUM EO etc. In commestione panis caritas, in commotione capitis admiratio designatur.

et moverunt super eum caput³⁹,

³⁹ caput] + suum Ω^M

^marg.| ET MOVERUNT SUPER EUM CAPUT. In hoc loco caput movere est insensibilitatem mentis excutere, et ad cognitionem fidei crudelitatis passibus propinquare.

et⁴⁰ consolati sunt eum super omni malo quod⁴¹ intulerat Dominus super eum.

⁴⁰ et codd. edd.] om. Ω^N

⁴¹ omni malo quod Ω^V] omnia mala que NAL3245

^marg.| ET CONSOLATI SUNT. Percussum merore consolari⁴² est ei post percussionem de venia congaudere. Nam quanto quisque cernitur de restituta salute proximi hilarescere tanto se indicat de ablata doluisse. Consolantur Christum consolantur Ecclesiam qui ab infidelitate resipiscunt, et pravitatem per quam repugnaverant deserunt. In flagello autem consolari noluerunt, quia passionis eius tempore Hebrei Deum credere despexerunt. Unde Psalmusⁱ : «Consolantem me quesivi et non inveni». In fine ergo Hebrei credentes conveniunt et redemptori in potentia divinitatis quasi sano Iob oblationum suarum vota persolvunt.

ⁱ Cf. Ps. 68, 21.

⁴² consolari] consalari cacogr. Rusch

et dederunt ei⁴³ unusquisque⁴⁴ ovem unam et inaurem auream unam.

⁴³ dederunt ei Ω^V Rusch Weber ] dederunt L Ω^N

⁴⁴ unusquisque Ω^N Ω^V] uniquisque ! NAL3245

^interl.| istis muneribus cogimur allegorice mysterium querere

^marg.| ET DEDERUNT etc. Per ovem innocentia, per inaurem obedientia, id est auditus humilitatis gratia ornatus exprimitur. Et licet hec iuxta historiam veraciter dicta sint tamen sub typo gesta sunt sancte Ecclesie. Que etsi multos nunc percussione temptationis amittit, in fine tamen duplicia recipit, quando susceptis gentibus ad fidem etiam Iudea consentit. Notandum vero est quod hoc loco, cum inaure ovis, cum ove inauris offertur, quia innocuis mentibus ornamentum obedientie iungitur, Domino attestante^j : «Oves mee vocem meam audiunt». Beato ergo Iob nemo inaurem sine ove, nemo autem ovem sine inaure obtulit, quia redemptori nostro non obedit qui innocens non est, et innocens esse non potest {t. 2 : Erfurt, f. 228va ; facsim., p. 456a} qui obedire contemnit. Quia vero ipsa obedientia noli metu sed caritate observanda est. Auream inaurem obtulisse perhibentur, ut in ea que exhibeatur obedientia caritas fulgeat, que virtutes ommes quasi aurum cetera metalla transcendit. Sed quia nulla esse obedientia vera, nulla innocentia in hereticorum divisionibus esse potest, offerunt ovem sed unam, id est ad sanctam Ecclesiam cum innocentia et obedientia venientes, eam mentem deferant quam sectarum schismata non dividant. Et quia ad hoc convivium Elia vocante Iudei in fine uberius venturi sunt cum muneribus, subditur :

^j Io. 10, 27.

Numérotation du verset Iob. 42,12

Dominus autem {t. 2 : Erfurt, f. 228va ; facsim., p. 456a} benedixit novissimis Iob

^marg.| DOMINUS AUTEM BENEDIXIT etc. Magis novissimis Iob quam in principio benedicitur, quia quantum ad Israelitici populi susceptionem pertinet, urgente fine seculi dolorem sancte Ecclesie Dominus animarum multiplici collectione consolatur.

magis quam principio eius.

^marg.| MAGIS QUAM IN PRINCIPIO etc. Adhuc multiplicabuntur in senecta uberi, quia cum vita differtur ad melius fortitudo producitur, et per augmentum temporum crescunt lucta meritorum.

Et facta sunt ei

^interl.| de his plenius dictum est in principio

quatuordecim millia ovium et sex⁴⁵ millia camelorum et mille⁴⁶ iuga boum et mille asine.

⁴⁵ sex Ω^V] .VII. NAL3245

⁴⁶ mille Ω^V] milia NAL3245

Numérotation du verset Iob. 42,13

Et fuerunt ei septem filii et tres filie⁴⁷

⁴⁷ tres filie Ω^N Ω^V ] inv. NAL3245 Weber

^marg.| QUATUORDECIM MILLIA OVIUM. Hec aperte videntur duplicia, sed filii totidem redditi dicuntur quot amissi, ut hi qui extincti fuerant vivere demonstrentur, et hi ergo dupliciter, quia ei Deus decem in carne restituit, decem qui amissi fuerant in occulta animarum vita servavit.

Numérotation du verset Iob. 42,14

et vocavit nomen unius Diem,

^interl.| id est lux

^marg.| ET VOCAVIT NOMEN UNIUS DIEM. Omnis qui misericordia redemptoris eligitur, his nominibus designatur, quia humanum genus condendo Diem , redimendo Cassiam, nam «Christi bonus odor sumus Deo»^k, et assumendo Cornustibii fecit. Qui enim lux fuimus conditi, et nunc sumus Cassia redempti, erimus quandoque cornustibii in exultatione eterne laudis assumpti. Cornustibii autem ex cornu et tibia compositum est. Ergo per cornustibii letantium cantus exprimitur. Prius etiam homo quasi die ex condicione claruit, post redemptus flagrantia virtutum impletur quibus quod perdidit restituatur, tertio in resurrectione carnis in concentu eterne laudis assumetur, sed ante nuptias sponse preparat ut impleat.

^k 2Cor. 2, 15.

et nomen secunde Cassia⁴⁸,

⁴⁸ Cassia Ω^V ] Cassiam Ω^N

^interl.| odor virtutum

et nomen tertie Cornustibii⁴⁹.

⁴⁹ Cornustibii Ω^V ] cornus tibie Ω^N, cornus tibia NAL3245

^interl.| letantium cantus

Numérotation du verset Iob. 42,15

Non sunt autem invente mulieres speciose sicut filie Iob in universa terra.

^marg.| Unde : NON SUNT AUTEM INVENTE MULIERES SPECIOSE etc. Electorum quippe anime omne humanum genus, quod in terra secundum hominem conversatur, sue pulchritudinis decore transcendunt, quantoque exterius se affligendo despiciunt, tanto intus verius componuntur.

Deditque eis pater suus hereditatem inter fratres earum.

^interl.| sed quia inter perfectos sunt et infirmi et his benigne pater dat hereditatem cum fratribus

^marg.| DEDITQUE EIS PATER SUUS HEREDITATEM. Ipse ergo ex perfectorum numero speciose memorantur. Ipse etiam velut ex imperfectorum typo velut infirme hereditatem inter fratres accipiunt. Sorores ergo cum fortibus ad celestia admittuntur. Usu namque veteris vite, femine inter mares hereditatem non habent, quia legis severitas fortia eligens infirma contemnens districta potius studuit quam benigna sancire. Sed pio redemptore veniente, et infirmus cum perfectis ad regnum assumitur.

Numérotation du verset Iob. 42,16

Vixit autem Iob post flagella⁵⁰ hec centum⁵¹ quadraginta annis⁵² et vidit filios suos⁵³ et filios filiorum suorum⁵⁴ usque ad quartam generationem, et mortuus est senex et plenus dierum⁵⁵.

⁵⁰ flagella Greg. (aliqui codd., Glossa) Ω^M Ω^J Ω^S Ω^N Ω^V Ed1532 ] om. NAL3245 Cor1 ( post hec ita habet hebr. et anti. sed Greg. habet post hec flagella ) Ed1455 Weber

⁵¹ centum Ω^J Ω^SΩ^N Ω^V ] + et Ω^M cum hebr.

⁵² annis NAL3245 Ω^MΩ^J Ω^SΩ^N Ω^V ] annos Cava Π^F D , + et omnes anni vite eius fuerunt ducenti quadraginta octo (+ anni Cava) Amitatinus Cava, + et facti sunt omnes anni vite eius ducenti septuaginta sex Φ^P

⁵³ suos Ω^V ] om. Ω^N

⁵⁴ suorum NAL3245 Ω^N Ω^V codd. edd.] om. D

⁵⁵ dierum Ω^V ] + et ( om. Λ^L) omnes anni vite eius fuerunt ducenti quadraginta octo (nonaginta Λ^L) Λ^L² K²

^marg.| VIXIT AUTEM POST HEC IOB etc. Vacuus dierum est qui et quamlibet {t. 2 : Erfurt, f. 228vb ; facsim., p. 456b} multum vixerit etatis sue tempora in vanitate consumit. At contra plenus dierum dicitur cui nequaquam dies sui pereundo transeunt, sed ex quotidiana mercede boni operis apud iustum iudicem, et postquam transacti fuerint reservantur. In typo Ecclesie si quatuordecim per denarium ducimus, ad centesimum et quadragesimum numerum pervenimus. Et Ecclesia recte per multiplicata decem et quatuor computatur, quia utrumque Testamentum custodiens et tam secundum legis decalogum quam secundum evangelii quatuor libros vivens, usque ad perfectionis culmen extenditur. Bene autem Iob post flagella vivere dicitur, quia Ecclesia prius flagello discipline percutitur, et postmodum vite perfectione roboratur. Que et filios suos et filios filiorum suorum usque ad quartam generationem conspicit, quia hac etate que annis quatuor temporibus voluitur, usque ad finem mundi per ora predicantium nascentes sibi soboles contemplatur. Videt filios filiorum cum ab eisdem fidelibus ad fidem alios gignit et alios cognoscit. Que senex et plena dierum moritur, quia subsequente luce ex mercede quotidianorum operum deposito corruptionis pondere ad incorruptionem spiritualis patrie mutatur. Plena dierum moritur cui labentes anni non transeunt, sed stantium actuum retributione solidantur. Plena dierum moritur, quia per hec transeuntia tempora id quod non transit operatur. Unde apostolis dicitur^l : «Operamini non cibum qui perit sed qui permanet in vitam eternam».^A

^l Io. 6, 27.

^A ¶Codd. : Clf10 (97r-97v una cum precedenti; non contuli) Rusch

Liber Iob explicit⁵⁶.

⁵⁶ Liber Iob - explicit] om. NAL3245, inv. Ω^P, Qui scripsit scribat semper cum Domino vivat G.<loria> P.<atri> et F.<ilio> et S.<piritu>i. S.<ancto> Ω^N

^marg.| Fuerunt ergo omnes anni vite eius ducenti quadraginta octo , et ex hoc apparet eum quartum fuisse ab Abraham. Iob exemplar patientie, mysteriaque suo sermone complectitur. Prosa incipit. Versu labitur. Pedestri sermone finitur. Omnis legis dialectice propositiones, assumptiones, confirmationes, conclusiones determinat. Singula in eo verba plena sunt sensibus. Et ut de ceteris sileam, resurrectionem corporum sic prophetat ut nullus de ea manifestius vel cautius scripserit. Scio inquit quia redemptor meus vivit et in novissimo die de terra surrecturus sim. «Et rursum circumdabor pelle mea et in carne mea videbo Deum. Quem visurus sum ego ipse et oculi mei conspecturi sunt et non alius. Reposita est hec spes mea in sinu meo»^m.^B

^m Iob. 19, 26-27.

^B ¶Codd. : Ω^P f. 197vb post explicit ; om. Ω^M Ω^N Ω^P Rusch. De stichometria libri Iob, cf. S. Berger , Histoire de la Vulgate, p. 76, 87 ubi London, BL, Harley, ms. 4773 ; Oxford, Bodl., Auct. E. inf. 1 laudantur.

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Iob. Capitulum 42), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=25&chapitre=25_42)

Signaler un complément d'information

Notes :

<25. Iob**>

Capitulum 42

<25. Iob**>

Capitulum 42