Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Capitulum 1

Numérotation du verset Iob. 1,1

¶¹ Vir erat

¹ Hic incip. cap. 1 , Incipit liber Iob Ω^F

in terra Hus nomine Iob.

Et erat vir ille simplex² et rectus

² simplex Δ Ω^A Ω^F Ω^G Ω^N ] magnus praem. NAL3245 * ( expunc .)

ac timens Deum³

³ et rectus – ac ... Deum] inv. Ω ^R

et⁴ recedens a malo.

⁴ et Δ Vi Ω^A Ω^F Ω^G ] ac Av16 Aquin.

Numérotation du verset Iob. 1,2

Natique sunt ei septem filii⁵*

⁵ septem filii Ω^A Ω^F Ω^G Ω^N Ω^L Weber ] inv. Rusch

et tres filie

Numérotation du verset Iob. 1,3

et fuit possessio eius⁶

⁶ eius Av16 Ω^A Ω^F Ω^N Ω ^R Rusch Weber ] illius Amiatinus Ω^L

septem millia⁷ ovium et tria millia⁸ camelorum quingenta⁹ quoque¹⁰ iuga boum et quingente¹¹ asine ac¹² familia multa nimis.

⁷ millia] om. K |

⁸ millia] capre ac tria praem. Σ^T |

⁹ quingenta Cas259 Do17 Ω^A Ω^F (d^a) Ω^G Ω^N² Ω ^R Δ Weber ] quinquaginta Φ^G Rusch , quinnta Ω^N*, quiquaginta Φ^G, et praem. Ed1530 |

¹⁰ quoque Cas259 ] -que Ω^M |

¹¹ quingente Cas259 Ω^A Ω^F Ω^G Ω ^R Δ Rusch ] quingenta Do17 |

¹² ac Cas259 Δ Ω^A Ω^G] et Av16 Ω^F Ed1530 |

Eratque¹³ vir ille magnus inter omnes Orientales.

¹³ Eratque Cas259 Ω^F] Erat Ω^G

Numérotation du verset Iob. 1,4

Et ibant filii eius

et faciebant convivia¹⁴

¹⁴ convivia Cor4 V (sed .<Parisiensis>. CONVIVIA ) Greg. n. 9 (pars cod.) et 27 Av16 D Do17 Ω^F Ω^G Ω^JΩ^S Ω^V Aquin. Rusch ] convivium Vi Cas259 Cor2 F ( CONVIVIUM et ipse Gregorius!) Cor2 (hebr. et antiq. et ipse grecus) Cor4 F (b<iblie> paris<ienses> habent CONVIVIUM? ) Δ Ω^A Ω^L Weber

per domos¹⁵, unusquisque¹⁶ in die suo¹⁷.

¹⁵ domos Av16 etc. ] domus Φ^V Q² |

¹⁶ unusquisque Av16 Ω^A Ω^F Ω^G ] uni<us>quisque NAL3245 |

¹⁷ die suo Av16 Cas259 Ω^A Ω^F] die sua Π^F G Iulian., in diem suum Cava X, domo sua Ω^M |

Et mittentes vocabant tres sorores suas ut comederent et biberent vinum¹⁸* cum eis.

¹⁸ vinum Ω^F Ω^G Ω^J* Ω^S, cf. v. 18 ] om. Av16 Cas259 Do17 Ω^M Ω^A Ω^J² Ω ^R Δ Rusch Weber; Glossa ordinaria : def. Clf10

Numérotation du verset Iob. 1,5

Cumque in orbem

transissent dies convivii¹⁹ mittebat ad²⁰ eos²¹ Iob

¹⁹ transissent – dies convivii Ω^A ] inv. Do17 Ω^F Ω^G Ω ^R |

²⁰ ad eos Ω^A Ω^G Δ etc. ] eos , om. C X Greg. |

²¹ eos] illos Ω ^R |

et sanctificabat illos²².

²² illos] eos Av16 Cas259 Ω ^R

Consurgensque diluculo offerebat holocausta per singulos²³.

²³ per singulos Av16 NAL3245 Cas259 Ω^A Ω^G Ω^L Rusch Weber ] per singulis L Ψ^D+ pro singulis Clementina

Dicebat enim : Ne forte peccaverint filii mei

et benedixerint²⁴ Deo in cordibus suis.

²⁴ benedixerint Cas259 Ω^A Ω^G ] benedixerit Ω^M

Sic faciebat Iob cunctis diebus.

Numérotation du verset Iob. 1,6

Quadam autem die²⁵

²⁵ autem die] die Av16*, die + autem (interl.) Av16

cum venissent filii Dei

ut²⁶ assisterent coram Domino

²⁶ ut NAL3245 Aquin. Ω^A Ω^G Δ Rusch Weber ] et Λ^L Φ^R Ω^M Vi Cas259

affuit inter eos

etiam²⁷ Satan

²⁷ inter eos - etiam Ω^A Ω^G² Ω ^R] in. eos et Ω^F Ω^G* Ω^S, + et NAL3245, inv. Cas259

Numérotation du verset Iob. 1,7

Cui dixit Dominus :

Unde venis ?

Qui respondens ait²⁸ : Circuivi terram et perambulavi eam.

²⁸ qui respondens ait Av16 NAL3245 Do17 Ω^A Ω^F Ω^G Δ Rusch Weber ] cui respondens ait Ω^S, respondens sat(h)an ait Cava X Greg. , qui respondit Σ^T Cas259

Numérotation du verset Iob. 1,8

Dixitque Dominus ad eum : Numquid considerasti servum meum Iob,

quod non sit similis ei²⁹* in terra ? Homo simplex et rectus et³⁰* timens Deum et³¹ recedens a malo ?

²⁹ similis ei Φ E Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V, cf. Sang. Ox. Tur. : sim. illi] inv. Av16 Cas259 Ω^A Δ (sit ei ω¹ : iter. ω²) Rusch Edmaior. Weber |

³⁰ et Ω^A Ω^M Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V Ω^L Vi Ed1455 Ed1530 Weber ] ac Π^F Σ^T E H Q Av16 Aquin. NAL3245 Ω ^R Δ Rusch Ed1532 Clementina, om. Cava X |

³¹ et Cava X Π F Σ T E H Q Av16 NAL3245 Ω^F Ω^G Ω^J Ω ^R Ω^S Ω^V Δ Ed1530 Ed1532 Rusch Clementina ] ac Ω^A Ω^M Weber |

Numérotation du verset Iob. 1,9

Cui respondit

Satan³²* : Numquid frustra timet Iob Deum³³ ?

³² respondit Satan Φ^V* Cor2 VF ( A MALO CUI RESPONDIT SATHAN ET AIT : utrumque est ibi sed quidam contra hebr. et anti. male resecant quod dicitur ET AIT ) Cor4 V (.<Parisiensis>. non habet ET AIT ) Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V ] respondit Satan ait Φ^RGV² E* , respondit Satan et ait Cas259 Cor2 (hebr. et anti.) Ω^A Ω^MΩ^L, respondens Satan ait Av16 NAL3245 Δ Rusch Weber ¶Nota: Guillaume de Mara 1° retient la leçon ET AIT avec le grec et l’hébreu ; 2° constate que les bibles examinées ont les deux versions : « utrumque est ibi » ; 3° les apostilles marginales de Cor2 FV signalent que la leçon est absente du texte parisien. |

³³ frustra timet Iob Deum Av16 Cas259 Vi Ω^M Ω^F Ω^J Ω^S Ω^V ] frustra timet Deum Iob Ψ^D, frustra Iob timet Deum Greg. Cava X Π^F Σ^T² H Q Ω^G Ω^L Δ Aquin. , Iob frustra timet Deum Ed1530 Clementina , frustra timet Deum NAL3245 |

Numérotation du verset Iob. 1,10

Nonne tu vallasti eum

et³⁴ domum

³⁴ et Ω^F Ω ^R Ω^V ] ac Av16 NAL3245 Cas259 Δ Ω^A Ω^L Weber

eius, universamque³⁵ substantiam eius³⁶ per circuitum ?

³⁵ universamque Cas259 Ω^F Ω ^R Δ Vi ] et universam Aquin. |

³⁶ eius Greg. n. 44 Σ^T Q Ψ^D NAL3245 Cas259 Δ Ω^F Ω^J Ω^S Ω ^R Ω^V ] om. Av16 Ω^A Ω^G Weber |

Operibus manuum eius benedixisti,

et possessio eius³⁷ crevit in terra³⁸.

³⁷ eius Greg. Cava X Σ^TΦ H D S W Av16 NAL3245 Aquin. Ω^M Ω^F Ω^G Ω^J Ω ^R Ω^S Ω^V² Δ Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina ] illius Ω^A Cas259 Vi Weber |

³⁸ terra] terram Ω ^R |

Numérotation du verset Iob. 1,11

Sed extende

paululum manum tuam³⁹,

³⁹ paululum – manum tuam] inv. Av16

et tange cuncta⁴⁰ que possidet,

⁴⁰ cuncta] omnia Cas259

nisi in facie⁴¹ benedixerit tibi.

⁴¹ facie Cava X Σ^TΘ^Η² H NAL3245 (.<Parisiensis>. a<lte>^r? non interponit TUA ) Ω^A Ω^F Ω^G Ω^JΩ^S Ω^L² ( eras. ? ) Δ cum LXX et Hier. in Ez. 16, 27 ] faciem Greg. Ambros. Hier. Λ^L F G² K S* W Av16 Ω^M Ω ^R Do17 Ed1455 Ed1530 Rusch Clementina , faciem tuam L G* cum Aug., facie tua Cor2 FV (hebr. et anti. interponunt TUA) Ω^L* Weber

Numérotation du verset Iob. 1,12

Dixit ergo⁴² Dominus ad Satan : Ecce universa que habet⁴³ in manu tua sunt,

⁴² ergo Cas259 Ω^A Ω^MΩ^F Ω^J Ω ^R Ω^S Rusch Weber ] om. Δ, autem Ω^G |

⁴³ habet] + Iob Δ |

tantum in eum ne extendas manum tuam.

Egressusque est

Satan

a facie Domini⁴⁴.

⁴⁴ Satan – a facie Domini] inv. Cas259

Numérotation du verset Iob. 1,13

Cum autem quadam die

filii et filie eius⁴⁵ comederent et biberent vinum in domo fratris sui primogeniti,

⁴⁵ eius Av16 Cas259 Ω^A Ω^F Ω^G] om. Ω ^R, + Iob Do17

Numérotation du verset Iob. 1,14

nuntius

venit ad Iob qui diceret : Boves arabant

et asine pascebantur iuxta eos

Numérotation du verset Iob. 1,15

et irruerunt

Sabei,

tuleruntque omnia

et pueros⁴⁶

⁴⁶ et pueros Av16 Cas259 Ω^A Ω^F Ω^G Ω^V Weber ] necnon praem. Ψ^D, necnonque veros ! cacogr. NAL3245

percusserunt gladio et evasi ego solus ut nuntiarem tibi.

Numérotation du verset Iob. 1,16

Cumque adhuc ille⁴⁷ loqueretur, venit alter⁴⁸

⁴⁷ Cumque... ille Av16 Do17 Ω^A Ω^F Ω^H Weber ] Cumque adhuc Ω^G, Sed ille adhuc NAL3245 |

⁴⁸ alter Ω^A Ω^F Ω^G Ω ^R Rusch Weber ] alius Greg. n. 23 Cava X Cas259 Ω^M |

et dixit :

Ignis Dei⁴⁹

⁴⁹ Dei Cas259 ω¹Ω^A Ω^G Rusch Weber ] om. Λ^LΦ S² Ω^F Cor2 ( quidam anti. IGNIS DESCENDIT. Sequitur : E CELO ET TACTAS OVES ) ω²

descendit⁵⁰ de⁵¹ celo⁵² et cunctas⁵³* oves puerosque⁵⁴ consumpsit et effugi ego solus⁵⁵ ut nuntiarem tibi.

⁵⁰ descendit Cor2 VF (quidam anti.) Φ S² W Aquin. Ω^M Ω^F Ω^H Ω^S Ω^V ] cecidit NAL3245 Cas259 Δ Vi Do17 Cor1 (hebr.) Cor2 (Greg. et hebr.) Cor4 V (.<Parisiensis>. habet sic correctum IGNIS DEI CECIDIT DE CELO ET TACTAS etc.) Ω^A Ω^J Rusch Weber |

⁵¹ de Iulian. Greg. L Cava Λ^L X Π^FΦ^V E S W NAL3245 Cor4 V Ω^M Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^L Rusch ] e Cor2 F Cor2 V (quidam anti. ?) Clementina Weber; om. G* Ψ^D |

⁵² cecidit - de celo] inv. Λ NAL3245 |

⁵³ cunctas Cor1 (postille= Ω^H Do17 [Glossa ordinaria]) Ω^F Ω^SΩ^V ] tactas Cor1 (hebr. et Greg. et Philippus auditor, ut dicunt, Ieronimi qui Iob exposuit habet TACTAS ) Cor2 F Cor2 V(quidam anti.) Cor4 V (habet sic correctio: IGNIS DEI CECIDIT DE CELO ET TACTAS etc.) Av16 Cas259 NAL3245 Ω^A Ω^M Ω^J Δ Rusch Weber |

⁵⁴ puerosque Ω^F Rusch Weber ] et pueros Ω^G |

⁵⁵ effugi – ego solus] inv. Av16 |

Numérotation du verset Iob. 1,17

Sed et⁵⁶ adhuc illo⁵⁷ loquente, venit⁵⁸ alius et dixit : Chaldei fecerunt tres turmas

⁵⁶ Sed et Vi Cas259 Ω^M Ω^G Ω^S Ω^V Δ Rusch Weber ] Et K*, Sed Π^F Σ^T E* Do17 Ω^F Ω^J Aquin. |

⁵⁷ adhuc illo loq. Σ^T Φ E Do17 Ω^A Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V Aquin. Δ Ed1455 Rusch ] illo adhuc loq. inv. Vi Av16 NAL3245 Weber, illo loquente adhuc Cas259 (inv.) |

⁵⁸ venit Cas259 Ω^A] + et Ω^H (hapax?) |

et invaserunt camelos

et tulerunt eos, necnon et pueros percusserunt gladio, et effugi ego⁵⁹* solus ut nuntiarem tibi.

⁵⁹ effugi ego Λ^LX² S W Av16 Do17 NAL3245 Cas259 Ω Ω^A Ω^F Ω^G Ω^H Δ Greg. cum hebr. et LXX ] effugii ego Cava X* Σ^T, fugi ego Ω^L, ego effugi Rusch , ego fui Ψ^D , ego fugi Weber

Numérotation du verset Iob. 1,18

Adhuc loquebatur⁶⁰ ille et ecce alius intravit⁶¹ et dixit⁶² : Filiis tuis et filiabus tuis⁶³

⁶⁰ Adhuc L Φ E² D G NAL3245 Cas259 Ω^A Ω^M Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V Ed1455 Rusch Clementina ] om. Vi Weber |

⁶¹ intravit] venit Cas259 |

⁶² et dixit Cas259 Ω^A Ω^F] om. Ω^G |

⁶³ tuis Ω^F Ω^G Ω^J* Ω^S Ω^V cum hebr. LXX ] om. Av16 Cas259 Ω^A Ω^M Ω^H Ω ^R NAL3245 Do17 Δ Ed1455 Rusch Weber |

vescentibus et bibentibus vinum in domo fratris sui primogeniti⁶⁴,

⁶⁴ primogeniti Av16 Vi Do17 Ω^A Ω^F codd. edd. ] om. Aquin.

Numérotation du verset Iob. 1,19

repente ventus

vehemens⁶⁵ irruit a⁶⁶ regione deserti

⁶⁵ ventus vehem. ] ventus veniens Av16, inv. Cas259 |

⁶⁶ a Av16 Cas259 Ω^A Ω^M Ω^F Ω^J Ω^V Ed1455 Rusch Weber ] e Θ^HGΩ^S |

et concussit⁶⁷ quatuor angulos domus que corruens oppressit liberos tuos et mortui sunt et effugi ego solus ut nuntiarem tibi.

⁶⁷ concussit Av16² Cas259 Ω^A Ω^F Ω^V Ed1455 Rusch Weber ] conclussit Av16* consumit D, conclusit Ω^H

Numérotation du verset Iob. 1,20

Tunc surrexit⁶⁸ Iob

⁶⁸ surrexit Cas259 Ω^A Ω^FΩ^G Rusch Weber ] con|surrexit Ω^G

et scidit vestimenta sua⁶⁹

⁶⁹ vestimenta sua Greg . L Cava X S Cas259 Do17 Ω^M Ω^F Ω^G Ω^L Ω^S Ω^V Δ Rusch Ed1530 Clementina cum LXX ] tunicam suam Ω^A Ω^J Ed1455 Weber ; Cor1 (hebr. habet PALLIUM SUUM videlicet vestem sericam), Cor2 V (hebr. et antiq. TUNICAM SUAM sic in hebr. TUNICA IACINCTINA dicitur Ex. 29:31 et TUNICA IONATHE 1Rg. 18:4 Greg. exponit iuxta litteram Septuaginta interpretum que est VESTIMENTA SUA ) ; cf. Cor2 F (cum minor. variationibus)

et, tonso capite, corruit

in terram et⁷⁰ adoravit

⁷⁰ corruit in terram et Do17 Ω^F Ω^G Ω^H Ω ^R Ω^V Rusch ] corruens in terram Av16 Cas259 Ω^A Ω^MΩ^SΩ^J(+ et rubr. cancel. et exp. ) Ω^L Ed1455 Weber , om. Nal3245

Numérotation du verset Iob. 1,21

et dixit :

Nudus egressus sum

de utero matris mee

et⁷¹ nudus revertar illuc. Dominus dedit

⁷¹ et nudus Av16 Vi Ω^A Ω^M Ω^F Ω^G Ω^S Ω^V Rusch Weber ] nudus et Θ D, nudus Cava Λ^LΧ Π^F F G² K S* W Ψ^D² Ω^J² Ω ^R Δ NAL3245 Do17 Iulian. Greg. Aquin.

Dominus abstulit,

sicut Domino placuit ita factum est⁷².

⁷² sicut Domino... factum est Greg. Cava Λ^L X Π^F Σ^T² Φ E Θ H² Q F² G S W Ψ^D² Cas259 Ω^A Ω^M Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V Ed1455 Rusch Clementina ; cf. responsorium “Si bona suscepimus”, Corpus antiphonalium officii officii (n° 7647)] om. Philip. Iulian. Hier. (in Ps. 96) V L Amiatinus Σ^T*H D F K Ψ^D Weber

Sit nomen Domini benedictum.

Numérotation du verset Iob. 1,22

In omnibus his non peccavit Iob labiis suis⁷³,

⁷³ labiis suis Philip. Iulian. L Π^F E Θ^Η2G2 H² Q F² NAL3245 Cor1 (quidam) Ω^M Ω^F Ω^GΩ^J Ω^S Ω^V Ed1455 Rusch Clementina ] om. Θ^G(hebreus non habet LABIIS SUIS ) Cor1 (quidam hic male addunt LABIIS SUIS quia hebr. et Greg. et anti. non habent ) Cor2 FV ( IOB NEQUE STULTUM ) Av16 Ω^L Δ Weber, et non dedit insipientiam Deo Cor2 F (Septuaginta)

neque stultum quid⁷⁴ contra Deum locutus est.

⁷⁴ quid Cor2 F Do17 Aquin. Ω^A Ω^M Ω^F Ω^JΩ^M Ω ^R Ω^V Rusch Weber ] aliquid Cava Greg. Vi Λ^L X Q S

Capitulum 1

^prol.| {t. 2 : Erfurt, f. 188ra ; facsim., p. 375a}

Numérotation du verset Iob. 1,1

¶¹ Vir erat

¹ Hic incip. cap. 1 CorS1 , Incipit liber Iob Ω^F

^interl.| quasi dicat : bonus inter malos

in terra Hus nomine Iob.

^interl.| in terra gentilium ad laudem Iob qui bonus inter malos fuit, ut Loth in Sodomis^a : «Sicut lilium inter spinas, sic amica mea inter filias»^b||

^a Cf. Gn. 19, 1; 2Pt. 2, 7-8.

^b Ct. 2, 2.

^marg.| VIR ERAT IN TERRA HUS. Moraliter. Per Iob Christus, id est caput et corpus designatur, ergo post historiam viso ex capite quid credamus, videamus ex corpore quid videndo teneamus. Iob in terra Hus, id est dolens in consilio qui superna non considerat. In his quasi bonis exultat qui vero attendit eterna que perdidit, dolet, et consilium invenit ut hec despiciat, et quo magis crescit consilii scientia ut hec deserat, crescit et dolor ut eterna non attingat, unde Salomon^c : «Qui apponit scientiam, apponit et dolorem», quia qui scit summa que non habet, magis de his infimis dolet. Qui vero eterna querit simplex est in opere non duplex ut qui de bonis laudem querit. Unde Isaias : «Ve ingredienti terram duabus viis»^d, ut cum opus est Dei sit intentio mundi. Rectus in fide in summis que intus sentit hoc autem ex timore inchoat sed caritate consummat. Unde : «Timens Deum et recedens a malo»^e dum metum caritas sequitur plene a malo recedit, qui ex amore Dei iam nolle peccare incipit non ille qui timore. In eo enim peccat quod vellet si inulte posset, quia ex timore vitium premitur, ex caritate virtutes oriuntur. Unde subdit : Nati sunt filii. Cum Spiritus fecundat mentem nascuntur in ea septem virtutes^f : sapientia, intellectus, consilium, fortitudo, scientia, pietas, timor Dei. Sed habent hi filii tres sorores, dum quicquid agunt fidei, spei, et caritati coniungunt, sine quibus ad denarii perfectionem non pervenitur. Has virtutes omnimoda bonorum operum cogitatio sequitur. Unde subdit : Et fuit possessio eius. Septem millia ovium possidemus, cum innocuas cogitationes perfecta cordis munditia intra nos inquisito veritatis pabulo pascimus. Camelorum tria millia possidemus, cum quicquid altum et tortuosum in nobis est sub cognitione Trinitatis ad humilitatem inclinamus, ut vicissim onera portantes^g fraterne infirmitati compatiamur. Vel cameli sunt bone dispensationes terrenorum in quibus est aliquid Dei, aliquid seculi, licet licet] lieet cacogr. Rusch pro eternis, non tamen sunt sine perturbatione mentis. Capite ruminando legi concordant, quia hec bene dispensando celestia petunt. Pedibus erepant, quia mundi sunt que agunt. Ungulam non findunt, quia non se penitus a terrenis tollunt. Cum ergo terrenas occupationes cognitioni Trinitatis subdimus, quasi camelos fide possidemus. Iuga boum : concordes virtutes duritiam cordis arantes. Asinas possidemus, cum lascivos motus premimus, vel intra nos simplices cogitationes regimus que sunt pigre, nec currunt in {t. 2 : Erfurt, f. 188rb ; facsim., p. 375b} subtilioribus, sed eo mansuetius fraterna ferunt onera, humiliantque se ad exteriora opera, utraque quingenta. Vel in hoc enim quod prudenter sapimus, vel in hoc quod humiliter ignoramus, dum requiem eternam querimus, intra iubileum numerum tenemur.| ¶Codd. : Do17/5 , f. 2rb-va (non contuli) Rusch ||

^c Cf. Qo. (Ecl.) 1, 18 ut ref. Gregorius.

^d Revera : Sir. (Eccli.) 11, 2-3. Gregorius : “Unde bene per quemdam sapientem dicitur… ”.

^e Cf. Is. 11, 2-3.

^f Cf. Is. 11, 2.

^g Cf. Gal. 6, 2.

^marg.| Allegorice. Iob dolens, id est Christus qui dolores nostros portavit. Hus : consiliator. Terram ergo Hus inhabitat, id est corda consiliis vite dedita. Unde^h : «Sapientia ego, in consiliis habito». Simplex et rectus nos pro iustitia mansuetudinem, et pro mansuetidine iustitiam derelinquimus. Sed Christus homo plene utrumque servavit timens Deum. Unde : «Replevit eum spiritus timoris Domini»ⁱ. Recessit quoque a malo non quod faciendo contigerit sed quod inveniens in mundo reprobavit. Septem filii : hoc numero perfectio significatur. Filii : fortes apostoli. Filie : infirme fideles, vel fidem Trinitatis tenentes, vel post fortes apostolos tres filie, id est tres ordines fidelium in Ecclesia pastores continentes et coniugati, id est Noe, Daniel et Iob. Quod universaliter in filiabus hoc distincte in animalibus. Septem millia ovium : perfecta eorum innocentia qui ad gratiam ex pascuis legis venerunt. Tria millia camelorum : tota gentilitas ad plenitudinem fidei veniens, vel Samaritani qui ruminant, dum ex parte legem recipiunt sed ungulam non findunt, quia ex parte eam contemnunt, quorum Dominus multos sicut Hebreos ad fidem perduxit. Boves : operatores fidei. Asini : simplicitas gentilis qua Dominus insidet Hierusalem tendens, id est ad visionem pacis ducens. De utrisque dicitur^j : «Cognovit bos» id est Iudeus iugo legis pressus, «possessorem suum» id est Deum quem colebat sed ignorabat, «et asinus» id est gentilis brutus prout voluit seductor actus «presepe» id est pabulum legis. Quod ergo supra in ovibus et camelis, hoc replicat in bobus et asinis. Quingenta hic numerus fit de fit de] fit/ge cacogr. propter inversionem litterae initialis lineae cum initiali inferioris lineae Rusch (Erfurt, Graz, facsim.) quinquaginta decies ducto quinquaginta requiem decem perfectionem significat significat] si/dnificat cacogr. propter inversionem litterae initialis lineae cum initiali superioris lineae Rusch (ut supra) quia utrisque fidelibus perfectio quietis promittitur.||

^h Cf. Prv. 8, 12.

ⁱ Cf. Is. 11, 2.

^j Is. 1, 3.

^marg.| Allegorice. Familia post animalia ponitur, quia prius stulta mundi elegit^k ut non sermo sed causa ad fidem suaderet post et astuta collecta sunt.||

^k Cf. 1Cor. 1, 27.

Et erat vir ille simplex² et rectus

² simplex Δ Ω^A Ω^F Ω^G Ω^N ] magnus praem. NAL3245 * ( expunc .)

^marg.| SIMPLEX ET RECTUS ET TIMENS DEUM etc. Prius persona apta describitur quam pugna eius dicatur, ut talis posse vincere videatur.

^marg.| SIMPLEX. Necesse est ut simplicitatem columbe astutia serpentis instruat^l, et astutiam simplicitas temperet. Unde Spiritus in columba^m et igneⁿ apparuit, quia pleni illo sic mansuetudini simplicitatis deserviunt ut contra mala zelo rectitudinis accendantur.

^l Cf. Mt. 10, 16.

^m Cf. Mt. 3, 16.

ⁿ Cf. Act. 2, 2.

ac timens Deum³

³ et rectus – ac ... Deum] inv. Ω ^R

^interl.| timere Deum est nulla que sunt facienda preterire

^marg.| TIMENS DEUM. Salomon : «Qui timet Deum nihil negligit»^o. Recedens a malo. Item Salomon : «Qui in uno offendit multa bona perdet»^p.

^o Qo. (Ecl.) 7, 19.

^p Cf. Qo. (Ecl.) 9, 18.

^marg.| Legalia dicuntur animalia, id est secundum legem munda, que et ruminant et ungulam findunt, quorum alterum habent cameli, alterum vero deest eis, et sic legi congruunt et dissident. Mysterium hic intelligitur inquantum per Iob qualis Christus futurus esset ad fidem instruimur. Moralitatem vero secundum quod qualisquique esse fidelis debeat per Iob presignatur⁴.

⁴ presignatur] peesignatur cacogr. Rusch

et⁵ recedens a malo.

⁵ et Δ Vi Ω^A Ω^F Ω^G ] ac Av16 Aquin.

^interl.| quia malis mixta non sunt bona Deo accepta, quia non fecit malum nec consensit malo

Numérotation du verset Iob. 1,2

Natique sunt ei septem filii⁶*

⁶ septem filii NAL3245 Ω^A Ω^F Ω^G Ω^N Ω^L Weber ] inv. Rusch

^interl.| in septem universitatem significavit

et tres filie

^interl.| quantus qui tanta sine amore possedit, quod patuit, cum sine dolore tanta perdidit

^interl.| quam bonus qui nec avare pro tot heredibus congregavit

Numérotation du verset Iob. 1,3

et fuit {t. 2 : Erfurt, f. 188rb ; facsim., p. 375b} possessio eius⁷

⁷ eius Av16 NAL3245 Ω^A Ω^F Ω^N Ω ^R Rusch Weber ] illius Amiatinus Ω^L

^interl.| prius divitias cordis exposuit, post opes corporis que solent mentem in diversa trahere. Unde dicuntur divitie verbum Dei suffocare^q sed iste sic occupatus divinis sacrificiis vacavit

^q Cf. Mt. 13, 22.

septem millia⁸ ovium et tria millia⁹ camelorum quingenta¹⁰ quoque¹¹ iuga boum et quingente¹² asine ac¹³ familia multa nimis.

⁸ millia] om. K

⁹ millia] capre ac tria praem. Σ^T

¹⁰ quingenta NAL3245 Cas259 Do17 Ω^A Ω^F (d^a) Ω^G Ω^N² Ω ^R Δ Weber ] quinquaginta Φ^G Rusch , quinnta Ω^N*, quiquaginta Φ^G, et praem. Ed1530

¹¹ quoque Cas259 ] -que Ω^M

¹² quingente Cas259 Ω^A Ω^F Ω^G Ω ^R Δ Rusch ] quingenta Do17

¹³ ac Cas259 Δ Ω^A Ω^G] et Av16 Ω^F Ed1530

^interl.| quare¹⁴ posset eum facere parciorem^A

^A ¶Codd. : Do17 Rusch

¹⁴ quare] que Do17

^marg.| MULTA FAMILIA ¹⁵. Innumera turba cogitationum que quasi ancille domina, id est ratione absente, opus deserunt perstrepunt, sed ea redeunte cum silentio operantur. His si bene dominamur nec earum multitudine animus superatur.

¹⁵ multa familia Rusch ] milia H*

Eratque¹⁶ vir ille magnus inter omnes Orientales.

¹⁶ Eratque Cas259 Ω^F] Erat Ω^G

^interl.| id est ditior divitibus, quia orientales constat esse predivites

^marg.| INTER OMNES ORIENTALES. Id est inter angelos orienti luci inherentes, magni sumus eorum socii.

^marg.| Orientales sunt omnes qui per fidem sunt in Christo de quo propheta : «Oriens nomen eius»^r quos omnes superat homo Deus.

^r Za. 6, 12.

Numérotation du verset Iob. 1,4

Et ibant filii eius

^marg.| Allegorice. IBANT FILII. Id est apostoli per mundum convivia verbi Dei ministrantes quisque in suo die, id est iuxta mensuram illuminate intelligentie. Sorores, id est infirmiores, reficiuntur Scriptura que in obscuris cibus exponendo frangitur, in apertis potus qui ut est sorbetur.

et faciebant convivia¹⁷

¹⁷ convivia Cor4 ^V(sed .<Parisiensis>. convivia ) Greg. n. 9 (pars cod.) et 27 Av16 D Do17 Ω^F Ω^G Ω^JΩ^S Ω^V Aquin. Rusch ] convivium NAL3245 Vi Cas259 Cor2 ^F( convivium et ipse Gregorius!) Cor2 (hebr. et antiq. et ipse grecus) Cor4 ^F(b<iblie> paris<ienses> habent convivium? ) Δ Ω^A Ω^L Weber

^interl.| maior substantia discordiam inter fratres generat sed pater tam bene instituit ut bona patris divisuri concordes sint

^marg.| ET FACIEBANT CONVIVIA. Moraliter. Filii convivia faciunt, quia singule {t. 2 : Erfurt, f. 188va ; facsim., p. 376a} virtutes iuxta proprium modum mentem pascunt. In die suo, quia unaqueque virtutum propriam habet illuminationem, alium diem habet sapientia, alium intellectus, sic et cetere. Sapiunt multi eterna sed ea intelligere nequeunt. Sapientia ergo in die suo pascit, dum de eternorum spe et certitudine mentem reficit. Intellectus suo, dum de auditis cor illustrat. Consilium suo, dum rationem implet prohibens esse precipitem. Fortitudo suo, dum confidentiam contra adversa dat trepidanti. Scientia ignorantiam pellit, pietas opera misericordie docet. Timor Domini mentem premit, ne de presentibus superbiat, spe futurorum confortat. Invicem pascunt, quia alia aliis suffragatur, sine quo unaqueque valde destituitur. Minor est sapientia si intellectu caret, inutilis est intellectus sine sapientia. Si enim sine ea altiora penetrat sua illum levitas gravius ruiturum levat. Vile est consilium sine fortitudine, quia quod tractando invenit sine viribus ad actum non perducit. Fortitudo que plus potest sine moderamine rationis preceps ruit. Nulla est scientia sine pietate, quia qui bona cognita non exequitur gravius iudicatur. Pietas sine scientie discretione quo modo misereatur ignorat. Timor sine aliis nihil valet, quia ad omnia trepidans a bonis operibus torpet.

^marg.| Tres sorores, id est fidem, spem, caritatem in omne quod agunt virtutes vocant ut de eo gaudeant, quasi ex cibo vires capiunt, dum bonis operibus fidentiores fiunt, quasi ex potu post cibum debriantur, dum contemplationis rore infundi appetunt. Sed ex ipsis bonis et mala oriuntur ut elatio, vel cum pro his letitia fit menti. Adest etiam quedam securitas, inde torpor. Ergo subdit : C umque in orbem dies . Peracto convivio filios sanctificare, est post virtutum sensum intentionem cordis dirigere, et omne quod agitur districta retractatione mundare, ne decipiatur qualitate mali ut putentur bona que mala sunt. Vel quantitate boni ut sufficiens credatur cum perfectum non sit, sed hoc melius orando quam discutiendo invenit. Mens enim per compunctionem elevata omnia sub se certius diiudicat. Unde ait : Consurgensque diluculo . Diluculo consurgit qui compunctionis luce perfusus, noctem humanam deserit, et ad verum lumen oculos aperit. Offert per singulos, dum pro unaquaque virtute Deo preces immolat, ne sapientia elevet, ne intellectus aberret, ne consilium dum se multiplicat confundat, ne fortitudo per fiduciam precipitet, ne scientia inflet, ne pietas extra rectum vertat, ne timor plus iusto trepidans desperet.

{t. 2 : Erfurt, f. 188va ; facsim., p. 376a} per domos¹⁸, unusquisque¹⁹ in die suo²⁰.

¹⁸ domos Av16 etc. ] domus Φ^V Q²

¹⁹ unusquisque Av16 Ω^A Ω^F Ω^G ] uni<us>quisque NAL3245

²⁰ die suo Av16 Cas259 Ω^A Ω^F] die sua Π^F G Iulian., in diem suum Cava X, domo sua Ω^M

^marg.| PER DOMOS UNUSQUISQUE. Mystice per domos, ut Petrus per Romam, Philippus in Samaria. In suo die, id est pro modo intelligentie, quia alia institutione fecit Paulus apud Grecos, alia Petrus apud Romanos, licet non dissentirent in fide.

Et mittentes vocabant tres sorores suas ut comederent et biberent vinum²¹* cum eis.

²¹ vinum Ω^F Ω^G Ω^J* Ω^S, cf. v. 18 ] om. Av16 NAL3245 Cas259 Do17 Ω^M Ω^A Ω^J² Ω ^R Δ Rusch Weber; Glossa ordinaria : def. Clf10

Numérotation du verset Iob. 1,5

Cumque in orbem

^marg.| Allegorice. CUMQUE IN ORBEM. In orbem dies convivii transeunt, cum predicationum mysteria peraguntur, peractis omnibus Iob pro filiis offert, quia pro apostolis de predicatione redeuntibus Christus Patrem oravit, mittendoque Spiritum sanctum sanctificavit, emundans quicquid culpe inesse potuit.

^marg.| Diluculo ad offerendum surgit, quia dum pro eis orat discussa nocte mentes illustrat, ne quo peccati contagio ex predicatione in occulto polluantur sibi tribuendo. Unde subdit : Ne forte peccaverint filii et benedixerint, id est maledixerint Deo. Deo maledicere est de eius munere sibi gloriam prebere. Unde et post predicationem Dominus pedes apostolis lavit^s, quia in bono opere peccati pulvis contrahitur, ut interne elationis quam Dominus tergit. Forte dicitur non quin omnia sciat sed ex nostra dubitatione ut putas inveniri fidem in terra. Sic faciebat Iob cunctis diebus, quia semper pro nobis offert dum pro nobis Patri suam incarnationem demonstrat qua peccata diluit.

^s Cf. Io. 13, 5.

^marg.| Peractis diebus convivii, quia postquam septem fratres peregerant convivia, Iob septem sacrificia offerre dicitur. Constat enim hoc octava die agere in quo plenus septiformi Spiritu pro spe resurrectionis Domino servire perhibetur.

transissent dies convivii²² mittebat ad²³ eos²⁴ Iob

²² transissent – dies convivii Ω^A ] inv. Do17 Ω^F Ω^G Ω ^R

²³ ad eos Ω^A Ω^G Δ etc. ] eos NAL3245 , om. C X Greg.

²⁴ eos] illos Ω ^R

^interl.| quid presens ageret, ubi absens cura non deest

et sanctificabat illos²⁵.

²⁵ illos] eos Av16 Cas259 Ω ^R

^interl.| quia scit sine culpa vix posse celebrari convivia, quia fere semper epulas comitatur voluptas et loquacitas

Consurgensque diluculo offerebat holocausta per singulos²⁶.

²⁶ per singulos Av16 NAL3245 Cas259 Ω^A Ω^G Ω^L Rusch Weber ] per singulis L Ψ^D+ pro singulis Clementina

^interl.| id est septem sacrificia

^marg.| {t. 2 : Erfurt, f. 188vb ; facsim., p. 376b} OFFERABAT HOLOCAUSTA. Holocaustum totum incensum dicitur, quod est cum tota mens igne compunctionis accenditur in ara amoris et cogitationis quasi sue sobolis inquinamenta exurit, quod nescit nisi qui priusquam cogitatio ad opus transeat, internos motus frenat, et mentem munit virili custodia, non feminea ut Isboseth^t. Unde Salomon : «Omni custodia serva cor tuum, quia ex ipso vita procedit»^u. Virtutes enim, id est bona que agimus ex ortu intentionis pensantur. Dicebat enim : Ne forte peccaverint et benedixerint, id est maledixerint in cordibus. In corde maledicit qui recta opera non recta intentione facit, qui putat se habere ex se quod est, vel si a Deo inde propriam laudem querit. Ea que coram hominibus bona sunt tribus modis diabolus polluit.

^t Cf. 2Rg. (2Sm.) 4, 5.

^u Prv. 4, 23.

^marg.| [a] Primo quippe intentionem boni operis vitiat ut pro favore hominum faciat bonum. Unde propheta^v : “Facti sunt hostes in capite”, id est in exordio cogitationis dominantur, hoc si nequit si bonum incipitur bene, in actione quasi in itinere se opponit latentius, quasi secure euntem perempturus laudem obiicit, que etsi non quesita delectat oblata, vel ira que²⁷ zelo recti immoderatius mentem turbat, vel tristitiam, vel letitiam immoderatam. Unde David^w : «In via hac qua ambulabam absconderunt laqueum mihi». Si vero nec exordium vitiat, nec in itinere supplantat quasi iam abactus astutius fini insidiatur. Unde^x : «Ipsi calcaneum meum observabunt» et serpens si caput, id est initium suggestionis eius comprehenditur, calcaneo insidiatur, id est in fine decipere molitur. [b] In omnibus ergo debet se circumspicere quisque et in hoc perseverare. Unde : Sic faciebat Iob cunctis diebus ut tunica talum operiat, id est bona actio nos ante oculos Dei usque ad terminum vite tegat.^y

^v Lam. 1, 5 : « Facti sunt hostes eius in capite ».

^w Ps. 141, 4.

^x Ps. 55, 7.

^y ¶Fons : Cf. Gregorius Magnus, Moralia in Iob, lib. 1, [a] cap. 36.25-165, CCSL 143, p. 53-57 ; [b] cap. 37.1-11, p. 57-58.

²⁷ ira que] coniec. , iranque cacogr. Rusch

Dicebat enim : Ne forte {t. 2 : Erfurt, f. 188vb ; facsim., p. 376b} peccaverint filii mei

^interl.| non affirmat, quia temere iudicare de alienis cordibus non debemus

et benedixerint²⁸ Deo in cordibus suis.

²⁸ benedixerint Cas259 Ω^A Ω^G ] benedixerit Ω^M

^interl.| perfectos in opere et sermone docuerat quibus de sola cogitatione timebat quam severe opera corrigeret qui tam sollicitus est corda mundare

Sic faciebat Iob cunctis diebus.

^interl.| in sancto opere perseverantia indicatur et laudatur de perseverantia, quia in omni sacrificio iubetur offerri cauda hostie²⁹ ^B

^B ¶Codd.: Av16 Rusch

²⁹ et laudatur... hostie] om. Av16

Numérotation du verset Iob. 1,6

Quadam autem die³⁰

³⁰ autem die] die Av16*, die + autem (interl.) Av16

^interl.| de ministeriis quo missi erant loco circumscripti ubi tamen et vident faciem patris, perassistunt et foras ergo exeunt ad nos^C

^C ¶Codd.: Av16, om. Rusch

^interl.| descripta persona satis laudabiliter, victoriam Iob incipit demonstrare

^marg.| QUADAM DIE. In exordio qualitas et terminus rei exprimitur, ut modo temptatio Iob a die cepta dicitur, quia ad victoriam ducitur sicut et in aliis. Nunc qualitate temporis res signatur, ut quod angeli in meridie apparent Abrahe^z Iudas nocte exit^aa. Nunc loco, ut quod Israel infirmus legem non in monte sed in imo audit^ab. Nunc qualitate aeris, ut quod dicitur hiems erat cum predicatur non credituris^ac et frigus erat imminente negatione Petri^ad. Nunc positione corporis ut quod Stephanus vidit Iesum stantem^ae.

^z Cf. Gn. 18, 1-2.

^aa Cf. Io. 13, 30.

^ab Cf. Ex. 29, 22 ; Lv. 3, 9.

^ac Cf. Io. 10, 22.

^ad Cf. Io. 18, 18.

^ae Cf. Act. 7, 55.

^marg.| QUADAM AUTEM DIE. Allegorice. Non dicitur aliquid factum coram Domino quadam die, ideo quod apud eum sit mutatio temporis, sed nostris verbis condescendendo utitur, ut dum de eterno temporaliter³¹ loquitur nos assuetos temporalibus sensum ad eterna levet. Vel quadam die Satan affuit, quia in luce Deus tenebras vidit, et qui omnia simul respicit bona et mala, in his que diverso ordine disponit, diversus non est, nec lumen eius propter presentes tenebras fuscatur. Inter filios Dei Satan, quia ea vi iustitie penetratur qua boni spiritus complentur eo radio transfigitur quo illi ut luceant perfunduntur. Inter filios Dei, quia etsi diverso modo tamen Deo servit. Unde in Libro Regum^af : «Vidi Dominum sedentem super solium», id est angelos quorum mentibus altius presidens omnia inferius disponit, «exercitus celi a dextris et a sinistris», id est boni et mali angeli quia non modo boni Deo ministrant sed et mali qui probant et volentes converti gravant de quibus. Fallax spiritus in medium prosilit quo rex Achab exigentibus meritis decipiatur.

^af 3Rg. (1Rg.) 22, 19.

³¹ temporaliter] temporoliter cacogr. Rusch

cum venissent filii Dei

^interl.| id est angeli electi^D

^D ¶Codd.: Av16, om. Rusch

^interl.| id est angeli Dei

ut³² assisterent coram Domino

³² ut NAL3245 Aquin. Ω^A Ω^G Δ Rusch Weber ] et Λ^L Φ^R Ω^M Vi Cas259

^interl.| spirituali presentia et per internam contemplationem semper cum Deo sunt^E

^E ¶Codd.: Av16, om. Rusch

affuit inter eos

^interl.| cognitiones nature^F

^F ¶Codd.: Av16, om. Rusch

etiam³³ Satan

³³ inter eos - etiam Ω^A Ω^G² Ω ^R] in. eos et Ω^F Ω^G* Ω^S, + et NAL3245, inv. Cas259

^interl.| natura et obsequio

^marg.| AFFUIT INTER EOS. Mystice. [a] In die Dominus Satan vidit, quia vias eius insipientie sua incarnatione corripuit, qui quasi non viderat, cum tamdiu pravitatem eius in perditione hominum toleraverat. Unde venis ? Quia per adventum eius vias detexit, et reprimens vias eius increpavit. In hoc die filii Dei astant Deo, quia tunc ad patriam vocati deitati iam per eius prescientiam astant. [b] Circuivi terram et perambulavi , quia per corda gentium vestigia sua impresserat et quasi ex potestate circuierat, quia nullum qui sibi plene resisteret invenit, sed iam comprimitur per eum qui in carne sine peccato cuius stupenda superbia et timenda infirmitas a Deo proponitur. [c] Numquid considerasti ? {t. 2 : Erfurt, f. 189ra ; facsim., p. 377a} In terra enim non est ei similis, quia ceteri adoptantur per gratiam, iste Deus per naturam, licet in forma servi hoc dicere Domini^ag est iudicare superbo quod miretur quod dolens consideret, ad cuius superbiam reprimendam virtutes illius enumerat. [d] S implex et rectus venit Christus ut prebeat, exemplum vite hominibus simplex , ut non pareat malignis spiritibus. Rectus ut debellet superbiam. Timens Deum ut detergat immunditiam vite recedens sa malo.^ah

^ag Cf. Phil. 2, 7.

^ah ¶Fons : Cf. Gregorius Magnus, Moralia in Iob, lib. 2, CCSL 143, [a] cap. 21 § 40, p. 84 ; [b] cap. 22 § 41, p. 84-85 ; [c] cap. 23 § 42, p. 85 ; [d] cap. 24.1-7, p. 86.

^marg.| De ministeriis quoque missi erant loco circumscripti,ubi tamen semper assistunt et «vident faciem Patris»^ai. Foras ergo exeunt ad non spirituali presentia et per internam contemplationem semper cum Deo sunt.^aj

^ai Cf. Mt. 18, 10.

^aj ¶Fons : Cf. Gregorius Magnus, Moralia in Iob, lib. 2, cap. 3.24-42, CCSL 143, p. 61-62.

^marg.| AFFUIT. Quia etsi per superbiam exiit naturam, tamen eis similem non perdidit, ergo inter eos affuit, quia Deus, eo intuitu quo omnia spiritualia conspicit, etiam Satan in ordine sublimioris nature videt, non tamen Satan Deum videt qui mundo corde videtur^ak, sicut cecus non videt lumen quo illustratur.^al

^ak Cf. Mt. 5, 8.

^al ¶Fons : Cf. Gregorius Magnus, Moralia in Iob, lib. 2, cap. 4.1-21, CCSL 143, p. 62.

Numérotation du verset Iob. 1,7

Cui dixit Dominus :

^marg.| CUI DIXIT DOMINUS. Non Dominus vel Satan flatu vocis colloquitur cum sint incorporei, ut nos qui et in secreto cordis quasi post parietem corporis stamus donec per linguam egredimur. Nec vero incorporee nature locutio uno modo est. Deus angelis loquitur cum eis voluntas eius inspiratur. Angeli Deo, dum quod super se est admirantur in laudem Dei. Vox eorum est clamosa auribus Dei, admiratio virtutis Dei in laude eius. Anime sancte loquuntur Deo per desideria, non quidem a Deo discordantia, non quod ignorent futura, sed quo ardentius ei inherent, de ipso accipiunt ut ab eo petant, quod eum facere velle vident, et nisi peterent a voluntate eius discordarent quibus respondet Deus, dum per prescientiam certitudine retributionis eos inter desideria confirmat. Quatuor vero modis loquitur Deus ad diabolum. Vias eius arguit ut unde venis ? Electorum suorum iustitiam contra illum proponit ut considerasti servum meum Iob, quod dicere est tales eos facere quibus ille possit invidere. Temptandam innocentiam ei permittit, ut omnia que habet in manu tua sunt, quod dicere est ad probationem fidelium malitiam eius contra eos laxare, aliquando ne temptare audeat prohibet, ut in eum ne extendas manum, quod dicere est ab immoderate temptationis impetu restringere. Tribus modis diabolus loquitur ad Deum. Vias eius insinuat ut circuivi terram . Dicere quid egerit, est scire quod actus suos ei occultare non possit. Innocentes fictis criminibus accusat, ut numquid Iob frustra timet Deum, q uod est contra bonos conqueri et eorum profectibus invidere. Et rimas nocendi querere, temptandam innocentiam postulat ut extendas manum tuam, quod est ad afflictionem bonorum malitie sue estibus anhelare.^G

^G ¶Codd. : Do17/5 , f. 4rb-4va ( non contuli ) ; Rusch

Unde venis ?

^marg.| UNDE VENIS. Non querit a bonis quia non querimus nisi quod nescimus et Dei nescire est reprobare ut et bonus vir nescire mentiri dicitur non quod nesciat sed quod contemnat. Dicere ergo est : U nde venis ? Vias eius est quasi incognitas reprobare. Cirvumivi terra et, per gyrum circuitus laboris anxietas significatur. Laborans terram circuit qui in celo quietus non stetit, et non transvolat sed perambulat, quia a spiritualis potentie volatu corruit, pressus nimis gravedine sue malitie. De membris quoque eius dicitur^am : «In circuitu impii ambulant», id est in exteriorum labore fatigantur.

^am Ps. 11, 9.

^marg.| Diabolus non contra Iob sed in Iob medio contra Deum certat. Unde non prius Iob a Deo petiit sed illum Deus in conspectu eius laudavit.

^marg.| MORALITER. Inter filios Dei Satan, quia bonis Dei cogitationibus que ex Deo sunt se interserit ut perturbet, sed eum latentem nobis Deus detegit. Unde dicitur : Unde venis ? Quod dicere est eius insidias aperire nobis. Circuivi terram, carnalia corda scrutatur ut mala inserat nec transvolat sed perambulat, quia non cito deserit quem temptat, sed moratur ut vestigia pravitatis imprimat, contra eum Iob laudatur : Numquid considerasti {t. 2 : Erfurt, f. 189ra ; facsim., p. 377a} servum meum ? quem Deus bonum facit et roborat quasi in auribus Satane laudat unde ipse gravius contra sevit dicens : Numquid frustra ? quasi : cur laudas quem protegis ? Me despecto laudandus esset si contra me suis viribus staret. Unde malitiose expetit : sed extende paululum. D um bona abundant mens aliquantulum erigitur, quasi bona a se que bona diabolus appetit male, sed Deus temptari bene sinit ut dum in bonis illis homo concutitur imbecillitate cognita in Deo solidetur. Unde subdit^an : Ecce universa substantia quam habet in manu tua est.

^an Cf. Iob. 1, 12.

Qui respondens ait³⁴ : Circuivi terram {t. 2 : Erfurt, f. 189ra ; facsim., p. 377a} et perambulavi eam.

³⁴ qui respondens ait Av16 NAL3245 Do17 Ω^A Ω^F Ω^G Δ Rusch Weber ] cui respondens ait Ω^S, respondens sat(h)an ait Cava X Greg. , qui respondit Σ^T Cas259

^interl.| diabolus non contra Iob sed in Iob medio contra Deum certat^H

^H ¶Codd.: Av16, om. Rusch

^interl.| pauci enim sunt ubi non habeant locum eius vestigia

Numérotation du verset Iob. 1,8

Dixitque Dominus ad eum : Numquid considerasti servum meum Iob,

^interl.| id est enim non prius Iob a Deo³⁵ petiit sed illum dominus indespectu eius laudavit ^I

^I ¶Codd.: Av16, om. Rusch

³⁵ id est... a Deo] coniec., .i. ñ. ñ prius adō Av16

^interl.| quasi dicat : talem constitui in quo te oportet vinci

quod non sit similis ei³⁶* in terra ? Homo simplex et rectus et³⁷* timens Deum et³⁸ recedens a malo ?

³⁶ similis ei Φ E Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V, cf. Sang. Ox. Tur. : sim. illi] inv. Av16 Cas259 Ω^A Δ (sit ei ω¹ : iter. ω²) Rusch Edmaior. Weber

³⁷ et Ω^A Ω^M Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V Ω^L Vi Ed1455 Ed1530 Weber ] ac Π^F Σ^T E H Q Av16 Aquin. NAL3245 Ω ^R Δ Rusch Ed1532 Clementina, om. Cava X

³⁸ et Cava X Π ^F Σ ^T E H Q Av16 NAL3245 Ω^F Ω^G Ω^J Ω ^R Ω^S Ω^V Δ Ed1530 Ed1532 Rusch Clementina ] ac Ω^A Ω^M Weber

Numérotation du verset Iob. 1,9

Cui respondit

^interl.| alias : respondens ³⁹

³⁹ respondit – respondens] scrips., inv. Rusch

Satan⁴⁰* : Numquid frustra timet Iob Deum⁴¹ ?

⁴⁰ respondit Satan Φ^V* Cor2 ^VF ( a malo cui respondit Sathan et ait : utrumque est ibi sed quidam contra hebr. et anti. male resecant quod dicitur et ait ) Cor4 ^V (.<Parisiensis>. non habet et ait ) Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V ] respondit Satan ait Φ^RGV² E* , respondit Satan et ait Cas259 Cor2 (hebr. et anti.) Ω^A Ω^MΩ^L, respondens Satan ait Av16 NAL3245 Δ Rusch Weber
¶Nota: Guillaume de Mara 1° retient la leçon et ait avec le grec et l’hébreu ; 2° constate que les bibles examinées ont les deux versions : « utrumque est ibi » ; 3° les apostilles marginales de Cor2 ^FV signalent que la leçon est absente du texte parisien.

⁴¹ frustra timet Iob Deum Av16 Cas259 Vi Ω^M Ω^F Ω^J Ω^S Ω^V ] frustra timet Deum Iob Ψ^D, frustra Iob timet Deum Greg. Cava X Π^F Σ^T² H Q Ω^G Ω^L Δ Aquin. , Iob frustra timet Deum Ed1530 Clementina , frustra timet Deum NAL3245

^interl.| diabolus quia non invenit mala que accuset, bona in malum vertit quasi non bono animo fiant, quasi dicat : non sua virtute sed tua a me defenditur et ideo frustra timet

^interl.| quem in operibus accusare non potest intentione eius quasi deceptus accusat

^marg.| NUMQUID FRUSTRA etc. MYSTICE. Diabolus venisse redemptorem senserat, sed propter humilia que passus est quicquid de deitate suspicatus est, ei in dubium evenit pro sua superbia, et non Deum natum sed Dei gratia custoditum credidit : Nonne tu vallasti . Domum vallatam dicit, quia temptando conscientiam eius penetrare non potuit substantiam quia electos eius invadere non presumptit.

Numérotation du verset Iob. 1,10

Nonne tu vallasti eum

^interl.| quasi non ex propria virtute habet quod stat sed tua vallatione, et ideo frustra timet Deum Iob

et⁴² domum

⁴² et Ω^F Ω ^R Ω^V ] ac Av16 NAL3245 Cas259 Δ Ω^A Ω^L Weber

^interl.| domum vocat mentem

{t. 2 : Erfurt, f. 189rb ; facsim., p. 377b} eius, universamque⁴³ substantiam eius⁴⁴ per circuitum ?

⁴³ universamque Cas259 Ω^F Ω ^R Δ Vi ] et universam Aquin.

⁴⁴ eius Greg. n. 44 Σ^T Q Ψ^D NAL3245 Cas259 Δ Ω^F Ω^J Ω^S Ω ^R Ω^V ] om. Av16 Ω^A Ω^G Weber

^interl.| in omni parte

Operibus manuum eius benedixisti,

^marg.| multiplicando

et possessio eius⁴⁵ crevit in terra⁴⁶.

⁴⁵ eius Greg. Cava X Σ^TΦ H D S W Av16 NAL3245 Aquin. Ω^M Ω^F Ω^G Ω^J Ω ^R Ω^S Ω^V² Δ Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina ] illius Ω^A Cas259 Vi Weber

⁴⁶ terra] terram Ω ^R

^marg.| POSSESSIO EIUS. Quasi quia tot bona in terra recepit pro his se innocenter gerit sed innotens esset si inter adversa staret quia nequit in die in nocte adversorum vult reprobare. Non ergo vires Iob sed quemque verius adversis probare sciens temptandum expetit. Sed extende, nec vires feriendi sibi tribuit, voluntas eius semper iniqua que ab ipso est potestas iusta que a Deo. Unde^ao : «Spiritus Domini malus in Saul» et Domini est per licentiam et malus per voluntatem.

^ao 1Rg. (1Sm) 19, 9.

Numérotation du verset Iob. 1,11

Sed extende

^interl.| da potentiam

paululum manum tuam⁴⁷,

⁴⁷ paululum – manum tuam] inv. Av16

^marg.| MANUM. Queritur quod numerus fidelium predicantibus apostolis augetur, hoc Satan dicere est talia invidendo cogitare, et de his tabescendo dolere.

et tange cuncta⁴⁸ que possidet,

⁴⁸ cuncta] omnia Cas259

^marg.| TANGE CUNCTA. Quia exteriora sunt que petit conteri, nec multum putat nisi animam ledat.

nisi in facie⁴⁹ benedixerit tibi.

⁴⁹ facie Cava X Σ^TΘ^Η² H NAL3245 Cor4 ^V (.<Parisiensis>. a<lte>^r? non interponit tua ) Ω^A Ω^F Ω^G Ω^JΩ^S Ω^L² ( eras. ? ) Δ cum LXX et Hier. in Ez. 16, 27 ] faciem Greg. Ambros. Hier. Λ^L F G² K S* W Av16 Ω^M Ω ^R Do17 Ed1455 Ed1530 Rusch Clementina , faciem tuam L G* cum Aug., facie tua Cor2 ^FV (hebr. et anti. interponunt tua) Ω^L* Weber

^marg.| IN FACIEM. Facies Domini respectus est gratie. Dicit ergo si data que amat subtrahis, respectum scilicet gratie tue, favorem tuum non requirit sed maledicendo contemnit.⁵⁰

⁵⁰ = P15194 (6va )

Numérotation du verset Iob. 1,12

Dixit ergo⁵¹ Dominus ad Satan : Ecce universa que habet⁵² in manu tua sunt,

⁵¹ ergo Cas259 Ω^A Ω^MΩ^F Ω^J Ω ^R Ω^S Rusch Weber ] om. Δ, autem Ω^G

⁵² habet] + Iob Δ

^interl.| dat licentiam temptandi

^marg.| ECCE UNIVERSA etc. TANTUM IN EUM. Id est bona eius exterius temptanda tribuo sed intus mihi illum servo.

^marg.| DIXIT ERGO DOMINUS. Non petitione diaboli provocatus Deus vincitur, sed hosti concedit ad dolorem et ad deceptionem suam quod famulo prosit.

^marg.| ECCE UNIVERSA QUE. Pia dispensatione relaxat et refrenat, substantiam prodit, corpus protegit et si postea corpus traditurus non tamen simul omnia ne coacervata perimant que divisa possunt tolerari. Vel fortem Iob Dominus novit et tamen bella divisit, ut mirabilius victor esset, cum hostis victus se iterum ad nova bella repararet.

^marg.| MYSTICE. Sed extende, per passiones peccare posse Christum putavit. Ecce universa que habet in manu tua sunt . Manus Satane non potestas sed temptatio, prius Iudea que possessio eius fuerat infidelitate sublata est, et ei adversata post et caro eius crucifixa.

tantum in eum ne extendas manum tuam.

^interl.| frenat hic diabolum

Egressusque est

^marg.| EGRESSUS. Id est ad desiderii sui vota pervenit.

^marg.| Vel egreditur, dum quod bona intentione sibi permittitur prava intentione ab eo perpetratur.

Satan

^marg.| EGRESSUSQUE SATAN. Quo ? Exiit ab eo qui ubique est, sed quamdiu pressus potentia Dei, Satan quod appetiit exercere non potuit, quasi ante faciem stetit, exit cum laxatus est ad effectum sui desiderii.

a facie Domini⁵³.

⁵³ Satan – a facie Domini] inv. Cas259

^marg.| EGRESSUSQUE A FACIE. Quia dum usque ad cor prevalere nequit exclusus ab intimis exterius vagatur, etsi mentem turbat foris est, quia non interimit sed erudit.

Numérotation du verset Iob. 1,13

Cum autem {t. 2 : Erfurt, f. 189va ; facsim., p. 378a} quadam die

^marg.| CUM AUTEM QUADAM. Tempora temptationibus congruunt. Tempus temptandi aptum elegit, cum filios eius in convivio invenit, prenuntiatio tribulationis est letitia satietatis.

filii et filie eius⁵⁴ comederent et biberent vinum in domo fratris sui primogeniti,

⁵⁴ eius Av16 Cas259 Ω^A Ω^F Ω^G] om. Ω ^R, + Iob Do17

^marg.| Allegorice. CUM AUTEM QUADAM DIE FILII ET FILIE etc. Apostoli et omnes fideles. Maior filius iudaicus populus lege generatus. Minor gentilis in {t. 2 : Erfurt, f. 189va ; facsim., p. 378a} fine vocatus.In domo ergo primogeniti apostoli convivantur, quia adhuc Scripture sacre deliciis in collectione solius iudaici populi vescebantur, quibus tunc dictum est^ap : «In viam gentium ne abieritis».

^ap Mt. 10, 5.

^marg.| COMEDERENT ET BIBERENT. Moraliter. Comedere est bonis operibus gaudere. Vinum bibere est desiderio celesti estuare.

^marg.| FRATRIS SUI PRIMOGENITI. Moraliter. Prior nascitur in corde sapientia que est fides, tunc enim sapimus si credimus omnibus que dicit Dominus, unde^aq : «Nisi credideritis non intelligetis». Relique ergo virtutes sacro eloquio satiantur in domo fidei, id est in mente sine qua nulla sunt bona etsi bona videantur, et in domo sapientie, quia nisi que appetunt prudenter agant virtutes non sunt. Sed dum hoc non agitur diabolus boves et asinas tollit, pueros occidit. Boves sunt graviores cogitationes que cor exercendo uberiores fructus reddunt, sed has aliquando hostis subintroducta voluptatis delectatione corrumpit. Asine pascentes : simplices motus cordis a duplicitate custodiri in puritate nutriti. Sed et his diabolus subtilitates ostendit, ut dum inde laus queritur simplicitas perdatur. Vel boves arantes : cogitationes caritatis que corda durorum arando, id est predicando, prescindunt sed has cogitationes per torporem negligentie hostis occidit, vel si sibi prevident in hoc aliquid rapit quod cogitationi ad momentum prevalet. Asine : mansuetudo patientie cui diabolus laqueos tendit ex eo quod maxime diligit, ut inde maxima patientia turbetur. Electi vero ad se redeunt et pro levi motu se graviter affligunt. Sed dum vel ad momentum patientiam turbat asinas tulisse exultat. In agendis vero ratio custos quid cuique rei congruit pensat. Sed dum hostis subito turbat circumspectiones inopinate preveniens quasi custodes pueros occidit, unus fugit id est rationis discretio ad animum redit que amissa nuntiat, ut quod preoccupata mens perdidit afflicta recipiat.

^aq Cf. Is. 7, 9 (Vetus latina, t. 12 : Esaias, p. 232, versio X) : « Nisi credideritis nec intelligetis ».

Numérotation du verset Iob. 1,14

nuntius

^interl.| nuntius iste est ratio, ubique tamen alius et alius, quia aliud et aliud nuntiat

venit ad Iob qui diceret : Boves arabant

^marg.| BOVES ARABANT. Mystice bove s arantes, id est boni bene operantes asine simpliciter viventes, he iuxta boves quia intelligentia eorum pascunt. Sabei captivantes, id est demones. Pueros, id est incipientes nondum virilis constantie. Gladio, id est desperatione eternitatis. Nuntius qui evadit propheticus sermo est qui ait^ar : «Captivus ductus est populus meus quia non habuit scientiam», quia dum fiunt mala que predixit quasi sanus ad Dominum redit, captivitatis enim infirmis vera predixisse cognoscitur.

^ar Is. 5, 13.

et asine pascebantur iuxta eos

^interl.| quam callide damna nuntiantur, ut memorato fructu operis crescat causa doloris, unde et hic fete asine apud grecos leguntur

Numérotation du verset Iob. 1,15

et irruerunt

^interl.| dum extra patimur ad consolationem divine gratie effugimus, iste a Sabeis et a Deo Iesus dicitur, ne qua consolatio sit ut undique destitutus desperans erumpat in contumeliam

Sabei,

^interl.| vicini quandoque solacium ferunt sed isti persequuntur

tuleruntque omnia

^interl.| quia adversa magis feriunt si cum multa sunt etiam subita nuntiantur sic nuntiari diabolus facit

et pueros⁵⁵

⁵⁵ et pueros Av16 Cas259 Ω^A Ω^F Ω^G Ω^V Weber ] necnon praem. Ψ^D, necnonque veros ! cacogr. NAL3245

^marg.| ET PUEROS. Moraliter. Pueros vocat cautelam illam diligentie per quam his providet que et in eo percutitur.

percusserunt gladio et evasi ego solus ut nuntiarem tibi.

Numérotation du verset Iob. 1,16

Cumque adhuc ille⁵⁶ loqueretur, venit alter⁵⁷

⁵⁶ Cumque... ille Av16 Do17 Ω^A Ω^F Ω^H Weber ] Cumque adhuc Ω^G, Sed ille adhuc NAL3245

⁵⁷ alter Ω^A Ω^F Ω^G Ω ^R Rusch Weber ] alius Greg. n. 23 Cava X Cas259 Ω^M

^interl.| vel alius

et dixit :

^interl.| non modo rebus perditis sed verbis nuntiorum instigat dum callide dicitur : Ignis Dei quasi vindictam eius sustines, quem tot hostibus placabas ut frustra servisse se estimans in Deum superbiret

Ignis Dei⁵⁸

⁵⁸ Dei Cas259 ω¹Ω^A Ω^G Rusch Weber ] om. Λ^LΦ S² Ω^F Cor2 ( quidam anti. ignis descendit. Sequitur : e celo et tactas oves ) ω²

^marg.| IGNIS DEI etc. Mystice. Celum : doctores legis sacerdotes de quibus ignis invidie cadit super oves et puerosn id est innocentes et infirmos.Puer sanus redit, quia vera dixisse prophetiam claruit, zelus apprehendit populum in eruditum.

^marg.| MORALITER. IGNIS DEI DE CELO DESCE< NDIT> etc. Oves cogitationum innocentia. Ignis de celo , id est ab aeriis potestatibus flamma livoris irruit et sepe mundas cogitationes ardore libidinis accendit, qui ignis est Dei non facientis sed permittentis, et quia subito impulsu circumspectiones obruuntur custodes pueri occiduntur. Sed sola discretio, id est ratio, animo damna nuntiat et quasi Dominum ad lamenta vocat.

descendit⁵⁹ {t. 2 : Erfurt, f. 189vb ; facsim., p. 378b} de⁶⁰ celo⁶¹ et cunctas⁶²* oves puerosque⁶³ consumpsit et effugi ego solus⁶⁴ ut nuntiarem tibi.

⁵⁹ descendit Cor2 ^VF (quidam anti.) Φ S² W Aquin. Ω^M Ω^F Ω^H Ω^S Ω^V ] cecidit NAL3245 Cas259 Δ Vi Do17 Cor1 (hebr.) Cor2 (Greg. et hebr.) Cor4 ^V (.<Parisiensis>. habet sic correctum ignis Dei cecidit de celo et tactas etc.) Ω^A Ω^J Rusch Weber

⁶⁰ de Iulian. Greg. L Cava Λ^L X Π^FΦ^V E S W NAL3245 Cor4 ^V Ω^M Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^L Rusch ] e Cor2 ^F Cor2 ^V (quidam anti. ?) Clementina Weber; om. G* Ψ^D

⁶¹ cecidit - de celo] inv. Λ NAL3245

⁶² cunctas Cor1 (postille= Ω^H Do17 [Glossa ordinaria]) Ω^F Ω^SΩ^V ] tactas Cor1 (hebr. et Greg. et Philippus auditor, ut dicunt, Ieronimi qui Iob exposuit habet tactas ) Cor2 ^F Cor2 ^V(quidam anti.) Cor4 ^V (habet sic correctio: ignis Dei cecidit de celo et tactas etc.) Av16 Cas259 NAL3245 Ω^A Ω^M Ω^J Δ Rusch Weber

⁶³ puerosque Ω^F Rusch Weber ] et pueros Ω^G

⁶⁴ effugi – ego solus] inv. Av16

Numérotation du verset Iob. 1,17

Sed et⁶⁵ adhuc illo⁶⁶ loquente, venit⁶⁷ alius et dixit : Chaldei fecerunt tres turmas

⁶⁵ Sed et Vi Cas259 Ω^M Ω^G Ω^S Ω^V Δ Rusch Weber ] Et K*, Sed Π^F Σ^T E* Do17 Ω^F Ω^J Aquin.

⁶⁶ adhuc illo loq. Σ^T Φ E Do17 Ω^A Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V Aquin. Δ Ed1455 Rusch ] illo adhuc loq. inv. Vi Av16 NAL3245 Weber, illo loquente adhuc Cas259 (inv.)

⁶⁷ venit Cas259 Ω^A] + et Ω^H (hapax?)

^marg.| CHALDEI etc. Mystice. Chaldei interpretantur ‘feroces’, id est persecutores Christi tres turmas, quia se ad proponendas questiones Domino Pharisei, Herodiani, et Sadducei diviserunt qui camelos, id est tortuosas mentes stultorum post se traxerunt, et pueros quia si qui uti ratione poterant auctoritati illorum cesserunt, et verus est sermo propheticus qui ait^as : «Et tenentes legem nescierunt me», et^at : «Astiterunt {t. 2 : Erfurt, f. 189vb ; facsim., p. 378b} reges terre, et principes convenerunt in unum adversus Dominum, et adversus christum eius». Isti pueros percusserunt gladio, id est persuasione sinistra etc.

^as Ier. 2, 8.

^at Ps. 2, 2.

et invaserunt camelos

^marg.| CAMELOS etc. Camelus : mundum animal partim quia ruminat, partim autem immundum quia ungulam non findit, bonas dispensationes terrenorum significat, in quibus multiplicius hostis insidiatur, et tales curas modo torpenti, vel precipitata actione ferit, modo pigra vel immoderata locutione confundit, pene semper nimiis cogitationum molibus premit, et sic tribus turmis Chaldei camelos rapiunt, id est illicito opere, superflua locutione, inordinata cogitatione, studia terrenarum dispensationum vastant, sepe autem mens quid sibi, quid proximis debeat attendit et nec per immoderationem sollicitudinis aliorum se negligit, nec per sui curam aliena postponit, sed cum hee utraque agit sollerter aliqua subito causa emergit, que omnes circumspectiones obruit, et sola discretio animo quod ploret renuntiat.

et tulerunt eos, necnon et pueros percusserunt gladio, et effugi ego⁶⁸* solus ut nuntiarem tibi.

⁶⁸ effugi ego Λ^LX² S W Av16 Do17 NAL3245 Cas259 Ω Ω^A Ω^F Ω^G Ω^H Δ Greg. cum hebr. et LXX ] effugii ego Cava X* Σ^T, fugi ego Ω^L, ego effugi Rusch , ego fui Ψ^D , ego fugi Weber

^marg.| UT NUNTIAREM etc. Nuntiantur mala et multa et subita, ut super vulnus vulnere irrogato impatienter ferat, et callidus hostis non tam iactura rerum quam ordine nuntiorum pertemptat. Prius prava nuntiat, post maiora, tandem mortem filiorum, ne iam orbato vilesceret rerum amissio, cum non essent heredes quibus hoc servaret. Gradatim ergo deteriora audit, ut in eius corde omne vulnus locum inveniat.

Numérotation du verset Iob. 1,18

Adhuc loquebatur⁶⁹ ille et ecce alius intravit⁷⁰ et dixit⁷¹ : Filiis tuis et filiabus tuis⁷²

⁶⁹ Adhuc L Φ E² D G NAL3245 Cas259 Ω^A Ω^M Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V Ed1455 Rusch Clementina ] om. Vi Weber

⁷⁰ intravit] venit Cas259

⁷¹ et dixit Cas259 Ω^A Ω^F] om. Ω^G

⁷² tuis Ω^F Ω^G Ω^J* Ω^S Ω^V cum hebr. LXX ] om. Av16 Cas259 Ω^A Ω^M Ω^H Ω ^R NAL3245 Do17 Δ Ed1455 Rusch Weber

^marg.| FILIIS TUIS ET FILIABUS. Mystice filii et filie ut dictum est sunt apostoli et plebes subdite qui in Iudea Scriptura vescebantur. Ventus, id est fortis temptatio a deserto, id est cordibus Iudeorum vel immundis spiritibus prorumpit. E t quatuor angulos in quibus stat domus : sacerdotes scribas, seniores populi, Phariseos commovit. Domus, id est Iudea in persecutione Domini cadens apostolos in desperatione obruit. Et verus est sermo de persecutore populo^au : «Dilectus meus in domo mea fecit scelera multa». Et de apostolis^av : «Proximi mei alonge steterunt», et^aw : «Percutiam pastorem et dispergentur oves» etc.

^au Ier. 11, 15.

^av Cf. Ps. 37, 12.

^aw Mt. 26, 31 ; Mc. 14, 27. Cf. Za. 13, 7.

vescentibus et bibentibus vinum in domo fratris sui primogeniti⁷³,

⁷³ primogeniti Av16 Vi Do17 Ω^A Ω^F codd. edd. ] om. Aquin.

^marg.| IN DOMO FRATRIS. In maioris fratris convivio Satan obruit filios, quia per negligentiam maiorum querit aditum in mortem minorum, et in alios magis accipit vires, quando eos qui per custodiam aliis presunt servire letitie conspicit. Non quidem illi ventri vacabant, sed cum inter convivia intentio mentis bona minus fervet, minus previdet.

Numérotation du verset Iob. 1,19

repente ventus

^marg.| REPENTE VENTUS. Latenter dicitur contra eum elementa movisse ille cuius nutu mota sunt, licet diabolo semel a Deo accepta potestate ad usum nequitie sue elementa concutere, ut et damnatis in metallo ad usum ignis et aqua servit.

vehemens⁷⁴ irruit a⁷⁵ regione deserti

⁷⁴ ventus vehem. ] ventus veniens Av16, inv. Cas259

⁷⁵ a Av16 Cas259 Ω^A Ω^M Ω^F Ω^J Ω^V Ed1455 Rusch Weber ] e Θ^HGΩ^S

^marg.| A REGIONE DESERTI. Moraliter. Regio deserti : demonum multitudo derelicta a quibus ventus, id est fortis temptatio, ruit et a tranquillitate conscientiam evertit. Domus mentis quatuor angulis, id est prudentia, temperantia, fortitudine, iustitia consistit. Hec sunt quatuor flumina paradisi, que ab estu carnalium desideriorum temperant, sed sepe per ignaviam prudentia frigescit et dum fessa minus previdet, et sepe delectatione presentium minus ab illicitis temperamus, sepe timor fortitudinem turbat, sepe amor aliquis mentem a rectitudine iustitie avertit, et his quassatis conscientia turbatur. In mente que his quatuor erigitur cetere virtutes quasi cordis soboles se invicem pascunt, spiritus enim qui mentem ante omnia illis quatuor, format eandem contra singula temptamenta septem virtutibus instruit. Contra stultitiam sapientia, contra hebetudinem intellectus, contra precipitationem consilio, contra timorem fortitudine, contra ignorantiam scientia, {t. 2 : Erfurt, f. 190ra ; facsim., p. 379a} contra duritiam pietate, contra superbiam timore. Sed dum hac copia mens secure fruitur, quasi a se non a Deo presumit, unde subtiliter subtrahitur ut infirma videat, unde habuit quod servare non potuit. Feriuntur ergo septem virtutes suis contrariis, id est turbata conscienta moriuntur filii ad tempus qui licet temptatione extra turbantur, intus tamen per intentionis perseverantiam vivunt. Moriuntur et tres sorores, quia dum ultra vires se gravari quis putat quasi a Dei amore torpescit. Dum nimis timet debilitatur spes, dum nimis questionibus angitur turbatur fides, sed tamen ut vivas intus recta intentio servat. Unde puer, id est mentis discretio, evadit et agit cum animo ut quod perdere ceperat penitendo conservet.

^marg.| Ecce iterum ne quid minus de humana adversitate doleat, ne item minus de superna nominatam iram in aere monstrat ventus irruit.

et {t. 2 : Erfurt, f. 190ra ; facsim., p. 379a} concussit⁷⁶ quatuor angulos domus que corruens oppressit liberos tuos et mortui sunt et effugi ego solus ut nuntiarem tibi.

⁷⁶ concussit Av16² Cas259 Ω^A Ω^F Ω^V Ed1455 Rusch Weber ] conclussit Av16* consumit D, conclusit Ω^H

Numérotation du verset Iob. 1,20

Tunc surrexit⁷⁷ Iob

⁷⁷ surrexit Cas259 Ω^A Ω^FΩ^G Rusch Weber ] con|surrexit Ω^G

^interl.| qui prius stabat firmus stat omnibus amissis, et hoc est surgere Iob

^marg.| TUNC SURREXIT. Mystice. Ruente domo, extinctis filiis, id est perdita Iuda, apostolis timor mortuis, surrexit Iob, id est Christus de morte. Vel qui patiens iacuit contra reprobos iudicium iustitie erexit, vestem scidit id est Iudeam que exspectans adventum ei adheserat, divisit aliis ad fidem assumptis, aliis relictis. Tonso capite : c aput summa sacerdotii, capilli id est subtilitas sacramentorum ; unde Ezechiel^ax : «Sume gladium et duces per caput et barbam» in quo signatur Christus qui caput rasit, id est a sacerdotio iudaico sacramenta legis abstulit , et barbam quia regnum Israel deserens decorem virtutis ei amputavit. Terra est peccatrix gentilitas. Tonso ergo capite in terram corruit, quia Iudeam deserens dum sacramenta sua ab eius sacerdotio abstulit , ad notitiam gentium venit. Quod cadit repente ad ima venit, unde Christum corruisse est inopinate ad gentes pervenisse, ut dicitur^ay : «Cecidit super eos Spiritus Domini» id est inopinate venit. Adoravit, id est adorare fecit ut^az : «Spiritus postulat gemitibus inenarrabilibus». Sed et Christus in se secundum formam servi^ba Patrem oravit.

^ax Cf. Ez. 5, 1.

^ay Cf. Act. 11, 15.

^az Rm. 8, 26.

^ba Cf. Phil. 2, 7.

^marg.| TUNC SURREXIT IOB. Mira dispensatio Dei pro habenda humilitate et vigilantia, securus enim in otio remittitur, sed temptatus evigilat, unde : Tunc surrexit Iob. S edere quiescentis est, surgere certantis, tunc et discretio proficit, et subtilius discernere virtutes a vitiis agnoscit, unde subdit : S cidit vestimenta . Vestis sunt opera que nos tegunt, ne nudi erubscamus. Que dum culpam flere facit districtius quasi irata manu iudicamus. Tunc etiam omnis elatio et superfuitas cogitationum ab animo cadit, quod est tonso capite cadere, id est repressis presumptionis cogitationibus, quam infirmus sit in se sentire. Difficile est magna agere et de magnis apud se fiduciam non habere, cuius elationis quasi tyrannidis satellites sunt cogitationes. Nazarei capillos nutriunt, dum per vite continentiam presumptionum cogitationes crescunt, devotione completa caput radere et capillos in ignem sacrificii ponere iubentur, quia tunc ad perfectionem quis venit, cum sic exteriora vitia vincit, ut et superfluas cogitationes a mente resecet, quas igne divini amoris incendit ut totum cor in Dei amore ardens eas devotionis perfectione consumat.

et scidit vestimenta sua⁷⁸

⁷⁸ vestimenta sua Greg . L Cava X S Cas259 Do17 Ω^M Ω^F Ω^G Ω^L Ω^S Ω^V Δ Rusch Ed1530 Clementina cum LXX ] tunicam suam NAL3245 Ω^A Ω^J Ed1455 Weber ; Cor1 (hebr. habet pallium suum videlicet vestem sericam), Cor2 ^V (hebr. et antiq. tunicam suam sic in hebr. tunica iacinctina dicitur Ex. 29:31 et tunica Ionathe 1Rg. 18:4 Greg. exponit iuxta litteram Septuaginta interpretum que est vestimenta sua ) ; cf. Cor2 ^F (cum minor. variationibus)

^interl.| alias : tunicam suam

^interl.| ecce quod dolorem falgelli sensit

et, tonso capite, corruit

^interl.| vel excessit

^marg.| ET TONSO CAPITE. Mystice. Magna constantia putatur si quis mala non sentit, alii vero nimis sentientes immoderate dolent virtus autem est in medio non est virtus insensibilitas cordis. Sicut et membra per stuporem incisa non dolent, unde propheta^bb : «Percussisti eos nec doluerunt». Ne dilectionem proximi solveret filiis luctum impendit, ne dilectionem Dei desereret inter gemitus oravit⁷⁹. Ne superbus esset non sentiens corruit. Ne extraneus ferientem adoravit. Mos veterum fuit ut qui speciem sui corporis capillos nutriendo servaret, eos tempore afflictonis abscideret, et e converso qui tempore tranquillo absciderat, in ostensione afflictionis nutriebat. Iob ergo servasse ostenditur qui ad usum doloris totondit, ut dum eum in omnibus {t. 2 : Erfurt, f. 190rb ; facsim., p. 379b} manus superna percutit, etiam sponte illum penitentie species diversa fuscaret, et se divine potentie consentire ostenderet.

^bb Cf. Ier. 5, 3.

⁷⁹ oravit] oranit cacogr. Rusch

in terram et⁸⁰ adoravit

⁸⁰ corruit in terram et Do17 Ω^F Ω^G Ω^H Ω ^R Ω^V Rusch ] corruens in terram Av16 Cas259 Ω^A Ω^MΩ^SΩ^J(+ et rubr. cancel. et exp. ) Ω^L Ed1455 Weber , om. Nal3245

^marg.| CORRUIT IN TERRAM. Cadens adoravit, quia ille veram orationem exhibet qui quod pulvis sit humiliter videt. Unde et dicit : nudus egressus sum de utero matris mee . Nundum in fide prima gratia genuit, nudum eadem suscipit. Cum pulsatus vitiis quasi nudus ad misericordiam refugit, et aliqua virtute aliquando detectus ipsa humilitate melius vestitur, non sibi sed Deo tribuens quod habet, Dominus dedit bona cuius potestas etiam tollit, quod ideo ad tempus fit ut humilis melius habeat.

Numérotation du verset Iob. 1,21

et dixit :

^interl.| ecce quod in dolore contra iudicium flagellantis non excessit sed orat

Nudus egressus sum

^marg.| NUDUS EGRESSUS SUM. Nudum me huc intrantem terra protulit nudum me hinc⁸¹ exeuntem terra recipiet. Consolatio ex condicione rerum quod propria non perdidit, sed accepta et relinquenda recolit, tempus quo necdum ista habuit previdet qualis exiturus. Consolatur etiam se ex iustitia Dei.

⁸¹ hinc] ihnc cacogr. Rusch

de utero matris mee

^interl.| mater est terra que omnes genuit

^marg.| DE UTERO MATRIS MEE. Mystice. Mater Christi Synagoga est que in se eum opertum littera tenuit, nec nudum in deitate vidit, sed ab ea nudus ad gentes venit. Ecce Ioseph quem purum hominem credens Synagoga adulterino complexu eum constringere voluit^bc, cui tegimen littere reliquit et se conspicuum gentibus prebuit. Sed nudus revertetur cum in fine mundi reliquiis Israel Deus innotescet. Dominus dedit, Iudea dum venturum credidit, abstulit cum ipsa venientem contempsit.

^bc Cf ; Gn. 39, 12.

et⁸² nudus revertar illuc. Dominus dedit

⁸² et nudus Av16 Vi Ω^A Ω^M Ω^F Ω^G Ω^S Ω^V Rusch Weber ] nudus et Θ D, nudus Cava Λ^LΧ Π^F F G² K S* W Ψ^D² Ω^J² Ω ^R Δ NAL3245 Do17 Iulian. Greg. Aquin.

^interl.| non diabolus, scit enim ei nihil licere nisi Deo permittente, quid ergo mirum si qui dedit sua recepit

Dominus abstulit,

^interl.| non diabolus

^interl.| docet in flagellis gratias agere, ut ipse appropinquans passioni gratias egit

sicut Domino placuit ita factum est⁸³.

⁸³ sicut Domino... factum est Greg. Cava Λ^L X Π^F Σ^T² Φ E Θ H² Q F² G S W Ψ^D² Cas259 Ω^A Ω^M Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V Ed1455 Rusch Clementina ; cf. responsorium “Si bona suscepimus”, Corpus antiphonalium officii officii (n° 7647)] om. Philip. Iulian. Hier. (in Ps. 96) V L Amiatinus Σ^T*H D F K Ψ^D Weber

^marg.| ultima consolatio scit Deum istum iudicem unde nisi iustum scit placere illi

^marg.| SICUT DOMINO PLACUIT. Moraliter. Cum turbamur ad iudicium Dei recurrere debemus et maiores laudes reddere quia pulsati verius nos novimus.

^marg.| In re que displicet magna est consolatio si eo ordinante geritur cui nihil nisi iustum placet cur ergo de re iusta murmuret ? Quasi post assertionem partis sue contra adversarium in termino orationis iudicem benedicit : Sit nomen Domini benedictum. Quod rectum sensit Domini benedictione conclusit, unde diabolus erubescit qui et in beatitudine Deo contumax fuit, cui homo etiam percussus hymnum dicit. Iob ergo superbum hostem humilitate crudelem patientia vincit, et acriora vulnera infixit quam accepit.

Sit nomen {t. 2 : Erfurt, f. 190rb ; facsim., p. 379b} Domini benedictum.

Numérotation du verset Iob. 1,22

In omnibus his non peccavit Iob labiis suis⁸⁴,

⁸⁴ labiis suis Philip. Iulian. L Π^F E Θ^Η2G2 H² Q F² NAL3245 Cor1 (quidam) Ω^M Ω^F Ω^GΩ^J Ω^S Ω^V Ed1455 Rusch Clementina ] om. Θ^G(hebreus non habet labiis suis ) Cor1 (quidam hic male addunt labiis suis quia hebr. et Greg. et anti. non habent ) Cor2 ^FV ( Iob neque stultum ) Av16 Ω^L Δ Weber, et non dedit insipientiam Deo Cor2 ^F(Septuaginta)

^interl.| quia et non loquendo possumus in cogitatione peccare

^marg.| IN OMNIBUS HIS NON PECCAVIT. Moraliter. Dolens animus dum se custodire ne de igne probatorio murmuret. Quod de virtutibus dictum est de his que in ostensionem virtutis dantur, potest accipi dona Spiritus sunt : prophetia, lingue, curationes, que et subtrahuntur ne mens elevetur. Non enim semper inerat prophetis spiritus prophetie. Unde Eliseus dicit^bd : «Celavit Dominus a me verbum». Et Amos^be : «Non sum propheta», quia tunc quidem verum erat sed humilem me Spiritus replet. Et dicit^bf : «Et nunc audi verbum Domini». Unde in evangelio : «Super quem videris Spiritum descedentem et manentem hic est qui baptizat»^bg. In aliis enim venit, sed in solo Christo singulariter permanet. Sed quomodo hoc eius signum est, cum ipse de apostolis dicat apud vos manebit ? Sed in Christo semper manet per substantiam ad omnia, in electis per gratiam non ad omnia. Alia enim sunt dona Spiritus sine quibus ad vitam non venitur, ut humilita,s fides etc. secundum que Spiritus semper manet. Alia quibus vite sanctitas pro aliorum utilitate declaratur, ut prophetia, curatio, lingue, secundum que non semper Spiritus manet sed subtrahit se aliquando a signorum ostensione ut humilius habeatur. De illis ergo que ad vitam timeamus ne pereant, de his que ad ostensionem aliquando sine periculo subtractis consoletur se humilitas dicens : Dominus dedit, quia tunc recte nos habuisse ostendimus cum sublata equo animo toleramus.

^bd Cf. 4Rg. (2Rg.) 4, 27.

^be Am. 7, 14.

^bf Am. 7, 16.

^bg Io. 1, 33.

^marg.| IN OMNIBUS HIS NON PECCAVIT IOB. Unde^bh : «Qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore eius». Iob testimonium perhibetur et oris et cordis, corde non tumuit, non murmuravit, lingua contumax non fuit.

^bh 1Pt. 2, 22 ; cf. Is. 53, 9.

neque stultum quid⁸⁵ contra Deum locutus est.

⁸⁵ quid Cor2 ^F Do17 Aquin. Ω^A Ω^M Ω^F Ω^JΩ^M Ω ^R Ω^V Rusch Weber ] aliquid Cava Greg. Vi Λ^L X Q S

^interl.| stulte in Deum loquitur qui inter flagella se innocentem dicit, quod est superbe accusare iustitiam Dei ferientis

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Iob. Capitulum 1), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=25&chapitre=25_1)

Signaler un complément d'information

Notes :

<25. Iob**>

Capitulum 1

<25. Iob**>

Capitulum 1