Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Nicolaus de Lyra

Biblia communis

Capitulum 1

Numérotation du verset Iob. 1,1

¶ ¹ Vir erat

¹ Hic incip. cap. 1 , Incipit liber Iob Ω^F , Incipit liber Iob secundum ebraicam veritatem Maih1285

in terra Hus nomine Iob.

Et erat vir ille simplex² et rectus

² simplex Δ Ω^A Ω^F Ω^G Ω^N ] magnus praem. NAL3245 * ( expunc .)

ac timens Deum³

³ et rectus – ac ... Deum] inv. Ω ^R

et⁴ recedens a malo.

⁴ et Δ Vi Ω^A Ω^F Ω^G ] ac Av16 Aquin.

Numérotation du verset Iob. 1,2

Natique sunt ei septem filii⁵*

⁵ septem filii Ω^A Ω^F Ω^G Ω^N Ω^L Weber ] inv. Rusch

et tres filie

Numérotation du verset Iob. 1,3

et fuit possessio eius⁶

⁶ eius Av16 Ω^A Ω^F Ω^N Ω ^R Rusch Weber ] illius Amiatinus Ω^L

septem millia⁷ ovium et tria millia⁸ camelorum quingenta⁹ quoque¹⁰ iuga boum et quingente¹¹ asine ac¹² familia multa nimis.

⁷ millia] om. K |

⁸ millia] capre ac tria praem. Σ^T |

⁹ quingenta Cas259 Do17 Ω^A Ω^F (d^a) Ω^G Ω^N² Ω ^R Δ Weber ] quinquaginta Φ^G Rusch , quinnta Ω^N*, quiquaginta Φ^G, et praem. Ed1530 |

¹⁰ quoque Cas259 ] -que Ω^M |

¹¹ quingente Cas259 Ω^A Ω^F Ω^G Ω ^R Δ Rusch ] quingenta Do17 |

¹² ac Cas259 Δ Ω^A Ω^G] et Av16 Ω^F Ed1530 |

Eratque¹³ vir ille magnus inter omnes Orientales.

¹³ Eratque Cas259 Ω^F] Erat Ω^G

Numérotation du verset Iob. 1,4

Et ibant filii eius

et faciebant convivia¹⁴

¹⁴ convivia Cor4 V (sed .<Parisiensis>. CONVIVIA ) Greg. n. 9 (pars cod.) et 27 Av16 D Do17 Maih1285² Ω^F Ω^G Ω^JΩ^S Ω^V Aquin. Rusch ] convivium Maih1285* Vi Cas259 Cor2 F ( CONVIVIUM et ipse Gregorius!) Cor2 (hebr. et antiq. et ipse grecus) Cor4 F (b<iblie> paris<ienses> habent CONVIVIUM? ) Δ Ω^A Ω^L Weber

per domos¹⁵, unusquisque¹⁶ in die suo¹⁷.

¹⁵ domos Av16 etc. ] domus Φ^V Q² |

¹⁶ unusquisque Av16 Ω^A Ω^F Ω^G ] uni<us>quisque NAL3245 |

¹⁷ die suo Av16 Cas259 Ω^A Ω^F] die sua Π^F G Iulian., in diem suum Cava X, domo sua Ω^M |

Et mittentes vocabant tres sorores suas ut comederent et biberent vinum¹⁸* cum eis.

¹⁸ vinum Ω^F Ω^G Ω^J* Ω^S, cf. v. 18 ] om. Av16 Cas259 Do17 Maih1285 Ω^M Ω^A Ω^J² Ω ^R Δ Rusch Weber; Glossa ordinaria : def. Clf10

Numérotation du verset Iob. 1,5

Cumque in orbem

transissent dies convivii¹⁹ mittebat ad²⁰ eos²¹ Iob

¹⁹ transissent – dies convivii Ω^A ] inv. Do17 Ω^F Ω^G Ω ^R |

²⁰ ad eos Ω^A Ω^G Δ etc. ] eos , om. C X Greg. |

²¹ eos] illos Ω ^R |

et sanctificabat illos²².

²² illos] eos Av16 Cas259 Ω ^R

Consurgensque diluculo offerebat holocausta per singulos²³.

²³ per singulos Av16 NAL3245 Cas259 Ω^A Ω^G Ω^L Rusch Weber ] per singulis L Ψ^D+ pro singulis Clementina

Dicebat enim : Ne forte peccaverint filii mei

et benedixerint²⁴ Deo in cordibus suis.

²⁴ benedixerint Cas259 Ω^A Ω^G ] benedixerit Ω^M

Sic faciebat Iob cunctis diebus.

Numérotation du verset Iob. 1,6

Quadam autem die²⁵

²⁵ autem die] die Av16*, die + autem (interl.) Av16

cum venissent filii Dei

ut²⁶ assisterent coram Domino

²⁶ ut NAL3245 Aquin. Ω^A Ω^G Δ Rusch Weber ] et Λ^L Φ^R Ω^M Vi Cas259

affuit inter eos

etiam²⁷ Satan

²⁷ inter eos - etiam Ω^A Ω^G² Ω ^R] in. eos et Ω^F Ω^G* Ω^S, + et NAL3245, inv. Cas259

Numérotation du verset Iob. 1,7

Cui dixit Dominus :

Unde venis ?

Qui respondens ait²⁸ : Circuivi terram et perambulavi eam.

²⁸ qui respondens ait Av16 Maih1285² (inv. pr. m. qui ait res.) NAL3245 Do17 Ω^A Ω^F Ω^G Δ Rusch Weber ] cui respondens ait Ω^S, respondens sat(h)an ait Cava X Greg. , qui respondit Σ^T Cas259

Numérotation du verset Iob. 1,8

Dixitque Dominus ad eum : Numquid considerasti servum meum Iob,

quod non sit similis ei²⁹* in terra ? Homo simplex et rectus et³⁰* timens Deum et³¹ recedens a malo ?

²⁹ similis ei Φ E Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V, cf. Sang. Ox. Tur. : sim. illi] inv. Av16 Cas259 Ω^A Δ (sit ei ω¹ : iter. ω²) Rusch Edmaior. Weber |

³⁰ et Ω^A Ω^M Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V Ω^L Vi Ed1455 Ed1530 Weber ] ac Π^F Σ^T E H Q Av16 Aquin. Maih1285 NAL3245 Ω ^R Δ Rusch Ed1532 Clementina, om. Cava X |

³¹ et Cava X Π F Σ T E H Q Av16 Maih1285² NAL3245 Ω^F Ω^G Ω^J Ω ^R Ω^S Ω^V Δ Ed1530 Ed1532 Rusch Clementina ] ac Ω^A Ω^M Maih1285 Weber |

Numérotation du verset Iob. 1,9

Cui respondit

Satan³²* : Numquid frustra timet Iob Deum³³ ?

³² respondit Satan Φ^V* Cor2 VF ( A MALO CUI RESPONDIT SATHAN ET AIT : utrumque est ibi sed quidam contra hebr. et anti. male resecant quod dicitur ET AIT ) Cor4 V (.<Parisiensis>. non habet ET AIT ) Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V ] respondit Satan ait Φ^RGV² E* , respondit Satan et ait Cas259 Cor2 (hebr. et anti.) Maih1285 Ω^A Ω^MΩ^L, respondens Satan ait Av16 Maih1285² (et supra expunct.) NAL3245 Δ Rusch Weber ¶Nota: Guillaume de Mara 1° retient la leçon ET AIT avec le grec et l’hébreu ; 2° constate que les bibles examinées ont les deux versions : « utrumque est ibi » ; 3° les apostilles marginales de Cor2 FV signalent que la leçon est absente du texte parisien. |

³³ frustra timet Iob Deum Av16 Cas259 Vi Ω^M Ω^F Ω^J Ω^S Ω^V ] frustra timet Deum Iob Ψ^D, frustra Iob timet Deum Greg. Cava X Π^F Σ^T² H Maih1285 Q Ω^G Ω^L Δ Aquin. , Iob frustra timet Deum Ed1530 Clementina , frustra timet Deum NAL3245 |

Numérotation du verset Iob. 1,10

Nonne tu vallasti eum

et³⁴ domum

³⁴ et Ω^F Ω ^R Ω^V ] ac Av16 Maih1285 NAL3245 Cas259 Δ Ω^A Ω^L Weber

eius, universamque³⁵ substantiam eius³⁶ per circuitum ?

³⁵ universamque Cas259 Ω^F Ω ^R Δ Vi ] et universam Aquin. |

³⁶ eius Greg. n. 44 Σ^T Q Ψ^D NAL3245 Cas259 Maih1285² Δ Ω^F Ω^J Ω^S Ω ^R Ω^V ] om. Av16 Maih1285 Ω^A Ω^G Weber |

Operibus manuum eius benedixisti,

et possessio eius³⁷ crevit in terra³⁸.

³⁷ eius Greg. Cava X Σ^TΦ H D S W Av16 NAL3245 Aquin. Ω^M Ω^F Ω^G Ω^J Ω ^R Ω^S Ω^V² Δ Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina ] illius Ω^A Cas259 Vi Weber |

³⁸ terra] terram Ω ^R |

Numérotation du verset Iob. 1,11

Sed extende

paululum manum tuam³⁹,

³⁹ paululum – manum tuam] inv. Av16

et tange cuncta⁴⁰ que possidet,

⁴⁰ cuncta] omnia Cas259

nisi in facie⁴¹ benedixerit tibi.

⁴¹ facie Cava X Σ^TΘ^Η² H NAL3245 (.<Parisiensis>. a<lte>^r? non interponit TUA ) Ω^A Ω^F Ω^G Ω^JΩ^S Ω^L² ( eras. ? ) Δ cum LXX et Hier. in Ez. 16, 27 ] faciem Greg. Ambros. Hier. Λ^L F G² K S* W Av16 Ω^M Ω ^R Do17 Ed1455 Ed1530 Rusch Clementina , faciem tuam L G* cum Aug., facie tua Cor2 FV (hebr. et anti. interponunt TUA) Ω^L* Weber

Numérotation du verset Iob. 1,12

Dixit ergo⁴² Dominus ad Satan : Ecce universa que habet⁴³ in manu tua sunt,

⁴² ergo Cas259 Ω^A Ω^MΩ^F Ω^J Ω ^R Ω^S Rusch Weber ] om. Δ, autem Ω^G |

⁴³ habet] + Iob Δ |

tantum in eum ne extendas manum tuam.

Egressusque est

Satan

a facie Domini⁴⁴.

⁴⁴ Satan – a facie Domini] inv. Cas259

Numérotation du verset Iob. 1,13

Cum autem quadam die

filii et filie eius⁴⁵ comederent et biberent vinum in domo fratris sui primogeniti,

⁴⁵ eius Av16 Cas259 Ω^A Ω^F Ω^G] om. Ω ^R, + Iob Do17

Numérotation du verset Iob. 1,14

nuntius

venit ad Iob qui diceret : Boves arabant

et asine pascebantur iuxta eos

Numérotation du verset Iob. 1,15

et irruerunt

Sabei,

tuleruntque omnia

et pueros⁴⁶

⁴⁶ et pueros Av16 Cas259 Ω^A Ω^F Ω^G Ω^V Weber ] necnon praem. Ψ^D, necnonque veros ! cacogr. NAL3245

percusserunt gladio et evasi ego solus ut nuntiarem⁴⁷ tibi.

⁴⁷ nuntiarem] nuntiaverunt Maih1285*

Numérotation du verset Iob. 1,16

Cumque adhuc ille⁴⁸ loqueretur, venit alter⁴⁹

⁴⁸ Cumque... ille Av16 Do17 Ω^A Ω^F Ω^H Weber ] Cumque adhuc Ω^G, Sed ille adhuc NAL3245 |

⁴⁹ alter Ω^A Ω^F Ω^G Ω ^R Rusch Weber ] alius Greg. n. 23 Cava X Cas259 Ω^M |

et dixit :

Ignis Dei⁵⁰

⁵⁰ Dei Cas259 ω¹ Maih1285 Ω^A Ω^G Rusch Weber ] om. Λ^LΦ S² Ω^F Cor2 ( quidam anti. IGNIS DESCENDIT. Sequitur : E CELO ET TACTAS OVES ) ω²

descendit⁵¹ de⁵² celo⁵³ et cunctas⁵⁴* oves puerosque⁵⁵ consumpsit et effugi ego solus⁵⁶ ut nuntiarem tibi.

⁵¹ descendit Cor2 VF (quidam anti.) Φ S² W Aquin. Ω^M Ω^F Ω^H Ω^S Ω^V ] cecidit NAL3245 Maih1285 Cas259 Δ Vi Do17 Cor1 (hebr.) Cor2 (Greg. et hebr.) Cor4 V (.<Parisiensis>. habet sic correctum IGNIS DEI CECIDIT DE CELO ET TACTAS etc.) Ω^A Ω^J Rusch Weber |

⁵² de Iulian. Greg. L Cava Λ^L X Π^FΦ^V E S W NAL3245 Cor4 V Ω^M Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^L Rusch ] e Cor2 F Cor2 V (quidam anti. ?) Clementina Weber; om. G* Ψ^D |

⁵³ cecidit - de celo] inv. Λ NAL3245 |

⁵⁴ cunctas Cor1 (postille= Ω^H Do17 [Glossa ordinaria]) Ω^F Ω^SΩ^V ] tactas Cor1 (hebr. et Greg. et Philippus auditor, ut dicunt, Ieronimi qui Iob exposuit habet TACTAS ) Cor2 F Cor2 V(quidam anti.) Cor4 V (habet sic correctio: IGNIS DEI CECIDIT DE CELO ET TACTAS etc.) Av16 Cas259 NAL3245 Maih1285 Ω^A Ω^M Ω^J Δ Rusch Weber |

⁵⁵ puerosque Ω^F Rusch Weber ] et pueros Ω^G |

⁵⁶ effugi – ego solus] inv. Av16 |

Numérotation du verset Iob. 1,17

Sed et⁵⁷ adhuc illo⁵⁸ loquente, venit⁵⁹ alius et dixit : Chaldei fecerunt tres turmas

⁵⁷ Sed et Vi Cas259 Ω^M Ω^G Ω^S Ω^V Δ Rusch Weber ] Et K*, Sed Π^F Σ^T E* Do17 Ω^F Ω^J Aquin. |

⁵⁸ adhuc illo loq. Σ^T Φ E Do17 Ω^A Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V Aquin. Δ Ed1455 Rusch ] illo adhuc loq. inv. Vi Av16 NAL3245 Weber, illo loquente adhuc Cas259 (inv.) |

⁵⁹ venit Cas259 Ω^A] + et Ω^H (hapax?) |

et invaserunt camelos

et tulerunt eos, necnon et pueros percusserunt gladio, et effugi ego⁶⁰* solus ut nuntiarem tibi.

⁶⁰ effugi ego Λ^LX² S W Av16 Do17 NAL3245 Cas259 Ω Ω^A Ω^F Ω^G Ω^H Δ Greg. cum hebr. et LXX ] effugii ego Cava X* Σ^T, fugi ego Ω^L, ego effugi Rusch , ego fui Ψ^D , ego fugi Weber

Numérotation du verset Iob. 1,18

Adhuc loquebatur⁶¹ ille et ecce alius intravit⁶² et dixit⁶³ : Filiis tuis et filiabus tuis⁶⁴

⁶¹ Adhuc L Φ E² D G NAL3245 Cas259 Ω^A Ω^M Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V Ed1455 Rusch Clementina ] om. Vi Weber |

⁶² intravit] venit Cas259 |

⁶³ et dixit Cas259 Ω^A Ω^F] om. Ω^G |

⁶⁴ tuis Ω^F Ω^G Ω^J* Ω^S Ω^V cum hebr. LXX ] om. Av16 Cas259 Ω^A Ω^M Ω^H Ω ^R NAL3245 Do17 Δ Ed1455 Rusch Weber |

vescentibus et bibentibus vinum in domo fratris sui⁶⁵ primogeniti⁶⁶,

⁶⁵ sui] tui Maih1285 |

⁶⁶ primogeniti Av16 Vi Do17 Ω^A Ω^F codd. edd. ] om. Aquin. |

Numérotation du verset Iob. 1,19

repente ventus

vehemens⁶⁷ irruit a⁶⁸ regione deserti

⁶⁷ ventus vehem. Maih1285² ] ventus veniens Av16, inv. Cas259 Maih1285* |

⁶⁸ a Av16 Cas259 Ω^A Ω^M Ω^F Ω^J Ω^V Ed1455 Rusch Weber ] e Θ^HGΩ^S |

et concussit⁶⁹ quatuor angulos domus que corruens oppressit liberos tuos et mortui sunt et effugi ego solus ut⁷⁰ nuntiarem tibi.

⁶⁹ concussit Av16² Cas259 Ω^A Ω^F Ω^V Ed1455 Rusch Weber ] conclussit Av16* consumit D, conclusit Ω^H |

⁷⁰ ut] et Maih1285* |

Numérotation du verset Iob. 1,20

Tunc surrexit⁷¹ Iob

⁷¹ surrexit Cas259 Ω^A Ω^FΩ^G Rusch Weber ] con|surrexit Ω^G

et scidit vestimenta sua⁷²

⁷² vestimenta sua Greg . L Cava X S Cas259 Do17 Ω^M Ω^F Ω^G Ω^L Ω^S Ω^V Δ Rusch Ed1530 Clementina cum LXX ] tunicam suam Ω^A Ω^J Ed1455 Weber ; Cor1 (hebr. habet PALLIUM SUUM videlicet vestem sericam), Cor2 V (hebr. et antiq. TUNICAM SUAM sic in hebr. TUNICA IACINCTINA dicitur Ex. 29:31 et TUNICA IONATHE 1Rg. 18:4 Greg. exponit iuxta litteram Septuaginta interpretum que est VESTIMENTA SUA ) ; cf. Cor2 F (cum minor. variationibus)

et, tonso capite corruit⁷³

⁷³ corruit] corruens Maih1285

in terram et⁷⁴ adoravit

⁷⁴ corruit in terram et Do17 Ω^F Ω^G Ω^H Ω ^R Ω^V Rusch ] corruens in terram Av16 Cas259 Maih1285 Ω^A Ω^MΩ^SΩ^J(+ et rubr. cancel. et exp. ) Ω^L Ed1455 Weber , om. Nal3245

Numérotation du verset Iob. 1,21

et dixit :

Nudus egressus sum⁷⁵

⁷⁵ sum] ac Maih1285

de utero matris mee

et⁷⁶ nudus revertar illuc. Dominus dedit

⁷⁶ et nudus Av16 Vi Maih1285 Ω^A Ω^M Ω^F Ω^G Ω^S Ω^V Rusch Weber ] nudus et Θ D, nudus Cava Λ^LΧ Π^F F G² K S* W Ψ^D² Ω^J² Ω ^R Δ NAL3245 Do17 Iulian. Greg. Aquin.

Dominus abstulit,

sicut Domino placuit ita factum est⁷⁷.

⁷⁷ sicut Domino... factum est Greg. Cava Λ^L X Π^F Σ^T² Φ E Θ H² Q F² G S W Ψ^D² Cas259 Ω^A Ω^M Ω^F Ω^G Ω^J Ω^S Ω^V Ed1455 Rusch Clementina ; cf. responsorium “Si bona suscepimus”, Corpus antiphonalium officii officii (n° 7647)] om. Philip. Iulian. Hier. (in Ps. 96) V L Amiatinus Σ^T*H D F K Ψ^D Weber

Sit nomen Domini benedictum.

Numérotation du verset Iob. 1,22

In omnibus his non peccavit Iob labiis suis⁷⁸,

⁷⁸ labiis suis Philip. Iulian. L Π^F E Θ^Η2G2 H² Q F² NAL3245 Cor1 (quidam) Ω^M Ω^F Ω^GΩ^J Ω^S Ω^V Ed1455 Rusch Clementina ] om. Θ^G(hebreus non habet LABIIS SUIS ) Cor1 (quidam hic male addunt LABIIS SUIS quia hebr. et Greg. et anti. non habent ) Cor2 FV ( IOB NEQUE STULTUM ) Av16 Ω^L Δ Weber, et non dedit insipientiam Deo Cor2 F (Septuaginta)

neque stultum quid⁷⁹ contra Deum locutus est.

⁷⁹ quid Cor2 F Do17 Aquin. Ω^A Ω^M Ω^F Ω^JΩ^M Ω ^R Ω^V Rusch Weber ] aliquid Cava Greg. Vi Λ^L X Q S

Capitulum 1

Numérotation du verset Iob. 1,1

^marg.| {3.9} Vir erat in. etc. Sicut dictum est, intentio Sancti Iob in hoc libro est declarare quod ex divina providentia aliquando malis bona conceduntur, et iustis adversa inferuntur : quod potissime declarat per suam flagellationem absque culpa precedente, Deo pro meliori hoc faciente. Et ideo liber iste dividitur in tres partes, quia primo describitur ipsius Iob multiplex flagellatio : Secundo ex hoc oritur disputatio cap. 3. Tertio subditur Dei determinatio 38. cap. Prima in duas ; quia primo circa hoc Iob describitur prosperitatis status. secundo adversitatis pondus, ibi : Quadam autem die. Prima in tres ; quia primo describitur ipsius Iob prosperitas ex persone sue conditione. Secundo ex bonorum exteriorum multiplicatione, ibi : Natique sunt. Terti o ex filiorum mutua dilectione, ibi : Et ibant. Prima adhuc in duas ; quia primo describitur ipsius Iob patria, et genus : {3.10} secundo ipsius multiplex virtus, ibi : Et erat. Circa primum dicitur.

^marg.| .1. Vir erat. Gn. 22.d. habetur, quod Melcha peperit ipsi Nachor, Hus primogenitum, et Buz secundum, ubi dicit Rabbi Salomon quod ab isto Hus denominata est terra ista, de qua fuit Iob : et ex hoc consequenter dicunt alii Hebrei, quod Iob descendit de Nachor fratre Abraham. et hoc idem dicit Hieronymus in libro de Hebraicis questionibus super Genesim. De quo libro certum est, quod sit Hieron. ut ipsemet dicit in libro illustrium virorum : licet de Hebraicis questionibus super alios libros dubium sit a quo sint facte, sicut alias dixi. Huic etiam dicto concordat quod habetur infra 32. quod Heliu Buzites venit cum amicis Iob ad ipsum consolandum, qui dictus est Buzites, eo quod descendit de Buz secundo filio Nachor, ut dicit Hieronymuslibro de Hebraicis questionibus, et sic cum Heliu, et Iob fuerint de eadem cognatione, sequitur quod Iob descendit de Nachor.

^marg.| .2. Nomine Iob. Dicit autem Augustinus, et Ambrosius super epistolam{3.11} ad Romanos quod iste vocatur Iobab, Gn. 36. et per consequens secundum eos descendit de Abraham per Esau. Fuerunt autem moti ad hoc dicendum, ex similitudine nominum, scilicet Iob, et Iobab ; et huic dicto concordat quod in aliquibus Bibliis in fine libri Iob, et in aliquibus post primum Prologum Hieron. super istum librum additur. Fertur autem Iob in terra habitasse Ausitide in finibus Idumee, et Arabie, et erat ei ante nomen Iobab ; erat autem ipse filius quidem Zare de Esau filiis filius, etc. Sed in hoc videtur melius credendum Hieronymo, et Hebreis dicentibus eum descendisse de Nachor, ut dictum est, quia fuerunt magis triti in talibus historiis, et genealogiis. Nec motivum aliorum valet : quia frequenter contigit quod duo homines valde de dispari patria, et genere non solum simili nomine nominantur, sed etiam eodem penitus nomine. Supponitur etiam falsum, scilicet quod predicta nomina sint valde similia, cum tamen secundum veritatem sint multum dissimilia, scilicet in fine ; ut patet in principio ; quia hoc nomen Iob in Hebreo incipit per Aleph ; Iobab vero per Ioth. Similiter additio que allegata est non valet, quia sicut dicit Hieronymus libro de Hebraicis questionibus, non est in Hebreo : et ideo non est ei adherendum secundum ipsum ; dato quod inveniatur aliquando in fine libri Iob ; et ex hoc patet, quod si ponatur in fine Prologi Hieronymi non est hoc de intentione sua, sed hec additio, et consimiles ab aliquibus minus expertis {3.12} in historiis, et genealogiis Hebreorum apposite sunt ; propter quod de ipsis non est curandum. Ex dictis patet in parte quo tempore fuit Iob, quia secundum Hieronymuslibro de Hebraicis questionibus Heliu Buzites, de quo dictum est, quod fuit contemporaneus ipsi Iob, licet iunior ipso fuit Balaam. de quo habetur Numeri 23. et 34. quod fuit circa finem vite Moysi : et sic Iob, et Moyses fuerunt contemporanei.

^marg.| .1. Et erat. Hic consequenter describitur ipsius Iob multiplex virtus, cum dicitur.

^marg.| .2. Simplex. Id est, sine plica dolositatis, et falsitatis. Accipitur enim hic simplicitas, non prout opponitur intellectus perspicacitati, sed prout opponitur dolositati : secundum verbum Apostoli Romanorum 11. capit. Volo vos esse sapientes in bono, et simplices in malo.

^marg.| .3. Et rectus. Id est, per lineam iustitie procedens in suis actibus. Rectum enim dicitur cuius medium non exit ab extremis, extrema vero actuum humanorum sunt prima principia operabilium, scilicet ; Hoc facias alii quod tibi vis fieri. Et non facias alii quod tibi non vis fieri, et ultimus finis, scilicet beatitudo, que est finis virtutis. Dicitur ergo Iob rectus, quia in operibus suis processit a principiis operabilium absque declivitate recte tendens in finem ultimum ; qui est beatitudo, et retributio nostra, et premium ; et per hoc ostenditur quod Iob bene se habuit erga proximum.

^marg.| {3.13} .1. Ac timens, scilicet timore filialis reverentie, et sic bene se habuit erga Deum.

^marg.| .2. Et recedens. non formidine pene, sicut aliquando faciunt mali, sed virtutis amore, quod est proprium bonorum, et sic patet quod bene se habuit erga seipsum.

Numérotation du verset Iob. 1,1
moraliter

^marg.| {3.9} .1. Vir erat in terra. Philosophus Primo Ethicorum tetragono comparat hominem virtuosum : quia sicut corpus tetragonum optime sedet in quolibet latere, sic virtuosus bene se habet in omni eventu fortune : propter quod ibidem dicit Philosophus de virtuoso, quod fortunas optime feret, s. prosperam, ea utendo ad opera magnificentie, et liberalitatis : et adversam, ea utendo ad exercitium patientie et longanimitatis. Iob autem bene se habuit in prosperis, et adversis, sicut patet ex decursu huius libri : propter quod tenet typum cuiuslibet {3.10}perfecte virtuosi. In prosperis autem bene se habuit ante fortunam adversam, et etiam post ipsam, propter quod in principio libri, et eius fine agitur de temporibus prosperitatis, in medio vero de tempore adversitatis. Quantum ad primum dicitur ; Erat vir, id est virtuosus a virtute morali, et intellectuali dictus. ideo subditur.

^marg.| In terra. Hus que consiliator interpretatur. talis enim est ad consulendum sibi, et aliis valde aptus.

^marg.| Nomine Iob. Qui magnus interpretatur : Ille enim qui inter homines est virtuosus, ille inter eos est vere maior.

Numérotation du verset Iob. 1,2

^marg.| .3. Natique. Hic consequenter describitur prosperitas Iob quantum ad bona exteriora, inter que, maiora sunt filii, et filie, in quibus manent parentes quodammodo, secundum illud Eccl. 30.a. Mortuus est pater eius, et quasi non est mortuus, reliquit enim similem post se, scilicet filium. Ponitur autem maior numerus filiorum, quam filiarum, cum dicitur.

^marg.| .4. Septem filii, et. Quod facit cumulum prosperitatis sue. Tum quia filii communiter magis diliguntur. Tum quia possunt magis in bonis paternis succedere. Tum quia possunt in regendis parentum domibus melius {3.14} adiuvare. Consequenter ponuntur alia bona exteriora, scilicet divitie, quibus sustentatur vita parentum, et filiorum. Divitie autem antiquorum fuerunt principaliter animalia, inter que primo ponuntur illa, que deserviunt homini ad victum, et vestitum, cum dicitur.

Numérotation du verset Iob. 1,2
moraliter

^marg.| {3.13} .3. Natique sunt. Secundum quod dicit Greg. hom. 25. quia septem diebus omne tempus revolvitur, recte septenario numero universitas figuratur, discipulus autem perfectus, hominis perfecti in virtutibus moralibus et intellectualibus dicitur eius filius tamquam similis ei factus, per septem igitur filios universitas discipulorum eius, potentium bene operari, et docere significatur.

Numérotation du verset Iob. 1,3

^marg.| .5. Et fuit possessio. De quarum lana homines vestiuntur, et carnibus nutriuntur. Secundo ponuntur animalia homini deservientia ad laborem relevandum, cum dicitur.

^marg.| .6. Et tria milia. Qui maxime deserviunt homini in oneribus portandis de loco ad locum. Tertio ponuntur ea que deserviunt homini in agricultura, cum dicitur.

^marg.| .7. Quingenta quoque. Quarto ea que deserviunt homini ad vecturam, cum dicitur.

^marg.| .8. Et quingente. Ex quibus generantur muli, servientes hominibus in equitatione.

^marg.| {3.15} .1. Ac familia. que erat necessaria pro tot, et tantis administrandis.

^marg.| .2. Eratque vir ille. id est valde famosus propter bonitatem suam, et virtutem, in quo etiam apparet prosperitas eius, cum nomen bonum sit diligibilius, quam aurum, et argentum.

Numérotation du verset Iob. 1,3
moraliter

^marg.| .4. Et tres filie. per quas intelliguntur persone potentes bene operari, sed non docere, propter quod dicuntur filie quia non possunt gignere filios verbo predicationis, vel doctrine possunt tamen concipere conceptus devotionis per verbum predicatoris. Dicuntur autem tres, quia vivunt in fide sancte trinitatis.

^marg.| .5. Et fuit possessio. per oves, innocentes intelliguntur, unde dicitur{3.14} 2Rg. 24.c. isti qui oves sunt, quid fecerunt. Per septenarium numerum universitas designatur, sicut dictum est supra.

^marg.| .6. Et tria milia. per camelum, qui est animal gibbosum, et portandis oneribus aptum, significatur peccator penitens, qui peccat ex gibbo superbie, sed ad satisfaciendum se exponit ad portandum onus penitentie.

^marg.| .7. Quingenta quoque. per iuga boum intelliguntur persone matrimonio iuncte, quia iugum dicitur a iungendo. Bos autem est animal laboriosum, ideo per iuga boum significantur persone coniugate, viventes honeste, laborantes pro sui status honestate servanda, et pro prole ad Dei servitium educanda.

^marg.| .8. Et quingente asine. Asina est animal tardum, tamen subiicitur ad portandum onus, ideo per asinas significantur homines ad penitentiam tarde venientes, ipsam tamen humiliter sustinentes. Dicuntur autem{3.15} quingenta iuga boum, et quingente asine, quia dum utriusque conditionis persone per laborem penitentie ad eternam requiem gradiuntur, sub quingentesimo numero mystice reponuntur, nam quinquaginta per decem multiplicata faciunt quingenta, quinquaginta vero requiem significant eo quod annus quinquagesimus erat remissionis, et quietis tempus. Omnia vero predicta possessio Iob dicuntur, per quam bonus doctor, vel prelatus significatur, quia cedit ad eius meritum quidquid boni per eius doctrinam fit in statibus predictorum, in omnibus autem predictis ponitur numerus determinatus pro indeterminato, sicut Mt. 18.c. Non dico tibi usque{3.16} septies, sed usque septuagiessepties, id est toties quoties.

^marg.| .1. Ac familia. Exponatur sicut supra.

^marg.| .2. Eratque vir. virtute, et dignitate.

^marg.| .2. Inter omnes. id est Christianos. De Christo namque dicitur Zac. 6.c. Ecce vir oriens nomen eius. Sicut autem a nomine Christi dicuntur Christiani, ita a nomine orientis possunt dici orientales.

Numérotation du verset Iob. 1,4

^marg.| .3. Et ibant. Hic consequenter describitur prosperitas Iob ex filiorum mutua dilectione, abundantia enim divitiarum solet esse causa discordiarum, propter quod dicitur Gn. 13.b. quod Loth, et Abraham non poterant simul habitare pacifice propter magnitudinem divitiarum, et familie, et ideo magna prosperitas {3.16} fuit ipsi Iob, quod filii eius quamvis essent plures, et valde divites, adhuc erant ad invicem valde concordes, et hoc est quod dicitur. Et ibant filii eius. se amicabiliter associando.

^marg.| .4. Et faciebant convivium. non ad gulam, seu carnalitatem, sed ad amicitiam nutriendam.

^marg.| .5. Unusquisque in. id est una die hebdomade, sicut erant septem filii, et sic in hebdomada secunda recipiebatur circulus.

^marg.| .6. Et mittentes. ne viderentur eas contemnere tamquam sexu fragiles, sed magis eas diligere, et honorare.

Numérotation du verset Iob. 1,4
moraliter

^marg.| .3. Et ibant filii. Filii boni doctoris, vel prelati sunt predicatores ab eis instructi, vel missi qui faciunt convivia unusquisque in die suo, quando quilibet eorum predicat tempore sibi apto.

^marg.| .6. Et mittentes vocabant tres sorores. Licet enim omnes fideles vocentur ad convivium verbi Dei, tamen magis ibi reficiuntur persone supradicte per filias Iob significate.

Numérotation du verset Iob. 1,5

^marg.| Cumque in orbem transissent dies id est in fine hebdomade, ut dictum est.

^marg.| .7. Mittebat ad eos Iob. ex quo patet quod non erat cum eis in talibus{3.17} conviviis, sed stans in loco suo secundum maturitatem sue etatis, permittebat filiis suis talia, quia iuvenibus bene sunt aliqua permittenda ratione sue etatis, que tamen non decent maturitatem senectutis.

^marg.| .1. Et sanctificabat illos. quia in talibus conviviis solent homines relaxari ad aliquam ineptam letitiam, seu eloquii inordinationem.

^marg.| .2. Consurgensque diluculo. prima hebdomade sequentis antequam inciperent secundum circulum conviviorum.

^marg.| .3. Offerebat holocausta per singulos. id est sacrificia ad honorem divinum totaliter incensa.

^marg.| .4. Dicebat enim. id est cogitabat.

^marg.| {3.18 } .5. Ne forte peccaverint. Ex quo patet quod si certitudinaliter scivisset eos talibus abuti conviviis non eis permisisset.

^marg.| .6. Et benedixerint Deo . id est maledixerint, tantus est horror blasphemie divini nominis, quod in sacra scriptura frequenter exponitur per verbum oppositum, scilicet benedictionis.

^marg.| .7. In cordibus suis. quamvis enim esset certus quod non prorupissent in verba ad inhonorationem Dei pertinentia, tamen timebat ne circa hoc habuissent aliquam cordis commotionem.

^marg.| .8. Sic faciebat, scilicet circulo predictorum conviviorum per hebdomadam completo, in quo apparet devotionis sue continuatio, quod est valde laudabile, quia multi ferventer incipiunt, et cito tepescunt.

Numérotation du verset Iob. 1,5
moraliter

^marg.| .7. Mittebat ad eos. Frequenter enim predicatores ex sua predicatione {3.17} appetunt commendari, cum tamen tota gloria debeat esse Dei, quos bonus prelatus sanctificat pro eis orando, et Eucharistiam offerendo, et hoc bonum continuando ideo sequitur.

^marg.| .8. Sic faciebat Iob. Cum autem filii Dei assisterent {3.18} coram domino, etc. Secundum sensum litteralem per filios Dei, hic intelliguntur angeli sancti, secundum vero sensum moralem intelliguntur sancti homines vitam angelicam ducentes, inter quos frequenter est Satan. id est homo perversus qui dicitur Satan, eo quod est membrum eius.

Numérotation du verset Iob. 1,6

^marg.| {3.19} .1. Quadam autem. Hic consequenter post statum prosperitatis ipsius Iob describitur tempus adversitatis, que duplex fuit, una ex bonorum amissione, alia ex proprii corporis percussione, que ponitur c. 2. utraque vero fuit per demonem procurata. Et ideo circa primam primo ponitur huius adversitatis procuratio, secundo eiusdem exequutio, ibi. Egressusque est. Prima in duas, quia primo ponitur procurationis occasio, secundo ipsa procuratio, ibi, Cui respondit Satan. occasio autem ista fuit, quia diabolus sanctitati Iob invidens, audiens a domino eius, commendationem, invidia motus, querere voluit eius subversionem, verumtamen quia in hac parte magna sententia sub brevibus verbis ponitur, ideo aliqua de sanctis angelis, et malis ad intellectum huius partis premittuntur. Sciendum igitur quod omnes angeli creati sunt boni, sed aliqui in sua conditione persistentes, ad laudem sui conditoris, conversi, facti sunt gloriosi, et vocantur filii Dei. Alii vero a sua conditione cadentes per superbiam depravati, vocati sunt demones, sive Satan. Ulterius sciendum, quod assistere angelorum coram domino dicitur uno modo proprie, et sic angeli superiores, qui non mittuntur ad exteriora ministeria dicuntur Deo assistere alii vero qui mittuntur, dicuntur Deo ministrare, secundum quod dicitur Dan. 7.c. Milia milium ministrabant ei, et decies milies centena milia assistebant ei. Aliomodo large, et sic omnes angeli sancti etiam ministrantes dicuntur {3.20} Deo adsistentes, inquantum vident Deum clare. Tertio modo largissime, et sic etiam demones dicuntur. Deo assistere inquantum ipsi, et actus eorum patent divino conspectui, sicut et sanctorum angelorum. Ulterius considerandum, quod sicut sancti angeli in ministerium missi salutem hominum promovent, et procurant, ita et demones salutem eorum impediunt, et perturbant. His igitur premissis descendamus ad litteram.

^marg.| Quadam autem. non est intelligendum quod aliqua successio temporis sui in Deo, vel actibus eius intrinsecis, qui mensurantur eternitate : sed tantum in subiectis creaturis. .2. Cum venissent filii. id est sancti angeli ministri ad presentandum coram Deo merita hominum, secundum quod dixit Raphael angelus Tobie 12.c. Quando orabas cum lachrymis, et sepeliebas mortuos, et derelinquebas prandium et mortuos per diem abscondebas in domo tua, et nocte sepeliebas, ego obtuli orationem tuam domino.

^marg.| .3. Ut assisterent coram domino. Assistentia proprie dicta, quantum ad angelos superiores, et assistentia large dicta, quantum ad inferiores, et assistentia largissime dicta, quantum ad omnes angelos sanctos, et etiam demones, et in hoc sensu ultimo subditur.

^marg.| .4. Affuit inter cos etiam Satan. quia actus demonis malum humani generis procurantis patent divino conspectu, et adducuntur eius examini.

Numérotation du verset Iob. 1,7

^marg.| {3.21} .1. Cui dixit Dominus. Hoc dicere non est per vocem sensibilem, sicut aliquando fiebat prophetis, ut patet 1Rg., de Samuele, cum demon sit nature pure spiritualis, sed per manifestationem alicuius intelligibilis.

^marg.| .2. Unde venis ? Non petit ex ignorantia, sed ut ex eius responsione convenientius procedat ad commendandum sancti Iob merita.

^marg.| .3. Qui respondens. Per hoc non est intelligendum, quod aliquid Deo ignotum manifestaverit, sed quod eius malignitas Deo nota, aliis sic manifestetur.

^marg.| .4. Circumivi terram. id est homines terrenos, quia hominum discutit {3.22} curas, et consuetudines, ut inveniat vias, et modos nocendi, propter quod dicit beatus Petrus. Adversarius vester diabolus tamquam leo rugiens circumit querens quem devoret.

Numérotation du verset Iob. 1,7
moraliter

^marg.| {3.21} .1. Cui dixit dominus. Unde venis ? Requirit enim Deus ad puniendum opera perversorum.

^marg.| .3. Qui respondens ait. Circumivi terram, et perambulavi eam, etc. {3.22} Homines enim perversi sunt instabiles, et vagabundi.

Numérotation du verset Iob. 1,8

^marg.| .5. Numquid considerasti servum meum Iob, etc. quasi dicat satis investigasti, sed non invenisti in eo occasionem mali, ideo subditur.

^marg.| .6. Quod non sit ei similis, etc. per hoc non est intelligendum, quod Iob esset sanctior Moyse, vel Abraham, et forte aliquibus aliis eiusdem temporis, sed secundum quod in quolibet sancto est aliqua prerogativa specialis, propter quod de quolibet dicitur. Non est inventus similis illi, etc.

^marg.| .7. Homo simplex, et rectus, ac timens Deum. ista sunt supra exposita.

Numérotation du verset Iob. 1,8
moraliter

^marg.| .5. Numquid considerasti servum meum Iob quod non sit ei similis, etc. quasi dicat tu perverse debuisti viros sanctos considerare, et te eis conformare, sed quia perversi magis querunt bonos impedire, ideo subditur.

Numérotation du verset Iob. 1,9

^marg.| {3.23} .1. Cui respondens Satan, etc. Data occasione de Sancti Iob commendatione, quam demon invidus non poterat sustinere, mittitur ea diminuere dicens.

^marg.| .2. Numquid frustra Iob timet Deum ? q. diceret. Non, quia servit tibi intuitu temporalium, que tu abundanter ministrasti ei, et ideo habet causam serviendi tibi, propter quod subditur.

Numérotation du verset Iob. 1,9
moraliter

^marg.| {3.23} | .2. Numquid frustra Iob timet Deum, etc. quasi dicat bonitas quam in eo laudas, non est vera sed ficta.

Numérotation du verset Iob. 1,10

^marg.| .3. Nonne tu vallasti eum, etc. id est se, et sua ita vallasti tua protectione, quod non possum cum tentare, ideo consequenter procedit ad eius flagellationem impetrandum dicens.

Numérotation du verset Iob. 1,11

^marg.| .4. Sed extende paululum {3.24} manum tuam, etc. quia demon nihil potest nocere hominibus, nisi secundum divinam permissionem.

^marg.| .5. Et tange cuncta que possidet. id est omnia bona eius exteriora superius enumerata, dando mihi licentiam exterminandi ea.

^marg.| .6. Nisi in faciem benedixerit tibi, etc. id est maledixerit tibi manifeste, supple accidat mihi male. Credebat enim Satan subtractis omnibus bonis exterioribus ipsi Iob, ipsum impellere ad impatientiam, prorumpendo ulterius in blasphemiam, aliter enim non petivisset eum tentationibus aggredi, quia cum sit superbissimus, horrescit a viris sanctis sibi resistentibus superari.

Numérotation du verset Iob. 1,11
moraliter

^marg.| .4. Sed extende paululum. id est proba {3.24} eum per subtractionem temporalium bonorum.

^marg.| .6. Nisi in facie. id est tunc manifeste maledicet tibi.

Numérotation du verset Iob. 1,12

^marg.| .7. Dixit ergo. concedendo ei suam petitionem.

^marg.| {3.25} .1. Tantum in eum, etc. ipsum in propria persona flagellando.

^marg.| .2. Egressusque est. Hic consequenter ponitur impetrate flagellationis exequutio. Et primo Iob multipliciter flagellatur, secundo eius victoria per patientiam declaratur, ibi. Tunc surrexit Iob. Circa primum dicitur. Egressusque est. ad exercendum licentiam sibi datam.

^marg.| .3. A facie domini. quia alia intentione Iob flagellavit, et alia deus hoc permisit, quia deus permisit Iob flagellari, ut per hoc virtus sue patientie monstraretur. Satan autem hoc exequutus est, ut per impatientiam Iob ad dei blasphemiam impelleretur.

Numérotation du verset Iob. 1,12
moraliter

^marg.| .7. Ecce universa que habet. frequenter enim Deus permittit perverso. {3.25} sanctis hominibus dominari ad eorum iustam damnationem, et sanctorum premiationem.

^marg.| {3.26} | .2. Egressusque est Satan a facie domini. Nam isti qui perverse operantur, a Deo semper elongantur. unde Luc. 15.c. dicitur de filio prodigo, quod recedens a patre abiit in regionem longinquam.

Numérotation du verset Iob. 1,13

^marg.| .4. Cum autem quadam. Hic advertendum, quod adversa Iob {3.26} ordine contrario nuntiantur ordini quo eius prospera superius enumerantur, quia ibi proceditur a maioribus bonis procedendo ad minora. hic autem econverso ad maiorem Iob afflictionem. Minus enim tristitia non sentitur immediate post maius, et ideo si Iob principio mortem sue prolis audivisset, alia minora adversa de bonorum amissione non sensisset, sed post minus tristabile bene sentitur superveniens maius, et ideo ex procuratione demonis factum est, quod primo nuntiarentur Iob minora adversa, ad maiora procedendo, ut sic in qualibet nuntiatione in ipso efficeretur maior afflictio, et hoc est quod dicitur. Cum autem, etc. biberent. quod est mentium letificativum.

^marg.| .5. In domo fratris sui. ubi ratione primogeniture fiebat solennius et iucundius convivium.

Numérotation du verset Iob. 1,14

^marg.| {3.27} .1. Nuntius venit ad. ut rumores tristitie aggravarentur ratione letitie, que exercebatur a filiis Iob ipsa die.

^marg.| .2. Boves arabant. Recolitur labor boum, ad quem sequitur multiplicatio fructuum, ut ex eorum amissione appareat maius damnum.

^marg.| .3. Et asine pascebantur iuxta. quasi dicat, ex tuo infortunio contigit, quod asine erant iuxta boves, et ut simul cum eis a predonibus raperentur.

Numérotation du verset Iob. 1,14
moraliter

^marg.| {3.27} .2. Boves arabant et asine pascebantur. Per boves arantes significantur homines pro bono communi laborantes. Per asinas pastas iuxta eos homines pigri et tardi ad bonum, et viventes de laboribus eorum.

Numérotation du verset Iob. 1,15

^marg.| .4. Et pueros percusserunt gladio. Quod gravius fuit viro iusto quam animalium amissio.

^marg.| .5. Et evasi ego solus ut nuntiarem. quasi dicat alia de causa non evasi ut videtur, {3.28} nisi quia ut Deus voluit quod hoc malum tibi nuntiarem ad tuam afflictionem, et sic exponatur in sequentibus.

Numérotation du verset Iob. 1,15
moraliter

^marg.| † Et irruerunt Sabei. Qui captivantes interpretantur, ideo significant demones, per quos bene operantes captivantur quando de bonis operibus in superbiam elevantur, et tardi ad bonum, quando in suis fecibus moriuntur.

^marg.| .4. Et pueros percusserunt. Per pueros, custodes predictorum, intelliguntur rectores eorum qui simul cum eis pereunt, quando eorum mala per eorum negligentiam contingunt.

Numérotation du verset Iob. 1,16

^marg.| .6. Cumque adhuc ille loqueretur. Ex procuratione demonis factum est, ut inter istos nuntios non esset intervallum temporis, in quo Iob posset ad cor recurrere, et contra adversa futura per patientiam se armare.

^marg.| .7. Ignis Dei, etc. a Deo missus. quasi dicat ex divina iustitia factum est, quod tu es sicut in ovibus tuis et pueris punitus, iste tamen ignis descenderat operatione demonis, ut infra magis videbitur.

Numérotation du verset Iob. 1,16
moraliter

^marg.| .7. Ignis Dei cecidit. Secundum sensum litteralem ignis iste fuit accensus Dei permissione et demonis operatione, propter quod significat ignem concupiscentie, qui Deo permittente et diabolo insufflante succenditur, propter quod de ipso {3.28} dicitur infra 46. cuius halitus prunas ardere facit.

^marg.| † Et cunctas oves puerosque. Quod moraliter contigit quando simplices per ignorantiam, et rectorum negligentiam, isti et illi flamma concupiscentie consumuntur.

Numérotation du verset Iob. 1,17

^marg.| .8. Sed et adhuc illo, etc. Exponatur sicut supra.

^marg.| .9. Chaldei fecerunt, etc. quasi dicat tantum habent exercitum quod nullo modo posses recuperare damnum tuum de camelis perditis et pueris occisis.

Numérotation du verset Iob. 1,17
moraliter

^marg.| .9. Chaldei fecerunt tres. Per Chaldeos qui feroces interpretantur, demones significantur. 1. Pet. 5.c. Adversarius vester diabolus tamquam leo rugiens circumit querens quem devoret. Et isti Chaldei faciunt tres turmas, nam aliqui demones specialiter excitant concupiscentiam carnis, aliqui concupiscentiam mundi, aliqui superbiam vite.

^marg.| † Et invaserunt camelos. Per quos significantur homines apti ad portandum onus populi, sed a demonibus auferuntur, quando precipitantur in aliquod vitium per quod inepti redduntur.

^marg.| † Necnon et pueros. Quod moraliter fit quando per superiorum negligentiam hoc contingit.

Numérotation du verset Iob. 1,18

^marg.| {3.29} .1. Adhuc loquebatur ille. Hic ultimo ponitur prolis amissio, que gravior erat precedentibus, cum dicitur.

^marg.| .2. Filiis tuis, etc. In hoc ostendebatur, quod tota proles sua erat ibi congregata.

^marg.| .3. Vescentibus et bibentibus vinum etc. id est occupatis in potationibus et ineptis letitiis secundum intentionem istius nuntiantis, licet aliter esset in re.

Numérotation du verset Iob. 1,18
moraliter

^marg.| {3.29} .2. Filiis tuis, etc. Sicut dictum est, per filios intelliguntur discipuli iam docere potentes, per filias discipuli ad docendum adhuc insufficientes.

Numérotation du verset Iob. 1,19

^marg.| .4. Repente ventus vehemens irruit. quasi dicat ex divina vindicta videtur esse factum, quia ventus tante vehementie non consuevit surgere virtute nature.

^marg.| .5. Que corruens oppressit. quasi dicat non remanet tibi amplius spes de futura {3.30} posteritate ; quod est occasio desolationis magne : quia homines qui non possunt semper vivere, naturaliter desiderant in suis posteris remanere, ut habetur 2. de anima. Cum autem flagellatio Iob a demone fuerit executive facta ; patet quod potest ignem de celo aereo inferius mittere, et ventos turbinis commovere : Tum quia materia corporalis substantiis spiritualibus obedit, quantum ad motum localem : et ideo demones proprie virtuti dimissi, possunt facere ea que causari possunt ex motu locali. Ignis autem aliquando generatur ex forti collisione corporum, et similiter ventus vehemens ex forti motione multarum exhalationum, quas demon congregare potest, et movere : Tum etiam, quia potest propria activa propriis passivis applicare : et sic ignem, et multa alia causare : ad que tamen alias sua virtus naturalis non se extendit.

Numérotation du verset Iob. 1,19
moraliter

^marg.| {3.30} .4. Repente ventus vehemens irruit. Quod moraliter fit quando perversa doctrina diabolo procurante in domum discipline se ingerit, et tunc filii, et filie opprimuntur, quia maiores discipuli, et minores doctrina pestifera corrumpuntur.

Numérotation du verset Iob. 1,20

^marg.| {3.31} .1. Tunc surrexit Iob. Hic consequenter patientia ipsius Iob declaratur. Circa quod sciendum, quod Stoici dixerunt bona exteriora non esse aliqua bona ipsius hominis, cum non sint in ipso : et ideo consequenter dixerunt, quod pro amissione talium in sapiente non poterat tristitia inesse. Peripatetici vero dixerunt quod sunt bona hominis : non tamen principalia, sed, quasi instrumentaliter ad principale bonum hominis, quod est bonum mentis ordinata. et propter hoc sapientem de amissione talium moderate tristari concedebant, ita tamen quod per hoc ratio a sua rectitudine non declinaret. Et hec sententia verior est et catholice doctrine magis consona, secundum quod dicit Aug. de civi. dei, lib. 9.c. 4. Hanc igitur sententiam Iob secutus, tristitiam de amissione dictorum demonstravit, sic tamen moderate ut esset subiecta rationi : et hoc est quod dicitur : Tunc surrexit Iob et scidit vestimenta sua, in signum tristitie. Et notabiliter dicitur : Tunc, s. post mortem filiorum auditam, ut de eis magis quam de rerum amissione videretur doluisse. De amicis enim mortuis non dolere, duri et insensibilis cordis videtur esse : sed virtuosi, maxime spem resurrectionis habentes, hunc dolorem non habent immoderatum, sicut Gentiles spem huiusmodi non habentes, propter quod dicit Apostolus 1. ad Thessalonicen. 4.c. Nolumus vos ignorare de dormientibus, id est, de amicis morientibus, {3.32} ut non contristemini, s. immoderate, sicut et ceteri qui spem non habent, s. Gentiles, statum vite presentis tantummodo attendentes. Sanctus autem Iob fidem et spem resurrectionis habuit, ut patet ex verbis suis infra. Scio quod redemptor meus vivit, et in novissimo die de terra surrecturus sum etc. Et ideo de morte prolis sue tristitiam habuit moderatam cum ratione : et hoc ostendit per signa exteriora, cum dicitur : Tunc surrexit Iob. Surgere enim est signum animi erecti, sicut econtrario, prosterni vel cadere signum est animi a suo statu deiecti.

^marg.| .2. Et scidit vestimenta sua. amovens ornamentum extrinsecum pro morte filiorum suorum, et etiam intrinsecum. ideo subditur.

^marg.| .3. Et tonso capite. Capilli enim ad decorem sunt dati.

^marg.| .4. Corruens in terram adoravit. scilicet deum. Ex quo patet, quod ista prostratio post erectionem precedentem non fuit ex tristitia animum deiiciente, sed magis ex devotione.

Numérotation du verset Iob. 1,20
moraliter

^marg.| {3.31} .6. Tunc surrexit Iob etc. quia bonus doctor vel prelatus ex casu suorum {3.32}

Numérotation du verset Iob. 1,21

^marg.| [LYR25.1.21.1] Et dixit. Iob, ostendens duplici ratione quod ex multiplicatione bonorum temporalium non debet homo nimis elevari, neque ex eorum amissione immoderate turbari. Et accipitur prima ratio ex hominis conditione cum dicitur.

^marg.| [LYR25.1.21.2] Nudus egressus sum. id est carens omnibus bonis temporalibus.

^marg.| [LYR25.1.21.3] Nudus revertar illuc. Non est intelligendum per hoc, quod homo debeat {3.33} iterato matris uterum introire, sed est sensus, quod sicut homo egrediens de utero matris, ingreditur mundum istum nudus, omnibus, sic inde egreditur. Ex quo patet, quod bona temporalia non sunt homini connaturalia, sed magis extrinsecus advenientia, et ideo de eorum adeptione non est immoderate gaudendum, nec de amissione tristandum. Secunda ratio accipitur ex divina liberalitate, per quam homo consequitur bona temporalia, quod notatur cum dicitur.

^marg.| [LYR25.1.21.4] Dominus dedit. qui potest ea concedere ad tempus longum, vel breve, et per consequens absque iniuria quando sibi placet auferre, ideo {3.34} subditur. Dominus abstulit, et subditur.

^marg.| [LYR25.1.21.5] Sit nomen domini benedictum. regratiando domino de concessione bonorum ad tempus preteritum, et quia tenebat Iob, quod ista sub tractio ordinabatur a Deo ad suum meritum, et sic concluditur innocentia Iob cum dicitur.

Numérotation du verset Iob. 1,21
additio

^marg.| {3.33} In primo capitulo ubi dicitur in Postila ^a Et tenebat Iob quod ista subtractio ordinabatur a Deo ad suum meritum. Si Iob teneret antequam per deum fuisset declaratum, quod flagellatio sua ordinabatur ad suum meritum, {3.34} multa que inf. sequuntur non haberent locum, ut pote cum a Deo desiderabat querere causam sue flagellationis. unde dicitur. Indica mihi cur me ita iudices ? et in aliis. unde magis videtur consonum littere, quod Iob ignorabat causam sue flagellationis licet eam crederet a Deo esse, {3.35} donec de hoc fuit a Deo eruditus, ut patebit in locis suis.

^a Cf. LYR25.1.21.5

Numérotation du verset Iob. 1,21
$replica

^prol.| In primo capite ubi Postillator exponit illud verbum Iob : Sit nomen Domini benedictum, dicit, quia Iob tenebat quod subtractio bonorum temporalium a Deo ordinabatur ad suum meritum. Burgensis se opponit dicens Iob illud ignorasse quousque a Deo fuisset sibi declaratum. Sed illud videtur leviter dictum. cum enim tante virtutis fuerit ut a Deo commendaretur quasi non fuerit ei similis in terra : iustus, quo ad effectum : rectus, quo ad intellectum : quomodo putandus {3.36} est illam disiunctivam ignorasse ? Omnis flagellatus flagellatur aut quia reus, aut quia innocens. primum de se negavit : Non peccavi. igitur secundum concessit. hoc autem verum non potest esse nisi ad bonum, scilicet probationem et meritum. Confirmatur : quia in hoc luctamen assumpsit contra amicos suos illud ignorantes. Frustra enim disputando intenderet bonis mala evenire, nisi scivisset illud ad eorum meritum tendere posse. incepit autem hanc disputationem antequam fuisset instructus in loco per Burgensem allegato.

Numérotation du verset Iob. 1,22

^marg.| .3. In omnibus his. idest flagellationibus predictis.

^marg.| .4. Non peccavit Iob labiis suis. Et per consequens magis cavit sibi a peccato in factis, quia facilius est continere a peccato in opere, quam in ore.

^marg.| .5. Neque stultum quid contra deum loquutus est. blasphemando, aut etiam murmurando.

^prol.| discipulorum a virtute non deiicitur, sed ipsorum casum lamentans, deum adorat et veneratur.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Iob. 1), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 16/04/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=25&chapitre=25_1)

Signaler un complément d'information

Notes :

<25. Iob**>

Capitulum 1

<25. Liber Iob*>

Capitulum 1