Capitulum 31
Numérotation du verset
Iob. 31,1
1 Pepigi fedus cum oculis meis ut ne cogitarem quidem de virgine.
1
Hic incip. cap. 31
Numérotation du verset
Iob. 31,2
Quam enim partem haberet Deus
in me desuper
et hereditatem Omnipotens
de excelsis ?
Numérotation du verset
Iob. 31,3
Numquid non perditio est iniquo et alienatio operantibus iniquitatem2.
2 iniquitatem] iniustitiam
Weber
Numérotation du verset
Iob. 31,4
Nonne ipse considerat vias meas et cunctos gressus meos dinumerat ?
Numérotation du verset
Iob. 31,5
Si ambulavi
in vanitate et festinavit in dolo pes meus,
Numérotation du verset
Iob. 31,6
appendat me in statera iusta
et sciat Deus
simplicitatem meam.
Numérotation du verset
Iob. 31,7
Si declinavit gressus meus de via,
et si secutum est oculos meos cor meum
et si3 in manibus meis adhesit macula,
3 si] om.
Weber
Numérotation du verset
Iob. 31,8
seram et alius comedat,
et progenies mea
eradicetur.
Numérotation du verset
Iob. 31,9
Si deceptum est cor meum super mulierem,
et si ad ostium amici mei insidiatus sum,
Numérotation du verset
Iob. 31,10
scortum sit alteri uxor mea et super illam incurventur alii.
Numérotation du verset
Iob. 31,11
Hoc enim nefas est
et iniquitas maxima.
Numérotation du verset
Iob. 31,12
Ignis est usque ad perditionem devorans et omnia eradicans germina4.
4 germina] genimina
Weber
Numérotation du verset
Iob. 31,13
Si contempsi subire iudicium cum servo
meo et ancillis5
5 ancillis] ancille
Weber
meis6
6 meis] mee
Weber
cum disceptarent adversum me.
Numérotation du verset
Iob. 31,14
Quid enim faciam
cum surrexerit ad iudicandum Deus ? Et cum quesierit quid respondebo illi ?
Numérotation du verset
Iob. 31,15
Numquid non in utero fecit me
qui et illum operatus est et formavit in vulva unus ?
Numérotation du verset
Iob. 31,16
Si negavi quod volebant pauperibus
et oculos vidue exspectare feci,
Numérotation du verset
Iob. 31,17
si comedi buccellam meam solus et non comedit pupillus
ex ea,
Numérotation du verset
Iob. 31,18
quia ab infantia mea crevit mecum miseratio, et de utero matris mee egressa est mecum,
Numérotation du verset
Iob. 31,19
si despexi pretereuntem7 eo quod non habuerit indumentum,
7 pretereuntem] pereuntem
Weber
et
absque operimento pauperem,
Numérotation du verset
Iob. 31,20
si non benedixerunt mihi
latera eius et de velleribus ovium mearum calefactus est.
Numérotation du verset
Iob. 31,21
Si levavi
super pupillum manum meam
etiam cum viderem me in porta superiorem
Numérotation du verset
Iob. 31,22
humerus meus a iunctura
sua cadat,
et brachium meum
cum suis ossibus conteratur8.
8 conteratur] confringatur
Weber
Numérotation du verset
Iob. 31,23
Semper enim quasi tumentes super me fluctus timui Deum,
et pondus eius ferre non potui.
Numérotation du verset
Iob. 31,24
Si putavi aurum robur meum et obrize
dixi fiducia mea.
Numérotation du verset
Iob. 31,25
Si letatus sum super multis divitiis meis
et quia plurima reperit manus mea.
Numérotation du verset
Iob. 31,26
Si vidi solem cum fulgeret
et lunam incedentem clare
Numérotation du verset
Iob. 31,27
et letatum9 est in abscondito cor meum,
9 letatum] lactatum
Weber
et osculatus sum manum meam ore meo
Numérotation du verset
Iob. 31,28
que est iniquitas maxima, et negatio contra Deum altissimum.
Numérotation du verset
Iob. 31,29
Si gavisus sum ad ruinam eius qui me oderat
et exultavi quod invenisset eum malum.
Numérotation du verset
Iob. 31,30
Non enim dedi ad peccandum guttur meum
ut expeterem
maledicens animam eius.
Numérotation du verset
Iob. 31,31
Si non dixerunt viri tabernaculi mei
quis det de carnibus eius ut saturemur ?
Numérotation du verset
Iob. 31,32
Foris non mansit peregrinus
ostium meum viatori patuit.
Numérotation du verset
Iob. 31,33
Si abscondi quasi homo peccatum meum et celavi in sinu meo iniquitatem meam,
Numérotation du verset
Iob. 31,34
si expavi ad multitudinem nimiam
et despectio propinquorum terruit me
et non magis tacui, nec egressus sum ostium.
Numérotation du verset
Iob. 31,35
Quis mihi tribuat auditorem
ut desiderium meum audiat Omnipotens10,
10 audiat Omnipotens]
inv. Weber
et librum scribat ipse qui iudicat,
Numérotation du verset
Iob. 31,36
ut in humero meo portem illum, et circumdem illum quasi coronam mihi ?
Numérotation du verset
Iob. 31,37
Per singulos gradus meos pronuntiabo illum
et quasi principi offeram eum.
Numérotation du verset
Iob. 31,38
Si adversum me terra mea clamat
et cum ipsa sulci eius deflent.
Numérotation du verset
Iob. 31,39
Si fructus eius comedi absque pecunia,
et animam agricolarum eius afflixi,
Numérotation du verset
Iob. 31,40
pro frumento oriatur mihi tribulus
et pro ordeo
spina11.
11 spina] + Finita sunt verba Iob
Weber
Capitulum 31
Numérotation du verset
Iob. 31,ad litteram
marg.|
{3.291}
Pepigi fedus.
Postquam Iob ostenderat prosperitatem in qua fuerat, et adversitatem in qua inciderat, hic tertio respondit innocentiam, quam semper tenuerat. Et dividitur presens c. in x. partes secundum x. vitia, a quibus ostendit se immunem, partes patebunt prosequendo. In prima igitur parte ostendit se immunem a peccato luxurie, et primo a peccato fornicationis, di.
marg.|
.1.
Pepigi fedus cum oculis meis.
id est firmiter statui, sicut firmatur pactum, quod vitarem omnem aspectum impudicum.
marg.|
.2.
Ne cogitarem quidem de virgine.
id est per aspectum inciderem in delectationem, vel consensum alicuius puelle etiam pulcherrime, cuius causam subdit, dicens. .3.
Quam enim partem haberet Deus in me.
quasi dicat nullam. pars autem, et hereditas Dei dicitur homo in quo Deus habitat per gratiam, ipse autem non habitat in fedatis per luxuriam, imo elongat se ab eis, ideo subditur. .4.
Numquid non perditio,
scilicet inferni. .5.
Est iniquo.
deputata a Deo .
marg.|
.6.
Et alienatio.
scilicet Dei.
marg.|
.7.
Operantibus iniquitatem.
per luxuriam. quasi dicat sic, quia videt omnia {3.292} quantumcumque occulta, ideo subditur.
marg.|
.8.
Nonne ipse considerat vias meas.
et ideo ex testimonio divino allegat suam munditiam, di.
marg.|
.9.
Si ambulavi in vanitate.
prebens me aspectibus iuvencularum.
marg.|
.10.
Et festinavit in dolo pes meus.
querens locum ad eas decipiendum.
marg.|
.11.
Appendat me in statera iusta.
id est faciat alios scire.
marg.|
.12.
Simplicitatem meam.
id est puritatem meam, quam ipse novit.
marg.|
.13.
Si declinavit gressus,
scilicet munditie.
marg.|
.14.
Et si secutus est oculus.
Cogitationes enim surreptitie non possunt ab homine evitari, quia sicut dicit Aug. non est in potestate nostra quibus visis tangamur, tamen in potestate nostra est ea respuere, vel acceptare prosequi, vel fugere, est igitur sensus. Si eor meum. id est cogitationes lubrice carnis surreptitias secutus est oculus meus, impudice conspiciendo.
marg.|
.15. Et si manibus meis adhesit macula. immunde tangendo.
marg.|
.16.
Seram, et alius comedat et progenies.
id est puniar a Deo non solum in bonis mobilibus, sed etiam in prole mea. quasi dicat si talia commisissem, merito privatus fuissem bonis meis, et filiis.
Numérotation du verset
Iob. 31,ad litteram
marg.|
{3.293} .1.
Si deceptum
etc. Hic ostendit se immunem a peccato adulterii, di. Si deceptum est cor meum super mulierem alteri coniunctam in matrimonio, vel affidatam, sicut sonat dictio Hebraica. .2.
Et si ad ostium amici mei insidiatus sum.
querens abuti uxore illius. .3.
Scortum sit alterius uxor mea.
in penam huius.
marg.|
.4.
Et super illam incurventur alii.
id est turpiter, et communiter se exponat.
marg.|
.5.
Hoc enim nefas est,
scilicet adulterium, quia est contra preceptum divinum.
marg.|
.6.
Et iniquitas maxima.
in peccatis contra proximum : quia per hoc fit ei iniuria in re maxime sibi dilecta.
marg.|
.7.
Ignis est usque ad perditionem devorans,
scilicet corporis, et anime, quia talis non solum in animam, sed in corpus peccat.
marg.|
.8.
Et omnia eradicans genimina.
quia aufert certitudinem debite prolis, et supponuntur heredes illegitimi.
marg.|
.9.
Si contempsi subire iudicium cum servo meo, et ancilla mea.
Hec est secunda pars principalis huius c. in qua ostendit se immunem a peccato iniustitie, di. Si contempsi subire iudicium cum servo meo, et ancilla, et multo minus contempsi subire iudicium cum persona equali, vel maiori.
marg.|
.10.
Cum disceptarent adversum me.
id est vellent in iudicio disceptare. Cuius causam reddit, di.
marg.|
.11.
Quid enim faciam cum surrexerit ad iudicandum Deus, et cum quesierit, quid respondebo.
quasi dicat si nollem iudicari cum servo meo, quomodo {3.294} possem respondere in iudicio divino ? quasi dicat nullo modo, ideo subditur.
marg.|
.12.
Numquid non in utero fecit me.
quasi diceret, licet sit inferior me ratione servitutis, tamen in specie humana est mihi equalis.
marg.|
.13.
Et formavit me in vulva unus.
id est unus Deus, me et ipsum formavit.
marg.|
.14.
Si negavi quod volebant.
Hec est tertia pars, in qua ostendit se immunem a peccato immisericordie, di. Si negavi, quod volebam, pauperibus dum tamen eorum voluntas esset rationabilis.
marg.|
.15.
Et oculos vidue expectare feci.
nimis protrahendo consolationem debitam.
marg.|
.16.
Si comedi buccellam meam solus.
Per buccellam intelliguntur alia cibaria, que Iob liberaliter communicabat, et maxime pauperibus, unde subditur.
marg.|
.17.
Quia ab infantia mea crevit mecum miseratio.
diversi enim homines ex complexione naturali habent varias inclinationes ad actus virtutum : quia aliqui sunt proni ad liberalitatem, aliqui ad castitatem, et sic de aliis : et talis inclinatio crescit per exercitium. Sanctus vero Iob ex complexione ad misericordiam pronus erat, et hec inclinatio per continuum exercitium creverat.
marg.|
.18.
Si despexi pereuntem
etc. Hec est quarta pars, in qua ostendit se immunem a peccato superbie, que solet oriri aliquando ex aliorum impotentia, vel defectu, et hoc excludit a se di. Si despexi pretereuntem eo quod non habueritindumentum. reputans eum ex hoc vilem, et bonorum suorum dissipatorem, sed econtra exhibui me ei misericordem, ideo subditur.
Numérotation du verset
Iob. 31,ad litteram
marg.|
{3.295} .1.
Si non benedixerunt mihi latera eius.
que discooperta erant, et ego operui, et sic fui occasio, ut benediceret mihi.
marg.|
.2.
Et de velleribus ovium mearum.
id est de pannis factis de velleribus earum.
marg.|
.3.
Calefactus est.
id est munitus contra frigus.
marg.|
.4.
Si levavi super pupillum manum meam.
id est potestatem meam iniuste.
marg.|
.5.
Etiam cum viderem me in porta superiorem.
id est in loco iudicii, ubi poteram facere voluntatem meam.
marg.|
.6.
Humerus meus a iunctura.
id est sic enormiter puniar a Deo . Et causam immunitatis a predictis vitiis, subdit.
marg.|
.7.
Semper enim quasi tumentes super me.
id est sicut illi qui sunt in mari navigantes videntes fluctus in tumescentes, quolibet momento timent submergi : ita semper super {3.296} me timui iudicium Dei venire, si aliquid agerem contra eum, pauperes, et impotentes despiciendo. Secundo oritur superbia ex proprio fastu ex potestate, et divitiis surgente, et hoc excludit a se, dicens.
marg.|
.8.
Si putavi aurum robur meum.
Ex hoc excludens a me timorem divinum.
marg.|
.9.
Et obrizo dixi, fiducia mea.
ponendo in ipso finem meum.
marg.|
.10.
Si letatus sum.
inepte, et superbe.
marg.|
.11.
Divitiis meis multis.
quasi dicat veniat super me vindicta divina.
marg.|
.12.
Si vidi solem.
Hec est quinta pars in qua ostendit se immunem a peccato idololatrie, dicens. Si vidi solem. id est diligenter attendi, ut cultum latrie sibi attribuerem, sicut communiter faciebant Gentiles illius temporis, adorantes corpora celestia tamquam deo s.
marg.|
.13.
Et osculatus sum manum meam.
in signum reverentie eis exhibite.
Numérotation du verset
Iob. 31,ad litteram
marg.|
{3.297} .1.
Que est iniquitas maxima.
scilicet impendere creature quod attribuendum est soli creatori.
marg.|
.2.
Et negatio contra Deum altissimum.
Quia cultus Dei falsi, est negatio Dei veri in facto.
marg.|
.3.
Si gavisus sum ad ruinam eius qui me oderat, et exultavi quod invenisset eum.
Hec est sexta pars in qua ostendit se immunem a peccato rancoris, et invidie, dicens ; Si gavisus sum de malo alieno. etiam de malo inimici mei, supple Deus puniat me. et in hoc per oppositum ostenditur caritas perfecta in ipso Iob, que se extendebat etiam ad inimicos secundum monitionem Salvatoris, Mt. 5.g. Diligite inimicos vestros, benefacite, etc.
marg.|
.4.
Si non dixerunt.
Hec est septima pars in qua ostendit se immunem a vitio inhumanitatis. et primo circa domesticos, dicens : Si non dixerunt viri tabernaculi mei. id est domestici mei.
marg.|
.5.
Quis det de carnibus.
Id est quis det, ut sit corporaliter presens nobiscum semper, ut de eius societate reficiamur. Secundo quantum ad extraneos dicens.
marg.|
.6.
Foris non mansit peregrinus.
sed humane, collegi eum in hospitio.
marg.|
.7.
Ostium meum viatori.
ut libere posset ibi accipere refectionem suam.
marg.|
.8.
Si abscondi.
Hec est octava pars, in qua ostendit se immunem a vitio hypocrisis, di. Si abscondi quasi. id est, sicut solent multi homines facere.
marg.|
{3.298} .9.
Peccatum meum.
illud indebite negando, vel falso excusando.
marg.|
.10.
Et celavi in sinu meo.
id est in corde meo.
marg.|
.11.
Iniquitatem meam.
per falsam exterius sanctitatis ostensionem.
marg.|
.12.
Si expavi.
Hec est nona pars in qua ostendit se mundum a vitio pusillanimitatis. et secundo circa suam innocentiam optat testimonium divine veritatis, ibi ; Quis mihi. Circa primum dicit ; Si expavi ad multitudinem nimiam. timore multorum a iustitia deviando.
marg.|
.13.
Et despectio propinquorum.
ita quod a veritate deviavi, timens ne offenderem propinquos meos contrarium volentes.
marg.|
.14.
Et non magis tacui.
quasi dicat non feci predicta, sed magis tacui audiens increpationes propinquorum meorum, eo quod nolebam eis acquiescere.
marg.|
.15.
Nec egressus.
ad agendum aliquid iniquum propter eos.
marg.|
.16.
Quis mihi.
Hic supra predicta querit testimonium divine veritatis, di. Quis mihi tribuat auditorem. scilicet querimonie mee, ut mecum interpellat apud Deum pro me. ideo subditur.
marg.|
.17.
Ut desiderium meum audiat
etc.
et librum scribat.
Sententiam pro me proferendo. et per talem modum loquitur, eo quod sententia iudicis solet ferri in scripto. Hanc autem sententiam tulit Deus in fine libri di. amicis Iob ; Non estis locuti coram me rectum, sicut servus meus Iob.
marg.|
.18.
Ut in humero meo portem illum.
tamquam victorie mee vexillum
Numérotation du verset
Iob. 31,ad litteram
marg.|
{3.299} .1.
Per singulos gradus meos.
Id est per omnes processus meos.
marg.|
.2.
Pronuntiabo illum.
ad Dei gloriam. ideo subditur.
marg.|
.3.
Et quasi principi offeram eum.
quia de omnibus bonis humanis gloria Deo est attribuenda.
marg.|
.4.
Si adversum me terra mea.
Hec est decima pars in qua ostendit se immunem a peccato cupiditatis, quod apparet vitium quando homo {3.300} de terra vult extrahere fructus excessivos. Quod fit dupliciter. Uno modo quando nimis continue colitur, et non permittitur quiescere : et hoc excludit a se dicens. Si adversum me terra mea clamat. id est ex opere ostendit quasi se afflictam de nimia cultura. Alio modo quando subtrahitur merces debita agricolis : et quantum ad hoc dicit : Si fructus eius comedi absque pecunia : et subditur conveniens pena : Pro frumento oriatur mihi tribulus, etc.
Numérotation du verset
Iob. 31,moraliter
marg.|
{3.291} .1.
Pepigi fedus cum oculis meis.
In hoc c. describitur ipsius Iob multiplex perfectio, ut ostendatur non fuisse flagellatum a Deo pro peccatis, sed pro meritis augmentandis, et ut hec legentes {3.292} studeant eius perfectionem tempore prosperitatis imitati, et eius patientiam in adversis. Ex quo patet quod litteralis sensus est simpliciter moralis, propter quod non est hic alia moralitas inquirenda.
Numérotation du verset
Iob. 31,additio 1
marg.|
{3.299} In capitulo 31. dicitur in postilla : Si non dixerunt viri tabernaculi mei, id est, domestici mei.
marg.|
Valde improprie dici videtur, quod illi qui desiderant societatem alicuius, dicuntur desiderare refici de carnibus eius. Sed hoc dictum aliter videtur exponendum, s. quod Iob sic erat amator, et recollector peregrinorum, quod omnes recolligebat in domo, nec permittebat quod aliquis peregrinus maneret extra. de quo dicit ; Foris non mansit peregrinus. Similiter nec volebat quod viatores haberent aliquod impedimentum ne intrarent in domum suam. de quo dicit : Ostium meum viatori patuit : in quo tantum excedebat, quod domestici, et servitores sui fatigatia frequenti servitio peregrinorum, et extraneorum, videntes quod magis curabat de recollectione, et refectione extraneorum quam de domesticorum quiete, et refrigerio, quasi habebant eum in odium desiderantes ab eo vindicari. unde dicebant ; Quis det de carnibus eius, ut saturemur : sicut consuevit esse multoties, quod cum paterfamilias videtur excedere in benefaciendo alienis, domestici proprii de hoc murmurant, quasi per illum modum quod legitur Mt. 22.b. de operariis contra patremfamilias murmurantibus, eo quod pares fecerat eos qui minus laboraverant his qui portaverant pondus diei, et estus : unde et in proposito familiares domestici per amplius excitabantur in odium patris familias, cum extraneos tantum foveret, {3.300} ut proprii fatigarentur. Et secundum hanc expositionem cum dixisset : Si non dixerint viri tabernaculi mei : quis det de carnibus eius, ut saturemur, quasi reddens causam immediate subdit : Foris non mansit peregrinus.
Numérotation du verset
Iob. 31,$additio 2
marg.|
In eodem capitulo 31. ubi dicitur in postilla. Circa primum dicit : Si expavi ad multitudinem nimiam.
marg.|
Ubi dicitur : Si expavi ad multitudinem nimiam, etc. In Hebreo habetur : Si expavescere feci multitudinem nimiam, et despectio cognationum terruit me, et non magis tacui. Cuius sensus est, quod Iob in hoc loco excusabat se ab acceptione personarum, intantum quod multitudinem nimiam a qua solent quandoque iudices terreri, cum iustitia hoc suaderet, expavescere faciebat : et tamen cum contigisset quod aliquis despectus cognationum, scilicet qui magis contemptibilis erat in cognatione aliquid iustum pro se allegaret, terrebat eum de quo dicit : Despectio cognationum terruit me, intantum quod tacebat, assentiendo iustitie, de quo dicit : Et non magis tacui, neque audebat contra eum procedere, de quo dicit ; Neque egressus sum ostium, etc.
Numérotation du verset
Iob. 31,replica
prol.|
Replica. In capitulo 31. ubi postillator distinguit decem partes secundum decem vitia a quibus Iob se excusat in ea parte qua dicitur ; Si non dixerint viri tabernaculi mei : Quis det de carnibus eius, ut saturemur, se {3.301} excusat a vitio inhumanitatis quasi dicat ita sui humanus domesticis, ut etiam carnis, id est corporis mei, iugem affectarent presentiam pro sui refectione. id est consolatione. Burgensis autem hanc expositionem dicit impropriam, volens quod hec verba dixerunt famuli sui ex odio in vim vindicte. Sed certe magis est impropria vindicta per Burgensem ficta, quod quis ex odio velit carnes humanas devorare. Tum etiam quia verba illa non sonant in excusationem Iob, sicut patet per totum cap. sed potius in accusationem, quasi suis fuerit aDeoinhumanus, proutBurgens. exponit, ut ex odio affectarent eius carnes manducare. Nec est verisimile, quod sanctus vir opere pietatis fovendo peregrinos, et advenas usque ad tantam domesticorum fatigationem processerit, ut carnes eius ex odio affectarent. Tum quia dicitur supra cap. 1. erat ipsi Iob familia multa nimis, et per consequens non sic faciliter fatigabilis, ubi una familia per aliam potuit sublevari. Tum quia ita heroicus fuit vir iste, ut etiam a Deo meruerit sic singulariter commendari, ut patet cap. 1. non est verisimile propter{3.302} connexionem virtutum vitium inhumanitatis tante in eo fuisse, cum secundum Philosophum bonum tantum uno modo fiat, id est cum assistentia omnium virtutum moralium, et circunstantiarum earundem : et in fine huius capit. dicit se non fuisse onerosum terre in nimia eius cultura, dicens : Si adversum me clamat terra, etc. Qui igitur terre insensibili secundum illum sensum onerosus non extitit, consequens est, quod rationabili familie molestus non fuerit : sed ei quadam humanitate pepercit : Nec est verisimile Sanctum Iob scienter sustinuisse iniquam familiam, que ex odio suam expeteret carnem devorandam : qui enim erat omnium consolator, ut dicitur in littera, quomodo familie sue usque ad odium sui fuisset oppressor ? Nec opinabile est familiam suam tantum posse concipere contra eum odium, qui ut dicitur in hoc capit. cum servo non contempsit subire iudicium. Ex his omnibus patet Burgens. deliramentum.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Iob. 31), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 13/02/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=25&chapitre=25_31)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Iob. 31), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 13/02/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=25&chapitre=25_31)
Notes :