Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Biblia communis

Capitulum 13

Numérotation du verset Mt. 13,1

In illo die exiens Iesus de domo

sedebat secus mare.

Numérotation du verset Mt. 13,2

Et congregate sunt ad eum turbe multe

ita ut naviculam¹ ascendens sederet

¹ naviculam Rusch ] in praem. Li446@ Li446 Weber

et omnis turba stabat in litore.

Numérotation du verset Mt. 13,3

Et locutus est multa²

² multa Rusch ] multa eis multa Li446@ , eis multa Li446 Ω^J Weber

in parabolis

dicens: Ecce exiit

qui seminat

seminare semen suum³.

³ semen suum Rusch Li446@ Li446 ] om. Cor3 (Ieronymus, Rabanus, antiqui. grec. non habent SEMEN SUUM nec habent CELI ubi quidam libri habent VOLUCRES CELI ) Ω^J Weber

Numérotation du verset Mt. 13,4

Et dum seminat quedam

ceciderunt secus viam

et venerunt

volucres celi⁴ et comederunt

⁴ celi] om. Cor3 (Ieronymus, Rabanus, antiqui. grec. non habent [...] CELI ubi quidam libri habent VOLUCRES CELI ) Ω^J

ea.

Numérotation du verset Mt. 13,5

Alia autem ceciderunt in petrosa

ubi non habebant⁵ terram multam

⁵ habebant Rusch ] habebat Cor3 (anti habent HABEBAT, Glosa inpersonaliter) Ω^J Li446@ Weber

et continuo exorta sunt

quia non habebant altitudinem terre.

Numérotation du verset Mt. 13,6

Sole autem orto

estuaverunt

et quia non habebant radicem aruerunt.

Numérotation du verset Mt. 13,7

Alia autem ceciderunt in spinas

et creverunt spine

et suffocaverunt ea.

Numérotation du verset Mt. 13,8

Alia vero⁶ ceciderunt in terram bonam

⁶ vero Rusch Weber ] autem Li446@

et dabant⁷ fructum, aliud centesimum,

⁷ dabant Cor3 (anti.) Ω^J

aliud sexagesimum,

aliud tricesimum.

Numérotation du verset Mt. 13,9

Qui habet

aures audiendi audiat.

Numérotation du verset Mt. 13,10

Et accedentes

discipuli dixerunt ei: Quare⁸ in parabolis

⁸ Quare] + misteria Cor3 (anti.) Ω^J* ( cancel. et exp. ), + abdita scripturarum Cor3 (Glossa)

loqueris eis?

Numérotation du verset Mt. 13,11

Qui respondens ait illis: Quia vobis⁹

⁹ vobis Li446 Rusch Weber] nobis Li446@

datum est

nosse mysteria¹⁰ regni celorum¹¹

¹⁰ mysteria] misterium Cor3 (vel) |

¹¹ celorum Li446 Rusch Weber] om. Li446@ |

illis autem non est datum.

Numérotation du verset Mt. 13,12

Qui enim habet

dabitur ei

et abundabit,

qui autem non habet

et quod habet auferetur ab eo.

Numérotation du verset Mt. 13,13

Ideo in parabolis

loquor eis

quia videntes

non vident

et audientes

non audiunt

neque intelligunt,

Numérotation du verset Mt. 13,14

ut adimpleatur¹²

¹² ut adimpleatur Li446@ Rusch ] et adimpletur Weber

in¹³ eis prophetia Isaie^a dicentis¹⁴:

⁰ Cf. Is. 6, 9-10.

¹³ in Rusch Li446@] om. Weber |

¹⁴ dicentis Li446@ Rusch ] dicens Weber |

Auditu

audietis et non intelligetis,

et videntes videbitis

et non videbitis.

Numérotation du verset Mt. 13,15

Incrassatum est enim

cor populi

huius

et auribus graviter audierunt

et oculos suos clauserunt,

nequando

oculis videant¹⁵ et auribus audiant

¹⁵ oculis videant Rusch ] inv. Li446@

et corde intelligant

et convertantur et sanem¹⁶ eos.

¹⁶ sanem Li446 Rusch Weber] sanent Li446@

Numérotation du verset Mt. 13,16

Vestri autem

beati oculi

quia¹⁷ vident,

¹⁷ quia Cor3 (Rabanus anti.)] qui Cor3 (Ieronymus)

et aures vestre

quia¹⁸ audiunt.

¹⁸ quia] que Cor3 (vel Ieronymus)

Numérotation du verset Mt. 13,17

Amen quippe dico vobis, quia multi prophete et iusti cupierunt

videre que videtis¹⁹

¹⁹ videtis] vos praem. Ω^J* (cancel. et exp.)

et non viderunt, et audire que auditis et non audierunt.

Numérotation du verset Mt. 13,18

Vos ergo

audite parabolam seminantis.

Numérotation du verset Mt. 13,19

Omnis qui audit verbum regni

et non intelligit

venit malus

et rapit quod seminatum est in corde eius. Hic est qui secus viam seminatus est²⁰.

²⁰ secus viam – seminatus est Cor3 (sic est ordo secundum Rababus et anti.) Ω^J Rusch Weber ] inv. Li446@

Numérotation du verset Mt. 13,20

Qui autem super²¹ petrosa²²

²¹ super Rusch ] supra Ω^J Li446@ Li446 Weber |

²² petrosa Ω^J Rusch Weber ] petrosam Li446@ Li446 |

seminatus est,

hic est qui verbum audit

et continuo cum gaudio accipit²³ illud.

²³ accipit Rusch Weber ] suscipit Ω^J Li446@

Numérotation du verset Mt. 13,21

Non habet autem in se

radicem

sed est temporalis. Facta autem tribulatione

et persecutione

propter verbum

continuo scandalizatur.

Numérotation du verset Mt. 13,22

Qui autem seminatus est²⁴ in spinis, hic est qui verbum Dei²⁵ audit et sollicitudo

²⁴ seminatus est Rusch ] inv. Li446@ ( + enim) Li446 Weber |

²⁵ Dei Rusch ] om. Li446@ Weber |

istius seculi²⁶ et fallacia divitiarum

²⁶ istius seculi Rusch ] inv. Li446@ Weber

suffocat²⁷ verbum et sine fructu efficitur.

²⁷ suffocat Li446 Rusch Weber ] suffoca Li446@

Numérotation du verset Mt. 13,23

Qui vero in terram bonam seminatus est,

hic est qui audit verbum

et intelligit

et fructum affert

et facit aliud quidem centesimum, aliud autem sexagesimum, porro aliud²⁸ tricesimum²⁹.

²⁸ porro aliud Rusch Weber ] vero aliud Li446@ Li446 , aliud vero Ω^J |

²⁹ centesimum...tricesimum] centum aliud autem sexaginta porro aliud triginta Cor3 (grec. vero), centesimum et sexagesimum et tricesimum Cor3 (Ieronymus Rabanus anti.), centum aliud autem sexaginta porro aliud triginta Weber |

Numérotation du verset Mt. 13,24

Aliam parabolam

proposuit illis

dicens: Simile factum est regnum celorum

homini qui seminavit bonum semen

in agro suo.

Numérotation du verset Mt. 13,25

Cum autem

dormirent homines,

venit inimicus eius

et superseminavit zizania in medio tritici

et abiit.

Numérotation du verset Mt. 13,26

Cum autem crevisset

herba et³⁰ fructum fecisset

³⁰ et Li446 Rusch Weber] om. Li446@

tunc apparuerunt³¹ zizania.

³¹ apparuerunt Rusch ] + et Li446@ Weber

Numérotation du verset Mt. 13,27

Accedentes autem servi patrisfamilias

dixerunt ei: Domine, nonne bonum semen seminasti in agro tuo? Unde ergo habet zizania?

Numérotation du verset Mt. 13,28

Et ait illis: Inimicus homo hoc fecit. Servi autem dixerunt ei: Vis imus³²

³² imus Li446 Rusch Weber] innis Li446@

et colligimus ea?

Numérotation du verset Mt. 13,29

Et ait: Non,

ne forte

colligentes zizania eradicetis simul cum eis et triticum.

Numérotation du verset Mt. 13,30

Sinite utraque

crescere

usque ad messem

et in tempore

messis dicam messoribus:

Colligite primum zizania

et alligate ea

fasciculos ad comburendum.

Triticum autem congregate

in horreum meum.

Numérotation du verset Mt. 13,31

Aliam parabolam proposuit eis dicens: Simile est regnum celorum

grano sinapis

quod accipiens

homo seminavit in agro suo.

Numérotation du verset Mt. 13,32

Quod minimum quidem est omnibus seminibus.

Cum autem creverit

maius est omnibus oleribus,

et fit arbor ita ut volucres celi veniant et habitent in ramis eius.

Numérotation du verset Mt. 13,33

Aliam parabolam locutus est eis.

Simile est regnum celorum

fermento

quod acceptum

mulier

abscondit in farine satis tribus

donec fermentatum est totum.

Numérotation du verset Mt. 13,34

Hec omnia locutus est Iesus

in parabolis

ad turbas

et sine parabolis non³³ loquebatur eis,

³³ non Li446@ Rusch Weber ] + designatur Li446

Numérotation du verset Mt. 13,35

ut adimpleretur³⁴

³⁴ adimpleretur Rusch ] impleretur Li446@ Weber

quod dictum est³⁵ per prophetam dicentem:

³⁵ est Li446 Rusch ] erat Weber

Aperiam in parabolis os meum,

eructabo abscondita

a constitutione mundi.

Numérotation du verset Mt. 13,36

Tunc, dimissis turbis, venit in domum

et accesserunt ad eum discipuli eius

dicentes: Edissere³⁶ nobis parabolam zizaniorum agri.

³⁶ Edissere Li446@ Li446 Ω^J Rusch ] dissere Cor3 (Ieronymus anti.) Weber

Numérotation du verset Mt. 13,37

Qui respondens ait: Qui seminat bonum semen est Filius hominis.

Numérotation du verset Mt. 13,38

Ager autem³⁷ est mundus. Bonum vero semen hi sunt filii regni.

³⁷ autem Rusch Weber] om. Li446@ Li446

Zizania autem hi³⁸ sunt filii³⁹ nequam.

³⁸ hi Rusch ] om. Li446@ Weber |

³⁹ sunt filii Rusch ] inv. Li446@ Weber |

Numérotation du verset Mt. 13,39

Inimicus autem qui seminavit ea est diabolus. Messis vero consummatio seculi est. Messores autem angeli sunt.

Numérotation du verset Mt. 13,40

Sicut ergo zizania colliguntur⁴⁰ et igni comburuntur,

⁴⁰ zizania colliguntur Rusch Li446@ ] inv. Weber

sic erit⁴¹ in consummatione seculi.

⁴¹ erit Rusch Weber ] + est Li446@

Numérotation du verset Mt. 13,41

Mittet Filius hominis angelos suos

et colligent de regno eius omnia scandala

et eos qui faciunt

iniquitatem

Numérotation du verset Mt. 13,42

et mittent eos in caminum ignis. Ibi erit fletus et stridor dentium.

Numérotation du verset Mt. 13,43

Tunc iusti

fulgebunt sicut sol

in regno Patris eorum. Qui habet aures audiendi audiat.

Numérotation du verset Mt. 13,44

Simile est regnum celorum

thesauro abscondito

in agro

quem qui invenit homo

abscondit

et pre gaudio illius vadit

et vendit universa que habet

et emit agrum illum.

Numérotation du verset Mt. 13,45

Iterum simile est regnum celorum homini negotiatori

querenti bonas margaritas.

Numérotation du verset Mt. 13,46

Inventa autem una

pretiosa margarita

abiit et vendidit omnia⁴² que habuit

⁴² omnia Rusch Weber] universa praem. Li446@

et emit

eam.

Numérotation du verset Mt. 13,47

Iterum

simile est regnum celorum sagene⁴³ misse in mare

⁴³ sagene Rusch Weber ] sage Li446@

et ex omni genere piscium congreganti.

Numérotation du verset Mt. 13,48

Quam cum impleta esset

educentes

et secus litus sedentes

elegerunt bonos in vasa⁴⁴,

⁴⁴ vasa Cor3 (anti. non habent nec grecus!) Rusch Weber ] + sua Cor3 (in Origene Ieronymo et Rabano) Ω^J Li446@

malos autem foras miserunt.

Numérotation du verset Mt. 13,49

Sic erit in consummatione seculi. Exibunt angeli

et separabunt malos de medio iustorum

Numérotation du verset Mt. 13,50

et mittent eos in caminum ignis. Ibi erit fletus et stridor dentium.

Numérotation du verset Mt. 13,51

Intellexistis⁴⁵ hec omnia?

⁴⁵ intellexistis Li446 Rusch Weber ] [S]ntellexistis Li446@

Dicunt ei: Etiam.

Numérotation du verset Mt. 13,52

Ait illis: Ideo omnis scriba doctus

in regno celorum

similis est homini patrifamilias qui profert de thesauro

suo nova et vetera.

Numérotation du verset Mt. 13,53

Et factum est cum consummasset Iesus parabolas istas transiit inde.

Numérotation du verset Mt. 13,54

Et veniens in patriam suam

docebat eos in synagogis

eorum, ita ut mirarentur

et dicerent: Unde huic⁴⁶ sapientia

⁴⁶ huic Li446 Rusch Weber] hinc Li446@

hec

et virtutes?

Numérotation du verset Mt. 13,55

Nonne hic est fabri filius?

Nonne mater eius dicitur Maria et fratres eius

Iacobus et Ioseph

et Simon et Iudas?

Numérotation du verset Mt. 13,56

Et sorores eius nonne omnes apud nos sunt? Unde ergo huic⁴⁷ omnia ista?

⁴⁷ huic Li446 Rusch Weber] hinc Li446@

Numérotation du verset Mt. 13,57

Et⁴⁸ scandalizabantur⁴⁹ in eo.

⁴⁸ et Rusch Weber] + sic Li446@ Li446 |

⁴⁹ scandalizabantur Li446 Rusch Weber ] scandalizabatur Li446@ |

Iesus autem dixit eis: Non est propheta

sine honore nisi in patria sua

et in domo sua.

Numérotation du verset Mt. 13,58

Et non fecit⁵⁰

⁵⁰ fecit Li446 Rusch Weber] om. Li446@

ibi virtutes multas propter incredulitatem illorum.

Capitulum 13

Numérotation du verset Mt. 13,1

^marg.| In illo die exiens Iesus etc. In p recedenti capite transiit Dominus per sata corporaliter, hic transit spiritualiter, agens in parabolis de spirituali semine verbi Dei. Dixerat ergo Scribas et Phariseos contemptores verbi sui, quasi a septem spiritibus immundis possideri, hic autem doctrinam Evangelicam comparat septem rebus in septem parabolis: Primo semini cadenti in viam, petram, terram bonam. Secundo bono semini et sic deinceps, ut sic innuat bonos auditores donis Spiritus sancti septemplicis erudiri. Primo autem agit de semine, quod habet impedimentum ex parte recipientium. Secundo de eo, quod habet exterius detrimentum. Tertio de non impedimento. Et post receptionem Iudeorum non videntium, neque audientium spiritualiter commendat Apostolos videntes et audientes. Dividitur autem caput hoc in septem partes secundum numerum septem parabolarum. Et sunt sex rationes, quare Dominus loquitur parabolice. Prima ut studiosi exerceantur, secunda, ut ieiunent desidiosi ante cibum, tertia, ut per cognita trahat ad incognita, quarta, ut servet mortem Palestine, ubi predicat, quinta ut meliorem memoriam ponat. Hanc assignat Chrysostomus: Sexta, ut veritas indignis celetur.

^marg.| {k} Dicit ergo : In illo die post sermonem in domo.

Numérotation du verset Mt. 13,allegorice

^marg.| {l} Exiens Iesus de domo : allegorice : Iudeis; Ier. 12.b. Reliqui domum meam.

^marg.| {m} Sedebat secus mare gentium.

Numérotation du verset Mt. 13,2

^marg.| {n} Et congregate {6.49ra} Δ sunt ad eum turbe multe id est multitudo gentium ad predicationem Apostolorum.

^marg.| {a} Ita ut naviculam ascendens sederet et omnis turba stabat in littore Litt era plena est.

Numérotation du verset Mt. 13,moraliter

^marg.| Moraliter: Navis est quilibet iustus, in quem Deus ascendit. Navis enim in principio et in fine arcta est, sed in medio lata, sic principium hominis et finis arctus est, medium vero latum. Malus in hac navi est spes, per quam elevatur. Colos. 3.a. Si consurrexistis cum Christo, que sursum sunt, sapite. Velum, caritas est, que ante per desiderium futurorum, dextrorsum per amorem fidelium, sinistrorum infidelium extenditur. Duo ligna veli, quorum unum superius est, reliquum inferius, rationem et sensualitatem significant. Caritas enim superius debet firmari per rationem et immobiliter teneri, inferius vero non solum teneri, sed moveri, per sensualitatem enim debet bona opera exercere. Chorde sunt virtutes, humilitas, patientia, compassio, modestia, mansuetudo, bonitas, prudentia, fortitudo, iustitia, temperantia. He extenduntur per exercitationem, ne malus vacillando declinet et navem ducat ad naufragium. Habeat remos per bonorum operum exhibitionem, qui in aquis emittuntur, quia ad omnes bona opera extenduntur a bonis. Bene autem dicuntur homines aque, quia oriuntur per nativitatem, fluunt per seculi vanitatem effluunt per mortem. A dextris et a sinistris extenduntur. Inimicis extenduntur, iuxta illud. Benefacite his, qui oderunt vos amicis etiam, iuxta legem Moysi Gubernaculum est discretio, que non sinit nos declinare ad dexteram per prospera, nec ad sinistram per adversa, sed in directum ducit. Anchora est humilitas, que ad ima dimittitur, ne navis vento suggestionum diaboli elevetur, vel fluctuatione malarum cogitationum concutiatur, firmiter stabilitur. Hauritorium confessio. Ecce verbum Dei.

^marg.| {b} Locutus est eis multa in parabolis Hieronymus: Parabola est rerum in natura discordantium sub aliqua similitudine facta comparatio.

^marg.| {c} Dicens. Ecce exiit comp aratur hic persona persone et negocium negocio, quod fuit, vel esse potuit. Exiit de sinu patris in mundo, id est de invisibilitate patris visibilis apparuit. Io. decimo sexto f. Exivi a patre et veni in mundum. Gn. decimo secundo a. Egredere de terra tua et de cognatione tua et de domo patris tui et veni in terram, quam monstravero tibi. Ier. decimo quarto b. Quare, quasi colonus futurus es in terra et quasi viator declinans ad manendum ? Quare futurus es velut vir vagus et fortis, qui non potest salvare ? Et per Apostolos Is. vigesimo septimo b. Qui egredientur impetu a Iacob, florebit et germinabit Israel, id est Ecclesia et implebunt faciem orbis semine.

^marg.| {d} Qui seminat seminare semen suum Ps. Seminaverunt agros et plantaverunt vineas et fecerunt fructum Nativitatis. Item, Exiit etc. Contra eos, qui nolunt ad humiliora descendere, ut seminent verbum Dei, vel ad extraneos. Gn. vigesimo sexto a. Exiit Isaac in Gerara, id est advena, vel ruminans. Item contra inveteratos in studio. Mi. quarto a. De Sion egredietur lex et verbum Domini de Hierusalem. Et concident gladios, scilicet disputationum, in vomeres, predicationum moralium, sive moralitatum. Qui seminat qui habet gratiam et scientiam seminandi. Io. 18.g. Pilatus quesito, quid est veritas, statim exiit, non exspectans responsionem. Nescientis est querere. Semen suum per intellectum et affectum Gn. 1.a. Germinet terra herbam virentem et facientem semen, cuius semen sit in semetipso. Ecclesiast. 11.c. Mane semina semen tuum et vespere non cesset manus tua. Vel semen est {6. 49rb} Christus, scilicet granum frumenti, de quo Io. duodecimo d. Quod seminatum est in sacra Scriptura et inde crevit messis intelligentie. Lv. 19.d. Non seres agrum diverso semine, quod facit, qui bene predicat et malum exemplum dat Act. 17.d. Quid vult seminiverbius iste dicere ? De Paulo. Qui seminat paleam de grano, voces sine utilitate enuntians.

^marg.| {e} Et dum seminat, quedam semi na, ceciderunt secus viam Is. 51.g. Posuisti corpus tuum, ut terram et quasi viam transeuntibus, ut meretrix et propter hoc non potes concipere. Iob. 19.b. Venerunt latrones et fecerunt sibi viam per me.

^marg.| {f} Et venerunt volucres celi et comederunt ea Ez. 39. Feris et avibus, omnique volatili et bestiis terre dedi te ad devorandum. Dt. 32.d. Devorabunt eos aves morsu amarissimo, id est predicatores in presenti, vel demones in futuro.

^marg.| {g} Et comederunt ea Idc. 6.a. Cum seminasset Israel, ascendebat Madian et Amalech et ceteri orientalium nationum et apud eos figentes tentoria, sicut erant in herbis cuncta vastabant. Os. 8.b. Culmus stans, non est in eo germen, non faciet farinam. Quod et si fecerit, alieni comedent eam. Ps. 79. Vindemiaverunt eam omnes, qui pretergrediuntur viam.

^marg.| {h} Alia autem ceciderunt in petrosa, ubi non habebant terram multam id est dura corda. Ez. trigesimo sexto f. Auferam a vobis cor lapideum et dabo vobis cor carneum. Item 26.c. Dabo te in limpidissimam petram. Et loquitur Tyro.

^marg.| {i} Et continuo exorta sunt, quia non habebant altitudinem id est profunditatem.

^marg.| {k} Terre id est patientie. De qua Ecclesiast. 1.a. Generatio preterit, generatio advenit, terra autem in eternum stat.

^marg.| {l} Sole autem orto id est servore persecutionis. Iacob 1.b. Exortus est sol cum ardore.

^marg.| {m} Estuaverunt per impatientiam.

^marg.| {n} Et quia non habebant radicem cari tatem firmam Eph. 3.d. In caritate radicati et fundati. Item radicem timoris. Eccles. 1.c. Radix sapientie timere Deum. He radices radicantur in iustis. Eccles. 24.b. In electis meis mitte radices.

^marg.| {o} Aruerunt Lc. 8.b. Et hi radices non habent, quia ad tempus credunt et in tempore tentationis recedunt. Is. 15.c. Aruit herba, defecit germen, viror omnis interit. Iob. 30.d. Ossa mea aruerunt pre caumate.

^marg.| {p} Alia autem ceciderunt in spinas id est in corda ambitione divitiarum sollicita. Iob. 30.b. Esse sub sentibus delitias computabant, filii stultorum et ignobilium. Ier. 4.a. Novate vobis novale et nolite serere super spinas.

^marg.| {q} Et creverunt spine id est solicitudines temporales.

^marg.| {r} Et suffocaverunt ea quia , pluribus intentus minor est ad singula sensus.

^marg.| {s} Alia vero ceciderunt in terram bonam De q ua, Versus.

^marg.| Nigra, rotunda, capax, medians circumdata, feta, Integra, stans, humilis, cibat, omnia continet aurum.

^marg.| Sic sanctus homo. Nigra Ct. 1.b. Nigra sum, sed formosa. Rotunda. Ct. 6.b. Una est columba mea, perfecta mea. Capax, in visceribus caritatis, per compassionem. Si compatimur et conregnabimus. Qui infirmatur et ego non infirmor ? Medians, reconciliando discordes. Unde Apostoli et sancti dicuntur nubes, que est inter nos et celum. Is. 50.b. Qui sunt isti, qui ut nubes volant. Circumdata, Oceano, id est tribulationibus. Ps. 17. et 114. Circumdederunt me dolores mortis. Feta, per bona opera. Gn. 1.a. Germinet terra herbam virentem et facientem semen et lignum pomiferum, facientem fructum iuxta genus suum. Integra, quia non patitur sectionem. Iacobus primo a. Ut sitis perfecti et integri in nullo deficientes. Stans. Eccles. primo a. Terra autem in eternum stat. Qui stat, videat, ne cadat. Humilis, supra 11.d. Discite a me, quia mitis sum et {6. 49va} Δ humilis corde. Cibat omnis, verbo, exemplo et subsidio. Ideo pasce, pasce, pasce, ter dictum est Petro. Io. 21.c. Continet aurum divine sapientie. Ct. 4.a. Quam pulchra es, amica mea, quam pulchra es, oculi tui columbarum, absque eo, quod intrinsecus latet, quasi dicat: pulchrior es intus, quam extra. Talis est terra bona.

^marg.| {a} Et dabant fructum aliud centesimum id est virginibus. Gn. 26.c. Seminavit Isaac in terra illa et invenit in ipso anno centuplum. Iob. 42.c. Dominus autem benedixit novissimis Iob. magis, quam principio eius.

^marg.| {b} Aliud sexagesimum in v iduis.

^marg.| {c} Aliud tricesimum in c oniugatis.

^marg.| {d} Qui habet aures audiendi, audiat ] quasi dicat: hoc mysticum est.

^marg.| {e} Et accedentes discipuli dixerunt ei Dole ntes Apostoli, quia populus non intelligebat et quia talium verborum edificatione fraudabantur, moti caritate, que non solum suam, sed alienam salutem querit, ut potest, scientes, quod non sine causa, ita obscure populo loqueretur et alia in corde suo haberent, querunt sibi aperte ostendi. Primo respondit Dominus, ut sic ostenderet eis se esse Deum et non sine causa, ita loqui populo. Et in hoc facto invitant nos discipuli, ut de aliorum salute, plus quam de nostra simus solliciti, quia ut dicit Chrysostomus, perfecta gratia caritatis est, que amplius festinat aliis utilis et lucrosa esse, quam sibi. In hoc etiam instruit nos Dominus, ut indignis mysteria scripture non pandantur. Unde supra 7.a. Nolite sanctum dare canibus, neque mittatis margaritas ante porcos. Dicit ergo.

^marg.| {e} Et accedentes discipuli ad litteram, vel mente. Ps. 33^a. Accedite ad eum et illuminamini.

^a Ps. 33, 6.

^marg.| {f} Dixerunt ei Chrysostomus: Cupientes discere, oportet interrogare.

^marg.| {g} Quare in parabolis id est per enigmata, id est et obscuram allegoriam.

^marg.| {h} Loqueris eis supp le dicentes etiam corde et nobis non parabolice, sed aperte.

^marg.| {i} Qui respondens ait illis prim o eorum questioni tacite respondens.

^marg.| {k} Quia vobis datum est nosse mysteria regni celorum: Beda. illis, qui foris sunt, ut Marcus 4.b. scribit in parabolis omnia fiunt. Foris quidem dicit, non solum illos, qui non curabant intrare navem, neque cognoscere veritatem, sed etiam omnes illis similes corporis sensum tantum sequentes, ut nihil spiritualiter intelligant. Illi enim digni erant audire mysteria in intimo penetrali sapientie, qui remotis cogitationum tumultibus in solitudine virtutum permanebant. Hoc autem, quod dicit, vobis significat eos presentes esse in navi. Per hoc, quod dicit, illis significat non esse presentes, sed a remotis. Nm. 4.b. Cumque involverit Aaron et filii eius sanctuarium et omnia vasa eius in commotione castrorum, tunc intrabunt filii Caath, ut portent involuta. Aaron montanus, hi sunt maiores in Ecclesia. Caath penitentia, hi sunt minores.

^marg.| {l} Mysteria regni celorum id est abdita scripturarum. Hinc est, quod codex Evangelicus a sacerdote deosculatur apertus et ab aliis clausus.

^marg.| {m} Illis autem non datum quasi dicat: vobis revelanda sunt mysteria regni Dei et abdita scripturarum pandenda, quia ex amore auditis et fidem dictis adhibetis. Illi vero credere nolunt et ideo indigni sunt, ut eis mysteria revelentur. Item, illis quasi a longe positis tam fide, quam loco.

^marg.| {n} Qui enim habet amorem et hoc per naturalem cognitionem, secundum primam expositionem et generalem. Vel per inspirationem, id est sapientiam, scilicet conditam scientiam secundum expositionem secundam et minus generalem. Item.

^marg.| {n} Qui habet fidem.

^marg.| {o} Dabitur ei et abundabit quoad augmentum virtutum. Tertia expositio hec et specialis de Apostolis. Aliter.

^marg.| {n} Qui habet enim gratiam.

^marg.| {6. 49vb}{o} Dabitur ei et abundabit scilicet gloria. Is. 30.e. Miserans miserebitur tui. Ps. 83. Gratiam et gloriam dabit Dominus. Item.

^marg.| {n} Qui habet desi derium audiendi.

^marg.| {o} Dabitur ei intellectus. Eccles. 6.c. In omni animo tuo accede ad illam et in omni virtute tua conserva vias eius, investiga illam et manifestabitur tibi. Item.

^marg.| {n} Qui habet fidem.

^marg.| {o} Dabitur ei visio manifesta. 1Cor. 13.d. Videmus nunc per speculum in enigmate, tunc autem facie ad faciem. Item.

^marg.| {n} Qui habet volu ntatem.

^marg.| {o} Dabitur opus . Phil. b. Deus est, qui operatur in nobis velle et perficere. Item.

^marg.| {n} Qui habet opus .

^marg.| {o} Dabitur inte lligentia. Ps. 118. A mandatis tuis intellexi. Et alibi. Intellectus bonus omnibus facientibus eum. Chrysostomus Si aliquis desiderium habuerit et studium, dabuntur ei universa, que a Deo sunt.

^marg.| {p} Qui autem non habet, id quod videtur habere, auferetur ab eo Chrysostomus Benedicit, quod videtur habere Neque enim hoc ipsum habet. Idem. Quomodo procedit. Si enim tollatur ab eo, quomodo non habuit. Et si non habuit, quomodo tollitur ab eo ? Sed ita procedit. Qui habet aliquem intellectum et non facit cum illo iustitiam pertinentem ad gloriam Dei, sed e contra circa res terrenas occupat eum, habens non videtur habere, quia quantum ad Deum nihil habet, qui Deo nihil facit. Sicut homo cuius oculi iniquitatem vident, quantum ad Deum videns dicitur cecus esse. Unde infra 15.b. Ceci sunt et duces cecorum. Et sic peccatis vivens, mortuus dicitur, quia ille talis diabolo, non Deo vivit. Sic qui habet intellectum et non operatur bonum, quantum ad Deum, nec habet intellectum et ideo tollitur ab eo et ipsum, quod habet, ut nec intelligat, quod est bonum et ideo ut cecus ducitur a demonibus, per omnia opera mala.

^marg.| {p} Ideo in parabolis loquor eis, quia videntes fori s miracula.

^marg.| {r} Non vident intu s me Deum. Is. vigesimo sexto b. In terra Sanctorum iniqua egit, ideo non videbit gloriam Dei.

^marg.| {s} Et audientes fori s.

^marg.| {t} Non audiunt intu s.

^marg.| {u} Neque intelligunt lege m Moysi et prophetas, licet exponam eis.

^marg.| {x} Et adimpleatur in eis prophetia Esaie , dicentis 6.c.

^marg.| {y} Auditu audietis Hieronymus:, predicationem Christi et non intelligetis

^marg.| {z} Et videntes ocul o corporis.

^marg.| {a} Videbitis Hieronymus:, miracula Christi.

^marg.| {b} Et non videbitis ocul o interiori.

^marg.| {c} Incrassatum est enim cor populi huius id est Iudeorum. Ps. 72. Prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum. Dt. 32.b. Incrassatus est dilectus et recalcitravit.

^marg.| {d} Et auribus graviter audierunt Grav iter audiunt, qui ea, que audiunt, contemnunt et ideo sunt molesta eis. Sap. 2.c. Gravis est etiam nobis ad videndum. Io. 6.g. Durus est hic sermo et quis potest eum audire ?

^marg.| {e} Et oculos suos clauserunt Inte rlinearis. Intuitum mentis per invidiam averterunt. Hieronymus: Ideo oculos suos clausisse dicuntur, ne arbitremur culpam nature esse, non voluntatis. Cum enim possent cogitare et intelligere averterunt.

^marg.| {f} Ne quando oculis videant id est numquam, id est non aliquando et ad totum sequens retorquetur expositio ista. Item nequando numquam, quoad hec verba, videant, audiant, intelligant. Vel nequando id est aliquando, quoad hec verba, convertantur et fanent. Simile 2Tim. 2.d. Corripientem eos, qui resistunt veritati, nequando Deus det illis penitentiam ad cognoscendam {6. 50ra} Δ veritatem.

^marg.| {a} Et auribus audiant et corde intelligant et convertantur ad p enitentiam.

^marg.| {b} Et sanem eos qui sum verus medicus, sanans omnem languorem et omnem infirmitatem.

^marg.| {c} Vestri autem beati oculi inte riores et exteriores.

^marg.| {d} Qui vident ocul is interioribus me Deum, oculis exterioribus me hominem.

^marg.| {e} Et aures vestre inte riores et exteriores.

^marg.| {f} Que audiunt pred icationem meam.

^marg.| {g} Amen quippe dico vobis, quia multi Prophete et iusti cupierunt videre, que vos videtis Is. 64.a. Utinam dirumperes celos, descenderes, a facie tua montes defluerent.

^marg.| {h} Et non viderunt nisi a longe per aliquas species. Hbr. 11.c. Iuxta fidem defuncti sunt omnes isti, non acceptis repromissionibus, sed a longe eas aspicientes et salutantes etc. Abraham, pater vester exultavit, ut videret diem meum, vidit et gavisus est. Io. 8.g. Item Moyses per rubum ardentem et incombustum previdit partum Virginis. Sed dulcius ex ipso fonte bibuntur aque. Et audito, que vos, auditis et non audierunt Iob. 24.a. Auditu auris audivi te, nunc oculus meus videt te.

^marg.| {k} Vos ergo audite parabolam seminantis Non singula verba, sed summam sententie. Non omnino exponit, ut habeas, in quo desudare possis, more nutricis, que nuces alumnis portans mirantibus frangit et nucleum ostendit.

^marg.| {l} Omnis, qui audit verbum Dei id est per quod promittitur regnum. Nota autem, quod est verbum celi, verbum Christi, verbum terre, verbum Iustiniani et Gratiani, verbum carnis, verbum Galeni.

^marg.| {m} Et non intelligit id est ad opus non perducit. Hoc enim est fideliter intelligere, unde fides dicitur, eo quod per eam fiant dicta.

^marg.| {n} Venit malus id est diabolus.

^marg.| {o} Et rapit ] statim, ita quod in verbo nullam delectationem habent, nec incipiunt bene agere.

^marg.| {p} Quod seminatum est in corde eius gran um, scilicet verbi Dei et seminant semen carnis, de quo Gal. 6.b. Qui seminat in carne sua, de carne et metet corruptionem. Aggei 1.b. Seminastis multum et intulistis parum. Nota quod est semen seminatum, scilicet verbum Dei. Hoc est Christus in Iudea et Apostoli in universo mundo seminaverunt, de quo agitur hic. Item semen inspiratum voluntas, vel virtus. Hoc Deus in nobis sine nobis seminat, de quo in secunda parabola. Item cooperatum, fervor caritatis cooperante gratia ad bonorum operum multiplicationem, de quo in tertia. Quartum apponit, Cantor, scilicet innatum bonum propositum, quod dicit bonam voluntatem. Item est semen datum, eleemosyna. 2Cor. 9.b. Qui parce seminat, parce et metet. Item semen, oratio. Ps. 125. Qui seminat in lacrimis, in exultatione metent. Item semen est, quicquid boni feceris. Gal. 6.c. Bonum autem facientes non deficiamus, tempore enim suo metemus non deficientes. Ecclesiast. 11.c. Mane semina semen tuum et vespere non cesset manus tua. Item semen Christus, quem seminavit Deus in utero Virginis, quem seminant predicatores in agro Ecclesie, Gn. 22.d. In semine tuo benedicentur omnes gentes. Nota quod melius seminant rustici, quam reges. Hic est, qui secus viam seminatus est etc.

^marg.| {q} Non habet autem in se radicem cari tatis radicate et timoris, ut supra.

^marg.| {r} Sed est temporalis Iob. 15.d. Non mittet in terra radicem et auferetur spiritu oris sui, scilicet per verbum iactantie. Os. 8.b. Ventum seminabunt et turbinem metent, culmus stans non est in eo germen, non faciet farinam, quod si fecerit, alieni comedent eam.

^marg.| {6. 50rb}{s} Facta autem in tribulatione in l oco suo. De quo supra 10.c.

^marg.| {t} Et persecutione de l oco ad locum.

^marg.| {u} Propter verbum fide i.

^marg.| {x} Continuo scandalizatur cade ns a statu rectitudinis.

^marg.| {y} Qui autem seminatus est in spinis, hic est, qui verbum Dei audit et solicitudo seculi istius id est qui semen recipit in corde angustiato solicitudinibus mundanis. Et nota quod est solicitudo laboris in acquirendo, timoris in possidendo, doloris in amittendo.

^marg.| {z} Et fallacia divitiarum quia promittunt et non solvunt. Prv. 10.a. Qui innititur mendaciis, hic pascit ventos, idem autem ipse sequitur aves volantes. Eccl. 34.a. Quasi, qui apprehendit umbram et persequitur ventum, sic qui attendit ad visa mendacia. Ps. 32. Fallax equus ad salutem. Boethius : Quid aliud fortuna fallax, quam initium future calamitatis.

^marg.| {a} Suffocat verbum quas i sub faucibus vocat, vel necat, viam spiritus precludens.

^marg.| {b} Et sine fructu scilicet boni operis.

^marg.| {c} Efficitur tali s, scilicet.

^marg.| {d} Qui vero in terram bonam seminatus est etc. Et intelligit id est ad opus perducit.

^marg.| {e} Et fructum affert bona rum cogitationum et affectionum, bonorum verborum et sanctorum operum. De primo. Is. 3.b. Dicite iusto, quoniam bene, quoniam fructum adinventionum suarum comedet, Gal. 4.d. Fructus autem spiritus est caritas, gaudium, pax, patientia, benignitas, bonitas, longanimitas, mansuetudo, fides, modestia, continentia, castitas. De fructu oris. Hbr. 13.c. Offeramus hostiam laudis Deo semper, id est fructum labiorum confitentium nomini eius. De tertio. Ps. 103. De fructu operum tuorum satiabitur terra. Ieremie 17.b. Benedictus vir, qui confidit in Domino et erit Dominus fiducia eius et erit quasi lignum, quod transplantatur super aquas, quod ad humorem mittit radices suas et non timebit cum venerit estus. Et erit solium eius viride et in tempore siccitatis non erit solicitum, nec aliquando desinet facere fructum. Origenes Actus nostri sunt seminum fructus.

^marg.| {f} Et facit aliud, quidem centesimum Nota , centesimus fructus, triplex est perfectio: Contemplatio, virginitas, Martyrium.

^marg.| {g} Aliud autem sexagesimum Sexa gesimus, triplex est perfectio. Activa vita, vidualis, virginitas.

^marg.| {h} Porro aliud tricesimum Tric esimus duplex, scilicet fides Trinitatis, vita coniugalis.

^marg.| {k} Vos ergo audite parabolam seminantis etc. Semi nis iteratio est ratione sementis quadruplicis, quam seminavit. Primum seminavit in celo empyreo, scilicet Angelos, quod cecidit secus viam, Christum, cum appetiit esse similis ei in natura et claritate, quod notatur Is. 14.d. In celum conscendam, supra astra celi exaltabo solium meum. In potestate. Sedebo in monte testamenti, in lateribus Aquilonis. In scientia Ascendam super altitudinem nubium et similis ero Altissimo, in plenitudine donorum et gratiarum. Sed cecidit. Lc. 10.c. Videbam Satanam, sicut fulgur de celo cadentem. Et conculcatum est a Sanctis. Is. 14.f. In montibus meis conculcem eum. Et 4Rg. 14.c. Ioas rescripsit Amasie regi Iude. Carduus, id est diabolus petiit filiam Cedri, id est equalitatem divinitatis et bestie saltus, id est sancti ipsum mundum vastantes conculcaverunt carduum. Et volucres celi, id est predicatores et contemplativi comederunt illud. Iob. 40.d. Concident eum amici, divident illum negotiatores. Secundum semen Adam, quod in Paradiso seminavit, quod cecidit supra petram Christum, orto solo tentationis diaboli aruit, quia non habuit radicem nominis Dei. {6. 50va} Δ Tertium semen, Iudei. Ps. 104. Semen Abraham servi eius. Hoc seminatum est in terra promissionis, sed spine, id est gentiles suffocaverunt, captivando eos ultra montes Caspios et per totum mundum dispergendo. Ieremie 4.a. Nolite serere super spinas. Quartum semen, seipsum seminavit in terra Virginis. Item in terra Crucis fuit seminatum, in terra deserta, ubi latrones, invia, quia ibi habuit, unum pedem super alium, inaquosa, quia sitiit. Item seminatum fuit per Apostolos in cordibus fidelium. In prima seminatione fecit fructum tricesimum, sexagesimum, centesimum. Nam beata Virgo fuit coniugata, vidua et virgo. Vel in prima seminatione fecit tricesimum, quia ex coniugata natum. Sexagesimum in Cruce, quia tunc vidua. In tertia autem seminatione centesimum in predicatoribus, Martyribus, Virginibus. Item semen est quilibet homo, qui seipsum debet seminare sicut Christus seipsum. Sed illud secus viam cadit, cum aliquis alterius exemplo, maxime Prelati, peccat. Is. 3.a. Corruet populus vir ad virum. Item supra petram Christum cadit, qui de eius misericordia presumit. Eccl. 40.c. Nepotes impiorum, id est imitatores demonum non multiplicabunt ramos et radices immunde super cacumen petre sonant. Cacumen petre Christi misericordia, que superexaltat iudicium, super hanc radices immunde, scilicet cogitationes sonant de misericordia presumendo. Isti non habent radicem timoris Domini, ideo orto sole tentationis estuant et arescunt. Inter spinas cadit, quando in mala societate moratur. Na. 1.c. Sicut spine se invicem complectuntur, sic convivium eorum pariter potantium, quia quilibet alium pungit et excitat ad malum. Sed quandoque est aliquis inter tales, sicut lilium inter spinas. Item in terram bonam cadit, qui religionem intrat, vel quando penitentie humilitatem amplectitur. 1Cor. 15.f. Seminatur in corruptione laborum passibilitatis, surget in incorruptione impassibilitatis, seminatur in ignobilitate vilitatis, surget et in gloria claritatis, seminatur in infirmitate tentationum, surget in virtute subtilitatis, seminatur corpus animale in statu bestiali, surget spirituale in agilitate.

^marg.| {a} Aliam parabolam etc. adhu c sedens in navi. Prv. 9.a. Sapientia edificavit sibi domum, excidit columnas septem, immolavit victimas suas, miscuit vinum et proposuit mensam suam. Sic Dominus proponit hic septem parabolas. Ps. 77. Aperiam in parabolis os meum, loquar propositiones ab initio. Assumptio erit in iudicio, quia Domini est assumptio nostra. Conclusio cum retributione. Ez. 7.f. Fac conclusionem.

^marg.| {a} Simile factum est etc. Expo sita parabola superiori solis Apostolis, iterum Dominus istam parabolam et alias sequentes dixit ad turbas, qua notatur infra ubi dicitur. Hec omnia locutus est Iesus ad turbas in parabolis. In hac autem parabola secunda suadet Dominus nobis bonam voluntatem, que sola remuneratur cautelam, patientiam, discretionem, longanimitatem, iustitiam, ut dicit hic Glossa Docet bonam voluntatem, ibi Bonum semen Cautelam ibi Cum autem dormirent Patientiam, ibi Inimicus homo non enim exarsit in iram. Discretionem, ibi Ne forte Longanimitatem, ibi: Sinite iustitiam, ibi Et in tempore Item, Simile est hic de semine inspirato. Hic autem non comparatur persona persone, cum regnum celorum sit Ecclesia et Christus seminans bonum semen, sed negotium comparatur negotio, quod factum fuit, vel fieri potuit.

^marg.| {c} Factum est Hoc dicit in hac parabola sola, quia ipse est semen bonum, scilicet granum frumenti. Io. 12.d. et hoc secundum humanitatem, secundum quam factum est, quia secundum divinitatem infactus erat. Vel quia inspiratio fit homo iustus et habet regnum celorum.

^marg.| {6. 50vb}{d} Regnum celorum id est Ecclesia.

^marg.| {e} Homini, qui seminavit bonum semen in agro suo ] Gn. 24.g. Eo tempore deambulabat Isaac, est, Christus, ad meditandum in agro per viam, id est humilitatem, que dicit ad puteum, id est profunditatem Scripture, cuius nomen est videntis et viventis, id est qua cognoscitur et vivitur. Vel In agro id est in mundo inclinato iam die, id est sexta etate. Agro suo Hoc sup. non dixit, quia semen seminatum sermo exterior communis est bonis et malis, sed inspiratum tantum bonis, qui sunt ager Domini.

^marg.| {f} Cum autem dormirent homines id est pravi prelati. Prv. 6.b. Usquequo piger dormis ? Amos 6.a. Ve, qui opulenti estis in Sion. Et sequitur post. Qui dormitis in lectis eburneis, id est mundi delectationibus, que nitent et infrigidant, tamen dure et aspere sunt. Unde Dt. 3.b. legitur lectus Og fuisse ferreus. Og interpretatur congregans. Lc. 2.b. Pastores erant in eadem regione vigilantes et custodientes vigilias noctis super gregem suum, Apc. 3.a. Esto vigilans et confirma reliqua, que moritura erant. Venit inimicus eius, id est diabolus.

^marg.| {h} Et superseminavit zizania ] id est hereses.

Numérotation du verset Mt. 13,moraliter

^marg.| Moraliter: Seminare triticum, id est seipsum, vel virtutes in agro, id est in corde hominum diabolus superseminat zizania, id est venalia cum virtutibus caritate informatis, vel mortalia cum virtutibus informibus, vel hereses super semen verbi Dei. 1Pt. 5.c. Sobrii estote et vigilate etc. infra 26.d. Vigilate et orate, ne intretis in tentationem.

^marg.| {i} In medio tritici et abiit . Nota quod zizania in singulari producit penultimam, in plurali vero corripit. Zizanium nomen est cuiusdam specialis herbe, hic ponitur pro qualibet immunditia segetum. Gn. 3.c. Inimicitias ponam inter te et mulierem et semen tuum et semen illius.

^marg.| {k} Cum autem crevisset herba ] Ps. 146. Qui producit in montibus fenum et herbam, servituti hominum, id est scientiam, Vel herba sanc ti. Crescit, cum proficit.

^marg.| {l} Et fructum fecisset id est bona opera ostenderet.

^marg.| {m} Tunc apparuerunt et zizania id est hereticorum dogmata.

^marg.| {n} Accedentes autem servi patrisfamilias qui custodiebant messem illam.

^marg.| {o} Dixerunt ei, Domine, nonne bonum semen seminasti in agro tuo ? Unde ergo habet zizania ? Zizania et lolium idem est. Gn. 25.c. Dedit Dominus conceptum Rebecce, id est Ecclesie in principio, sed collidebantur in utero parvuli, id est fideles et heretici. Que ait, si sic mihi futurum erat, quid necesse fuit concipere ?

^marg.| {p} Et ait illis. Inimicus homo hoc fecit id est diabolus, qui dicitur homo ab homine devicto, sicut Scipio Africanus ab Africa devicta. Hieronymus: Diabolus ideo inimicus homo dicitur, quia Deus esse desiit. Unde Ps. 9. scriptum est de eo. Exsurge, Domine, ne confortetur homo. Gn. 3.c. Inimititias ponam inter te et mulierem. Vel quia primas inimicitias voce significativa, que solius hominis naturaliter est, exercuit, ideo dicitur, inimicus homo. Vel quia sub similitudine rationis humane decepit.

^marg.| {q} Servi autem dixerunt ei, vis, imus id est ut eamus.

^marg.| {r} Et colligimus ea exco mmunicando, vel eos de medio tollendo. Eodem fervore hoc dicunt servi, quo Petrus amputavit auriculam Malchi. Mc. 14.e. Item Lc. d. g. Vis dicamus, ut descendat ignis de celo et consumat illos ? Et respondit, Filius hominis non venit animas perdere, sed salvare.

^marg.| {s} Et ait. Non Ecce discretio.

^marg.| {t} Ne forte colligentes zizania eradicetis simul cum eis et triticum Ita erunt primi novissimi et novissimi primi. Dt. 28.d. Ipse erit in caput et tu eris in caudam. Gn. 18.c. Absit a te, ut rem hanc facias et occidas iustum cum impio, fiatque iustus sicut impius. Non est hoc tuum, qui iudicas omnem terram. Nota autem, quod perhibetur hic festinata, damnosa, suspiciosa eradicatio. Festinata, quia prius debet corrigi. Damnosa, ut cum multitudo sit in causa, vel princeps, nisi fuerit manifesta et redundans in iniuriam Ecclesie. Unde Augustinus super illud. 2Cor. 6.d. Propter quod exite de medio eorum, dicit. Exire, est facere, quod pertinet ad correctionem malorum, quantum licet pro gradu cuiusque salva pace, quia aliquando tolerandi sunt mali pro pace Ecclesie. Suspiciosa, quando latent heretici, vel eorum infidelitate dubium est, excludendi non sunt, sed cum contumaces sunt, in cuius figura iudicii, non propter suspicionem, sed propter causam manifestam damnabit.

^marg.| {u} Sinite utraque crescere Ecce longanimitas, que est in exspectando, patientia autem in tolerando. Ordinante enim Deo fit quedam mirabilis translatio, ut electorum peccata transeant ad detrimenta et confusionem reproborum et reproborum bona transeant ad honorem et gloriam electorum. Unde 2Rg. duodecimo d. {6. 51ra} Δ cum David diceret: Peccavi Domino, respondit Nathan: Transtulit Dominus peccatum tuum a te. In Cenes. 1. cum sola secunda dies careat benedictione, in tertia die duplicatur: Et hoc innuitur: Vidit Deus, quod esset bonum etc. Utraque Urtice proxima sepe rosa est, Iacob et Esau fratres uterini sunt. Sed videtur dici contrarium huic sententie, illud 1Cor. 5.d. Auferte malum ex vobisipsis, id est fornicationem. Sed littera se exponit, vel antecedens, ubi dicitur: Si is, qui frater nominatur inter vos fornicator, aut avarus etc. cum huiusmodi, nec cibum sumere, nominatus per notitiam, vel infamie notam, vel sententiam. Unde Glossa Apostolus hic dicit de manifesto, vel volente perseverare in malo.

^marg.| {a} Usque ad messem iudi cii. Apc. 14.d. Mitte falcem tuam et mete, quia venit hora, ut metatur, quoniam aruit messis terre.

^marg.| {b} Et in tempore messis iudi cii.

^marg.| {c} Dicam messoribus id est Angelis colligite Is. 34.d. Ipse, id est Dominus congregabit ea, id est monstra, id est peccatores et ipse mittet eis sortem et manus eius divisit eam illis. Idem 33.b. Spine congregate igni comburentur.

^marg.| {d} Colligite primum zizania Cont ra infra 25.c. primis dicitur, id est agnis: Venite, benedicti: Postea hedis: Ite maledicti. Solutio. Ibi subiungitur: Et ibunt hi in supplicium eternum, iusti aut in vitam eternam.

^marg.| {e} Et alligate ea ISID ORUS. Similis culpe reos, consimilis cruciatus constringet.

^marg.| {f} In fasciculos Inte rl. non unum fascem, quia pro modo perversitatis sue unusquisque punietur. Contra. Is. 24.d. In die illa visitabit Dominus super militiam celi in excelso et super reges terre, qui sunt super terram et congregabuntur in congregatione unius fascis in lacum. Interl. Unde Dominus: Colligite primum etc. Solutio. Et unus et plures erunt fasciculi, quia communiter omnes reprobi damnabuntur. Licet diversitas sit in penis, omnium tamen una erit pena damni, scilicet visionis Dei carentia, pro criminum autem diversitate, diverse erunt actuales pene.

^marg.| {g} Ad comburendum igne extinguibili.

^marg.| {h} Triticum autem id est bonos.

^marg.| {i} Congregate in horreum meum id est in celestem gloriam, supra 3.c. Triticum congregabit in horreum suum, paleas autem comburet igne inextinguibili.

^marg.| {k} Aliam parabolam proposuit eis, dicens: Simile est regnum celorum etc. Supr a de edificatione et profectu Ecclesie, hic de dilatatione agit. Nota dicitur regnum celorum iustorum vita, infra eodem e. Simile est regnum celorum fermento caritatis, que fermento comparatur. Doctrina Evangelii, vel fides secundum Beda.m. Item Ecclesia, ut supra eodem c. Simile est regnum celorum homini etc. Dicit ergo: Simile est regnum celorum id est predicatio Evangelii: De qua infra 21. Auferetur a vobis regnum et dabitur genti facienti fructum eius.

^marg.| {l} Grano sinapis Huic non tantum grano, sed toti huic negocio. Grano autem sinapis comparatur predicatio propter fervorem. Sed nota quod vulpes abscondit se in sabulo et extrahit linguam rubeam et ita decipit aves: Sic hypocrita abscondit se in exercitio penitentie et trahit verba predicationis, quasi flammantia, ut aliquod emolumentum inde recipiat. Rabanus Granum sinapis corpus Christi seminatum in agro, sepultum in horto, crevit resurgendo, {6. 51rb} ramos expandit, cum predicatores per mundum dispersit. Vel granum sinapis caritas, que calefacit, venenum peccati expellit, purgat caput, id est mentem doctrina Evangelica. Item granum sinapis notitia Scripturarum, secundum Hieronymum. Christus incarnatus, secundum Beda.m. Unde dicit: Potest in grano sinapis humilitas Dominice Incarnationis intelligi, quo accepto misit in hortum suum homo, quia corpus Crucifixi Salvatoris accipiens Ioseph, in horto sepelivit: Io. 10.g. Expandit ramos, in quibus volucres celi requiescerent, quia predicatores dispersit in mundum, in quorum dictis et consolationibus fideles ab huius mundi fatigatione respirarent. Et factum est in arborem, quia surrexit et ascendit in celum.

^marg.| {m} Quod accipiens homo id est cuius signum est, scilicet doctrinam Evangelii.

^marg.| {n} Seminavit in agro suo id est in mundo.

^marg.| {o} Quod minimum, quidem est omnibus seminibus Theo logia in principio nulla videtur, sed post apparet difficillima. Et etiam, quia non habet colorem rhetorici eloquii, sicut vetus alicubi et quia predicat ea, que sunt vilia mundo.

^marg.| {p} Cum autem creverit, maius est omnibus oleribus et fit arbor Istu d et id quod sequitur, non potest intelligi ad litteram. Unde dicit Beda.m super Lc. 13.d. Crevit, non sicut herbe, que cito arescunt et corruunt, sed sicut arbor, que longa annositate et optima fertilitate gaudet etc. Exponitur autem sic.

^marg.| {q} Et fit arbor id est arbori similis.

^marg.| {r} Ita ut volucres celi veniant id est viri spirituales. Hieronymus: anime credentium. Prv. 1.b. Frustra iacitur rete ante oculos pennatorum.

^marg.| {s} Et habitent in ramis eius Rami diversitates dogmatum, ut pro varietate morborum varia sit medicina. Ez. 47.c. Erit fructus eius in cibum et folia eius ad medicinam. Ps. 103. Saturabuntur ligna campi et cedri Libani, quas plantavit, illic passeres nidificabunt. Ibidem. Super ea volucres celi habitabunt. Eccles. 14.d. Statuet prelatus, scilicet filios suos sub tegmine illius, scilicet sapientie et in ramis illius morabuntur. Protegetur sub tegmine illius a fervore et in gloria eius requiescet.

^marg.| {t} Aliam parabolam locutus est eis: Simile est regnum celorum fermento Nota fermentum sumitur in malo. Ex. duodecimo b. De agno Paschali. Azymum, quia fermento est contrarium, dicit Glossa hic, quia corrumperet fermentum a fervore. Zyma Grece, acredo Latine. Item in bono, quia fermentum pastam elevat, sic caritas mentem. Gregorius.: Machina mentis vis amoris et ideo igni comparatur, cuius est ascendere. Item reddit sapidam, sic caritas. Unde: Leve fit, quod bene fertur onus. Dt. trigesimo tertio c. Inundationes maris, quasi lac surgent. Item trahit ad suum saporem, sicut ignis ad suum calorem, quia est forma virtutum. Item fermentum in bono sumitur hic: Et Ex. trigesimoquarto c. Alia Glossa, id est fervor caritatis. Item in malo sumitur, primo Cor. quinto c. Non in fermento malitie et nequitie. Gal. 5.b. Modicum fermentum totam massam corrumpit. Item Lv. 2.c. Omnis oblatio absque fermento fiet. Lc. 12.a. Attendite a fermento Phariseorum.

^marg.| {u} Quod acceptum mulier id est divina sapientia, vel gratia.

^marg.| {x} Abscondit in farine satis tribus Satu m ad litteram est genus mensure, iuxta morem Palestinorum, modium et dimidium capiens.

^marg.| {y} Donec fermentatum est totum Tria sata sunt spiritus et anima et corpus. In his tribus satis miscuit divina sapientia, vel gratia, caritatem, ut anima et corpus serviant spiritui. Vel tria sata sunt tres vires anime, in quibus Dominus miscet caritatem, ut in unum consonent. Item tria sata, triplex genus hominum, qui per Noe, Iob. et Danielem significantur. Ez. decimo quarto e. Item, lex, Prophete et Evangelium secundum Hilarius., secundum Beda.m, vel Hieronymum: Diligere Deum ex toto corde, ex tota anima, ex totis viribus. Hilarius. Fermentum de farina est, quod acervo sui generis virtutem acceptam reddit. Huic se Dominus comparavit. Quem acceptum mulier, scilicet Synagoga, per iudicium mortis abscondit, arguens legem et Prophetas Evangelio dissolvi. Ipse autem farine mensuris tribus, id est legis, prophetarum et Evangelii equalitate coopertus omnia facit unum, ut quod lex constituit, prophete nuntiaverunt, ad ipsum Evangelii profectibus expleatur. Fiunt namque omnia {6. 51va} Δ per Dei spiritum eiusdem virtutis et sensus. Item Hieronymus: Farina, Deitas, tria sata tres persone, quia mensuraliter de eis loquendum est. Item farina, sacra Scriptura, quia reficit, secundum Hilarium. Item populus, quia ex diversis, secundum Hieronymum, qui molitur spei et timoris mollis. Item secundum Hilarium, tria sata, genus humanum est ex tribus filiis Noe reparatum. Cui sapientia Dei, fidem, dilectionem, sanam doctrinam commende, donec totum fermentetur, id est donec in fine mundi fideles ad gloriam perfecte resurrectionis veniant.

^marg.| {a} Hec omnia supr a dicta.

^marg.| {b} Locutus est Iesus etc. sed discipulis aperte loquebatur.

^marg.| {c} Et sine parabolis non loquebatur eis Chrysostomus tunc.

^marg.| {d} Ut adimpleretur Ut, consecutivum est.

^marg.| {e} Quod dictum est etc. in P s. 77. dicentem: Aperiam in parabolis os meum, eructuabo abscondita a constitutione mundi Colos. 1.d. Mysterium, quod absconditum fuit a seculis et generationibus, nunc autem manifestum est Sanctis eius.

^marg.| {f} Tunc dimissis turbis venit in domum etc. tamq uam familiares et noti.

^marg.| {g} Dicentes: Edissere nobis parabolam zizaniarum agri Chrysostomus Considerant, quod dictum fuerat ad illos: Vobis datum est etc.

^marg.| {h} Qui respondens: Qui seminat bonum semen, est filius hominis: Ager autem est mundus Io. 1.a. Mundus per ipsum factus est.

^marg.| {i} Bonum vero semen hi sunt filii regni. Zizania autem, filii sunt nequam etc. Messis vero consummatio seculi In p rimo adventu Dominus per discipulos messuit zizania cum tritico. De quo supra 9.d. Rogate Dominum messis, ut mittat operarios in messem suam. In secundo adventu per Angelos messores separabit loco ea, que separata erant merito hic. Que separatio erit quedam ventilatio: De qua Apc. 14.d. Mitte falcem tuam et mete, quoniam venit hora, ut meteatur.

^marg.| {k} Messores autem Angeli sunt. Sicut ergo zizania colliguntur et igni comburuntur, sic erit in consummatione seculi id est in fine mundi. Cum igne enim, qui comburet faciem mundi, concludentur impii in internum.

^marg.| {i} Mittet filius hominis angelos scilicet bonos, per quos exercebitur hec vindicta.

^marg.| {m} Et colligent de regno eius id est de Ecclesia.

^marg.| {n} Omnia scandala idem est, quod zizania, id est malos. Unde exponit se, cum subdit.

^marg.| {o} Et id est eos, qui faciunt iniquitatem non qui fecerunt.

^marg.| {p} Et mittet eos in caminum ignis id est in infernum.

^marg.| {q} Ibi erit fletus et stridor dentium Pena caloris est fletus, pena frigoris est stridor, ut transeat ab aquis nivium ad calorem nimium. Iob. 24.c.

^marg.| {r} Tunc iusti fulgebunt sicut sol in regno patris eorum id est in Paradiso. In Sole autem quatuor dotes corporis glorificati intelliguntur. In claritate luciditas. Item quia exiens ab Oriente statim apparet in Occidente et in hoc agilitas. In hoc quod transit per vitrum subtilitas. In hoc, quod radius eius armis non leditur, impassibilitas. Sap. 3.b. Fulgebunt iusti et tamquam scintille in arundineto discurrent. Sir. 27.b. Homo sensatus in sapientia sua manet, sicut sol.

^marg.| {s} Qui habet aures audiendi audiat Ez. 12.a. Oculos habent ad videndum et non vident, aures ad audiendum et non audiunt, quia domus asperans est.

^marg.| {t} Simile est regnum celorum thesauro Thes aurus scientia Christi. Gn. 27.d. Ecce odor filii mei, sicut odor agri pleni.

^marg.| {6. 51vb}{u} Abscondito Colo s. 2.a. In quo sunt omnes thesauri sapientie et absconditi. Iob. 38.c. Num ingressus es thesauros nivis, aut thesauros grandinis aspexisti ? Scriptura nix est, ubi promittit ; grando, ubi comminatur. Ager. Scriptura, quia agendo et laborando acquiritur scientia. Iob. 28.c. Abscondita est ab oculis omnium viventium. Latet enim Christus in cortice littere, ut Moyses in fiscella stupea. Ex. 2.a. Vel thesaurus est vita eterna. Iob. 3.e. Exspectant mortem et non venit, quasi effodientes thesaurum, gaudentque vehementer, cum invenerint sepulchrum. Et loquitur de illis, qui mortem habent in desiderio et vitam in patientia.

^marg.| {u} Abscondito Is. 74.b. Oculus non vidit Deus absque te, que preparasti exspectantibus te.

^marg.| {x} In agro id est in celo, quem debemus emere. Prv. 31.b. Consideravit agrum et emit illum. Et hic est argumentum, quod possumus mereri vitam eternam ex condigno creatam, non increatam, quia non emit thesaurum, sed agrum. Ieremia 32.b. Emi agrum de Ananehel filio patrui mei, qui est in Anathot et appendi ei argentum septem stateres et decem argenteos. Ananehel donum, vel gratia Dei, quia quicquid habes meriti, preventrix gratia donat, que est filius patrui, id est Christi, qui fuit frater patris nostri Adam. In Anathot, id est obedientia. Septem stateres sunt septem opera misericordie. Decem argentei, observatio decalogi. Thesauro Hilarius. Quem invenisse gratuitum est. Sed quia celestes divitie non nisi damno seculi possidentur, qui invenit contemnere secularia debet, in agro Gregorius. Quem venditis omnibus comparat, qui voluptatibus carnis renuntiat et terrena desideria per celestis discipline custodiam calcat, ut liberius se applicet studio intelligentie. Item thesaurus celeste desiderium, secundum Gregorium, ager disciplina studii celestis. Item thesaurus Christus, ager caro, vel Scriptura, secundum Hieronymum. Item thesaurus utrumque testamentum, secundum Ambrosium, ager tota Ecclesia. De hoc dicit Glossa ista. Thesaurus potest accepi etc.

^marg.| Et <Glossa> interlinearis Illa. Thesaurus celeste etc.

^marg.| {y} Quem qui invenit homo Quem thesaurum. Nota autem, quod solet queri et inveniri res abscondita, res perdita, res proiecta. Absconditus fuit Christus per humilitatem. Is. 45.c. Vere tu es Deus absconditus, Perditus per carnis mortificationem. Qui amat animam suam perdet eam. Abiectus per paupertatem. Ps. 83. Elegi abiectus esse in domo Dei mei. Lc. secundo b. Invenietis infantem positum in presepio pannis involutum.

^marg.| {z} Abscondit ; Qu ia sicut dicit Gregorius. depredari desiderat, qui thesaurum in via publice portat. Unde Is. 39. et 4Rg. 20. Ezechias thesauros templi amisit, quia nuntiis regis Babylonis revelavit.

^marg.| {a} Et pre gaudio illius vadit et vendit universa, que habet et emit agrum illum Hoc maxime faciunt claustrales. Lc. 18.d. Omnia, quecumque habes, vende et da pauperibus et habebis thesaurum in celo. Ez. 2.d. Qui vendit, ad id quod vendidit, non revertetur. Augustinus in persona Domini. Venale habeo. Quid ? Regnum celorum etc. Item de virginibus potest exponi. Thesaurus absconditus est virginitas abscondita per humilitatem in agro carnis. Iob. 39.c. Numquid ingressus es thesauros nivis, id est virginitatis ? Que nix dicitur propter candorem et frigiditatem. Aut thesauros grandinis aspexisti, propter motus carnis, quos frequenter habent isti. Hieronymus: Libido honestas mentes libentius persequitur.

^marg.| De hoc etiam thesauro. Prv. vigesimo primo c. {6. 52ra} Δ Thesaurus desiderabilis et oleum in habitaculo iusti. Dicitur autem thesaurus, quia de raris fit et non omnes capiunt hoc verbum. Item de pretiosis. Ecclesiastici 26.c. Omnis ponderatio non est digna continentis anime. Item de durabilibus: Neque nubent, neque nubentur, sed erunt sicut Angeli Dei. Virgines autem proprie sunt sponse Christi et ideo regine, quarum est habere coronam. De qua Apc. 12.a. Mulier amicta Sole et Luna sub pedibus eius et in capite eius corona stellarum duodecim. Prima stella dicitur deformitas. Cyprianus. Quomodo portavimus imaginem eius, qui de limo est, sic portemus imaginem eius, qui de celo est. Hanc imaginem portat virginitas, non luxuria, que limosa est. Secunda Angelorum conformitas. Hieronymus: In carne preter carnem vivere angelica est vita, non humana, infra 22.c. Neque nubent, neque nubentur, sed erunt, sicut Angeli Dei. Tertia, integritas. Cyprianus. Virginitas est opus integrum, atque incorruptum, imago Dei respondens ad sanctimoniam Domini. Quarta munditia. Apc. 14.a. Hi sunt, qui cum mulieribus non sunt coinquinati, virgines enim sunt. Quinta, fragantia. Cyprianus. Virginitas est flos propter odorem suum. Ct. secundo a. Sicut lilium inter spinas etc. Sexta est raritas, 1Cor. 7.e. De virginibus preceptum Domini non habeo, consilium autem do. Septima pretiositas. Sir. 27.c. Omnis ponderatio non est digna continentis anime. Octava solitudinis amotio, 1Cor. septimo f. Que innupta est cogitat, que Domini sunt, ut sit sancta corpore et spiritu. Nona est observandi eam difficultas. Hieronymus: Libido in virginibus maiorem parit famem, dulcius estimatur, quod nescitur. Decima remuneratio. Is. 56.q. Hec dicit Dominus Eunuchis, qui custodierint Sabbata mea et eiecerint, que ego volui et tenuerint fedus meum, dabo eis in domo mea et in muris meis locum et nomen melius a filiis et filiabus. Undecima est eius significatio, quia significat Ecclesiam triumphantem. Unde non potest consecrari, nisi virgo, licet episcopus corruptus consecretur, qui significat militantem. Duodecima est, quia est sponsa Christi, 2Cor. 11.a. Respondi enim vos uni viro virginem castam exhibere Christo. Hec sunt duodecim laudabilia, duodecim stelle in virgine.

^marg.| {a} Iterum simile est regnum celorum homini negociatori qui negotiando laborat, ut ditetur: Sic sancti vigiliis, orationibus et bonis operibus. Prv. 31.c. Gustavit et vidit, quia bona est negotiatio eius de malis: Apc. 18.c. Negotiatores eius amare flebunt. Ps. 70. Quoniam non cognovi negotiationem. Ezechiel. 7.d. Qui emit, non letetur et qui vendit, non lugeat. Ementibus temporalia pro celestibus lugendum est. E contrario vero gaudendum. Lc. 29.b. Negociamini, dum venio. Is. 55.a. Venite, emite absque argento et absque ulla commutatione vinum et lac.

^marg.| {b} Querenti bonas margaritas . Nota quod margarita est dulcedo vite celestis, secundum Gregorium. Speciale preceptum caritatis, secundum Augustinum. Intellectus de incarnatione Christi, vel Christus habitus, secundum eundem. Lex et prophete, secundum Hieronymum. Sacramentum passionis et resurrectionis, secundum eundem. Apc. 21.f. Singule porte ex singulis margaritis erant.

^marg.| {c} Inventa autem una pretiosa margarita: id est Christo. Eph. 5.a. Estote ergo imitatores Dei, sicut filii carissimi et ambulare in dilectione, sicut et Christus dilexit nos et tradidit semetipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in odorem suavitatis. Semetipsum hoc est, quod hic dicitur, Abiit, vendidit, emit. Abrenuntiando {6. 52rb} omnibus suis, quasi abiit homo a se et a mundo. Quando vero proprie voluntati, tunc vendidit se et sua. Quando vero proprie rationi, tunc emit quasi suam rationem Dominus dans aliam. Margarita in conchis reperitur. Sic Christus in eis, qui clauso ostio in cubiculo orant patrem. Unde et Christus natus est in diversorio: Lc. secundo c. Et Dominus super antiquis apparuit in caligine. Fertur etiam, quod Margarita nascitur ex rore celi in concham maris se aperientem: Sic Christus de Spiritu sancto in Beatam virginem verbis Angeli consentientem. Is. 45.b. Aperiatur terra et germinet Salvatorem. Item dicitur, quod margarita valet contra morbum caducum, sic Christi gratia contra mortale peccatum.

^marg.| {d} Abiit et vendidit omnia , que habuit Augustinus Venditis rebus nostris nihil magis earum accipimus, quam nos ipsos, quia talibus implicati nostri non erimus. Rursum nos proprios pro illa margarita demus, non quia intantum valeat, sed quia plus dare non possumus.

^marg.| {e} Et emit eam . Prv. 20.c. Malum est, malum est dicit omnis emptor et cum recesserit, tunc gloriabitur. Nota in septem parabolis per ordinem, edificationem Ecclesie, profectum, dilatationem, fervorem, operum conservationem, solicitudinem amoris, solicitudinem timoris.

^marg.| {f} Iterum simile est regnum celorum sagene. Sagena est predicatio Evangelica. Hanc sagenam traxerunt Apostoli et Apostolici viri. Unde, 3Rg. 7.c. Dicitur, quod capitella columnarum vestibuli, id est Ecclesie militantis erant erea et erant reticula superposita. Ieremie 16.d. Mittam piscatores multos dicit Dominus et piscabuntur eos, supra 4. Venite post me, faciam vos fieri piscatores hominum. De sagena autem diaboli dicitur. Hab. 1.d. Totum in hamo suo sublevavit, traxit illud in sagena sua. Ecclesiast. 7.d. Inveni amariorem morte mulierem, que laqueus venatorum est, sagena cor eius. Sagene dico.

^marg.| {g} Misse in mare, id est in mundum.

^marg.| {h} Et ex omni genere piscium congreganti . Unde Act. 10.b. In disco Petri erant animalia munda et immunda. Similiter in arca Noe: Gn. 7.a. Moyses non tantum homines ducit secum, sed et iumenta. Ex. duodecimo f. Circa templum etiam, non tantum erat atrium mundorum, sed immundorum. Et sicut non est acceptor personarum Deus, ita nec doctrina Evangelica.

^marg.| {i} Quam, cum impleta esset, educentes Hoc erit in fine seculi. Prv. 7. Non est vir in domo, abiit via longissima, sacculum pecunie secum tulit, in die Lune plene reversurus.

^marg.| {k} Et secus litus litu s ut dicit Glossa est finis seculi. Gn. 49.b. Zabulon in litore maris habitabit et faciet habitaculum fortitudinis in alia vita et in statione navium, id est Ecclesiarum pertingens usque ad Sidonem, quia tunc spolia dividet.

^marg.| {l} Sedentes id est iudicantes. Remigius. Angeli officio, sibi iniuncto, quodammodo iudicabunt, quod per sedere intelligitur.

^marg.| {m} Elegerunt bonos in vasa sua id est in eterna tabernacula.

^marg.| {n} Malos autem foras miserunt . Apc. 22.c. Foris canes et venefici.

^marg.| {o} Sic erit in consummatione seculi. Exibunt angeli et separabunt malos de medio iustorum Fili is Israel transeuntibus divisum est mare a mari.

^marg.| {p} Et mittent eos in caminum ignis id est in infernum. Gn. 15.d. Cum ergo occubuisset sol, facta est caligo tenebrosa et apparuit clibanus fumans et lampas ignis transiens inter divisiones illas. Ps. 20. Pones eos ut clibanum ignis. Mal. 4.a. Ecce dies veniet succensa quasi caminus et erunt omnes superbi et omnes facientes iniquitatem stipula. Nota autem, quod est triplex caminus bonus. Tribulationis, contra luxuriam, paupertatis, contra avaritiam, humiliationis, contra superbiam. De primo: Prv. 17.a. Sicut igne probatur argentum et aurum camino, ita corda probat Deus. Hic est caminus, in quo positi fuerunt tres pueri, nec tamen lesi: Dn. 3.c. De secundo: Ecclesiast. 2.a. Omne quod tibi applicitum fuerit accipe et in dolore sustine et in humilitate tua patientiam habe, quoniam in igne probatur aurum et argentum, homines vero receptibiles in camino humiliationis. De tertio: Is. quadragesimo octavo b. Elegi te in camino paupertatis. Qui autem in hoc triplici camino fuerint bene purgati, ponentur in camino celestis patrie: De quo Is. 31.d. Dixit Dominus, cuius ignis est in Sion et caminus eius in Hierusalem.

^marg.| marg.| {6. 52va} Δ {a} Ibi erit fletus et stridor dentium id est in pena gehennali non erit in camino stridor dentium, sed ex frigore, vel indignatione.

^marg.| {b} Intellexistis hec omnia ? Dicunt ei: Etiam et ait illis. Ideo omnis scriba doctus in regno celorum id est in Ecclesia.

^marg.| {c} Similis est homini patrifamilias, qui profert de thesauro suo id est de scientia sua Prv. 21.c. Secundum aliam translationem: Thesaurus desiderabilis requiescet in ore sapientis.

^marg.| {d} Nova et vetera id est auctoritates novi et veteris testamenti. Unde Ct. 7.d. Omnia poma nova et vetera, dilecte mi, servavi tibi. Vel Nova et vetera id est promissa et minas. Apc. 4.b. De throno Dei exibant tonitrua et voces. Vel arguit vitia, monet ad virtutes. Col. 3.b. Expoliantes vos veterem hominem cum actibus suis et induentes novum eum, qui renovatur in agnitionem Dei. Nota autem, quod in istis tribus ultimis parabolis tria genera perfectorum significantur, scilicet virgines, martyres, predicatores. Virginitas enim est thesaurus absconditus. Secunda, que est de margarita, qui est lapis pretiosus et per multas tunsiones fit pretiosus, Martyres significantur. Tertia de sagena, que est instrumentum piscatorum, significat confessores. Hi tres habebunt aureolam, quod significatur in coronula arce altaris thymiamatis et mense. Prima significat aureolam virginum. Virginitas enim est arca. Ex. 37.a. Secunda, lex Evangelii approbatur. Lauda sterilis, que non paris et decanta laudem et hymnum, que non pariebas, quoniam multi filii deserte magis, quam eius, que habet virum. Is. 54.a. In lege enim maledicebatur sterilis. Item virga discipline, qua castigat corpus suum et castum agit. Item tabule, ut sit una de numero prudentum, non fatue. Item manna, dulcis conversationis. Ista significantur per illos, qui dixerunt ad Ismael, Ieremie 41.b. Habemus thesaurum in agro frumenti, quoad ad primum ; hordei, quoad secundum, propter punctiones discipline ; olei lucentis, quoad tertium ; mellis, quoad quartum. Secunda corona altaris thymiamatis significat aureolam Martyrum, qui se obtulerunt Deo in odorem suavitatis. Tertia aureola predicatorum, qui debent esse mensa habens panes propositionis calidos positos in sabbato, ut in Dominica familie Domini distribuant. Sed multorum panes sunt iam frigidi et muscidi, sicut Gabaonitarum. Hos autem infrigidat ventus triplex, scilicet solicitudo temporalium. Sir. 34.a. Quasi, qui apprehendit umbram et persequitur ventum, sic qui attendit ad visa mendacia. Secundus ventus est verborum. Bernardus. Quid inflaris, quid irasceris ad flatum unius venti ? Iob. 15.a. Numquid sapiens respondebit, quasi in ventum loquens ? Tertius ventus est superbia. Prv. 25.d. Ventus aquilo dissipat pluvias predicationis, quas pluunt nubes.

^marg.| {e} Et factum est, cum consummasset Iesus parabolas istas, transiit inde: Et veniens in patriam suam scilicet Nazareth.

^marg.| {f} {6. 52vb} Docebat eos non per parabolas, ut prius.

^marg.| {g} In synagogis eorum ubi congregabantur.

^marg.| {h} Ita ut mirarentur et dicerent: Unde huic sapientia hec et virtutes id est miracula, 1Rg. 10.c. Num et Saul inter Prophetas ? Io. 7.g. Numquam sic locutus est homo. Eccl. 13.d. Pauper locutus est sensate et non est ei datus locus.

^marg.| {i} Nonne hic est fabri filius ? Mc. 6.a. Dicit: Nonne hic est faber ? Hic dicitur: Fabri filius. Utrumque potuit dici. Eo enim, quod erat filius fabri, credebant esse faber, sed in eorum errore veritas latet. Hieronymus: Vere enim erat filius fabri, qui per ipsum in principio omnia fecit cooperante Spiritu sancto et igni, qui fabricatus est Auroram et Solem, Ecclesiam primitivam et sequentem. Ps. 73. Tu fabricatus es Auroram et Solem.

^marg.| {k} Nonne mater eius dicitur Maria et fratres eius Iacobus et Ioseph et Simon et Iudas et sorores eius nonne omnes apud nos sunt ? Frat res et sorores dicuntur hic consanguinei, more Scripture. Unde Gn. 20.a. Dixit Sara de Abraham, frater meus est. Et Gn. decimo tertio b. Ne queso sit iurgium inter me et te, inter pastores tuos et pastores meos, fratres enim sumus.

^marg.| {l} Unde ergo huic omnia ista ? Et scandalizabantur in eo Hilarius. Huic magna, huic humilia cernens veritatem iudicii non recipit, sed scandalizatur, quod est impediri mentis arbitrium.

^marg.| {m} Iesus autem dixit eis: Non est propheta id est ego, de quo Dt. 18.c. Prophetam suscitabit Dominus vobis de fratribus vestris: Vel propheta dicitur, quilibet alius.

^marg.| {n} Sine honore nisi in patria sua et in domo sua Iose phus in patria a fratribus affligitur, sed in Egypto ab extraneo sublimatur. Et Gn. 12.a. Egredere de terra tua et de cognatione tua et de domo patris tui etc. Nm. 12.a. Locuti sunt Maria et Aaron contra Moyses propter uxorem eius Ethiopissimam. Nm. 16.a. Chore et alii de genere Levi surrexerunt contra Moysen, quia cognati eius. Nota de illo, qui noluit adorare imaginem crucifixi, quia facta fuerat de piro sua. Hilarius. Inhonoratur Deus a suis, quamquam et docendi et prudentia et operandi virtus admirationem admoneret.

^marg.| {o} Et non fecit ibi virtutes multas propter incredulitatem illorum Faci t tamen aliquas, sed non multas. Pauca enim fecit miracula de misericordia, ne increduli amplius damnarentur. Aliqua tamen fecit de iustitia, ut inexcusabiles iuste damnaret.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Mt. Capitulum 13), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 30/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=55&chapitre=55_13)

Signaler un complément d'information

Notes :

<55. - Matthei evangelium>

Capitulum 13

<55. Matthaei evangelium>

Capitulum 13