Capitulum 3
Numérotation du verset
Iob. 3,1
1 Post hec2 aperuit Iob os suum et maledixit diei suo
1
Hic incip. cap. 3
|
2 Post hec]
om.
Δ
|
Numérotation du verset
Iob. 3,2
et locutus est :
Numérotation du verset
Iob. 3,3
Pereat dies
in qua natus sum, et nox in qua dictum est : Conceptus est homo.
Numérotation du verset
Iob. 3,4
Dies ille vertatur in tenebras nec3 requirat eum Deus desuper4. et non5
illustret6 lumine.
3 nec] non Δ
Lyra (differentia) Weber
|
4desuper Δ] + et non sit in recordatione
CorS1
(alibi sic habent [...] sed al<ii> non habent hoc nec est de textu ; Gregorius hebr. anti. non habent) ;
Lyra, De Tractatu
(ET NON SIT IN RECORDATIONE :
hoc non est in Hebreo nec in libris correctis)
|
5 et non Δ] nec
Lyra (differentia)
|
6 illustret Δ] illustretur
CorS1 Lyra (differentia)
|
Numérotation du verset
Iob. 3,5
Obscurent eum tenebre et umbra mortis.
Occupet eum caligo,
et involvatur amaritudine.
Numérotation du verset
Iob. 3,6
Noctem illam tenebrosus turbo possideat.
Non computetur in diebus anni, nec numeretur in mensibus.
Numérotation du verset
Iob. 3,7
Sit nox illa solitaria nec laude digna.
Numérotation du verset
Iob. 3,8
Maledicant ei qui maledicunt diei,
qui parati sunt suscitare Leviathan.
Numérotation du verset
Iob. 3,9
Obtenebrentur
stelle caligine eius. Exspectet lucem et non videat nec ortum surgentis aurore.
Numérotation du verset
Iob. 3,10
Quia non conclusit
ostia ventris qui portavit me, nec abstulit mala ab oculis meis.
Numérotation du verset
Iob. 3,11
Quare non in vulva mortuus sum, egressus ex utero non statim perii ?
Numérotation du verset
Iob. 3,12
Quare7 exceptus genibus ? Cur lactatus uberibus ?
7 Quare] Cur Δ
Numérotation du verset
Iob. 3,13
Nunc
enim dormiens
silerem,
et somno meo requiescerem
Numérotation du verset
Iob. 3,14
cum regibus et consulibus terre qui edificant sibi solitudines,
Numérotation du verset
Iob. 3,15
aut cum principibus qui possident aurum,
et replent domos suas
argento.
Numérotation du verset
Iob. 3,16
Aut sicut abortivum absconditum
non
subsisterem, vel qui concepti
non viderunt lumen8.
8 lumen] lucem Δ
Weber
Numérotation du verset
Iob. 3,17
Ibi
impii cessaverunt
a tumultu,
et ibi requieverunt fessi robore,
Numérotation du verset
Iob. 3,18
et quondam vincti
pariter
sine molestia,
non audierunt
vocem exactoris.
Numérotation du verset
Iob. 3,19
Magnus et parvus9* ibi sunt,
9 magnus et parvus
S W Rusch
]
inv.
Δ
Weber
et servus liber a domino suo.
Numérotation du verset
Iob. 3,20
Quare misero data est10* lux
10 misero - data est Δ Ω
Ed1455 Ed1530 Clementina
]
inv. Rusch Weber
et vita
his qui in amaritudine sunt anime11 ?
11 sunt anime]
inv.
Δ
Weber
Numérotation du verset
Iob. 3,21
Qui exspectant mortem
et non venit,
quasi effodientes thesaurum,
Numérotation du verset
Iob. 3,22
gaudentque vehementer cum invenerint sepulcrum,
Numérotation du verset
Iob. 3,23
viro cuius abscondita est via, et circumdedit eum Deus tenebris ?
Numérotation du verset
Iob. 3,24
Antequam comedam suspiro et quasi inundantes aque sic rugitus meus,
Numérotation du verset
Iob. 3,25
quia timor quem timebam evenit mihi et quod verebar accidit.
Numérotation du verset
Iob. 3,26
Nonne dissimulavi, nonne silui, nonne quievi et venit super me indignatio.
Capitulum 3
Numérotation du verset
Iob. 3,1
marg.|
{3.43} .1.
Post hec.
Postquam descripta est sancti Iob flagellatio, hic consequenter ex hoc oritur disputatio. Circa quam primo ponitur propositio ipsius Iob querulosa, secundo amicorum eius obiectio {3.
44
}calumniosa 4.c. Circa intellectum huius c. varie dixerunt do. Sanctus Gre. 4. mo. di. quod verba ipsius Iob in hoc c. quibus maledicit principio vite sue, et eius continuationi, non possunt ad litteram intelligi. Primo quia verba eius videntur omnino esse verba hominis non solum impatientis, sed etiam desperantis, oportet autem dicere, quod Iob non cecidit a virtute patientie. Tum quia post ultimam{3.45}
flagellationem uxore sua provocante eum ad impatientiam, eam corripuit, ut debuit, et de patientia admonuit, ut patet cap. precedenti. Tum quia inferius ultimo capite dominus loquens ad Eliphaz Themanitem dixit : Iratus est furor meus in te, et in duos amicos tuos, quoniam non estis locuti coram me rectum, sicut servus meus Iob. Secundo, quia si verba sancti Iob accipiantur ad litteram, continent impossibilia, et irrationabilia, dicendo. Pereat dies in qua natus sum : quia dies illa preterierat, nec redire poterat, et ideo ei maledicere videtur omnino irrationabile, et quod subditur infr. Dies ille vertatur in tenebras, erat omnino impossibile, et ideo quod Iob sanctus, et sapiens hoc intelligeret ad litteram non videtur convenienter esse dictum, propter que, et consimilia dicit, quod beatus Iob loquebatur enigmatice seu parabolice, propter quod mystice exponitur totum istud capitulum. Thomas autem de Aquino his non obstantibus exponit ad litteram. Ad cuius intellectum sciendum, quod aliquid est aliquando tristabile, et odiosum secundum se acceptum, quod tamen est acceptabile ad finem relatum, sicut potio amara, ut sic, est horrida, relata tamen ad consecutionem sanitatis est valde accepta, unde dicit Peta. Ut corpus redimas, ferrum patieris, et ignes, sensitive vero partis non est aliquid ad finem referre, sed solius rationis, et ideo si aliquis de potione amara loqueretur, secundum dispositionem sensitive partis, diceret eam esse malam, si autem secundum dispositionem rationis eam ad sanitatem referret, diceret eam esse bonam. Licet autem esse, et vivere secundum se sit delectabile, si tamen sit subiectum multis miseriis, et tristitiis, efficitur tristabile, et odiosum, inquantum quod aliqui propter hoc se interimunt, quamvis erronee. Beatus igitur Iob volens simpliciter enuntiare dispositionem sensitive partis miserias in quibus erat abhorrescentis, maledixit principio vite sue, et eius continuationi, quamvis secundum rationem per virtutem patientie illas miserias acceptaret propter consecutionem premii vite future, sicut et salvator noster Mt. 26.d. dicit Tristis est anima mea usque ad mortem. Et ibidem. Transeat a me calix iste. exprimens dispositionem sensitive partis, passionem imminentem horrescentis, ad declarandum in se veritatem humane nature passibilis, qui tamen passionem illam per rationem acceptabat, et per hoc patet ad dicta Gregorii, videlicet quod verba Iob non erant impatientis hominis, et blasphemi, sicut nec verba Christi erant verba hominis per tristitiam a culmine virtutis in aliquo inclinati. Similiter non erant irrationabilia, ut patebit infra.
marg.|
Licet autem hoc sit subtiliter, et gratiose dictum, tamen occurrit unum dubium, quia amici Iob cum essent sapientes, et viri litterati numquam contradixissent Iob hoc modo loquenti, cum scirent passiones tristabiles esse simpliciter sensitive partis, et ideo secundum hoc dictum tota eorum disputatio contra Iob procedit in equivoco, cum nitantur ostendere Iob ex impatientia maledicum, et blasphemum, tanquam loquentem ex erronea ratione, que tamen disputatio protrahitur usque ad 22.c. exclusive, ubi incipit Heliu disputare, de cuius disputatione dicetur tunc qualiter differt a precedenti. Quod autem tres viri sapientes, ita diu disputarent pro nihilo, quia in equivoco non videtur, et similiter, quod Iob sapiens, et sanctus, ita diu tenuisset eos in verbis ad propositum non{3.46} spectantibus quin aperuisset eis intentionem suam, ut si tacerent, vel ad propositum arguerent, absurdum rationi videtur. Propter quod salvo meliori iudicio videtur mihi, quod aliter potest dici. Ad cuius intellectum sciendum, quod disputans contra aliquem seu aliquos frequenter arguit. aut aliquid dicit procedens ex concessis ab eis ad aliquid contra eos concludendum. Amici autem Iob licet convenirent cum eo in hoc, quod actus humani reguntur divina providentia, ut dictum est, tamen dissentiebant in hoc, quod punitionem peccatorum, et remunerationem bonorum in futura vita negabant. Ad hoc autem sequitur, quod homini existenti in multis, et magnis miseriis, de quibus non apparet liberatio in via humana possibilis, vita sua talibus miseriis subiecta sit ei odibilis, et onerosa, si de toleratione talium nulla premiatio in futurum est expectanda, et per consequens illa, per que venit ad istas miserias sunt ei odiosa, scilicet conceptio, nativitas, et educatio, in tali vero statu erat Iob, ut patet ex predictis, et ideo ex sententia erronea amicorum suorum, quam noverat, concludit vitam suam sibi odibilem, et one rosam, et per consequens suam conceptionem nativitatem, et educationem, ducendo eos ad inconveniens, eo quod istud habebant pro inconvenienti, quia tenebant omnia bona remuneranda tantum in vita presenti, et ideo dicebant ulterius quasi Iob respondendo, quod si homo vere peniteat, et ad Deum convertatur a miseriis sibi inflictis propter culpam suam quantacumque sit, a Deo liberatur, et ad floridum statum in victoria maioris prosperitatis reducitur, quod dictum Iob destruit per hoc, quod aliqui iniusti frequenter in hac vita fruuntur prosperitate usque ad horam mortis sue. Et similiter aliqui iusti affliguntur miseriis usque ad horam mortis sue, et sic concludit Iob, quod eorum tolerantia remuneranda est in alia vita, et ista patebunt ex decursu huius libri. Et sic patet, quod disputatio Iob cum amicis suis non procedit in equivoco, quia directe intendit destruere, quod illi intendunt astruere. Similiter patet, quod secundum hunc modum dicendi Iob non potest de impatientia seu blasphemia notari, quia dicta in hoc c. et consimilia in sequentibus non profert ex sua sententia, sed magis tanquam ex errore amicorum suorum deducta, sicut nec Paulus apostolus potest notari de infidelitate 1. Cor. 15.b. ex eo, quod ex errore negantium resurrectionem sic deducit. Si resurrectio mortuorum non est, nec Christus resurrexit, si autem Christus non resurrexit, inanis est predicatio, et fides nostra.
marg.|
His igitur premissis presens capitulum in duas partes dividitur, quia primo Iob vite sue detestatur inchoationem, secundo eiusdem continuationem, ibi. Quare misero. Prima in duas, quia primo maledicit tempus inchoationis vite sue, secundo ipsius inchoationi, ibi : Quare non in vulva. Prima adhuc in duas, quia primo maledicit dicto tempori in generali, secundo in speciali, ibi. Dies ille. Circa primum dicitur. Post hec. idest post septem dies in quibus amici sui cum eo resederant lugentes.
Numérotation du verset
Iob. 3,1
defensio
defensio
Numérotation du verset
Iob. 3,ad litteram
marg.|
.1.
Aperuit Iob os suum.
Ad dicendum, que sequuntur. Ex quo patet, quod non locutus fuit ex impetu passionis, quia statim a principio in verba sequentia prorupisset, sed magis ex deliberatione rationis.
marg.|
.2.
Et maledixit diei suo.
Per modum, qui sequitur.
marg.|
{3.47} .1.
Pereat dies.
Non est per hoc intelligendum, quod optaret diem preteritum redire, et sic postea perire, quod est impossibile, et irrationabile, ut arguit beatus Greg. sed loquitur de preterito per modum futuri, ad modum dolentis de aliquo preterito, ut sit sensus : Pereat dies. idest utinam dies nativitatis mee numquam fuisset si possibile esset, ut sic non fuissem natus. Et eodem modo exponendum est, quod subditur : Et nox in qua dictum est : conceptus est homo.
Numérotation du verset
Iob. 3,4
marg.|
{3.48} .2.
Dies illa.
Hic maledicit dicto tempori in speciali, et primo dici, secundo nocti, ibi. Noctem illam. Circa primum dicitur. Dies illa vertatur in tenebras. quod potest fieri pluribus causis concurrentibus. Una est ex eclipsi solis, sicut fuit in passione Christi, et hec tangitur ibi. Dies illa vertatur in tenebras. propter quod subditur.
marg.|
.3.
Non requirat.
Idest non instituat eum celebrem, sicut instituit de die sabbathi propter beneficium creationis.
Numérotation du verset
Iob. 3,4
ad litteram
ad litteram
marg.|
{LYR25.3.4L1}
<Et non sit in recordatione,
hoc non est in Hebreo, nec in libris correctis, sed immediate subditur.
Numérotation du verset
Iob. 3,4
differentia
differentia
marg.|
{LYR25.3.4T1}
<desuper>
Et
1
non sit in recordatione.
Hoc non est in hebreo nec in libris correctis. Sed post illud :
non requirat eum Deus desuper
sequitur immediate :
Nec illustretur lumine.
A
A
¶Codd. :
Nicolaus de Lyra,
Tractatus de differentia
ab
hebrea
veritate,
Ed1507,
f.
55va
. {MM2024}
1 Et] Incipit liber Iob. Tertio capitulo. a.
praem. Ed
Numérotation du verset
Iob. 3,4b
ad litteram
ad litteram
marg.|
{LYR25.3.4L2}
{3.49} .1.
Non illustretur.
Et refertur ad eclipsim solis predictam, in cuius hora licet dies obscuretur, tamen satis cito ad lucem pristinam revertitur, et hoc excludit dicens. Non illustretur. Et est sensus, utinam dicta eclipsis durasset per totam diem mee nativitatis.
Numérotation du verset
Iob. 3,5
marg.|
{LYR25.3.5L1} .2.
Obscurent eum tenebre.
Hic tangitur alia causa obscurationis diei, scilicet quando nubes obscure simul concurrunt cum eclipsi, et hoc tangitur cum dicitur. Obscurent eum tenebre. idest utinam cum eclipsi solis concurrissent nubes obscure.
marg.|
{LYR25.3.5L2} .3.
Et umbra mortis.
Idest, quod tanta fuisset obscuritas orta, quod homines pre horrore timuissent sibi de morte.
marg.|
.4.
Occupet eum caligo.
Idest utinam cum obscuritate nubium in celo aereo fuisset nebula circa terram, que proprie caligo dicitur ad maiorem dicti diei horrorem.
marg.|
{3.50} .5.
Et involvatur amaritudine.
Idest utinam die illa fuissent homines generaliter sine gaudio, et amaritudine occupati. Omnia autem predicta dixit Iob de die sue nativitatis, per hoc designans, ut horror exterior temporis signum fuisset mali, quod sibi accidit, eo quod per nativitatem venit ad vitam subiectam tantis ac talibus miseriis. Et eodem modo intelligendum est de his, que sequuntur quantum ad noctem sue conceptionis.
marg.|
.6.
Noctem illam tenebrosus turbo possideat.
Hic consequenter maledicit nocti sue conceptionis in speciali. Est autem nox horribilis de se, sed multo horribilior est quando supervenit ventus procellosus, et aer caliginosus, quod notatur cum dicitur. Noctem illam tenebrosus turbo possideat, idest utinam sic fuisset horribilis, ut fuisset signum correspondens meis miseriis.
marg.|
.7.
Non computetur in diebus.
Id est non sit in recordatione aliqua laudabili.
Numérotation du verset
Iob. 3,7
marg.|
{3.51} .1.
Sit nox illa solitaria.
Idest utinam sic fuisset horribilis, ut homines non possent congregari in aliquibus festis seu conviviis.
marg.|
.2.
Nec laude digna.
Ita quod nihil laudabile factum fuisset in ea.
Numérotation du verset
Iob. 3,8
marg.|
{LYR25.3.8L1} .3.
Maledicant ei,
etc.
Leviathan.
Hoc Thomas exponit dupliciter. Uno modo, quod per Leviathan intelligitur piscis magnus, qui alio nomine vocatur cetus, quem propter sui magnitudinem piscatores non audent invadere de die, ut dicit, sed de nocte tantum, et ideo quando intendunt eius captioni si superveniat dies, maledicunt ei, et sic suscitare Leviathan est eum invadere. Alio modo, ut per Leviathan intelligatur diabolus, quem suscitare habent mali homines ei obedientes, et isti odiunt lucem diei, secundum quod dicitur 3. Io. c. Omnis, qui male agit odit lucem.
marg.|
{LYR25.3.8L2} Sed prima expositio non videtur vera, quia audivi ab illis, qui noverunt captionem illius piscis dicentibus, quod numquam invaditur de nocte, sed magis in clara die, ita quod piscatores a longe possint contra eum tela directe proiicere, quia si appropinquarent, essent in periculo submersionis ex motu illius piscis, mare notabiliter perturbantis.
marg.|
{LYR25.3.8L3} Secunda vero expositio videtur mystica, et ideo pono aliam litteralem, quam ponunt Hebrei dicentes, quod hec est vera littera. Maledicant illi, qui maledicunt diei, expectantes orbari de societate sua, tales autem sunt homines tantis miseriis oppressi, quod de vita sua sunt attediati, et sic per mortem expectant a societate sua separari, idest ab uxoribus suis, vel a communi societate hominum.
Numérotation du verset
Iob. 3,8§tractatus
marg.|
{LYR25.3.8T} Item b.
Qui parati sunt suscitare Leviathan
id est demonem quem suscitare parati sunt homines mali obedientes ei. Et isti odiunt lucem diei, Ioannis 3 : « Omnis qui male agit odit lucem ». Hebrei
expectantes
id est desiderantes orbari societate sua et tales sunt homines tantis miseriis pressi quod desiderant subtrahi de societate viventium per mortem. a
a
¶Codd. :
Nicolaus de Lyra,
Tractatus de differentia
ab hebrea veritate, Ed1507, f.
55vb
.
{MM2023}
Numérotation du verset
Iob. 3,8
defensio
defensio
Numérotation du verset
Iob. 3,9
marg.|
{LYR25.3.9L1} {3.52} .4.
Obtenebrentur stelle caligine eius.
Idest utinam fuisset tam obscura, quod non apparuisset aliqua stella.
marg.|
.5.
Expectet lucem.
Idest utinam fuisset talis, quod homines pre horrore illius desiderassent lucem diei, nec tamen videretur ab eis, nec etiam signum aurore surgentis, que precedit lucem solis, rationem autem predicte maledictionis subdit, dicens.
marg.|
.6.
Quia non conclusit ostia ventris, qui portavit
etc. Ita quod non potuissem exire de utero.
marg.|
.7.
Nec abstulit mala ab oculis meis.
Idest, quia non liberavit me a presentibus miseriis quas patior, quod fecisset si ostia ventris matris mee clausisset, ita quod natus non fuissem. Sciendum autem, quod ea, que predicta sunt de maledictione diei nativitatis Iob, et noctis sue conceptionis, dicta sunt referenda ad illum diem, vel illam noctem numero, in quibus fuit conceptus, et natus, et sic loquitur Iob de preterito per modum futuri, ut supra dictum est. Possent etiam aliter exponi referendo ad identitatem diei, et noctis, non numeralem, sed secundum anni revolutionem. Sicut dies nativitatis Christi dicitur, quolibet anno reverti, et secundum hoc verba Iob sunt accipienda de futuro, sicut exprimuntur per modum futuri, et tunc est sensus, quod utinam illa nox et illa dies in revolutione anni in quibus Iob fuit conceptus, et natus, essent de cetero sic horribiles, quod essent signum rememorativum miserie Iob precedentis, et exponatur, sicut prius, nisi quod modus loquendi mutetur de preterito ad futurum.
Numérotation du verset
Iob. 3,ad litteram
marg.|
{3.53} .1.
Quare non in vulva mortuus sum.
Hic consequenter Iob detestatur vite sue inchoationem, que est per nativitatem. Impeditur autem nativitas dupliciter. Uno modo, quia fetus moritur post animationem. Alio modo ante. Et primo prosequitur primum modum, secundo secundum ibi : Aut sicut abortivum. Circa primum dicit. Quare non in vulva mortuus sum ? scilicet ante nativitatem, et post animationem, quia nullus moritur, nisi habens vitam.
marg.|
.2.
Egressus ex utero non statim perii ?
Idest utinam saltem post nativitatem periissem, ita quod nec fuissem receptus super genua nutricis nec lacte eius alitus. Et subdit causam dicens.
marg.|
.3.
Nunc enim dormiens silerem.
Dormitionem enim vocat mortem propter spem resurrectionis, et hoc modo frequenter loquitur scriptura. {3.54} Silentium autem vocat quietem a planctu miseriarum huius vite.
marg.|
.4.
Et somno meo requiescerem.
Liberatus a miseriis quas nunc patior.
marg.|
.5.
Cum regibus, et consulibus terre.
scilicet defunctis, factus eis equalis, quia post mortem non remanent dignitates iste.
Numérotation du verset
Iob. 3,14
marg.|
.6.
Qui edificant sibi solitudines.
Secundum proprietatem Hebraici sermonis, non accipitur hic solitudo prout importat domum solitariam, sicut exponit Thomas dicens, quod per hoc intelliguntur edificia solitaria ad delicias regum facta, sed magis solitudo hic accipitur prout significat edificia destructa, ut civitates, et castra, que reges, et magnates aliquando reedificant maiora, et fortiora, quam ante, ut in futurum ipsi habeantur in memoria, et sic ordinantur ad bonum honorabile.
Numérotation du verset
Iob. 3,14
differentia
differentia
marg.|
{LYR25.3.14T} Item d.
Qui edificant sibi solitudines
secundum proprietatem hebraici sermonis non dicuntur hic solitudines edificia solitaria extra tumultum civitatum existentia que reges et potentes edificant ad sui recreationem et sic ordinantur ad bonum deletabile prout exponit sanctus Thomas de Aquino sed dicuntur hic solitudines civitates et castra destructa que reges et potentes aliquando reedificant maiora et fortiora quam ante ad faciendum sibi nomen et sic ordinantur ad bonum honorabile. B
Numérotation du verset
Iob. 3,15
marg.|
{3.55} .1.
Aut cum principibus, qui possident aurum.
Id est cum illis qui in presenti vita magis studuerunt ad bonum utile.
marg.|
.2.
Aut sicut abortivum.
Hic prosequitur secundum modum quo impeditur nativitas, scilicet ante animationem, quando sic perit fetus, et tunc dicitur abortivum. unde subditur.
marg.|
.3.
Non subsisterem.
Defuncti enim tantum subsistunt in anima rationali remanente, et ideo abortivum in nullo subsistit.
marg.|
.4.
Vel qui concepti,
etc. Id est mortui post animationem, tamen {3.56} ante nativitatem, et sic non viderunt lucem huius vite, et in hoc Iob revertitur ad modum precedentem.
marg.|
.5.
Ibi impii cessaverunt a tumultu.
Idest a calumniis, quibus homines molestabant in vita presenti.
marg.|
.6.
Et ibi,
etc. Idest homines bellicosi, qui bellando frequenter fatigantur, ibi quiescunt a talibus.
marg.|
.7.
Et quondam vincti.
scilicet a bellatoribus dictis.
marg.|
.8.
Pariter.
Supple sunt ibi cum illis, qui eos vinxerant.
marg.|
.9.
Qui non audierunt.
Talia enim ibi non habent locum.
Numérotation du verset
Iob. 3,19
marg.|
{3.57} .1.
Parvus et magnus.
scilicet equales, quia parvitas, et magnitudo distinguuntur secundum prosperitates, et adversitates huius vite, quibus per mortem sublatis remanent homines equales, et ideo subditur.
marg.|
.2.
Et servus liber a domino.
Quia per mortem solvitur talis subiectio.
marg.|
.3.
Quare,
etc. Hic consequenter Iob lamentatur vite sue continuationem, et primo facit hoc generaliter respectu omnium miserorum, secundo specialiter applicat ad seipsum, ibi. Antequam comedam. Circa primum dicitur. Quare misero. id est homini adversitatibus afflicto.
marg.|
.4.
Data est.
Ita quod per nativitatem venit ad huius mundi lucem.
marg.|
.5.
Et vita.
Idest vite continuatio. quasi dicat pro nihilo.
marg.|
.6.
Qui expectant.
Cum desiderio, ut sint liberati a miseriis in quibus sunt.
marg.|
.7.
Et non venit.
Secundum eorum desiderium, licet finaliter veniat {3.58} cum sint mortales.
marg.|
.8.
Quasi effodientes thesaurum
etc. Id est sicut effodientes thesaurum, expectant cum desiderio eius inventionem, ita isti mortem, ideo subditur.
marg.|
.9.
Gaudentque vehementer cum invenerint sepulchrum
etc. Idest cum veniunt ad talem statum, quod sunt certi de sepultura sua propinqua. Aliter etiam exponitur dicendo, quod antiquitus in sepulchris magnorum reponebantur aliqua pretiosa, et abscondebantur in terra, et sic homines volentes illa rapere effodiebant terram, et sic gaudebant quando sepulchrum inveniebant propter ea, que erant ibi reposita. Prima tamen expositio magis concordat littere.
marg.|
.10.
Viro cuius abscondita est.
Supple quare data est lux, et vita, et talis est, qui in presenti vita oppressus est miseria, quia nescit quo ibit de loco presentis miserie, eo quod ne scit homo utrum odio, vel amore dignus sit, ut dicitur Eccle. 9.a. ideo subditur.
Numérotation du verset
Iob. 3,ad litteram
marg.|
{3.59} .1.
Et circundedit,
scilicet ignorantie respectu futurorum.
marg.|
.2.
Antequam comedam.
Hic Iob predicta applicat ad seipsum di. .3.
Antequam comedam suspiro.
pre angustiis quas sustineo, et non suspiro leviter, sed graviter pre angustia nimia, ideo subditur.
marg.|
.4.
Et quasi inundantes aque.
que facit magnum tumultum.
marg.|
.5.
Sic rugitus,
etc. Qui est signum magni doloris, cuius causa subditur.
marg.|
.6.
Quia timor quem timebam evenit mihi.
Homo enim sapiens in prosperitate existens timet de futura adversitate fortune, et sic timuit Iob tempore prosperitatis sue, et in hoc notat magnitudinem sui damni.
marg.|
{3.60} .7.
Et quod verebar accidit.
Verecundia est timor ingloriationis, et in hoc ostendit Iob magnitudinem deiectionis a statu sui honoris, et quia posset aliquis dicere ipsi Iob, quod merito hoc patiebatur propter peccata sua preterita, sicut sentiebant eius amici, ideo hoc removet dicens. .8.
Nonne dissimulavi ?
s. iniurias mihi factas ab aliis non vindicando.
marg.|
.9.
Nonne silui ?
opprobria pro opprobriis non respondendo.
marg.|
.10.
Nonne quievi ?
alios non molestando, quasi diceret sic.
marg.|
.11.
Et venit super me indignatio.
id est miseria a Deo inflicta, quod est signum sue indignationis, cum tamen essem innocens, ut patet ex supradictis.
Numérotation du verset
Iob. 3,moraliter
marg.|
{3.43} † .1.
Post hec,
etc. Secundum sententiam Gregorii Iob tenet hic {3.44}typum hominis in peccatum mortale lapsi, qui percussus est in mente, sicut Iob fuit in corpore. Ad cuius intellectum sciendum, {3.45} quod homo aliquando accipitur in scriptura qualis factus est secundum naturam, et sic dicitur Gn. 1. Faciamus hominem ad imaginem, et similitudinem nostram. Aliquando vero accipitur {3.46} qualis efficitur per culpam, et sic dicitur 1. Cor. 3. cum zelus, et contentio sit in vobis, nonne carnales ostis, et secundum hominem ambulatis ? Homo igitur sic acceptus concipitur in peccati consensu, et nascitur in actu, et cum vere penitet, dicit.
Numérotation du verset
Iob. 3,moraliter
marg.|
{3.47} .1.
Pereat dies.
Idest talis conceptus, et talis nativitatis pereant, quod fit quando peccatum remittitur per peccantis penitentiam, et misericordiam divinam.
marg.|
.2.
Dies illa vertatur.
Idest delectatio, que fuit in actu culpe, vertatur in merorem penitentie.
marg.|
{3.48} .3.
Non requirat eum Deus.
scilicet ad puniendum in finali iudicio, nec sit in recordatione coram iudice summo, nec illustretur lumine, idest non manifestetur ad meam confusionem illustratione adventus iudicis, sed potius abscondatur velamine remissionis, Ps. 31.a. Beati quorum remisse sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata.
Numérotation du verset
Iob. 3,moraliter
marg.|
{3.49} .2.
Obscurent eum.
Per hoc intelligitur consideratio pene gehennalis, que consideratio licet sit horrida, respectu tamen experientie non est, nisi umbra, diem igitur prave delectationis obscurant tenebre, et umbra mortis, quando repellitur per considerationem pene gehennalis.
marg.|
.4.
Occupet eum caligo.
Id est perturbatio mentis de peccato perpetrato.
marg.|
.5.
Et involvatur amaritudine.
scilicet perfecte penitentie. Et quia non solum lamentandum est pro peccati actu, sed etiam pro interiori {3.50} consensu, ideo subditur.
marg.|
.6.
Noctem illam tenebrosus turbo,
etc. Id est indignatio spiritus contra malum sic consensum retineat, quod ad actum exterius non procedat.
marg.|
.7.
Non computetur in diebus anni.
Placabilis domino, de quo dicit Is. 61.a. Spiritus domini super me, etc. Sequitur : Ut predicarem captivis indulgentiam, et clausis apertionem, et predicarem annum placabilem domino, idest temporis gratie. Per dies, et menses anni gratie, intelliguntur virtutes, et actus earum, de quibus expectatur remuneratio divina, et orandum est, quod tunc non recordentur peccata, ne ex eis obfuscentur bona.
Numérotation du verset
Iob. 3,moraliter
marg.|
{3.51} † .1.
Sit nox illa solitaria.
Idest non addatur alius consensus malus ad primum.
marg.|
.2.
Nec laude digna.
Quia de peccato non est gloriandum : propter quod contra sic gloriantes dicitur Is. 3.b. Peccatum suum quasi Sodoma predicaverunt. Nec aliquis de peccato debet laudari. Et contra sic laudantes dicitur Ps. 9.d.
marg.|
Laudatur peccator, in desideriis anime sue, et iniquus benedicitur.
marg.|
.3.
Maledicant ei,
etc. Isti vere penitentes, qui detestantur noctem consensus, et diem actus peccati, et sic rebellant diabolo cui erant{3.52} subiecti, qui per Leviathan significatur, et sic ad pugnam contra eos excitatur, ut iterum sibi subiiciantur. Greg. excitatur in provocatione certaminis cum amittit ius perverse dominationis.
marg.|
.4.
Obtenebrentur stelle caligine eius.
Quod fit cum ex malorum nostrorum cogitatione bona nostra exterius lucentia obscurari videntur et per hoc ab elatione reprimitur, quod est bonum.
marg.|
.5.
Expectet lucem, et non videat.
Id est talis consensus malus ad opus exterius visibile non procedat.
marg.|
.6.
Quia non conclusit ostia ventris.
Id est concupiscentie, que parit malum consensum, et consensus factum.
marg.|
.7.
Nec abstulit mala.
Id est multiplicavit ipsa.
Numérotation du verset
Iob. 3,moraliter
marg.|
{3.53} † .1.
Quare non in vulva mortuus sum.
In vulva namque peccatum moritur, quando consensus malus ante factum per penitentiam diluitur.
marg.|
.2.
Quare egressus de utero non statim perii.
Idest statim post factum malum non penitui.
marg.|
†
Cur exceptus genibus.
Idest in consuetudine peccati nutritus.
marg.|
†
Cur lactatus uberibus ?
De malo in peius verbis malis attractus : {3.54} Prv. j.b. Fili mi, si te lactaverint peccatores, ne acquiescas eis.
marg.|
.3.
Nunc enim dormiens silerem.
Id est essem in pace conscientie, si non essent in me predicti gradus culpe.
marg.|
.4.
Et somno.
scilicet contemplationis divine.
marg.|
.5.
Requiescerem cum regibus, et consulibus terre.
Id est cum viris contemplativis, qui reges sunt, per subiectionem motuum carnis, et consules, dando fidelibus consilia salutis.
marg.|
.6.
Qui edificant sibi solitudines.
Nam contemplativi libenter sunt solitarii.
Numérotation du verset
Iob. 3,moraliter
marg.|
{3.55} .1.
Aut cum principibus, qui possident aurum,
etc. Idest cum bonis doctoribus, qui possident aurum sapientie, et argentum eloquentie pure.
marg.|
.2.
Aut sicut abortivum.
Abortivum vero dicitur, ortum non recto tempore. Tempus vero non rectum, fuit tempus nature lapse, in quo omnis caro corrupit viam suam, ut habetur Gn. 6.b. Propter quod diluvium inundavit, et post diluvium paucis exceptis omnis populus ad idololatriam declinavit : Igitur sancti illo tempore nati dicuntur ab ortivi, quibus desiderabat Iob assimilari, quia descendentes ad limbum erant de sua futura beatitudine securi.
marg.|
{3.56} .4.
Vel qui concepti non viderunt lumen.
Per istos intelliguntur sancti tempore legis Mosaice nati, qui tamen non viderunt Christum lucem mundi, cum istis similiter querebat in limbo quiescere predicta ratione.
marg.|
.5.
Ibi impii cessaverunt a tumultu.
Idest demones, qui molestare non poterant sanctos patres.
marg.|
.6.
Et ibi requieverunt
etc. Idest fortes in tentationibus, sic quod non vincebantur, tamen fatigabantur, sicut dicit Philosophus 7. Ethicorum de continente.
marg.|
.7.
Et quondam vincti
etc. scilicet sunt in limbo, sicut tempore Iob erat sanctus Ioseph, et ei similes.
marg.|
.9.
Non audierunt vocem exactoris
etc. Idest demonis, qui dicitur exactor Luc. 12.g. Et iudex tradat te exactori.
Numérotation du verset
Iob. 3,moraliter
marg.|
{3.57} .1.
Parvus,
etc. Idest puer, et adultus morientes tamen in gratia.
marg.|
.2.
Et servus, et liber.
Nam sicut dicit Amb. apud dominum bona servitus, et bona libertas equa lance appenduntur.
marg.|
.3.
Quare misero
etc. Sicut lugenda est conceptio secundum culpam, et nativitas, sic et huius vite, que potius mortis est continuitas, ideo dicitur. Quare misero etc. quasi dicat sicut bonum ei fuisset non peccasse, sic et in peccato non vivere, ideo subditur.
marg.|
.6.
Qui expectant mortem,
etc. Quia mori peccato debet esse in desiderio {3.58} Rom. 6.b. Existimate vos mortuos quidem esse peccato, viventes autem Deo in Christo.
marg.|
.7.
Et non venit.
Aliqui namque desiderant peccato mori, et non moriuntur, nam ex consuetudine peccandi ab hac morte retardantur.
marg.|
.8.
Quasi effodientes
etc. scilicet divine gratie, qui invenitur per hoc quod non moritur culpe, ideo subditur.
marg.|
.9.
Gaudentque vehementer cum invenerint sepulchrum
etc. De qua sepultura dicitur Rom. 6.a. Sepulti sumus cum illo per baptismum in mortem.
marg.|
.10. Viro, cuius abscondita est via, etc. Eundi ad patriam.
Numérotation du verset
Iob. 3,moraliter
marg.|
{3.59} .1.
Et circundedit,
etc.
Deus tenebris,
scilicet ignorantie contractis ex peccati consuetudine.
marg.|
.2.
Antequam comedam.
id est delectationem peccati percipiam.
marg.|
.3.
Suspiro.
Synderesi remurmurante peccato.
marg.|
.4.
Et quasi inundantes aque sic rugitus.
Is. 57. Cor impii quasi mare fervens, quod quiescere non potest.
marg.|
{3.60} .6.
Quia timor quem timebam.
de peccati continuatione.
marg.|
.7.
Evenit mihi.
propter consuetudinem, que vix potest dimitti.
marg.|
.8.
Nonne dissimulavi.
propter hoc a peccatis emundari ?
marg.|
.9.
Nonne silui.
retardando peccata confiteri.
marg.|
.10.
Nonne quievi.
manendo nimis in lecto peccati.
marg.|
.11.
Et venit super me indignatio,
scilicet Dei, sic debet peccator pro peccatis suis dolere, et lamentari.
Numérotation du verset
Iob. 3,$$additio 1
marg.|
{3.59} In capitulo 3. ubi dicitur in postilla. Thomas autem de Aquino dicit. His non obstantibus. Expositio S. Thome in hoc loco videtur rationabilis, non obstantibus his que contra eum postillator obiicit, quod sic patet, nam Iob et amici eius ut dictum est in prima additione, disputabant principaliter circa hoc quod Iob dicebat se esse flagellatum sine culpa, amici vero asserebant ipsum esse flagellatum in penam sue culpe, et suorum, ut patet manifeste in toto processu huius disputationis, et sic patet quod eorum disputatio non erat in equivoco, ut postillator dicit, sed de directo sibi invicem contradicebant. Alia autem que in hac disputatione intervenerunt, {3.60} ut pote quod Iob tenebat quod in alia vita finaliter puniebantur iniusti, et iusti premiabantur, quod tamen negabatur ab adversariis, non erat de principaliter intentis in disputatione, sed de secundario supervenientibus, unde inf. Iob 22.a. quando cessavit disputatio trium amicorum, dicit sic Omiserunt autem tres viri isti respondere Iob, eo quod iustus sibi videretur, id est quod non poterant ipsum convincere de iniustitia sua, ex quo patet quod hec erat principalis materia disputationis, scilicet utrum Iob fuisset iustus tempore sue flagellationis, vel non. Et ideo quia Iob exprimens vitam suam esse odibilem, secundum partem sensitivam, prout S. Thomas ponit interposuit quedam in hoc c. in quo primordium{3.61} disputationis consistit, quibus videbatur Iob asserere se esse iustum, et sine causa, vel culpa flagellatum, ideo adversarii contra hoc principaliter se opposuerunt, non curantes utrum secundum sensitivam partem loqueretur, vel alias, sed solum iustitiam suam impugnantes, et ex hoc approbantes punitionem suam, et sic manifestum est quod non disputabant in equivocum, nec Iob eos detinuit in verbis ad propositum non spectantibus, sed Iob principaliter asserebat se esse iustum, adversarii vero hoc semper contradicebant, et circa hoc principaliter versabatur utriusque partis intentio.
marg.|
Quia autem post. dicit quod Iob in hoc c. ex sententia erronea amicorum suorum quam noverat, concludit vitam sibi odibilem, et onerosam, et per consequens suam conceptionem, nativitatem, et educationem, ducendo eos ad inconveniens, etc. prout in post. videtur irrationabiliter dictum. Tum quia quando hoc capitulum proposuit. nihil legitur audivisse ab amicis ut patet manifeste. Nam ipse fuit primus loquens de hac materia, nec debuisset eis imponere quod aliquod erroneum credidissent, ex quo non habebat de hoc certam notitiam. Tum quia si hoc modo loqueretur, scilicet ex aliorum positione, ut eos duceret ad inconveniens, ut postillator dicit, debuisset interponere aliquam dictionem que significaret, quod hoc loquebatur ex aliorum positione, non ex sua, sicut Apostolus in illa autoritate, quam allegat post. 1. Cor. 15.b. Non fuit locutus simpliciter, sed conditionaliter dicens. Si resurrectio mortuorum non est, ergo nec Christus resurrexit. ubi manifeste ostendit se non loqui simpliciter, sed conditionaliter, secundum eos qui resurrectionem negabant, quod Iob in hoc loco non fecit, sed simpliciter loquitur tanquam ex sua propria opinione prout S. Thomas in sua expositione dicit.
marg.|
Sed ulterius circa hoc videtur querendum, qua ratione Iob, tam particulariter maledixit diem nativitatis sue, ac noctem conceptionis, similiter et stellas, et huiusmodi, suffecisset enim ostendere suam tristitiam, et dolorem simpliciter, sicut Christus dixit. Tristis est anima mea usque ad mortem. Mt. 26.d. vel saltem, sicut David 2Rg. 1.d. similiter maledixit montibus dicens. Montes Gelbe, nec ros, nec pluvia super vos. in quo satis ostendebatur, quod illa que contigerunt in illis montibus, erant valde infortunia. Ieremias etiam qui propter veritatem quam ex parte Dei populo denuntiabat, fuit multipliciter afflictus intantum etiam quod ostendebat se maluisse numquam fuisse natum, unde maledicebat virum, qui patri suo denuntiaverat nativitatem suam, tanquam illum qui mala nova denuntiabat, ut habetur Ier. 20.d. Numquam tamen ad tanta, et tam particularia descendebat in maledicendo, ut patet ibidem, unde Iob omnes modos consuetos in sacra scriptura circa talia videtur transcendisse, de quo ratio videtur querenda.
marg.|
Ad quod dicendum, quod S. Thomas in hoc loco sic dicit. Considerandum est autem quod sicut Hieronymi dicit in prologo a verbis Iob, in quibus ait. Pereat dies. usque ad illum locum ubi scriptum est. Idcirco me reprehendo, hexametri versus sunt dactylo spondeoque currentes, et sic patet quod liber iste per modum pematis conscriptus est, unde per totum hunc librum figuris, et coloribus utitur quibus pete uti consueverunt. Solent autem pete, ut vehementius moveant ad eandem sententiam diversa inducere. Unde et hic Iob ad maledicendum diei suo hunc modum observavit, inducens ea quibus aliqua dies solet esse odiosa : hec ille. Ex quo ratio tante particularitatis in hoc loco, et in aliis huius libri patet.
marg.|
Sed adhuc circa modum loquendi istius libri est ulterius attendendum. quod inter cetera que in sacra scriptura traduntur per modum carminum, seu canticorum, in quibus multa figurative, et parabolice traduntur, iste liber est obscurior, eo quod sunt in eo multa vocabula ignota, et inconsueta magis quam in aliis libris, nec etiam in eo regule grammaticales Hebraice communiter servantur. Cuius causa potest esse duplex Una, scilicet quod secundum quosdam Hebreorum expositores liber iste fuit ab alia lingua in Hebraicam translatus, quod minime contingit in aliis libris sacre scripture, ex quo dicunt provenisse predicta, s. quod aliqua vocabula illius lingue nobis ignote remanserunt in prima propria forma, sicut contingit in libris philosophicis, seu mathematicis qui e Greco in Latinum fuerunt translati, in quibus aliqua vocabula remanent Greca, sicut hyle sumitur pro materia prima in naturalibus, et est dictio Greca, similiter et Cenith capitis quod sumitur pro altiori puncto celi supra hemispherium in astronomia, que quidem dictio Cenith non est dictio Latina, et sic pluries contingit in hoc libro, in quo ponuntur alique dictiones, que non sunt Hebraice, sed sunt illius lingue a qua liber iste fuit translatus, que nobis est ignota, prout forte in aliquibus locis inf. videbitur. Alia causa etiam reddi potest, quia liber iste procedit per modum tragedie, {3.62} quia dicitur esse apud Grammaticos cantus hircinus, eo quod de rebus crudelissimis, et horridis tractat, scilicet de casu flebilissimo et crudelissimo sancti, et piissimi viri, sicut Iob, ut patet in toto processu libri, et ideo modus loquendi difficilis, et obscurior consuevit esse in scripturis, sicut patet de libro Threnorum, qui etiam de destructione Ierusalem tragedice procedit, cuius stylus multum conformatur stylo huius libri in Hebreo, licet modus loquendi in isto libro obscurior sit modo loquendi in libro Threnorum, unde translatio nostra magis, et frequentius deviat ab Hebreo in hoc libro, quam in aliis sacre scripture libris, quam varietatem, quia in multis locis, et frequenter in hoc libro invenitur, causa brevitatis tangere omittam, nisi forte ubi propter hoc sententia videtur nimis variari, etc.
Numérotation du verset
Iob. 3,additio 2
marg.|
In eod. ca. 3. ubi dicitur in postilla ? Hec Thomas exponit dupliciter, uno modo quod per Leviathan intelligitur piscis. Utraque expositio S. Thome videtur habere locum. De prima enim sic patet, nam dato quod ille piscis magnus non possit capi, nisi de clara die, prout postillator dicit sibi fuisse narratum a piscatoribus tunc si contingeret quod aliqua dies in qua ipsi intenderent captioni illius piscis finiretur ante eius captionem, maledicerent illi diei, eo quod non fuit protensa usque ad finem sui operis, et de talibus intelligitur illud. Qui maledicunt diei, qui parati sunt suscitare Leviathan, secundum proprium motivum S. Th. licet mutetur tempus congruum ad captionem, utrum nox vel dies, quia hoc consistit in facto et ideo non variat motivum expositionis. Secunda vero expositio non debet censeri mystica in hoc libro, sed litteralis, nam ut dictum fuit in additione precedenti in hoc libro proceditur per modum peticum, seu tragedicum in quo figuris, et coloribus uti est consuetum, et ideo accipere Leviathan pro diabolo, ad litteralem sensum pertinet, qui quidem sensus litteralis in locutionibus figurativis, seu parabolicis figuratus tendit ad litteram potius, quam ad figuram, ut patet in questione de sensu litterali supra in prologo super Ge. posita. unde et inf. 40.c. ubi de Leviathan agitur per extensum communiter exponitur ad litteram de diabolo, etiam ab ipso postillatore, ut patet ibidem. Secundum vero quosdam Hebreorum expositores littera talis est. Maledicunt ei, qui maledicunt diei, qui parati sunt suscitare societatem suam, hoc enim nomen Leviathan equivocum est in Hebreo, uno modo signat illum magnum piscem, et alio modo signat idem quod societatem suam, seu eorum, unde secundo modo acceptum dicunt, quod per hoc quod dicitur. Qui maledicunt diei, intelliguntur lamentatores, seu lamentatrices, quorum officium est plangere super mortuos, et per verba sua suscitare societatem suam ad lamentationem, et fletum, de quibus Ier. 9.e. dicitur. Vocate lamentatrices, etc.
Numérotation du verset
Iob. 3,additio 3
marg.|
In eodem capitulo 3. ubi dicitur in posti. Qui edificant sibi solitudines : Secundum proprietatem Hebraici sermonis utrumque significat solitudo, scilicet desertum locum, et solitarium, et ideo utrumque potest intelligi indifferenter, non deviando a proprietate sermonis Hebraici.
Numérotation du verset
Iob. 3,additio 4
marg.|
In eodem capitulo 3. ubi dicitur in post. Viro cuius abscondita est via, etc. Supple quare data est lux ? Viro cuius abscondita est via : hoc proprie intelligitur de ipso Iob, eo quod ipse se in cedere credebat per viam iustitie prout erat verum, et tamen contingebant illi miserie magne, sicut impiis sepe contingunt, et sic eius via erat abscondita propter huiusmodi perplexitatem ex qua circundatus erat ignorantia, de quo subdit. Circundedit eum Deus tenebris, scilicet ignorantie respectu huiusmodi vie que sibi erat abscondita.
Numérotation du verset
Iob. 3,additio 5
marg.|
In eodem capitulo ubi dicitur in po. Quia timor quem timebam, evenit mihi. Ex hoc quod Iob dicit antea timuisse adversitates, que postea ei contigerunt, videtur removere quamdam obiectionem que ex predictis per ipsum posset obiici contra eum. Si enim tempore sue prosperitatis crederet se securum ab huiusmodi timore, sequeretur quod quia per magna tempora fuerat in prosperitate, tam ab extra, quam ab intra, et sic non rationabiliter dixisset. Quare non in vulva mortuus sum, et egressus ex utero non statim perit. et huiusmodi. Diceretur enim sibi, quod sua nativitas et educatio satis profecerat sibi saltem pro toto illo tempore in quo fuit in prosperitate. Ad quod removendum dicit. Quia timor quem timebam, evenit mihi, etc. quasi dicat non credat aliquis quod vita mea aliquando fuit prospera, et quieta, quia licet ab extrinseco ante adversitates videbar tranquillus, semper tamen patiebar in mente timorem eorum que evenerunt mihi, et sic numquam fui in vera prosperitate, quia ad talem prosperitatem requiritur securitas, seu tranquillitas mentis, quam ipse asserit se numquam habuisse. Et ut hoc quod dicit ostendatur esse verum subdit. Nonne {3.63} dissimulavi. Circa quod sciendum, quod in Hebreo non habetur in hoc loco adverbium interrogativum, s. nonne : sed quedam simplex negatio, s. sic : Non dissimulavi, non silui, non quievi, etc. et est sensus. Timorem quem inde dico me habuisse : non dissimulavi, quia ut dictum fuit supra cap. 1. Iob timens ne forte peccarent filii sui in suis conviviis, in fine hebdomadarum offerebat per singulos holocausta : et sic patet quod timebat eorum spiritualem ruinam, et per consequens eorum punitionem : quod tamen non dissimulabat, cum hoc patenter ostenderet per holocaustorum oblationem continuatam. Dicit etiam : Non silui, quia ut ibidem dicitur : Sanctificabat illos, s. filios, et familiam in qua sanctificatione presumendum est, quod eos exhortabatur, et commonebat. de quo dicit : Non silui, scilicet timorem quem habebam ex predictis : et sic patet, quod ipse intrinsecus erat continuo timore in quietatus : de quo dicit ; Non quievi. et quia huic turbationi sue intrinsece fuit subsecuta adversitas extrinseca. Ideo dicit : Et venit super me indignatio. Que quidem sententia horum duorum versuum rationabiliter videtur ; tum quia consona Hebraice veritati, ut dictum est : tum quia indecens videtur viro iusto, ut se laudet. unde Prv. 27.a. Laudet te os alienum, et non tuum ; necessitate tamen imminente, ut cum aliqui false intendunt vitiare iustum, tunc est conveniens, ut iustus se excuset, se veraciter iustificando. unde Iob postquam ab amicis fuit false reprehensus, rationabiliter se defendit, ut patet in processu, sed in hac sua prima propositione cum nondum au diret aliquem eum condemnantem, solum intendebat suam miseriam plangere modo iam dicto sine hoc, quod de innocentia sua aliquid tangeret.
Numérotation du verset
Iob. 3,$replica
prol.|
In capitulo 3. ubi postil. expositionem verborum Iob que sonant quasi maledictionem pertractans, et precipue expositionem S. Tho. pre aliis commendans ; contra eandem obiectionem facit Burgens. quasi crimen lese maiestatis peractum : longa digressione reprehendit, volens Sanctum, s. Tho. defendere plus involvit. Et quia tediosum est totum tractatum suum recitare, resolvo eum ad certa puncta ; quibus pertractatis apparebit quid rei, et rationis habeat. Est igitur in hac sua digressione primus punctus iste, quod tota materia, et principalis disputationis Iob fuit, quod flagellaretur sine causa. Secundus punctus, quod ratio movens principaliter Iob ad primum dictum est, quod Iob asseruit se iustum, et per consequens sine causa flagellatum. Tertium dictum, quod amici Iob solum impugnabant iustitiam, quam Iob pretendebat ; alia autem dicitur accessoria in illa disputatione. Sed primum dictum videtur simpliciter falsum, immo erroneum tam commendabili, et aDeocommendato viro non esse imponendum ; nam una omnium Philosophorum voce reprobatur ; solius enim naturalis luminis ductu Aristoteles videt nihil fieri sine causa ; et Plato sub celo nihil fieri credidit, cuius legitima causa in tempore non precessit. et sic de aliis philosophicis simul, et theologicis, qui consentanee dicunt multa fieri sine culpa, nulla tamen sine causa. Et secundum dictum similiter falsum est, quod Iob se asseruit fore iustum ; nam hoc faciendo foret iniustus, ut probatur 9. huius. vere enim iustus quid sibi desit primum, non quid adsit, agnoscit. Si enim dixerimus (inquit Ioannes in Canonica sua prima c. 1.) quia peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est ; quapropter illa verba que ad innocentiam, vel iustitiam ipsius Iob tendere videntur, non aliter accipienda sunt, nisi sicut verba Christi de ceco nato ; Io. 9.a. Neque hic peccavit, neque parentes eius, etc. Quia Iob non dixit simpliciter se non peccasse ; nam hoc esset temerarium, sed dixit se non peccasse, ut flagellaretur, volens per hoc amicis errantibus concludere, quod si qui flagellantur, non sequitur necessario ; igitur propter peccata, qui fuit error principalis, et formalis amicorum, ut patet in processu libri. Nec tertium dictum Burgensis stare potest, quia amici Iob non intendebant eum probare iniustum, sed habebant, hoc tanquam evidens ex flagellis, iuxta errorem eorum quo neminem dixerunt flagellari sine culpa ; ad quod concludendum tendit eorum disputatio : idcirco ex verbis Iob accipientes occasionem scandali, putabant eum Dei blasphematorem, et impatientem, et de hoc non disputaverunt, sed ipsum Iob, tanquam talem obiurgabant, ut patet in processu littere. Materia ergo disputationis fuit, in presenti neminem puniri, nisi pro peccatis, et econtra. Iob autem utrique errori se opposuit, et non pro sua iustitia, sed iniuria Deo per derogationem facta disputavit, in cuius signum infra ult. cap. Deus illos tres amicos increpans, non dicit eos contra Iob locutos, sed contra Deum, et Dei iustitiam : ideo dicit ibi ; Iratus est furor meus in te in duos amicos tuos, quia non estis locuti coram me rectum, id est dogma verum, secundum Gloss. Si enim solum locuti fuissent contra iustitiam Iob, ut sonat tertium dictum Burge. non possent reprehendi quasi non rectum locuti fuissent, cum et Iob reprehensibilis erat per Deum reprehensus, ut patet infra 38. Ex quibus patet quod Burgens. cum huiusmodi falsis dictis Sanctum Th. potius involvit, quam defendit. Et idem Burgens. ex debilibus motivis invehitur contra post dicens quod Iob ex sententia suorum amicorum erronea quam noverat eos dogmatizare, concludit {3.64}querelam sue nativitatis, conceptionis, etc. sibi fuisse odiosam contra quod dictum Burgens. arguendo assumit cum Vvicleffitis, et Hussitis, non legitur Iob ab amicis suis audisse errorem, igitur si impugnavit, impugnavit sibi incognitum. Ad quod dico, quod quia viri insignes fuerunt, ut patet ex eorum argumentis, ideo fama prodente potuit Iob scire eorum opiniones, et doctrinas, et fortasse tempore prosperitatis se contulit cum eis, sic quod eorum errores non latebant ipsum, quin etiam fundabantur errores eorum super lamentatione digna, scilicet quod non esset vita post hanc, ut dicetur inf. stantibus n. illis erroribus lamentabilis esset vita iusti, presertim flagellati, quia sic eius iustitie in futuro nihil premii corresponderet, et in presenti non nisi tribulatio et sic expositio postil. locum habet, similiter et obiectio contra S. Tho. Per idem respondetur ad secundum argumentum Burgens. quia ex fama, et mutua collatione ante flagellationem habitis, scivit Iob amicos suos his erroribus involutos. Ratio huius est, quia doctrina Iob non latuit amicos, eo quod inf. 4.c. dixit Eliphaz primus amicus. Ecce docuisti plurimos, etc. Rationabile igitur videtur, quod et ipse Iob sciverit doctrinas, et opiniones amicorum suorum, idcirco inter flagella veritatis amator voluit errores amicorum obiurgare, unde hoc intelligentes, se ei importunius opponebant. Per idem ad tertium, quia satis dedit intelligere, quando maledixit diei, etc. Cum esset voce domini laudatus, ut iustus, et rectus, creature Dei absolute maledicere non potuit, cum sit omnis valde bona, Gn. 1. Sed recte maledixit eis ex suppositione errorum quos fama docente scivit amicos suos tenuisse. Ex quibus patet Burgens.etiam ad argumentum postillatoris non bene respondere, quando a simili allegat Apostolum etiam ex suppositione errantium, et negantium resurrectionem sic arguentem. Si resurrectio non est, nec Christus resurrexit, inanis est ergo fides nostra. Ubi Burgens. dicit quod Apostolus loquitur conditionaliter, ita dico, et ego, quod Iob similiter loquitur, supplendo sic litteram. Si verum est in futuro nullam esse remunerationem pro tribulationibus sponte assumptis, vel sine culpa inflictis, maledicta est dies nativitatis, et nox conceptionis talis hominis, qui in hac vita sine culpa flagellatur, et sic illa conditionalis equivalet consequentie bone, et legali, quamvis non formali, sicut et conditionalis Apostoli per postillatorem allegata concludit fidem nostram esse inanem, imo idem Apostolus 1. Cor. 15.c. similem concludit maledictionem dicens, Ergo qui dormierunt in Christo. Si inquit, omnibus hominibus etc. vide ibi in gl. Nec videtur dictumBurgens. valere, quod adducit ad reddendum rationem, quare ita particulariter maledicit noctem, diem, stellas, etc. Quia dicit allegando S. Th. quod iste passus littere est metricus, igitur peticus. Pete autem solent modos loquendi multipliciter variare eorum que ponunt, sed non videtur mihi conveniens sacram scripturampematibus et petis comparare, cum multa mentiri soleant pete canentes, ut dicitur 1. Metaphys. Unde et beatusHieronymi. Sensus sacre scripture, qui videntur false sonare, ironice comparat huiusmodi peticis fictionibus et Athenarum ludicris, ut patet sup. 3Rg. 1. Nec bene infert Burgens. cum S. Thoma ex dicto B. Hieronymi passus iste est metricus, ergo peticus, quia multa sunt petica prosaica, multaque metra non petica. Nec verum est, quod Iob maledixit stellis, vel quibuscumque aliis preter diem, et noctem, quibusmaledicens dicit indignum quod sol luceat illi diei, etc. per hoc magis solem, et stellas magnificat quam maledicit ad modum loquendi de solenni viro, indignum est eum presidere vili communitati, imo et Ier. c. 20. plus particulariter maledicit quam Iob, qui non solum maledicit tempori ortus sui, sed etiam nuntio, et ceteris, ut ibi patet. Est igitur Burgens. in hac parte involutor sententiarum, expositionem magistralem S. Th. non promovens, sed potius corrumpens. Postillator autem satis solvit obiectionem factam contra S. Th. nam circa 20.c. Ier. exponens maledictiones factas hic, et ibi, ponit duplicem sensum. Secundum unum sic maledicentes loquuntur ex parte hominis sensitivi, et affectione commodi, non ex parte hominis rationalis, et affectione iusti, et sic stat bene expositio S. Th. sic etiam videtur S. Th. sentire. Secundum alium sensum, sic maledicentes loquuntur ex opinione persequentium adversantium et erronee sentientium, non simpliciter, et sic stat expositio postillatoris. In eodem c. ubi dicitur. Maledicant ei sicut qui maledicunt diei, qui parati sunt suscitare Leviathan. ibi postillator adducit duas expositiones S. Th. quarum primam, tanquam falsam abiicit, secundam vero mysticam dicit. Prima autem expositio est, quod Leviathan est ad litteram magnus piscis, quem propter sui magnitudinem piscatores non audent in die invadere, sed tantum in nocte, in qua laborantes, et propter celeritatem diei orientis capere non potentes, maledicunt diei quasi impedimento sui profectus. Sed postillator hoc dicit esse falsum, quod in nocte ille piscis capi possit, sed solum in die clara, prout dicit se didicisse a piscatoribus in captione talis piscis expertis. Burgens.autem hanc expositionem quamvis fabulosam defendere volens concedit quod tantum in die capi potest, et addit, si dies terminetur ante captionem, tunc maledicunt diei, quia nimis acceleravit ad finem ante piscis captionem. Sed illud non videtur rationabile, quia maledicerent potius nocti, que nimis cito advenit, quam diei, qui nimis cito transit{3.65} quia specificatio fit a termino ad quem, non a quo. Etiamsi vult dicere consequenter ad dictum Sancti Thom. potius deberent diei cito transeunti benedicere, quam maledicere, quia die terminato gauderent quod nox venisset in qua capere possent, sed quia res fabulosa est, transeat. De eo autem quod postillator dicit secundam expositionem fore mysticam, Burgens. dicit eam litteralem, quod etsi verum esset secundum allegoricum sensum, non tamen est verum secundum primam terminorum significationem nihil absurditatis habentem, prout exponitur iste passus secundum Hebreos postil. et etiamBurgens.
marg.|
Item in eodem capitulo ubi dicitur. Viro cuius abscondita est via, cur data est lex ? hoc verbum cum bene exposuisset postillator. Burgens. aliter exponendo si verum diceret, non veniret re probandum, quia eiusdem passus possunt{3.66} esse plures expositiones vere : sed in expositione Burgens. illud non videtur verum, quod Iob ignoravit iustum a Deo iuste flagellari : quia hoc nitebatur probare contra amicos suos in hoc errantes, ut patet in processu libri, et supra ostensum est. 1. Corinth. 1.
marg.|
Item in eodem cap. super verbo : Timor quem timebat, evenit mihi, usque ad finem cap. Burgens. est cum postilla. sed in fine ubi postillator dicit Iob tetigisse materiam sue innocentie, Burgensis opponit dicens, viro iusto indecens se commendare absolute absque adversariorum falsa impugnatione : qualiter in hoc ab amicis Iob contra cum adhuc nihil actum dicitur : sed Burgens. falsus intellectus ostensus est clare supra in primo correctorio huius, etc.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Iob. 3), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 10/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=25&chapitre=25_3)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Iob. 3), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 10/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=25&chapitre=25_3)
Notes :