Nicolaus de Lyra

Capitulum 34

Numérotation du verset Iob. 34,1 

1 Pronuntians itaque Heliu etiam hec locutus est :
1 Hic incip. cap. 34
Numérotation du verset Iob. 34,2 

Audite sapientes verba mea, et eruditi auscultate me.
Numérotation du verset Iob. 34,3 

Auris enim verba probat et guttur escas gustu diiudicat.
Numérotation du verset Iob. 34,4 

Iudicium eligamus nobis, et inter nos videamus quid sit melius.
Numérotation du verset Iob. 34,5 

Quia dixit Iob : Iustus sum et Deus subvertit iudicium meum.
Numérotation du verset Iob. 34,6 

In iudicando enim me mendacium est, et2 violenta sagitta mea absque ullo peccato.
2 et] om. Weber
Numérotation du verset Iob. 34,7 

Quis est vir ut est Iob qui bibit subsannationem quasi aquam,
Numérotation du verset Iob. 34,8 

qui graditur cum operantibus iniquitatem et ambulat cum viris impiis.
Numérotation du verset Iob. 34,9 

Dixit enim : Non placebit vir Deo etiam si cucurrerit cum eo.
Numérotation du verset Iob. 34,10 

Ideo viri cordati audite me.
Absit a Deo impietas
et ab Omnipotente iniquitas.
Numérotation du verset Iob. 34,11 

Opus enim hominis reddet ei,
et iuxta vias singulorum restituet eis3.
3 eis] om. Weber
Numérotation du verset Iob. 34,12 

Vere enim Deus non condemnabit frustra,
nec Omnipotens subvertet iudicium.
Numérotation du verset Iob. 34,13 

Quem
constituit alium super terram, aut quem posuit super orbem quem fabricatus est ?
Numérotation du verset Iob. 34,14 

Si
direxerit ad eum cor suum spiritum illius et flatum ad se trahet.
Numérotation du verset Iob. 34,15 

Deficiet omnis caro simul et homo in cinerem revertetur.
Numérotation du verset Iob. 34,16 

Si habes ergo intellectum audi quod dicitur,
et ausculta vocem eloquii me.
Numérotation du verset Iob. 34,17 

Numquid qui non amat iudicium
sanari4 potest ?
4 sanari] sanare Weber
Et quomodo tu eum qui iustus est in tantum condemnas ?
Numérotation du verset Iob. 34,18 

Qui dicit regi apostata, qui vocat duces impios,
Numérotation du verset Iob. 34,19 

qui non accipit personas principum,
nec cognovit tyrannum cum disceptaret contra pauperem.
Opus enim manuum eius sunt universi
Numérotation du verset Iob. 34,20 

subito morientur,
et in media nocte curvabuntur5 populi et pertransibunt,
5 curvabuntur] turbabuntur Weber
et auferent
violentum
absque
manu.
Numérotation du verset Iob. 34,21 

Oculi enim eius super vias hominum,
et omnes gressus eorum considerat.
Numérotation du verset Iob. 34,22 

Non sunt tenebre
et non est umbra mortis
ut abscondantur ibi qui operantur iniquitatem.
Numérotation du verset Iob. 34,23 

Neque enim ultra in hominis potestate est,
ut veniat ad Deum in iudicium.
Numérotation du verset Iob. 34,24 

Conteret multos innumerabiles
et stare faciet alios pro eis.
Numérotation du verset Iob. 34,25 

Novit enim
opera eorum et idcirco inducet noctem et conterentur.
Numérotation du verset Iob. 34,26 

Quasi impios percussit eos in loco videntium,
Numérotation du verset Iob. 34,27 

qui quasi de industria recesserunt ab eo.
Et omnes vias eius
intelligere noluerunt,
Numérotation du verset Iob. 34,28 

ut pervenire facerent ad eum clamorem egeni, et audiret vocem pauperum.
Numérotation du verset Iob. 34,29 

Ipso enim concedente pacem quis est qui condemnet ? Ex quo absconderit vultum suum6
6 suum] om. Weber
quis est qui contempletur eum et super gentem et super omnes homines ?
Numérotation du verset Iob. 34,30 

Qui regnare facit hominem hypocritam propter peccata populi.
Numérotation du verset Iob. 34,31 

Quia ergo ego locutus sum ad Deum te quoque non prohibeo.
Numérotation du verset Iob. 34,32 

Si erravi tu doce me
si iniquitatem locutus sum, ultra non addam.
Numérotation du verset Iob. 34,33 

Numquid a te Deus expetit eam quia displicuit tibi ?
Tu enim cepisti loqui et non ego.
Quod si quid nosti melius loquere.
Numérotation du verset Iob. 34,34 

Viri intelligentes loquantur mihi,
et vir sapiens audiat me.
Numérotation du verset Iob. 34,35 

Iob autem stulte locutus est et verba illius non sonant disciplinam.
Numérotation du verset Iob. 34,36 

Pater mi
probetur Iob usque ad finem,
ne desinas in hominibus iniquitatis,
Numérotation du verset Iob. 34,37 

qui7 addit super peccata sua blasphemiam.
7 qui] quia Weber
Inter nos interim constringatur,
et tunc
ad iudicium provocet sermonibus suis Deum.

Capitulum 34

Numérotation du verset Iob. 34,ad litteram 
marg.| {3.317} .1. Pronuntians etc. Premissa Eliu repetitione, et responsione eius ad dicta Iob, hic incipit arguere contra ipsum. Dixerat autem Iob duo contra que arguere intendebat. Unum erat, quod videbatur sibi, quod Iob Deo imponeret iniustitiam. Secundo quod sibi falso attribueret iustitiam. Et ideo primo arguit contra primum, secundo contra secundum, cap. seq. tertio contra utrumque simul, quasi disputationem a principio resumendo, cap. 36. Prima in tres, quia primo audientiam petit. secundo ad propositum arguit, ibi : Absit a Deo impietas. tertio ipsi Iob locum loquendi tribuit, ibi : Quia ergo ego locutus etc. Circa primum sciendum, quod Eliu reputabat ipsum Iob passionibus {3.318} ire et tristitie mente turbatum, et per consequens ad capiendum verba eius minus aptum : propter quod petit audientium sapientum, di.
marg.|  .2. Audite sapientes etc. Et causam subdit, dicens :
marg.|  .3. Auris enim verba probat etc. quasi dicat Sicut sensus exteriores de propriis sensibilibus recte iudicant, sic et sapientes de intelligibilibus. ideo subdit :
marg.|  .4. Iudicium eligamus etc. de dictis Iob, et de illis que dicturus sum.
marg.|  .5. Et inter nos videamus etc. id est verius dictum, scilicet suum an meum. Consequenter repetit in brevi dicta Iob contra que intendit disputare.
marg.|  .6. Quia dixit Iob, iustus sum. Hoc accepit ex eo quod supra dixerat Iob 27.a. Iustificationem meam quam cepi tenere, non deseram : et in hoc satis bene repetivit dictum Iob.
Numérotation du verset Iob. 34,ad litteram 
marg.| {3.319} .1. Et Deus subvertit etc. Hoc accepit Eliu ex eo quod ibidem Iob premiserat. Vivit Deus, qui abstulit iudicium meum. et in hoc male repetivit, quia hoc non dixerat Iob ex propria sententia, sed quasi concludens ex dictis adversariorum, sicut ibidem dictum fuit. Dato etiam quod Iob ex propria sententia hoc dixisset adhuc male repetivisset. Aliud enim est iudicium subvertere, et aliud auferre. Subvertere enim iudicium semper est malum, nec potest bene fieri, propter quod non potest Deo competere. Auferre vero iudicium, non est aliud nisi non uti iudicio, quod potest bene fieri in casu, in quo iudex utitur misericordie et non rigore : et hoc maxime potest fieri a iudice qui habet plenitudinem potestatis, et qui nulli astringitur, cuiusmodi est ipse Deus. Et ex hoc patet, quod quicquid Eliu in hoc cap. concludit contra Iob imponens ei quod dixisset Deum iniustum, vel iustitie subuersorem, non concludit contra eum.
marg.|  .2. In iudicando enim me mendacium est. id est falsitas iudicii.
marg.|  .3. Violenta sagitta mea. id est adversitas qua sum percussus, est mihi inflicta per violentiam Dei, et non per iustitiam. Ista imponit Iob falso, ut patet ex premissis, consequenter increpat Iob de predictis, dic.
marg.|  .4. Quis est vir, ut est Iob. id est ita pessimus sicut ipse.
marg.|  .5. Qui bibit subsannationem. Idest divini iudicii derisionem.
marg.|  .6. Quasi aquam. Idest sine freno et mensura divinum iudiciam deridet. unde postea subditur :
marg.|  .7. Dixit enim etc.  cucurrerit cum eo. hoc autem imponit ipsi Iob, eo quod dixerat supra 23. Vestigia eius secutus est pes meus, et postea 33. cap. Mutatus es mihi in crudelem etc. et ideo ex hoc credidit {3.320} iste Eliu, quod Iob sentiret se Deo displicere, quamvis eum secutus fuisset, quod est falsum, quia Iob predicta verba retulerat ad exteriorem sui flagellationem, non autem ad interiorem reprobationem : et quia Eliu ex turbatione mentis ipsum Iob reputabat verba sua non capere, ut predictum est : ideo redit ad petendum attentionem aliorum, di.
marg.|  .8. Ideo viri cordati. id est intelligentes. per cor enim frequenter intellectus in sacra scriptura designatur.
marg.|  .9. Absit a Deo impietas. Hic consequenter Eliu contra Iob arguit secundum estimationem suam, ostendens quod in Deo non sit iniustitia, quod Iob numquam negaverat. Et primo proponit intentum, dicens : Absit a Deo impietas. et patet littera usque ibi :
marg.|  .10. Quem constituit etc. ubi ad probandum propositum accedit. Circa quod sciendum, quod homo declinat a iustitia quadrupliciter : Aliquando propter impotentiam, aliquando propter timorem, aliquando propter ignorantiam, aliquando propter favorem. Ista autem quatuor a Deo excludit : et sic Deum esse iustum concludere intendit. Primo igitur excludit primum, dicens : Quem constituit alium super terram. quasi dicat tanta est eius potentia, quod directe et immediate se extendit ad omnia a summitate celi usque ad imum terre : quia sicut omnia fecit de nihilo, ita potest omnia annihilare. ideo subditur :
marg.|  .11. Si direxerit ad eum etc. idest ad voluntatem suam ad quemcumque destruendum.
marg.|  .12. Spiritum illius et flatum ad se trahet. et sic totaliter deficiet, sive fuerit angelus sive homo : et sic patet quod non declinat a iustitia propter defectum potestatis. propter quod dicitur.
Numérotation du verset Iob. 34,ad litteram 
marg.| {3.321} .1. Si habes ergo intellectum. divine potestatis.
marg.|  .2. Audi quod dicitur. id est intellige, quod ex ista parte non potest a iustitia deficere.
marg.|  .3. Numquid qui non amat iudicium, scilicet divinum.
marg.|  .4. Sanari potest. quasi dicat propter hoc non potes sanari a plagis tuis, quia tu non amas iudicia dei, sed magis ea reprobas, et ideo subditur : Et quomodo etc.
marg.|  .5. Qui dicit etc. hic excludit a Deo secundum, videlicet declinare a iustitia propter timorem : quia nullum timet, sed absque timore omnes increpat quantuncumque magnos, et quando vult annihilat, et hoc est quod dicit : Qui dicit regi. qui tamen precellens est in hominibus.
marg.|  .6. Apostata. quando non conservat iustitiam et bonum commune, quod est a suo statu apostatare.
marg.|  .7. Qui vocat duces, scilicet militie, qui inter alios sunt audaciores.
marg.|  .8. Impios. quando crudeliter utuntur data sibi potestate.
marg.|  .9. Nec cognovit etc. cognitione approbationis, nec magis reprobationis. {3.322} Ideo subditur :
marg.|  .10. Subito morientur. quando deus voluerit, quod fit dupliciter. Uno modo percussione divina immediate, et hoc tangitur cum dicitur : Subito morientur. Alio modo seditione populi contra tyrannum vel principem mota, et hoc tangitur cum dicitur :
marg.|  .11. Et in media nocte etc. commoti ad rebellionem, que solet fieri clanculum et de nocte.
marg.|  .12. Et pertransibunt. in furore multitudinis commote.
marg.|  .13. Et auferent violentum. id est tyrannum qui violentia regebat, et non iustitia.
marg.|  .14. Absque manu. absque potestate adversariorum tyranni qui sunt ab extra.
marg.|  .15. Oculi enim etc. Hic excludit tertium, scilicet declinare a iustitia per ignorantiam, quia sicut dicitur Prv. 15.a. In omni loco oculi domini contemplantur bonos et malos : et ideo non potest deficere per ignorantiam : et hoc est quod dicitur : Oculi enim eius etc. Et patet littera usque ibi :
marg.|  .16. Neque enim ultra in hominis potestate est, ut veniat ad Deum in iudicium, scilicet Postquam fuerit a Deo diffinitiva sententia condemnatus.
Numérotation du verset Iob. 34,ad litteram 
marg.| {3.323} .1. Conteret etc. Hic excludit a Deo quartum, s. declinare a iustitia propter favorem. Solet autem aliquis maxime favere multitudini. unde et dominus propter decem iustos voluit parcere quinque civitatibus in favorem multitudinis, ut habetur Ge. 19.d. tamen non parcit in preiudicium : propter quod dicitur : Conteret multos et innumerabiles. et stare faciet alios pro eis, sicut habitatores terre Chanaan contrivit, et filios Israel pro illis habitare eam fecit.
marg.|  .2. Novit enim opera eorum. pessima.
marg.|  .3. Idcirco inducet noctem etc. Idest mortem repentinam.
marg.|  .4. Quasi impios. Idest a pietate scienter recedentes.
marg.|  .5. Percussit eos in loco videntium. id est in presenti vita, in qua poterant videre per rationem naturalem quid agendum et quid fugiendum. Qui tamen videre noluerunt. ideo subditur : Qui quasi de industria recesserunt ab eo etc.
marg.| {3.324} .6. Ut pervenire facerent ad eum clamorem etc. Sicut clamor filiorum Israel contra Egyptios venit ad deum propter nimiam oppressionem eorum, ut habetur Ex. 3.
marg.|  .7. Ipso enim etc. Iniuste oppressis.
marg.|  .8. Quis est qui condemnet ? quasi dicat nullus, quia nullus potest impedire ordinationem eius.
marg.|  .9. Ex quo absconderit. Ab impiis propter iniquitatem ipsorum.
marg.|  .10. Quis est qui contempletur. idest possit in eo consolationem invenire, quasi pulchritudinem eius contemplando.
marg.|  .11. Et super gentes. Habet potestatem talia faciendi. et si queratur : quare ergo permittit regnare malos et prosperari ? Respondet, propter peccata populi : ut sic ab impio dominante opprimantur, et de peccatis puniantur.
marg.|  .12. Quia ergo ego locutus sum. Postquam Eliu contra Iob arguit, hic consequenter locum respondendi ei tribuit, dicens : Quia ergo ego locutus sum ad Deum. id est quantum ad illa que spectant ad honorem divinum.
Numérotation du verset Iob. 34,ad litteram 
marg.| {3.325} .1. Te quoque. Quin possis loqui, et respondere, et quia credebat Eliu Iob turbatum de his que dixerat contra eum, ostendit quod non debeat sibi displicere : et hoc triplici ratione. Prima est, quia si Eliu defecerat in loquendo, iste defectus non erat a Deo repetendus ab ipso Iob. et hoc est quod dicit :
marg.|  .2. Numquid a te Deus expetit. id est iniquitatem si eam loquendo incurrit. Secunda est, quia Iob dederat occasionem dicens a principio : Pereat dies in qua natus sum etc. Ex hoc verbo occasionem habuit tota disputatio : et hoc notatur cum dicitur : Tu enim cepisti loqui. Tertia est, quia ipsi Iob dabatur locus respondendi. ideo dicitur : Quod si quid melius nosti etc. Sed quia reputabat Iob insufficientem ad sibi respondendum, ideo subdit :
marg.|  .3. Viri intelligentes loquantur. idest disputent mecum obiiciendo.
marg.|  .4. Et vir sapiens audiat me etc. Mihi respondendo, et quia Iob non est talis, ideo subditur : Iob autem stulte locutus est etc. Et quia reputabat {3.326} Iob in sua malitia obstinatum : ideo convertit se ad Deum, dicens :
marg.|  .5. Pater mi. per creationem.
marg.|  .6. Probetur Iob. Hoc est probetur ipsius veritas per flagella tua, quia non recipit rationem, et contra tales utendum est magis flagellis quam verbis.
marg.|  .7. Usque ad finem. id est usque ad mortem, que est finis vite.
marg.|  .8. Ne desinas ab homine iniquitatis. id est obstinatio in iniquitate, et ideo non desistas ab eius flagellatione.
marg.|  .9. Qui addidit super peccata sua. que fecerat ante flagella.
marg.|  .10. Blasphemiam. imponendo tibi iniustitiam.
marg.|  .11. Inter nos. presenti vita.
marg.|  .12. Interim constringatur etc. Pena a te inflicta, quia talis indiget pena.
marg.|  .13. Et tunc. idest post vitam presentem ad iudicium eterne condemnationis.
marg.|  .14. Provocet sermonibus suis Deum. idest verbis blasphematoriis.
Numérotation du verset Iob. 34,moraliter 
marg.| {3.317} .1. Pronuntians itaque Eliu etiam hec etc. Modus arrogantis est suam scientiam nimis magnificare. et sic dicit.
marg.|  .2. Audite sapientes verba mea. quasi dicat tam alta sunt, quod non sunt simplicibus {3.318} proponenda. Et veris falsa miscere. et sic dicit : Dixisti Iob : Deus subvertit iudicium meum. hoc enim Iob non dixerat, ut in expositione litterali fuit ostensum. Et ad iniurias procedere, et sic loquitur.
Numérotation du verset Iob. 34,moraliter 
marg.| {3.319} .4. Quis est vir ut Iob, qui bibit quasi aquam subsannationem etc. Igitur qui vult arrogantie notam effugere, debet a tribus predictis cum diligentia precavere. Alia vero plura dicit, que licet non valeant contra Iob, sunt tamen hic mystice exponenda.
marg.|  .10. Quem constituit alium super terram, etc. quasi dicat nullum, et hoc verum {3.320} est, equalem sibi, sed tamen constituit vicarios ad regimen populi, prelatos in spiritualibus, et principes in temporalibus.
marg.|  .11. Si direxerit ad eum cor suum. scilicet sic constitutus a Deo honorem Dei, et bonum populi querendo.
marg.|  .12. Spiritum illius et flatum ad se trahet. idest interiores motus eius, et exteriores actus in finem debitum diriget.
marg.|  .12. Deficiet omnis caro simul. Nam ex carnali affectu nihil faciet.
Numérotation du verset Iob. 34,moraliter 
marg.| {3.321} .1. Et homo in cinerem revertetur. qui a talis de morte sua meditatur : propter quod antiquitus imperatore creato statim querebatur ab eo, quo marmore vellet sepulchrum habere.
marg.|  .2. Audi quod dicitur. quasi dicat hoc verbum est memoriter retinendum. Sed quoniam aliqui in regimine constituti male regunt, sequitur :
marg.|  .3. Numquid qui non amat etc. scilicet ab infirmitate morum. quasi dicat non : nam princeps vel prelatus qui de seipso non facit iudicium, non bene regit populum. ideo contra talem subditur :
marg.|  .4. Et quomodo tu eum qui iustus est, intantum condemnas. scilicet deum in quem {3.322} redundat quodammodo malitia vicariorum suorum. unde contingit aliquando, quod homines gravati insurgunt ad blasphemiam dei, eo quod dedit talem rectorem populi. et quia deus pro talibus frequenter audit clamorem populi, sequitur :
marg.|  .6. Qui dicit regi, apostata, etc. Malum rectorem deponens ab officio pariter et a vita, ideo sequitur :
marg.|  .10. Subito morientur. Nec potest quis conqueri iuste, cum sit dominus mortis et vite. et hoc est quod subditur :
marg.|  .16. Neque enim ultra in hominis potestate est etc. Et quoniam tale dei iudicium maxime debetur peccantibus ex certa malitia, Sequitur.
Numérotation du verset Iob. 34,moraliter 
marg.| {3.323} .1. Qui quasi de industria recesserunt ab eo. Sed quia posset aliquis querere, {3.324} cur dominus permittit impios regnare ? Respondetur, quia facit regnare hominem hypocritam propter peccata populi, ut sic puniatur.
marg.| {3.317}{325} In capitulo 34. ubi dicitur in postil. Ideo convertit se ad Deum, dicens : Pater mi.
marg.| Quod autem Eliu invocet Deum per singularem paternitatem, {3.326} dicens : Pater mi. non ad modicam pertinet arrogantiam. unde Aug. in oratione dominica dicit : Noli tibi aliquid specialiter vendicare, solum Christi specialiter est pater : nobis vero omnibus pater est in communi, quia illum solum genuit, nos autem creavit. ideo dicitur : Pater noster, etc.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Iob. 34), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 16/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=25&chapitre=25_34)
Signaler un complément d'information

Notes :