Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Catena aurea

Biblia communis

Capitulum 7

Numérotation du verset Lc. 7,1

Cum autem implesset omnia verba sua

in aures plebis

intravit Capharnaum¹.

¹ Capharnaum Ω^S Ed1455 Rusch Weber] in praem. Catena@ (Ber112 La88 Li448 Mt366)

Numérotation du verset Lc. 7,2

Centurionis autem cuiusdam servus male habens erat moriturus qui illi erat pretiosus².

² illi erat preciosus] preciosus erat illi Ω^S

Numérotation du verset Lc. 7,3

Et cum audisset de Iesu misit ad eum seniores Iudeorum, rogans eum ut veniret et salvaret³ servum eius.

³ salvaret Catena (La88 Mt366) Ω^S Ed1455 Weber ] sanaret Ber112@ Li448 Li448@ Rusch

Numérotation du verset Lc. 7,4

At illi cum venissent ad Iesum rogabant⁴ eum sollicite dicentes ei quia dignus est ut hoc illi prestes.

⁴ rogabant] rogaverunt Ber112@

Numérotation du verset Lc. 7,5

Diligit enim gentem nostram et synagogam ipse edificavit nobis.

Numérotation du verset Lc. 7,6

Iesus autem ibat cum illis.

Et cum iam non longe esset a domo misit ad eum centurio amicos dicens :

Domine, noli vexari⁵. Non enim sum dignus⁶ ut⁷ sub tectum meum intres

⁵ noli vexari Ω^SBer112@ Li448 Rusch Weber] om. Li448@ |

⁶ sum dignus Ω^S Ber112@ Li448 Rusch ] inv. Li448@ Weber |

⁷ ut] om. Ber112@ |

Numérotation du verset Lc. 7,7

propter quod et meipsum non sum dignum arbitratus⁸

⁸ dignum arbritratus Ω^S Catena Ed1455 Weber] inv. Rusch

ut venirem ad te sed dic verbo et sanabitur puer meus.

Numérotation du verset Lc. 7,8

Nam et ego homo sum⁹

⁹ homo sum] inv. Ber112@

sub potestate constitutus, habens sub me milites et dico huic ‘vade’ et vadit et alio ‘veni’ et venit

et servo meo ‘fac hoc’ et facit.

Numérotation du verset Lc. 7,9

Quo audito Iesus miratus est

et conversus sequentibus se turbis dixit:

Amen dico vobis nec in Israel tantam fidem inveni.

Numérotation du verset Lc. 7,10

Et reversi

qui missi fuerant domum invenerunt servum qui languerat sanum.

Numérotation du verset Lc. 7,11

Et factum est deinceps ibat Iesus¹⁰ in civitatem

¹⁰ Iesus Ω^S Ed1455 Catena Rusch ] om. Weber

que vocatur Naim

et ibant cum eo¹¹ discipuli eius et turba copiosa.

¹¹ eo Ω^S Ed1455 ] illo Catena (Ber112@ La88 Li448 Mt366) Rusch Weber

Numérotation du verset Lc. 7,12

Cum autem appropinquaret porte civitatis¹²

¹² civitatis Ω^S Ed1455 Catena Ber112@ Rusch ] + et Weber

ecce defunctus efferebatur

filius unicus matris¹³ sue

¹³ matris Ω^S Ber112@ Li448@ Ed1455 Rusch ] matri Weber

et hec vidua erat

et turba civitatis multa cum illa.

Numérotation du verset Lc. 7,13

Quam cum vidisset Dominus¹⁴ misericordia motus

¹⁴ Dominus Ber112@ Ed1455 Rusch Weber] + Ihesus Ω^S

super eam¹⁵ dixit illi: Noli¹⁶ flere.

¹⁵ eam Ω^S Catena Ber112@ Ed1455 Rusch ] ea Weber |

¹⁶ Noli Ω^S La88 Rusch Weber cum gr. μὴ κλαῖε] Nolite Catena (cett. codd.) |

Numérotation du verset Lc. 7,14

Et accessit et tetigit loculum. Hi autem qui portabant steterunt et ait: Adolescens tibi dico surge.

Numérotation du verset Lc. 7,15

Et resedit¹⁷ qui erat mortuus¹⁸

¹⁷ resedit Ω^S Catena Ed1455 Rusch Weber] recedit Li448@* Li448* |

¹⁸ erat mortuus] inv. Ber112@ |

et cepit loqui

et dedit illum matri sue.

Numérotation du verset Lc. 7,16

Accepit autem omnes timor et magnificabant Deum

dicentes: Quia propheta magnus surrexit in nobis et quia Deus visitavit plebem suam.

Numérotation du verset Lc. 7,17

Et exiit hic sermo in universam Iudeam de eo¹⁹ et omnem circa regionem.

¹⁹ de eo Ω^S Ber112@ Ed1455 Rusch Weber] de illo Li448@, om. Li448

Numérotation du verset Lc. 7,18

Et nuntiaverunt Ioanni discipuli eius²⁰ de omnibus his.

²⁰ eius] + dicentes Ω^S

Numérotation du verset Lc. 7,19

Et convocavit duos de discipulis suis Ioannes et misit²¹ ad Iesum²² dicens:

²¹ misit Ber112@ Ed1455 Rusch Weber] + eos Catena |

²² Iesum Ber112@ Ed1455 Rusch ] Dominum Weber |

Tu es qui venturus es an alium exspectamus?

Numérotation du verset Lc. 7,20

Cum autem venissent ad eum viri dixerunt: Ioannes Baptista misit nos ad te dicens: Tu es qui venturus es an alium exspectamus?

Numérotation du verset Lc. 7,21

In ipsa autem hora multos curavit²³ a languoribus suis²⁴ et plagis et spiritibus malis et cecis multis donavit visum.

²³ multos curavit Ω^S Ed1455 ] inv. Catena@ (Ber112 Li448 Mt366) Rusch Weber |

²⁴ suis Ω^S Ed1455 ] om. Catena@ (Ber112 Li448 Mt366) Rusch Weber |

Numérotation du verset Lc. 7,22

Et respondens²⁵ dixit illis:

²⁵ respondens] + Iesus Ω^S

Euntes nuntiate²⁶ Ioanni que audistis et vidistis²⁷ quia ceci vident,

²⁶ nuntiate Ω^S* Li448 Rusch Weber] renuntiate Ω^S²(sec. m.) Ber112@ Li448@ Ed1455 |

²⁷ audistis – et – vidistis Ω^S Ed1455 ] inv. Ω^J Ber112@ Rusch Weber , videtis et auditis CorS1 ( G. ) Cor3 (Glosse littera) |

claudi ambulant, leprosi mundantur, surdi audiunt, mortui resurgunt, pauperes evangelizantur

Numérotation du verset Lc. 7,23

et beatus est quicumque²⁸ non fuerit scandalizatus²⁹ in me.

²⁸ quicumque Ω^S Ed1455 Weber ] qui Catena Ber112@ Rusch |

²⁹ fuerit scandalizatus] inv. Ω^S |

Numérotation du verset Lc. 7,24

Et cum discessissent nuntii³⁰ Ioannis cepit dicere de Ioanne³¹

³⁰ nuntii] discipuli Ber112@ |

³¹ dicere – de Ioanne] inv. Ed1455 |

ad turbas:

Quid existis in desertum³² videre?

³² desertum] deserto Ber112

Arundinem

vento agitatam³³?

³³ agitatam Ω^S Ber112@ Rusch ] moveri Catena Weber

Numérotation du verset Lc. 7,25

Sed quid existis videre?

Hominem mollibus vestimentis indutum³⁴?

³⁴ indutum] vestitum Ber112@

Ecce qui in veste pretiosa³⁵ sunt et in³⁶ deliciis

³⁵ veste pretiosa] inv. Ω^S |

³⁶ in Ω^S Ber112@ Rusch Weber] om. Ed1455 |

in domibus regum sunt.

Numérotation du verset Lc. 7,26

Sed quid existis videre? Prophetam? Utique dico vobis : ‘Et plus quam prophetam’.

Numérotation du verset Lc. 7,27

Hic est de quo scriptum est^a:

⁰ Cf. Mal. 3, 1.

Ecce mitto angelum

meum ante faciem tuam

qui preparabit viam tuam ante te.

Numérotation du verset Lc. 7,28

Dico enim vobis,

Maior inter natos mulierum propheta³⁷ Ioanne Baptista nemo est,

³⁷ propheta Ω^S Ber112@ Li448 Ed1455 Rusch Weber] + maior Li448@

qui autem minor est

in regno Dei³⁸ maior est illo.

³⁸ Dei] celorum Ω^S Ber112@

Numérotation du verset Lc. 7,29

Et omnis populus audiens

et publicani

iustificaverunt Deum³⁹ baptizati⁴⁰ baptismo Ioannis.

³⁹ Deum ] Ihesum Ω^S |

⁴⁰ baptizati] + in Ber112@ |

Numérotation du verset Lc. 7,30

Pharisei autem et legis periti consilium Dei⁴¹ spreverunt

⁴¹ cons. Dei] inv. Ber112@ Cas574 | consilium Ber112@ Cas574 Ed1455 Rusch Weber] concilium Catena

in semetipsos

non baptizati ab eo. Ait autem Dominus⁴².

⁴² Ait autem Dominus Ω^S Ed1455 Rusch ] om. Cas574 Ber112@ Li448@ Weber

Numérotation du verset Lc. 7,31

Cui ergo similes dicam⁴³ homines

⁴³ dicam] + similes Ω^S

generationis huius?

Et cui similes sunt?

Numérotation du verset Lc. 7,32

Similes sunt pueris sedentibus

in foro

et loquentibus ad invicem

et dicentibus: Cantavimus vobis tibiis et non saltastis, lamentavimus⁴⁴ et non plorastis.

⁴⁴ lamentavimus] + vobis Ber112@

Numérotation du verset Lc. 7,33

Venit enim⁴⁵ Ioannes Baptista neque manducans panem

⁴⁵ enim Ber112@ Rusch Weber] autem Ed1455

neque bibens vinum et dicitis demonium habet.

Numérotation du verset Lc. 7,34

Venit Filius hominis manducans et bibens et dicitis: Ecce homo devorator⁴⁶ et bibens vinum, amicus publicanorum et peccatorum.

⁴⁶ devorator] vorator Ω^S Ber112@

Numérotation du verset Lc. 7,35

Et iustificata est sapientia

ab omnibus filiis suis.

Numérotation du verset Lc. 7,36

Rogabat⁴⁷ autem illum

⁴⁷ rogabat Ω^S Catena Rusch Weber ] rogavit Tr2260 , rogabant Li448@ *

quidam de Phariseis⁴⁸

⁴⁸ de Phariseis Tr2260 Ω^S Ed1455 Weber ] Phariseus Ber112@ Catena Rusch

ut manducaret cum illo et ingressus domum Pharisei discubuit⁴⁹.

⁴⁹ discubuit Ω^S Ber112@ Catena Rusch Weber] dicubuit Tr1214

Numérotation du verset Lc. 7,37

Et ecce mulier que erat in civitate peccatrix

ut cognovit quod Iesus⁵⁰ accubuisset⁵¹ in domo Pharisei

⁵⁰ Iesus Ω^S Ber112@ Catena Rusch ] om. Tr1083 Tr2260 Ed1455 Weber |

⁵¹ accubuisset Ω^S Ber112@ Li448@ Rusch ] accu. Li448 , accubuit Ed1455 Weber |

attulit

alabastrum unguenti

Numérotation du verset Lc. 7,38

et stans retro⁵² secus pedes eius

⁵² stans retro Ω^S Ber112@ Ed1455 Rusch Weber] plorans CorS1 (G. hab.) Cor3 (greca littera)

lacrimis

cepit rigare pedes eius

et capillis capitis sui

tergebat

et osculabatur pedes eius

et unguento unguebat.

Numérotation du verset Lc. 7,39

Videns autem Phariseus qui vocaverat eum⁵³

⁵³ vocaverunt eum Ber112@ etc. ] inv. Ω^S

ait intra se dicens: Hic si⁵⁴ esset propheta

⁵⁴ Hic si Ber112@ etc. ] inv. Ω^S

sciret utique que et qualis esset mulier⁵⁵

⁵⁵ esset mulier Ω^S Rusch ] inv. Tr1214 , est mulier Li448@ Ed1455 , mulier est Ber112@ Li448 , mulier Weber

que tangit⁵⁶ eum quia peccatrix est.

⁵⁶ tangit Ω^S Li448@ (tang.) Li448@ Ed1455 Rusch Weber] tetigit Tr1083

Numérotation du verset Lc. 7,40

Et respondens Iesus dixit ad illum:

Simon, habeo tibi aliquid dicere. At ille ait: Magister dic.⁵⁷

⁵⁷ dic Cor1 LP ( sic) Ω^S Ber112@ ] om. Wordsworth (O) , + Et respondit Iesus Ω^S

Numérotation du verset Lc. 7,41

Duo debitores erant cuidam feneratori. Unus debebat denarios quingentos et⁵⁸ alius quinquaginta.

⁵⁸ et Ω^S Catena Ber112@ Ed1455 Rusch ] om. Weber Tr2260

Numérotation du verset Lc. 7,42

Non habentibus⁵⁹ illis unde redderent donavit utrisque. Quis ergo eum plus diligit⁶⁰?

⁵⁹ habentibus] + autem Ω^S Ber112@ |

⁶⁰ diligit Ω^S Ber112@ Ed1455 Rusch ] diliğ. Catena , diliget Weber | Quis... diligit] Quis ergo eorum dic plus eum diligit CorS1 (G. vel) Cor3 (greca littera !) |

Numérotation du verset Lc. 7,43

Respondens⁶¹ Simon⁶² dixit: Estimo quia is cui plus donavit.

⁶¹ respondens Ω^S Li448@ Ed1455 Rusch Weber] respondit Tr2260 Ber112@ |

⁶² Simon] + et Ber112@ |

At⁶³ ille dixit⁶⁴ ei⁶⁵: Recte iudicasti.

⁶³ At Ω^S Ber112@ Ed1455 Rusch Weber] et Tr2260 |

⁶⁴ dixit Ber112@ etc. ] respondit Ω^S |

⁶⁵ ei] om. Ber112@ |

Numérotation du verset Lc. 7,44

Et conversus ad mulierem

dixit Simoni:

Vides hanc mulierem?

Intravi in domum tuam

aquam pedibus meis non dedisti, hec autem lacrimis rigavit pedes meos et capillis⁶⁶ suis tersit⁶⁷.

⁶⁶ capillis Ω^S Ber112@ Li448@ Ed1455 Rusch Weber] + capitis Tr1083 |

⁶⁷ capillis suis – tersit] inv. Ω^S |

Numérotation du verset Lc. 7,45

Osculum⁶⁸ mihi non dedisti, hec autem ex quo intravi⁶⁹ non cessavit osculari pedes meos.

⁶⁸ Osculum Ber112@ etc. ] + autem Ω^S |

⁶⁹ intravi Ω^S Ber112@ Li448@ Tr1214 Ed1455 ] intravit Rusch Weber |

Numérotation du verset Lc. 7,46

Oleo caput meum non unxisti, hec autem unguento unxit pedes meos.

Numérotation du verset Lc. 7,47

Propter quod dico tibi : Remittuntur⁷⁰ ei peccata multa

⁷⁰ remittuntur Ber112@ Li448@ Tr1083 Ed1455 Rusch ] remittentur Tr2260 Weber

quoniam dilexit multum. Cui⁷¹ autem minus dimittitur minus diligit.

⁷¹ Cui Tr1083 Rusch ] Cum Ber112

Numérotation du verset Lc. 7,48

Dixit autem ad illam⁷²: Remittuntur tibi peccata.

⁷² illam Ber112@ etc. ] + Iesum Ω^S

Numérotation du verset Lc. 7,49

Et ceperunt qui simul accumbebant dicere intra se:

Quis est hic qui etiam peccata dimittit?

Numérotation du verset Lc. 7,50

Dixit autem ad mulierem:

Fides⁷³ tua te salvam fecit⁷⁴.

⁷³ fides Ber112@ Li448@ Ed1455 Rusch Weber] vides Tr2260 |

⁷⁴ fides ... fecit - vade in pace Ber112@ Catena Ed1455 Rusch Weber] inv. Tr1083 |

Vade in pace.

Capitulum 7

Numérotation du verset Lc. 7,
distinctio 1

^marg.| {CLC7d1.1} TITUS. ^a − Cum perfectioribus documentis suos refecisset discipulos, vadit Capharnaum , ibi prodigiosa operaturus.^A ^b
Unde dicitur :

^a [Paral. bibl. : Mt. 8, 5-13 // Lc. 7, 1-9]

^b ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 1-3 (Krikones § 1174 Titus), Vat. gr. 1611, f. 113r9 -11 : «Τίτου. Τοῖς τελειοτέροις τῶν μαθημάτων μονονουχὶ κατακορέσας τοὺς ἁγίους αὐτοῦ μαθητὰς καὶ θεσπισμάτων αὐτοῖς εὐαγγελικῶν ἁπλώσας τράπεζαν οἶνόν τε κεράσας τὸν εὐφραίνοντα καρδίαν ἀνθρώπου, κάτεισιν εἰς Καπερναούμ· ἐκεῖ τε μέγα καὶ παράδοξον ἐργάζεται καὶ τῆς ἑαυτοῦ μεγαλοπρεπείας ἄξιον [...]».
<cuius fons> Titus Bostrensis, Commentarii in Lc. (Lc. 7, 1) ex catenis [CPG 3576], ed. J. Sickenberger , Titus von Bostra, Leipzig, 1901, p . 163 .1-164.5. [MM2021] [VS2022]

^A ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2019}

Numérotation du verset Lc. 7,1

Cum autem implesset omnia verba sua in aures plebis, intravit in Capharnaum.

^marg.| {CLC7d1.2} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Hic intelligendum est quia non ante quam hec verba terminasset intravit , sed non esse expressum post quantum temporis intervallum, cum istos sermones terminasset, intraverit¹ Capharnaum ipso quippe intervallo leprosus ille mundatus est, quem suo loco Mattheus interponit. ^B ^c

^c ¶Fons : Augustinus Hipponensis , De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 20, § 48, p. 149.8-15 : «Hic intellegendum est, cum implesset quidem omnia uerba sua in aures plebis, intrasse christum capharnaum, hoc est, quia non, antequam haec uerba terminasset, intrauit, sed non esse expressum, post quantum temporis interuallum, cum istos sermones terminasset, intrauerit capharnaum. ipso quippe interuallo leprosus ille mundatus est, quem loco suo mattheus interponit, iste autem postea recordatur». [FG20213]

^B ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2022}

¹ intraverit] intravit Li448

^marg.| {CLC7d1.3} AMBROSIUS. − Pulchre autem ubi precepta complevit, formam docet² suorum preceptorum exequi. Nam statim gentilis centurionis servus Domino curandus offertur.
Unde sequitur :

² docet] docetur Li448

Numérotation du verset Lc. 7,2

Centurionis autem cuiusdam servus male habens erat moriturus qui illi erat pretiosus.

^marg.| Quod moriturum dixit³* evangelista non fefellit. Moriturus enim erat nisi fuisset sanatus a Christo. ^C ^d

^d ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 83, CCSL 14, p. 162.872-880 : « Pulchre autem ubi praecepta compleuit, formam docet suorum praeceptorum exsequi ; nam statim gentilis centurionis seruus Domino curandus offertur, in quo populus nationum, qui mundanae seruitutis uinculis tenebatur, aeger letalibus passionibus beneficio domini sanandus exprimitur. Quod autem moriturum dixit, in eo evangelista non fefellit ; moriturus enim erat, nisi fuisset sanatus a Christo». [FG2013]*

^C ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2022}

³ dixit] dixerit Ed1953

^marg.| {CLC7d1.4} EUSEBIUS. ⁴ − Strenuus siquidem in bellicis⁵* erat iste centurio, et militibus a Romanis prefectus⁶*. Quia vero specialis serviens eius domi⁷ languens iacebat, considerans quales salvator erga ceteros virtutes agebat sanando languidos et, iudicans quod non secundum vires humanas hic⁸* agebantur miracula, mittit ad eum ⁹ ut ad Deum, non habito respectu ad apparens organum, quo cum hominibus conversabatur.^D ^e

^e ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. (Lc. 7, 6-7) (Krikones § 1176 : Eusebius), Vat. gr. 1611, f. 113ra36-rb15 : «Εὐσεβίου. Ἐπίδοξος ἦν ὁ * ἀνὴρ τῶν ἐν στρατείαις ἀξιώματος καὶ ἀρχῆς Ῥωμαϊκῆς ἐπειλημμένος. ἐπειδὴ δὲ ** δοῦλος αὐτοῦ γνήσιος πάρετος τὰ μέλη οἴκοι βέβλητο, συνιδὼν οἵας ὁ σωτὴρ εἰς ἑτέρους ἐπεδείκνυτο δυνάμεις, ἰώμενος τοὺς κάμνοντας,"πᾶσάν τε νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν" ἀκούμενος, λογισμῷ κρίνας μὴ κατ' ἄνθρωπον εἶναι τὸ θαῦμα [f. 113rb13] πρόσεισιν ὡς θεῷ, οὐκ εἰς τὸ φαινόμενον ἀπιδὼν τοῦ σώματος*** ὄργανον, δι' οὗ τὰς ὁμιλίας ἀνθρώποις ἐποιεῖτο, εἰς δὲ τὸν ἀφανῆ θεὸν τὸν διὰ τοῦ θνητοῦ τὰς οἰκείας ἀρετὰς ὑποφαίνοντα. διὸ**** ἐδεῖτο καὶ αὐτὸς ἐπὶ τῷ παιδὶ τῆς θεϊκῆς εὐεργεσίας τυχεῖν ».
*ὁ] τις edd. cum syr. | ** δὲ] + ὁ edd. | *** ἀπιδὼν - τοῦ σώματος] inv. PG24 | **** διὸ] <προσέπεσε καὶ προσεκύνησε καὶ λιπαρῶν> edd. cum syr.
<cuius fons> Eusebius Caesariensis, Theophania [CPG 3488], versio graeca ex catenis frag. 4, GCS 11 , p. 15* .12-18 (PG 24, 621A3-12 ) ; versio syriaca, lib. 4.2, ed. Lee, 1842, p. 123.26 -124.8. [MM2022]

^D ¶Codd. : La88 Li448 Mt366 Ed1953 {MM2022}

⁴ Eusebius] lac. La88

⁵ bellicis] bellis Ed1953

⁶ a Romanis prefectus La88 Mt366 ] a Romanis profectus Li448 , Romanis prefectus Ed1953

⁷ domi] domui La88

⁸ hic] hoc Ed1953

⁹ eum] deum Li448 * (exp.)

^marg.| Unde sequitur :

Numérotation du verset Lc. 7,3

Et cum audisset de Iesu, misit ad eum seniores Iudeorum, rogans eum ut veniret et sanaret¹⁰* servum suum.

¹⁰ sanaret Li448 Li448 @] salvaret La88 La88 @ Mt366 Mt366@ Ed1953

^marg.| {CLC7d1.5} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − [1] Quomodo ergo verum erit quod Mattheus narrat : « Accessit ad eum quidam centurio, cum ipse non accesserit »^fnisi¹¹* diligenter advertentes intelligamus, Mattheum non deseruisse usitatum modum loquendi. Si enim ipsa perventio usitate dicitur per alios fieri, quanto magis accessus per alios fieri¹² potest. Non ergo absurde Mattheus per alios facto accessu centurionis ad Dominum, compendio dicere voluit, [2] ipsum potius accessisse ad Christum, quam illos per quos verba sua misit quia quo magis credidit, eo magis accessit. ^E ^g

^f Mt 8, 5.

^g ¶Fons : [1] Augustinus Hipponensis , De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 20, § 49, p. 150.7-151.7 : «Si enim hoc ita gestum est, quomodo erit uerum quod mattheus narrat accessit ad eum quidam centurio, cum ipse non accesserit, sed amicos miserit, nisi diligenter aduertentes intellegamus mattheum non omni modo deseruisse usitatum morem loquendi? non solum enim dicere solemus accessisse aliquid, etiam antequam perueniat illuc quo dicitur accessisse -unde etiam dicimus parum accessit uel multum accessit eo quo appetit peruenire -, uerum etiam ipsam peruentionem, cuius adipiscendi causa acceditur, dicimus plerumque factam, etsi eum ad quem peruenit non uideat ille qui peruenit, cum per amicum peruenit ad aliquem, cuius ei fauor est necessarius. quod ita tenuit consuetudo, ut iam etiam uulgo peruentores appellentur qui potentium quorumlibet tamquam inaccessibiles animos per conuenientium personarum interpositionem ambitionis arte pertingunt. Si ergo ipsa peruentio usitate dicitur per alios fieri, quanto magis accessus per alios fieri potest, qui plerumque infra peruentionem remanet, quando potuerit quisque plurimum quidem accedere, sed tamen non potuerit peruenire. non ergo absurde mattheus etiam quod uulgo possit intellegi per alios facto accessu centurionis ad dominum conpendio dicere uoluit accessit ad eum centurio.
[2] Augustinus Hipponensis , De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 20, § 50, p. 151.13-22 : «Verum tamen non neglegenter intuenda est etiam sancti evangelistae altitudo mysticae locutionis, secundum quam scriptum est in psalmo : accedite ad eum et inluminamini. proinde quia fidem centurionis, qua uere acceditur ad iesum, ipse ita laudauit, ut diceret non inueni tantam fidem in israhel, ipsum potius accessisse ad christum dicere uoluit prudens evangelista quam illos per quos uerba sua miserat. porro autem Lucas ideo totum quemadmodum gestum esset aperuit, ut ex hoc intellegere cogeremur, quemadmodum eum accessisse dixerit alius qui mentiri non potuit. sic enim et illa mulier, quae fluxum sanguinis patiebatur, quamuis fimbriam uestimenti eius tenuerit, magis tamen tetigit dominum quam illae turbae, a quibus premebatur. ut enim haec, quo magis credidit, eo magis tetigit dominum, ita et centurio, quo magis credidit, eo magis accessit ad dominum». [FG2013]*

^E ¶Codd. : Li448 Mt366 Ed1953 {MM2022}

¹¹ nisi] ubi Ed1953

¹² quanto... fieri] om. hom. Li448

^marg.| {CLC7d1.6} CHRYSOSTOMUS. ¹³* − Qualiter etiam Mattheusdicit quod ipse dixit^h : « Non sum dignus ut intres sub tectum meum ». Lucas autem hic dicit quoniam rogat ut veniat. Sed mihi videtur quod Lucas significat nobis iudaicas blanditias. Credibile enim est ut cum vellet abire centurio, retraheretur a Iudeis blandientibus et dicentibus quia nos euntes ducemus eum. Unde et eorum preces adulationibus plene sunt.
Sequitur enim :

^h Mt. 8, 9.

¹³ Chrysostomus Li448 ] + In Matthaeum Ed1953

Numérotation du verset Lc. 7,4

At illi, cum venissent ad Iesum, rogabant eum sollicite, dicentes ei¹⁴* quia dignus est ut hoc illi prestes.

¹⁴ ei] om. Ed1953

Numérotation du verset Lc. 7,5

Diligit enim gentem nostram et synagogam ipse edificavit nobis.

^marg.| Dicebat¹⁵* siquidem¹⁶* ipsos dicere quoniam ipse volebat venire et supplicare. Nos autem detinuimus, videntes calamitatem¹⁷ et cadaver quod in domo iacebat, aut promere fidei eius immensitatem. Sed nolebant propter invidiam fidem viri detegere ne magnus aliquis esse putaretur¹⁸* cui preces porriguntur. Quod autem Mattheus significat ipsum Israelitam non esse, Lucas vero dicit quoniam edificavit synagogam, non est contrarium. Potuit enim et Iudeus non esse et synagogam construxisse.^F ⁱ

ⁱ ¶FonsG : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc . 1, 4 (Krikones § 1178 : Chrysostomus in Mt.), Vat. gr. 1611, f. 3ra36-40 : « […]».
<cuius fons> Chrysostomus , In Mt., hom. 27, PG 57, 333 18-20 : « μ ».
<Paral.> CMT8d2.25 (alia redactio) . [MM2022]

^F ¶Codd. : La88 Li448 Mt366 Ed1953 {MM2022}

¹⁵ Dicebat] Decebat Ed1953

¹⁶ siquidem] quidem Ed1953

¹⁷ videntes calamitatem] inv. Ed1953

¹⁸ putaretur] videretur Ed1953

^marg.| {CLC7d1.7} BEDA. − In hoc autem ostendunt quia, sicut nos Ecclesiam, sic etiam illi synagogam non conventum solummodo fidelium sed etiam locum quo conveniebant sint soliti appellare.^G ^j

^j ¶Fons : Beda Venerabilis , In Lc., lib. 2, c. 7, CCSL 120, lin. 2157 sqq. : «Quia aedificatam sibi a centurione narrant sinagogam euidenter ostendunt quia sicut nos ecclesiam sic etiam illi sinagogam non conuentum solummodo fidelium sed et locum quo conueniebant sint appellare soliti iuxta quod et supra docuimus ». [MM2022]

^G ¶Codd. : La88 Li448 Mt366 Ed1953 {MM2020} {MM2022}

^marg.| {CLC7d1.8} EUSEBIUS. − Et seniores quidem Iudeorum pro modicis sumptibus ad opus synagoge datis gratiam poscunt. Sed Dominus non propter hoc sed pro maiori¹⁹*, volens scilicet agenerare²⁰* credulitatem in cunctis mortalibus per suam virtutem, semetipsum²¹* exhibuit.^H ^k

^k ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. (Lc. 7, 6-7) (Krikones § 1177 : ῎ȣ [anonymus]), Vat. gr. 1611, f. 113rb16-19 ; PG 24, 621A15-B5 : «Καὶ οἱ μὲν πρεσβύτεροι τῶν Ἰουδαίων μικρῶν ἕνεκα τὴν χάριν αiτοῦσι τῶν εἰς τὴν συναγωγὴν γενομένων ἀναλωμάτων· ὁ δὲ Κύριος οὐκ ἐπὶ τούτῳ δίδωσιν ἑαυτὸν, ἀλλ’ ̓ ἐπὶ τῷ πολὺ μείζονι, πίστιν κατεργάσασθαι διὰ τῆς δυνάμεως εἰς πάντας ἀνθρώπους βουλόμενος· καὶ χαρίσασθαι μὲν τῷ ἑκατοντάρχῃ ἐπιτηδείως ἔχοντι, καθηγήσασθαι δὲ καὶ τοῖς ἄλλοις διὰ τούτου πρὸς τὴν πίστιν [...]».
<cuius fons> Non inveni.
<Non hab.> Eusebius Caesariensis, Theophania [CPG 3488], versio graeca ex catenis, GCS 11 neque versio syriaca, ed. Lee, 1842. TLG. Catholiclibrary. [MM2022]

^H ¶Codd. : La88 Li448 Mt366 Ed1953 {MM2022}

¹⁹ maiori] + causa Ed1953

²⁰ agenerare] generare Ed1953

²¹ semetipsum] seipsum Ed1953

^marg.| Unde sequitur :

Numérotation du verset Lc. 7,6

Iesus autem ibat cum illis.

^marg.| {CLC7d1.9} AMBROSIUS. − Quod utique non ideo faciebat quia absens curare non poterat ; sed ut formam tibi daret humilitatis imitande, ad reguli filium noluit pergere, ne videretur magis divitiis detulisse ; hic ipse perrexit, ne videretur in centurionis famulo conditionem despexisse servilem. Centurio vero militari tumore deposito, reverentiam sumit, et ad fidem facilis, et ad honorificentiam promptus.
Unde sequitur :

Et cum non longe esset a domo, misit ad eum centurio amicos, dicens Domine, noli vexari.

^marg.| Non enim hominis, sed Dei potestate coniecit dari a Christo hominibus sanitatem. Iudei quidem dignitatem eius pretenderant ; iste vero indignum se asseruit non solum beneficii, sed etiam susceptionis Domini :

Non enim dignus sum ut sub tectum meum intres.^l

^l ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 84-86, CCSL 14, p. 162.885-163.904 : «Quod utique non ideo faciebat, quia absens curare non poterat, sed ut formam tibi daret humilitatis imitandae, qua iuxta humilioribus doceret ac superioribus deferendum. Denique alibi regulo dicit : uade ; filius tuus uiuit, ut scias et potentiam diuinitatis et humilitatis gratiam. Ibi noluit pergere, ne in reguli filio uideretur magis diuitiis detulisse, hic ipse perrexit, ne uideretur in centurionis famulo condicionem despexisse seruilem ; omnes enim, seruus et liber, in Christo unum sumus. Sed uide fidem praerogatiuam esse medicinae. Aduerte etiam in ipso populo gentili perspicaciam esse mysterii. Dominus pergit : excusat centurio militari que deposito tumore reuerentiam sumit et ad fidem facilis et ad honorificentiam promtus. Et bene Lucas etiam in occursum amicos dicit esse a centurione transmissos, ne praesentia sua grauare Domini uerecundiam uideretur et officium officio prouocasse. Haec moraliter. Mystice autem quem Iudaeorum populus crucifixit inuiolatum ab iniuria manere desiderat populus nationum et quod ad fidem pertinet sermoni credidit, hoc est non hominis, sed Dei potestate coniciens dari a Christo hominibus sanitatem» . [FG2013]

^marg.| {CLC7d1.10} CHRYSOSTOMUS. ²²* {hom.27}. − Postquam enim liberatus est a Iudeorum tedio, tunc mittit dicens ne putes pre tedio me non venisse sed indignum reputavi te domi recipere.

²² Chrysostomus Li448 ] + In Matthaeum Ed1953

^marg.| {CLC7d1.11} AMBROSIUS. − Bene autem Lucas in occursum amicos dicit esse a centurione transmissos, ne presentia sua, et generare Domini verecundiam videretur, et officio provocasse.^m
Unde sequitur :

^m ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 85, CCSL 14, p. 163.896-899 : «Sed uide fidem praerogatiuam esse medicinae. Aduerte etiam in ipso populo gentili perspicaciam esse mysterii. Dominus pergit : excusat centurio militari que deposito tumore reuerentiam sumit et ad fidem facilis et ad honorificentiam promtus. Et bene Lucas etiam in occursum amicos dicit esse a centurione transmissos, ne praesentia sua grauare Domini uerecundiam uideretur et officium officio prouocasse. Haec moraliter». [FG2013]

Numérotation du verset Lc. 7,7

Propter quod et meipsum non sum dignum arbitratus ut venirem ad te ; sed dic tantum verbo, et sanabitur puer meus.

^marg.| {CLC7d1.12} CHRYSOSTOMUS. ²³* {hom.27}. − Ubi attende centurionem debitam opinionem habentem de domino non enim dixit ora ; sed tantummodo iube, dubitans ne se humiliando renueret.

²³ Chrysostomus Li448 ] + In Matthaeum Ed1953

^marg.| Subdit :

Numérotation du verset Lc. 7,8

Nam et ego homo sum sub potestate constitutus, habens sub me milites et dico huic vade et vadit, et alii veni et venit, et servo meo fac hoc et facit.

^marg.| {CLC7d1.13} BEDA. − Hominem se potestati vel tribuni vel presidis subditum dicit ; imperare tamen minoribus ut subaudiatur, eum multo magis qui Deus sit, non per adventum tantum corporis, sed per angelorum ministeria posse implere quod vellet repellende enim erant vel infirmitates corporum, vel fortitudines contrarie, et verbo Domini, et ministeriis angelorum.

^marg.| {CLC7d1.14} CHRYSOSTOMUS. − Est autem hic notandum quod hoc verbum fac imperium designat dictum servo. Ob hoc Deus cum hominem vellet creare non ait unigenito fac hominem ; sed faciamus hominemⁿ, ut per formam consensus verborum declaret equiparantiam. Quia ergo in Christo considerabat excellentiam dominii, ob hoc ait dic verbo nam et ego dico servo meo, etc. Christus autem non eum reprehendit, sed eius intentionem roboravit.
Unde sequitur :

ⁿ Cf. Gn. 1, 26.

Numérotation du verset Lc. 7,9

Quo audito Iesus miratus est.

^marg.| {CLC7d1.15} BEDA. − Sed quis in illo fecerat ipsam fidem nisi ille qui admirabatur sed et si alius eam fecisset, quid miraretur qui prescius erat quod ergo miratur dominus, nobis mirandum esse significat omnes enim tales motus cum de deo dicuntur, non perturbati animi signa sunt, sed docentis magistri.

^marg.| {CLC7d1.16} CHRYSOSTOMUS. ²⁴* {hom.27}. − Ut autem liqueat tibi quod dominus hoc ideo dixit ut alios instruat, prudenter evangelista hoc aperiens subdit :

²⁴ Chrysostomus Li448 ] + In Matthaeum Ed1953

Amen dico vobis : Nec in Israel tantam fidem inveni.

^marg.| {CLC7d1.17} AMBROSIUS. − Et quidem si sic legas in nullo tantam fidem inveni in Israel, simplex intellectus et facilis est ; si vero iuxta grecos nec in Israel tantam fidem inveni, fides huiusmodi etiam electioribus, et Deum videntibus antefertur.^o

^o ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 87, CCSL 14, p. 163.909-913 : «Et quidem si sic legas : in nullo tantam fidem inueni in Israhel, simplex intellectus et facilis est, sin uero iuxta Graecos : nec in Israhel tantam fidem inueni, fides huius etiam electioribus et Deum uidentibus antefertur». [FG2013]

^marg.| {CLC7d1.18} BEDA. − Non autem de omnibus retro patriarchis et prophetis, sed de presentis evi loquitur hominibus ; quibus ideo centurionis fides antefertur, quia illi legis prophetarumque monitis edocti, hic autem nemine docente sponte credidit.

^marg.| {CLC7d1.19} AMBROSIUS. − Probatur autem fides Domini, et servi sanitas roboratur.
Unde sequitur :

Numérotation du verset Lc. 7,10

Et reversi qui missi fuerant domum, invenerunt servum qui languerat sanum.

Potest ergo meritum Domini etiam²⁵* famulis suffragari, non solum fidei merito sed etiam²⁶* studio discipline.^I ^p

^marg.| {CLC7d1.20} BEDA. − Plenius autem hec explicat Mattheus^q, quod dicente Domino centurioni : « Vade, sicut credidisti fiat tibi », sanatus sit puer ex illa hora. Sed beato luce moris est, quod plene viderit ab aliis evangelistis exposita abbreviare, vel etiam de industria preterire ; que vero ab eis omissa vel breviter cognoverit tacta, dilucidare solertius.

^q Mt. 8, 13.

^marg.| {CLC7d1.21} AMBROSIUS. − Mystice autem servo centurionis populus nationum, qui mundane servitutis vinculis tenebatur, eger lethalibus passionibus, beneficio Domini sanandus exprimitur.^r

^r ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 83, CCSL 14, p. 162.872-880 : «Pulchre autem ubi praecepta compleuit, formam docet suorum praeceptorum exsequi ; nam statim gentilis centurionis seruus Domino curandus offertur, in quo populus nationum, qui mundanae seruitutis uinculis tenebatur, aeger letalibus passionibus beneficio Domini sanandus exprimitur. Quod autem moriturum dixit, in eo evangelista non fefellit ; moriturus enim erat, nisi fuisset sanatus a Christo». [FG2013]

^marg.| {CLC7d1.22} BEDA. − Centurio autem, cuius fides israeli prefertur, electos a gentibus ostendit ; qui quasi centenario milite stipati virtutum spiritualium sunt perfectione sublimes numerus enim centenarius, qui de leva transfertur ad dexteram, in celestis vite significationem poni consuevit. Tales ergo pro his necesse est ut domino supplicent qui adhuc spiritu servitutis premuntur. Nos autem, qui de gentibus credimus, non ipsi ad dominum venire possumus, quem in carne videre non valemus ; sed ad eum accedere debemus per fidem. Seniores autem Iudeorum mittere, hoc est summos ecclesie viros, qui nos ad dominum precesserunt, suppliciter obsecrando patronos acquirere, qui nobis testimonium reddentes, quod ecclesiam edificare curemus, pro nostris peccatis intercedant. Pulchre autem dicitur quia Iesus non longe erat a domo, quia prope timentes eum salutare ipsius ; et qui naturali lege recte utitur, quo bona que novit operatur, eo illi qui bonus est appropiat.

^marg.| {CLC7d1.23} AMBROSIUS. − Non vult autem Iesum vexari centurio ; quia quem Iudeorum populus crucifixit, inviolatum ab iniuria manere desiderat populus nationum ; et, quod ad mysterium spectat, vidit in pectora adhuc gentilium non esse penetrabilem Christum.^s

^s ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 86, CCSL 14, p. 163.900-909 : «Mystice autem quem Iudaeorum populus crucifixit inuiolatum ab iniuria manere desiderat populus nationum et quod ad fidem pertinet sermoni credidit, hoc est non hominis, sed Dei potestate coniciens dari a Christo hominibus sanitatem. Quod uero ad mysterium spectat, uidit in pectora adhuc gentilium non esse penetrabilem Christum. Et ideo qui necdum cogitationis praeteritae maculas abluisset, grauari se magis dignatione putauit domini quam iuuari. Sic illa uidua Sareptana indignam se prophetico iudicauit hospitio. Ideo que Dominus in uno isto fidem gentium praefert». [FG2013]

^marg.| {CLC7d1.24} BEDA. − Milites autem et servi, qui centurioni obediunt, virtutes sunt naturales, quarum copiam multi ad Dominum venientes deferunt secum. ^J

^J ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CLC7d1.25} THEOPHYLACTUS. − Vel aliter. Centurio est intellectus, qui multorum in militia princeps existit, dum multas in hac vita res habet. Habet autem servum infirmum, irrationabilem anime partem, irascibilem et concupiscibilem dico. Et mittit ad Iesum mediatores Iudeos, id est confessionis cogitationes et verba ; et confestim suscipit servum sanum.^t

^t ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Lucae (Lc. 7, 2), PG 123, 781C8-14.17. [CGC2015]

Numérotation du verset Lc. 7,
* distinctio 2

^prol.| [Lc. 7, 11-16 legitur Quadragesimae 4 feria 5 ; cf. Ordinarium OP 632) ; [Dominica 16 post Trinitatem = 17 post Pentecosten ; cf. Ordinarium OP 709 = Cist. 113]

^marg.| {CLC7d2.1} CYRILLUS. − Mira²⁷ Dominus miris annectit et supra quidem accersitus occurrit, hic vero non vocatus accedit. ^K
Unde dicitur :

^K ¶Codd. : Fi309 Li448 Mt366 Ut294 Ed1470 Ed1953 {MM2020} {MM2022}

²⁷ Mira] Cira prepera Mt366

Numérotation du verset Lc. 7,11

Et factum est deinceps ibat in civitatem que vocatur Naim.

^marg.| {CLC7d2.2} BEDA. − [1] Naim civitas est²⁸* Galilee in secundo milliario montis Thabor. [2] Divino autem nutu multa turba Dominum comitatur ut multi essent tanti miraculi testes.
Unde sequitur :^L ^u

^u ¶Fons : [1] Beda Venerabilis , In Lc., lib. 2, c. 7, CCSL 120, lin. 2261 sqq. : « Naim ciuitas est galileae in secundo miliario thabor montis contra meridiem iuxta endor qui est uicus grandis in quarto miliario eiusdem montis ad meridiem ».
<ex quo> Glossa ordinaria (Lc. 7, 11) [Strasbourg, 1481, t. 4, facsim., p. 165a marg. ; Cas523 (48) ; om. Ber112 Cas241 Cas574 Tr1083 om. Ber112] ed. Gloss-e : «QUE VOCATUR. Naim est civitas Galilee in secundo milliario Thabor contra meridiem iuxta Endor qui est vicus grandis. Naim autem interpretatur 'fluctus' vel 'commotio' ».
<vel> Hugo de Sancto Caro, Postille in Lc.7, 11, t. 6, Venetiis, 1703, f. 172rb/g . « Ad litteram. Naim est civitas Galilee, sicut dicit BEDA in secundo milliario montis Thabor iuxta Endor, qui est vicus grandis in quarto milliario eiusdem montis ».
[2] Beda Venerabilis , In Lc., lib. 2, c. 7, CCSL 120, lin. 2293 sqq. : « Diuino autem nutu multa dominum turba multa uiduam comitabatur ut uiso tanto miraculo multi testes multi dei fierent laudatores ». [MM2022]

^L ¶Codd. : Fi309 La88 (42ra) Li448 Mt366 Ut294 Ed1953 {MM2019} {MM2022}

²⁸ civitas est] inv . Ut294 Ed1953

Et ibant cum illo discipuli eius et turba copiosa.

^marg.| {CLC7d2.3} GREGORIUS NYSSENUS. ²⁹ − Resurrectionis autem experimentum non ita verbis sicut operibus a salvatore didicimus, qui ab inferioribus inchoans opus miraculi, fidem nostram assuefacit ad maiora. Primo quidem in egritudine desperata servi centurionis, resurrectionis incepit potestatem. Post hec altiori potestate ducit homines ad fidem resurrectionis, dum suscitavit filium vidue qui³⁰ ferebatur ad monumentum.
Unde sequitur :

²⁹ Nyssenus marg. Li448 ] om. Fi309 La88 Ro18
³⁰ qui] que Li448

Numérotation du verset Lc. 7,12

Cum autem appropinquaret porte civitatis, ecce defunctus efferebatur filius unicus matris sue.

^marg.| Diceret enim aliquis de puero centurionis, quod moriturus non erat, ut igitur temerariam linguam compesceret, iam defuncto iuveni Christum obviare fatetur unico filio vidue.
Nam sequitur :

Et hec vidua erat et turba civitatis multa cum illa.

^marg.| Erumne molem brevibus verbis explicuit. Mater vidua erat que³¹* non sperabat ulterius filios procreare. Non habebat in quem aspectum dirigeret vice defuncti. Hunc solum lactaverat, solus aderat alacritatis causa in domo. Quicquid matri dulce ac pretiosum, hic solus extiterat.^M ^v

^v ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 11-12 (Kr1190 Gregorius Nyssenus) : Vat. gr. 1611, f. 114vb34-38, 115r5- sqq. ; Roma, Angelica, cod. 100, f. 40r : «Γρηγορίου Νύσσης. Τὴν τῆς ἀναστασεως πεῖραν οὐ διὰ λόγων τοσοῦτον, ὅσον δι' αὐτῶν τῶν ἔργων παρὰ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἐδιδάχθημεν. Ἐπειδὴ γὰρ μέγα καὶ ὑπὲρ πίστιν ἦν τὸ κατὰ τὴν ἀνάστασιν θαῦμα, διὰ τῶν κατωτέρων τῆς θαυματοποιίας ἀρξάμενος, ἡρέμα πως προσεθίζει τὴν πίστιν ἡμῶν τοῖς μείζοσι. Καθάπερ γάρ τις μήτηρ καταλλήλως τιθηνουμένη τὸ νήπιον, τέως μὲν ἁπαλῷ τε καὶ ὑγρῷ τῷ στόματι τὸ γάλα διὰ τῆς θηλῆς ἐντίθησιν· [...] οὕτω τὴν ἀνθρωπί νην μικροψυχίαν ὁ Κύριος, οἷόν τι νήπιον ἀτελὲς διὰ τῶν θαυμάτων τρέφων καὶ τιθηνούμενος, πρῶτον μὲν ἐν ἀπεγνωσμένῃ νόσῳ τὴν τῆς ἀναστάσεως προοιμιάζεται δύναμιν, ὃ μέγα μὲν ἦν τῷ κατορθώματι, οὐ μὴν τοιοῦτον, οἷον ἀπιστεῖσθαι λεγόμενον. Ἐπιτι μήσας γὰρ τῷ πυρετῷ σφοδρῶς τὴν πενθερὰν τοῦ Σίμωνος καταφλέγοντι, τοσαύτην ἐποίησε τοῦ κακοῦ τὴν μετάστασιν, ὡς πρὸς τὸ διακονεῖν τοῖς παροῦσιν ἐνισχύσαι τὴν ἤδη προσδοκωμένην τεθνήξεσθαι. Εἴτα μικρόν τι τῇ δυνάμει προστίθησι, καὶ τοῦ βασιλικοῦ τὸν υἱὸν ἐν ὁμολογουμένῳ κινδύνῳ κείμενον (οὕτω γάρ φησιν ἡ ἱστορία, ὅτι ἔμελλε τελευτᾷν, τοῦ τρὸς βοῶντος· «Κατάβηθι πρὶν ἀποθανεῖν τὸ παι δίον μου·») πάλιν ἐνεργεῖ τοῦ τεθνήξεσθαι πεπιστευμέ νου τὴν ἀνάστασιν, ἐν μείζονι τῇ δυνάμει τὸ θαῦμα κατεργασάμενος, τῷ μηδὲ πλησιάσαι τῷ τόπῳ, ἀλλὰ πόῤῥωθεν τῇ τοῦ προστάγματος ἰσχύϊ τὴν ζωὴν ἀπο στεῖλαι. Πάλιν δι' ἀκολουθίας τοῖς ὑψηλοτέροις ἐπιβαίνει θαύμασι. Πρὸς γὰρ τὴν παῖδα τοῦ ἀρχισυναγώγου ὁρμήσας, ἑκὼν ἔδωκε τῇ ὁδοιπορίᾳ σχολὴν, τὴν ἴασιν τῆς αἱμοῤῥοΐας δημοσιεύων λαθοῦσαν, ὡς ἂν ἐν τῷ χρόνῳ τούτῳ κατακρατήσειε τῆς νοσούσης ὁ θάνατος. Ἄρτι τοίνυν τῆς ψυχῆς χωρισθείσης τοῦ σώματος, καὶ θορυβουμένων ἐν τῇ γοερᾷ κραυγῇ τῶν ἐπικωκυόντων τῷ πάθει, καθάπερ ἐξ ὕπνου τῷ προστακτικῷ λόγῳ διανίστησι πάλιν πρὸς τὴν ζωὴν τὸ κοράσιον, ὀδῷ τινι καὶ ἀκολουθίᾳ πρὸς τὸ μεῖζον ἀναλαμβάνων τὴν ἀνθρωπίνην ἀσθένειαν. Εἶτ' ἐπὶ τούτοις ὑπερβαίνει τῷ θαύματι, καὶ δι' ὑψηλοτέρας δυνάμεως ὁδοποιεῖ τοῖς ἀνθρώποις τὴν περὶ τῆς ἀναστάσεως πίστιν. // Ἐγείρας τὸν τῆς χήρᾳ ὐιον ἠδὴ πὸς ταφὴν ἀπολόμενον ἐτί πρὸς τὸ ὑψλότὲρος ἡ θαυματοποιῖα προτων..........». . [...] ».
<cuius fons> Gregorius Nyssenus , De hominis opificio [CPG 3154], c. 25, PG 44, 216D13-217A5.D - 220 : « Οὕτως ἱκανή μοι δοκεῖ πρὸς μαρτυρίαν εἶναι τοῦ κατὰ τὴν ἀνάστασιν μυστηρίον, ἡ τοῖς λοιποῖς τῶν εἰρημένων συνομολογουμένη ἀλήθεια. Μᾶλλον δὲ καὶ αὐτῆς τῆς ἀναστάσεως ἡ πεῖρα, ἥν οὐ διὰ λόγων τοσοῦτον, ὅσον δι' αὐτῶν τῶν ἔργων ἐδιδάχθημεν. Ἐπειδὴ γὰρ μέγα καὶ ὑπὲρ πίστιν ἦν τὸ κατὰ τὴν ἀνάστασιν θαῦμα, διὰ τῶν κατωτέρων τῆς θαυματοποιίας ἀρξάμενος, ἡρέμα πως τὴν πίστιν ἡμῶν προσεθίζει τοῖς μείζοσι. Καθάπερ γάρ τις μήτηρ καταλλήλως τιθηνουμένη τὸ νήπιον, τέως μὲν ἁπαλῷ τε καὶ ὑγρῷ τῷ στόματι τὸ γάλα διὰ τῆς θηλῆς ἐντίθησιν· ὀδοντοφυοῦντι δὲ ἤδη καὶ αὐξανομένῳ προσάγει τὸν ἄρτον, οὐ τραχύν τε καὶ ἀκατέργαστον, ὡς ἂν μὴ περιξανθείη τῷ σκληρῷ τῆς τροφῆς τὸ τῶν οὔλων ἁπαλόν τε καὶ ἀγύμναστον, ἀλλὰ τοῖς ἰδίοις ὀδοῦσι καταλεάνασα, σύμμετρόν τε καὶ κατ άλληλον τῇ δυνάμει τοῦ προσφερομένου ἐποίησεν· εἶτα κατὰ προσθήκην τῆς δυνάμεως ἐπιδιδούσης, προσεθισθὲν τοῖς ἁπαλωτέροις ἠρέμα τὸ νήπιον προσάγει τῇ στερεωτέρᾳ τροφῇ· οὕτω τὴν ἀνθρωπί νην μικροψυχίαν ὁ Κύριος, οἷόν τι νήπιον ἀτελὲς διὰ τῶν θαυμάτων τρέφων καὶ τιθηνούμενος, πρῶτον μὲν ἐν ἀπεγνωσμένῃ νόσῳ τὴν τῆς ἀναστάσεως προοιμιάζεται δύναμιν, ὃ μέγα μὲν ἦν τῷ κατορθώματι, οὐ μὴν τοιοῦτον, οἷον ἀπιστεῖσθαι λεγόμενον. Ἐπιτι μήσας γὰρ τῷ πυρετῷ σφοδρῶς τὴν πενθερὰν τοῦ Σίμωνος καταφλέγοντι, τοσαύτην ἐποίησε τοῦ κακοῦ τὴν μετάστασιν, ὡς πρὸς τὸ διακονεῖν τοῖς παροῦσιν ἐνισχύσαι τὴν ἤδη προσδοκωμένην τεθνήξεσθαι. Εἴτα μικρόν τι τῇ δυνάμει προστίθησι, καὶ τοῦ βασιλικοῦ τὸν υἱὸν ἐν ὁμολογουμένῳ κινδύνῳ κείμενον (οὕτω γάρ φησιν ἡ ἱστορία, ὅτι ἔμελλε τελευτᾷν, τοῦ πα τρὸς βοῶντος· «Κατάβηθι πρὶν ἀποθανεῖν τὸ παι δίον·») ἐνεργεῖ πάλιν τοῦ τεθνήξεσθαι πεπιστευμέ νου τὴν ἀνάστασιν, ἐν μείζονι τῇ δυνάμει τὸ θαῦμα κατεργασάμενος, τῷ μηδὲ πλησιάσαι τῷ τόπῳ, ἀλλὰ πόῤῥωθεν τῇ τοῦ προστάγματος ἰσχύϊ τὴν ζωὴν ἀπο στεῖλαι. Πάλιν δι' ἀκολουθίας τοῖς ὑψηλοτέροις ἐπαναβαίνει θαύμασι. Πρὸς γὰρ τὴν παῖδα τοῦ ἀρ χισυναγώγου ὁρμήσας, ἑκὼν ἔδωκε τῇ ὁδοιπορίᾳ σχο λὴν, τὴν ἴασιν τῆς αἱμοῤῥοΐας δημοσιεύων λαθοῦσαν, ὡς ἂν ἐν τῷ χρόνῳ τούτῳ κατακρατήσειε τῆς νοσού σης ὁ θάνατος. Ἄρτι τοίνυν τῆς ψυχῆς χωρισθείσης τοῦ σώματος, καὶ θορυβουμένων ἐν τῇ γοερᾷ κραυγῇ τῶν ἐπικωκυόντων τῷ πάθει, καθάπερ ἐξ ὕπνου τῷ προστακτικῷ λόγῳ διανίστησι πάλιν πρὸς τὴν ζωὴν τὸ κοράσιον, ὀδῷ τινι καὶ ἀκολουθίᾳ πρὸς τὸ μεῖζον ἀναλαμβάνων τὴν ἀνθρωπίνην ἀσθένειαν. Εἶτ' ἐπὶ τούτοις ὑπερβαίνει τῷ θαύματι, καὶ δι' ὑψηλοτέρας δυνάμεως ὁδοποιεῖ τοῖς ἀνθρώποις τὴν περὶ τῆς ἀναστάσεως πίστιν. Νάϊν τινὰ πόλιν κατὰ τὴν Ἰου δαίαν ἱστορεῖ ἡ Γραφή. Παῖς ἦν ἐν ταύτῃ μονογενὴς χήρᾳ τινὶ, οὐκέτι τοιοῦτος παῖς, οἷος ἐν μειρακίοις εἶναι, ἀλλ' ἤδη ἐκ παίδων εἰς ἄνδρας τελῶν. Νεανίαν αὐτὸν ὀνομάζει ὁ λόγος· πολλὰ δι' ὀλίγων διηγεῖται ἡ ἱστορία· θρῆνος ἄντικρύς ἐστι τὸ διήγημα. Χήρα, φησὶν, ἦν τοῦ τεθνηκότος ἡ μήτηρ. Ὁρᾷς τὸ βάρος τῆς συμφορᾶς, πῶς ἐν ὀλίγῳ τὸ πάθος ὁ λόγος ἐξετραγ 220 ῴδησε; Τί γάρ ἐστι τὸ λεγόμενον, ὅτι οὐκ ἦν αὐτῇ παιδοποιίας ἐλπὶς, τὴν ἐπὶ τῷ ἐκλείποντι συμφορὰν θεραπεύουσα· χήρα γὰρ ἡ γυνή. Οὐκ εἶχε πρὸς ἕτε ρον ἀντὶ τοῦ κατοιχομένου βλέπειν· μονογενὴς γὰρ ὁ τόκος. Ὅσον δὲ τὸ ἐπὶ τούτῳ κακὸν, παντὶ ῥᾴδιον συνιδεῖν τῷ μὴ ἀπεξενωμένῳ τῆς φύσεως.....
<Non hab.> Némésius d’Emèse, De natura hominis, selon E. Dobler , Falsche Väterzitate bei Thomas von Aquin, Fribourg (CH), 2001, p. 136. [MM2019]
^M ¶Codd. : La88 (42ra) Li448 Ro18 Ed1953 {MM2019} {MM2021} {MM2022}
³¹ que] et Ed1953

^marg.| {CLC7d2.4} CYRILLUS. − Miseranda passio³² et ad fletum et lacrimas potens provocare.^N
Unde sequitur :

^N ¶Codd. : La88 (42rb) Li448 Ro18 Ed1470 Ed1953 {MM2019} {MM2022}
³² passio] om. La88

Numérotation du verset Lc. 7,13

Quam³³ cum vidisset Dominus, misericordia motus super eam, dixit illi : Noli³⁴ flere.

³³ Quam] Qui cacogr. Fi309
³⁴Noli Ω^S Ber112@ Cbg133@² La88 Ut294 Ed1953 Rusch Weber cum gr. μὴ κλαῖε ] Nolite cett. codd. Ber112 Cbg133 Ro18 Cbg133@* Mt366@ Ro18@ Ed1470

^marg.| {CLC7d2.5} BEDA. − Quasi dicat ³⁵ desiste quasi mortuum flere quem mox vivum resurgere videbis³⁶.^O ^w

^w ¶Fons : Beda Venerabilis , In Lc., lib. 2, c. 7, CCSL 120, lin. 2297 sqq. : « Quam cum uidisset dominus misericordia motus super eam dixit illi: noli flere. Desiste, inquit, quasi mortuum flere quem mox uiuum resurgere uidebis ». [MM2022]
^O ¶Codd. : Ber112 (39vb) Cbg133 Fi309 Ka12 Kla121 La88 (42rb) Li448 Mt366 Ut294 Ro18 V795 Ed1470 Ed1953 {MM2019} {MM2022}
³⁵ dicat Cbg133] diceret Ut294 Ed1470 , d. La88 Mt366
³⁶ videbis] videbitis Cbg133*

^marg.| {CLC7d2.6} TITUS. ³⁷*− [b] Iubens autem a lacrimis cessare³⁸* qui consolatur mestos, monet ³⁹ nos, presentibus defunctis, consolationem recipere, resurrectionem sperantes. [a] Tenet autem feretrum, vita obvians morti.^P ^x
Unde sequitur :

^x ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc . 7, 13-14 (Krikones § 1194 Titus), Vat. gr. 1611, f. 1611, f. 115va18-22 : « Τίτου . Γίνεται ἡ πύλη, πύλη σωτηρίας τῷ ἐκφερομένῳ· [a] ἐπέχει γὰρ τὴν κλίνην ἀπαντήσασα ἡ ζωὴ καὶ ἡ πάντων ἀνάστασις [b] καὶ συστέλλ εσθαι τὸν θ ρῆνον ἐκέλευ ε ν ὁ παρα καλῶν τοὺς πενθοῦντας , καὶ λέγει · μὴ κλαῖε, δὸς ἡσυχίαν τῷ θαύματι· καὶ λέλυται παραχρῆμα τοῦ κλαίειν ἠ πρόφασις. Τοῦτο κατάρχει καὶ ἡμῖν τῆς ἐπὶ τοῖς ἀπο θ νἠσκο υ σι παραμυθία ς πρὸ ὀφθαλμῶν τὴν ἀνά στασι ν ποιουμένοις . [...]».
<cuius fons> Titus Bostrensis, Commentarii in Lc. (Lc. 7, 12 sqq.) ex catenis [CPG 3576], ed. J. Sickenberger , Titus von Bostra, Leipzig, 1901, p . 165.2-166.4 . [rev. VS2022]
¶Nota La syntagmatisation latine de la sentence grecque est ici particulièrement importante. Pour équilibrer la phrase, le traducteur n’a pas hésité a ajouter des termes absents du grec qui en souligne le sens. Monet traduit κατάρχει au sens patristique de « montrer la voie, prendre l’initiative » (cf. Lampe , A Patristik Greek Lexikon, p. 717 : κατάρχ-ω) [MM2022]
^P ¶Codd. : Ber112 Cbg133 Fi309 Ka12 Kla121 La88 (42rb) Li448 Mt366 Ro18 V795 Ed1470 Ed1657 Ed1953 {MM2022}
³⁷ Titus Ka12 Li448 ] Chrysostomus Ber112 Cbg133 Fi309 Kla121 La88 Mt366 Ed1470 Ed1953 , Chrysostomus (vel Titus in Catena Graecorum Patrum) Ed1657
³⁸ a lacrimis - cessare] inv. Ber112 Cbg133 Fi309 Kla121 La88 Mt366 Ro18 Ed1470 Ed1657 Ed1953
³⁹ monet Mt366 Ro18 V795 Ed1470 Ed1657 Ed1953 ] moııet ? Cbg133 La88 Li448 , movet Ber112 Fi309 Ka12 Kla12

Numérotation du verset Lc. 7,14

Et accessit et tetigit loculum. Hi autem qui portabant steterunt.⁴⁰

⁴⁰ et tetigit... steterunt] etc. Ed1657

^marg.| {CLC7d2.7} CYRILLUS. ⁴¹* − Ideo autem non solo verbo peragit miraculum sed et feretrum tangit ut cognoscas efficax esse sacrum Christi corpus ad humanam salutem. Est enim corpus vite et caro Verbi omnipotentis cuius habet virtutem. Sicut enim ferrum adiunctum igni perficit opus ignis, sic postquam caro unita est Verbo quod vivificat omnia, ipsa quoque facta est vivificativa et mortis expulsiva.^Q ^y

^y ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 14 (Krikones §1197 : Cyrillus) ; Vat. gr. 1611, f. 115v a39-b16 = ed. Mai, Cyrillus Alexandrinus , Scholia in Lucam ex catenis (Lc. 7, 14), PG 72, 609C4 (34-43) ; Roma, Angelica, cod. 100, f. 44r7 -16 ; Coislin 201, f. 205v ; Paris, Gr. 208, f. 250v : « Κυρίλλου. Διὰ τί δὲ οὐ λόγῳ μόνον ἐπλήρου τὸ θαῦμα, ἀλλὰ καὶ ἥψατο τῆς σοροῦ; Ἵνα μάθῃς * ὡς ἔστιν ἐνεργὲς πρὸς σωτηρίαν ἀνθρώπου τὸ ἅγιον σῶμα Χριστοῦ· σῶμα γάρ ἐστι ζωῆς καὶ σὰρξ τοῦ πάντα [f. 115vb] ἰσχύοντος Λόγου καὶ τὴν αὐτοῦ πεφόρηκε δύναμιν. Ὥσπερ γὰρ σίδηρος ὁμιλήσας πυρὶ τὰ πυρὸς ἐνεργεῖ, καὶ τὴν αὐτοῦ χρείαν πληροῖ, οὕτως, ἐπειδήπερ ἰδία γέγονε τοῦ Λόγου ἡ σὰρξ τοῦ τὰ πάντα ζῳογονοῦντος, ταύτῃτοι ζωοποιός ἐστι ** καὶ αὐτή, καὶ θανάτου καὶ φθορᾶς ἀναιρετική […] ». * μάθῃς] perpera γνοίης PG72 | ** ἐστι] perpera τι PG72
<cuius fons> = Cyrilllus Alexandrinus , Fragmenta in Lc. ex catenis (Lc. 7, 14-15), ed. J. Reuss, Lukas-Kommentare aus der griechischen Kirche, Berlin, 1984, p. 74, n° 45.1-6.
[MM2022] [rev. VS2022]
^Q ¶Codd. : Cbg133 Fi309 La88 (42rb) Li448 Ro18 Ed1953 {MM2022}
⁴¹ Cyrillus] om. Cbg133* (al. m. compl. marg.), + In Ioannem Ed1953

^marg.| {CLC7d2.8} TITUS. − Non autem salvator⁴² similis est Elie deflenti filium Sareptane^z, nec qualis Eliseus, qui proprium corpus applicuit corpori defuncti^aa, nec qualis⁴³* Petrus, qui pro Thabita oravit^ab. Sed ipse est"qui non entia velut entia vocat, qui mortuos ut vivos alloqui"^ac potest.^ad ^R

^z Cf. 3Rg. 17, 20.
^aa Cf. 4Rg. 4, 34.
^ab Cf. Act. 13, 40.
^acRm. 4, 17 : « Tοῦ ζῳοποιοῦντος τοὺς νεκρούς, καὶ καλοῦντος τὰ μὴ ὄντα ὡς ὄντα / Qui vivificat mortuos et vocat ea que non sunt tamquam ea que sunt».
^ad ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 13-14 (Krikones § 1194 Titus), Vat. gr. 1611, f. 115v a32-36 : «Τίτου. [...] Οὐδεμία μέλλησις οὐδὲ ἐν εὐχαῖς διατριβή, ἐπεὶ μηδὲ τοιοῦτος ὁ Σωτήρ, οἷος ὁ Ἠλίας ἀποδυρόμενος ἐπὶ τῷ παιδὶ τῆς Σαραφθίας, οὐδὲ οἷος Ἐλισσαῖος ἐφαρμόζων τὸ ἑαυτοῦ σῶμα τῷ τοῦ νεκροῦ καὶ τοῦτο ἐπιπλέκων, οὐδὲ μὴν οἷος Πέτρος γόνατα κλίνων καὶ δέησιν ποιούμενος ὑπὲρ τῆς Ταβιθά. Οὐ τοιοῦτος ὁ Κύριος, ἀλλ´ ἐπείπερ αὐτός ἐστιν “ὁ καλῶν “τὰ μὴ ὄντα ὡς ὄντα” καὶ τοῖς νεκροῖς ὡς ζῶσι διαλέγεσθαι δυνάμενος».
<cuius fons> Titus Bostrensis, Commentarii in Lc. (Lc. 7, 12)[CPG 3576], ed. J. Sickenberger, Titus von Bostra, Leipzig, 1901, p . 166.23-30 . [VS2022] [MM2022]
¶Nota La Catena traduit littéralement ὄντα, deux fois répété, par entia plutôt que par la locution “que sunt” que la Vulgate utilise dans la citation paulinienne sous-jacente. L’expression revient plus loin dans une sentence chrysostomienne traduite par Burgundio que Thomas arrangera pour y faire concorder les deux versions. Comme cela arrive souvent pour les citations bibliques secondaires (non évangéliques et non annoncées) Thomas n’a pas reconnu la citation ou, tout au moins, il n’ a pas jugé bon d’harmoniser le texte de son traducteur avec la Vulgate. [MM2021]
^R ¶Codd. : La88 Li448 Ed1953 {MM2022}
⁴² salvator] sanator Li448
⁴³ qualis] + est Ed1953

^marg.| Unde sequitur :

Et ait : Adolescens, tibi dico : Surge.

^marg.| { CLC7d2.9} GREGORIUS NYSSENUS. − [b] Qui dixit ‘adolescentem’, florentis significavit temporis horam, primam producentem lanuginem, qui paulo ante muliebris erat maternorum oculorum aspectui, [a] iam aspirans ad tempus sponsalium, virga generis, successionis ramus, baculus senectutis.^S ^ae

^ae ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 11-12 (Kr1192 Gregorius Nyssenus) : Vat. gr. 1611, f. 115rb34-35 , vb2-6 ; Roma, Angelica, cod. 100, f. 43v16-30 : «Γρηγορίου Νύσσης. Νάϊν τινὰ πόλιν κατὰ τὴν Ἰουδαίαν ἱστορεῖ ἡ Γραφή. Παῖς ἦν ἐν ταύτῃ μονογενὴς χήρᾳ τινὶ, οὐκέτι τοιοῦτος παῖς, οἷος ἐν μειρακίοις εἶναι, ἀλλ' ἤδη ἐκ παίδων εἰς ἄνδρας τελῶν. Νεανίαν αὐτὸν ὀνομάζει ὁ λόγος· πολλὰ δι' ὀλίγων διηγεῖται ἡ ἱστορία· [...] [Vg1611, f. 115vb2 ] [a] Ἤδη τοῦ γάμου τὴν ὥραν ἄγων, ὁ τοῦ γένους ὅρπηξ, ὁ τῆς διαδοχῆς κλάδος, ἡ βακτηρία τοῦ γήρους. Ἀλλὰ καὶ ἡ τῆς ἡλικίας προσθήκη, ἄλλος θρῆνος ἦν. [b] Ὁ γὰρ νεανίαν εἰπὼν, τὸ ἄνθος εἶπε τῆς μαρανθείσης ὥρας, ἄρτι τοῖς ἰούλοις ὑποχλοάζοντα, οὔπω τοῦ πώγωνος διὰ βάθους ὑποπιμπλάμενον, ἔτι τῷ κάλλει τῶν παρειῶν ὑποστίλβοντα[ ?, ἀποστίλβοντα Angelica]. παῖς ἦν αὐτῇνεανίαςμονος τοῦ γένους διαδοχος παραμυθιον γήρως εγκαλλώ πισμα γένους ανθος τῶν ὀμηλίκων στήριγμα τῆσ οἰκίας αὐτὸ τῆς ἡλικιάς ει [ηAngelica] γε τὸ χαριέτατον ουτοςἀνάρπαστοςὠχετὸὁ πρὸς βραχὺ ἤδ’ὑμένἄκουσμαφθεγγόμενοςἥδιστονδὲθεαμά ὤν τῆς μητρός ὀφθαλμῶν. Τί τοίνυν πάσχειν εἰκὸς ἐπ' αὐτῷ τὴν μητέρα; οἱονεὶ πυρὶ τὰ σπλάγχνα ἐγκαταφλέγεσθαι [...] ».
<cuius fons> Gregorius Nyssenus , De hominis opificio [CPG 3154], c. 25, PG 44, 217D6 , 220A13-15 ) : « Νάϊν τινὰ πόλιν κατὰ τὴν Ἰουδαίαν ἱστορεῖ ἡ Γραφή. Παῖς ἦν ἐν ταύτῃ μονογενὴς χήρᾳ τινὶ, οὐκέτι τοιοῦτος παῖς, οἷος ἐν μειρακίοις εἶναι, ἀλλ' ἤδη ἐκ παίδων εἰς ἄνδρας τελῶν. Νεανίαν αὐτὸν ὀνομάζει ὁ λόγος· πολλὰ δι' ὀλίγων διηγεῖται ἡ ἱστορία· [...] [a] Ἤδη τοῦ γάμου τὴν ὥραν ἄγων, ὁ τοῦ γένους ὅρπηξ, ὁ τῆς διαδοχῆς κλάδος, ἡ βακτηρία τοῦ γήρους. Ἀλλὰ καὶ ἡ τῆς ἡλικίας προσθήκη, ἄλλος θρῆνος ἦν. [b] Ὁ γὰρ νεανίαν εἰπὼν, τὸ ἄνθος εἶπε τῆς μαρανθείσης ὥρας, ἄρτι τοῖς ἰούλοις ὑπο χλοάζοντα, οὔπω τοῦ πώγωνος διὰ βάθους ὑποπιμ πλάμενον, ἔτι τῷ κάλλει τῶν παρειῶν ὑποστίλβοντα. Τί τοίνυν πάσχειν εἰκὸς ἦν ἐπ' αὐτῷ τὴν μητέρα; οἱονεὶ πυρὶ τοῖς σπλάγχνοις ἐγκαταφλέγεσθαι, ὡς πικρῶς ἐπ' αὐτῷ παρατείνειν τὸν θρῆνον, περιπλε κομένην προκειμένῳ τῷ πτώματι, ὡς μὴ ἂν ἐπι σπεῦσαι τῷ νεκρῷ τὴν κηδείαν, ἀλλ' ἐμφορεῖσθαι τοῦ πάθους, ἐπιπλεῖστον αὐτῷ τοὺς ὀδυρμοὺς παρα τείνουσαν· [...] ».
<ex quo> Dionysius Exiguus (translat.), De imagine idest de hominis conditione, c. 26, PL 67, 391A, C PL 67, 391B-C : «Civitatem quamdam Naim nomine in Judaea esse sacra Scriptura commemorat. In hac fuit viduae cujusdam unicus filius ‑puer, non puer talis qui computaretur in parvulis, sed ex pueritia in juventutem jam jamque profecerat. Unde et juvenem illum sermo coelestis appellat, plura paucis insinuans. [...] [b] Jamque nuptiale tempus advenerat, stirps videbatur generis, [391C] ramusculus successionis, baculus senectutis et aetatis incrementum. Erat et altera lamentationis occasio. Qui enim juvenem retulit florem simul qui marcuerat indicavit, cujus adhuc vultus lanugine vestiretur, et genarum decor grato fulgore nitesceret. Quid igitur super ejus obitu mater pertulit, quanto viscera ejus igne perusta sunt? » [MM2022]
<Non hab.> Némésius d’Emèse, De natura hominis, selon E. Dobler , Falsche Väterzitate bei Thomas von Aquin, Fribourg (CH), 2001, p. 136. [MM2019]
^S ¶Codd. : La88 Li448 Ed1953 {MM2021} {MM2022}

^marg.| {CLC7d2.10} TITUS. – [d] Incunctanter autem erectus est cui sunt mandata directa. Divina enim potestas est irrefragabilis nulla mora, nulla orationum instantia.
[a] Unde sequitur :

Numérotation du verset Lc. 7,15

Et resedit qui erat mortuus et cepit loqui et dedit illum matri sue.

^marg.| [c] Indicia sunt hec vere resurrectionis. Corpus enim exanime loqui non potest, nec reportasset mulier ad domum defunctum filium inanimatum. ^T ^af

^af ¶Fons^G : [a] <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 13-14 (Krikones § 1195 Titus), Vat. gr. 1611, f. 115va23-26, 30-32 : «[a] “Ἁψάμενος γὰρ τῆς σοροῦ, εἶπεν νεανίσκε, σοὶ λέγω ἐγέρθητι. Καὶ ἀνεκάθισεν ὁ νεκρὸς καὶ ἤρξατο λαλεῖν· καὶ ἔδωκεν αὐτὸν τῇ μητρὶ αὐτοῦ ” [Lc. 7, 15]. [b] Τίτου. [c] Ἀναστάσεως ἀληθοῦς ταῦτα σημεῖα· ἄψυχον γὰρ σῶμα λαλεῖν οὐ δύναται· οὐδ´ ἂν ἀπεκόμισεν εἰς τὴν οἰκίαν ἡ γυνὴ τὸν υἱὸν νεκρὸν ὄντα καὶ ἄπνουν […]. [d] Ἀλλ’ ὢ τοῦ θαύματος. Εἶπεν· “ἐγέρθητι”, καὶ μελλησμοῦ δίχα παντὸς κατώρθωται τὸ κεκελευσμένον· θεϊκὸν γὰρ τὸ τῆς ἐξουσίας ἀκώλυτον. Οὐδεμία μέλλησις οὐδὲ ἐν εὐχαῖς διατριβή […]».
<cuius fons> Titus Bostrensis, Commentarii in Lc. (Lc. 7, 12 sqq.) ex catenis [CPG 3576], ed. J. Sickenberger , Titus von Bostra, Leipzig, 1901, p . 166 .8-13, 20-23. [MM2021] [VS2022]*
¶Nota Thomas réorganise selon l’ordre b-d-a-c le matériel exégétique fourni par Nicétas en mettant au premier plan l’affirmation de la toute puissance divine, cause efficiente de toute résurrection [d], puis en énonçant le lemme évangélique qui atteste du miracle effectif de la résurrection du fils de la veuve [a], enfin en explicitant deux éléments par lesquels cet épisode est signe de la résurrection générale des corps [c] 1° l’enfant peut parler, il est donc animé ; 2° l’enfant parce que le corps est animé puisque l’enfant peut parler, 2° l’enfant est rapporté à la maison, or on ne rapporte pas chez soir un cadavre. Le latin exanimis, inanimatus traduit très littéralement ἄψυχος et ἄπνοος mais rend mal les nuances des deux adjectifs grecs qui renvoient l'un à la capacité de penser (ψυχή) signifiée par la parole, l’autre à la capacité de vouloir ou de tendre vers une fin (νόος-νοῦς) signifiée par le retour à la maison. [MM2022]
^T ¶Codd. : La88 (42va) Li448 Ed1953 {MM2019} {MM2021}

^marg.| {CLC7d2.11} BEDA. − Pulchre autem evangelista Dominum prius misericordia motum esse super matre, ac sic filium resuscitare testatur, ut in uno nobis exemplum imitande pietatis ostenderet, in altero fidem mirande potestatis astrueret.^U ^ag
Unde sequitur :

^ag ¶Fons : Beda Venerabilis , In Lc., lib. 2, c. 7, CCSL 120, lin. 2302 sqq. : «Et pulchre euangelista dominum prius misericordia motum esse super matrem ac sic filium suscitare testatur ut in uno nobis exemplum imitandae pietatis ostenderet in altero fidem mirandae potestatis adstrueret». [MM2022]
^U ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2022}

Numérotation du verset Lc. 7,16

Accepit autem omnes timor, et magnificabant Deum, dicentes quia propheta magnus⁴⁴ surrexit in nobis et quia Deus visitavit plebem suam.

⁴⁴ magnus V795 ] magna Ber112

^marg.| {CLC7d2.12} CYRILLUS. − Hoc magnum fuit in populo insensibili et ingrato. Post modicum enim nec prophetam nec⁴⁵ ad utilitatem populi procedere⁴⁶ ipsum existimavit⁴⁷. Neminem autem habitantium Iudeam hoc miraculum latuit.^V
Unde sequitur :

^V ¶Codd. : Ber112 La88 Li448 V795 Ed1470 Ed1953 {MM2022}
⁴⁵ nec] ut La88
⁴⁶ populi procedere Ed1470 etc.] inv. V795
⁴⁷ existimavit] existimant V795

Numérotation du verset Lc. 7,17

Et exivit⁴⁸* sermo in universam Iudeam et in omnem circa regionem.

⁴⁸ exivit Cbg133 Fi309 Li448 Mt366 Ro18 ] exhibat Ber112 , exiit hic codd.@ Ber112@ Cbg133@ Fi309@ Li448@ Mt366@ P638@ Ut294@ Ed1470@ !Ka12 Ed1470 Ed1953

^marg.| {CLC7d2.13} MAXIMUS. ⁴⁹* − Idoneum autem est⁵⁰ dicere quod septem resurrectiones ante dominicam narrantur⁵¹, quarum prima est filii⁵² Sareptane⁵³ ^ah, secunda filii Sunamitis^ai, tertia que facta est in reliquiis Elisei, quarta que facta est in Naim⁵⁴, quinta filie⁵⁵ archisynagogi ^aj, sexta⁵⁶ Lazari^ak, septima in Christi passione : « Multa namque corpora sanctorum surrexerunt »^al. Octava est⁵⁷ Christi qui, expers mortis, remansit ulterius in signum quod communis⁵⁸ resurrectio, que⁵⁹ futura est in octava etate, non tolletur⁶⁰ morte sed indissolubilis permanebit⁶¹.^W ^am

^ah 3 Rg. (1Rg.) 17, 8-24.
^ai 4 Rg. (2Rg.) 4, 1-44.
^aj Cf. Mc. 5, 22-43.
^ak Cf. Io. 11.
^al Cf. Mt. 27, 52.
^am ¶Fons : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 11-12 (Krikones §1191 Maximus) : Vat. gr. 1611, f. 115rb25-31 : «Μαξίμου. Ἀστεῖον δέ οἶμαι κἀκεῖνο προσειρῆσθαι καὶ χάριεν ὅτι περ’ ἑπτὰ ἀναστάσεις πρὸ τῆς τοῦ Κυρίου γεγόνασι, πρώτη ἠ τοῦ τῆς Σαραφθίας , παιδός · δευτέρα ἡ τοῦ τῆς Σωμανίτιδος , τρίτη ἡ τῷ λειψάνῳ Ἐλισσαίου γενομένη, τετάρτη ἡ ἐν Ναῒν, πέμπτη ἡ τῆς τοῦ Ἰαείρου θυγατρός· ἕκτη ἡ τοῦ Λαζάρου, ἑβδόμη ἡ ἐν τῷ πάθει Χριστοῦ."Πολλὰ γὰρ σώματα τῶν κεκοιμημένων ἁγίων ἠγέρθη " αἷς ἐπηκολούθησεν, ὀγδόη ἡ τοῦ Κυρίου ἥ τις καὶ ἀνώτερα λοιπὸν θανάτου διέμεινε , δηλοῦντος πάντως τοῦ πράγματος ὡς ἡ κατὰ τὸν ὄγδοον αἰῶνα ἐσομένη κοινὴ ἀνάστασις , οὐκέτι θανάτῳ διακοπήσεται ἀλλ’ ἀκατάλυτος ἔσται καὶ αἰώνιος ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἱκανῶς ἴδωμεν δὲ λοιπὸν τὸ ἐν τῇ Ναῒν θαῦμα».
<cuius fons> Maximus Confessoris, Scholia in Lucam [CPG 7711] (dubium) sine fonte
<ex quo> Cf. Iohannis Xiphilinus , Orationes (Dominica tertia Lucae. Post ascensionem), PG 120, 1208D6 - 1209B2 : «καὶ πρώτη μὲν ἀνάστασις τοῦ παιδός τῆς Σαραφθίας , ὅν Ἡλίας ἀνέστησε, δευτέρα, ἡ τοῦ παιδὸς τῆς Σουμανίτιδος, ἥν Ἐλισσαῖος ἐθαυματούργησε· τρίτη δὲ, ἥν τὂ νεκρὸνὸ σῶμα τοῦ Ἐλισσαίου ἐποίησε. Διπλοῦν γὰρ ἔλαβε τὸ χάρισμα ὁ Ἐλισσαῖος ἀναληφθέντος Ἡλίου. Διὰ τοῦτο καὶ νεκρὸς ὤν, νεκρὸν ἀνέστησεν ἐπιτεθέντα τῷ σώματι αὐτοῦ. Τετάρτη ἀνάστασις, ἡ τοῦ παρόντος νεανίσκου, ἡ πρώτως γενομένη παρὰ τοῦ Χριστοῦ· ἀλλ οὐχ ὡς Ἡλίας ἢ Ἐλισσαῖος διὰ προσευχῆς καὶ παρακλήσεως ἀνέστησε τὀν τεθνηκότα τοῦτον τὸν Χριστὸν, ἀλλ αὐθεντικῶς· πέμπτη δὲ ἀνάστασις ἡ τῆς θυγατρός τοῦ Ἰαείρου · ἕκτη τοῦ Λαζάρου τοῦ τετραημέρου· ἑβδόμη ἡ ἐν τῷ πάθει Χριστοῦ."Πολλὰ σώματα τῶν κεκοιμημένων ἁγίων ἠγέρθη" οἷς ἐπηκολούθησεν, ὀγδόη ἡ τοῦ Κυρίου ἀνάστασις. Ἀλλ αἱ μὲν ἐπτὰ θανάτῳ πάλιν διεδέχθησαν, ἡ δὲ ὀγδόη ἀνώτερα θανάτου διέμεινεν. Ἡ γὰρ κατὰ τὸν ὄγδοον αἰῶνα μέλλουσα γενέσθαι τῶν νεκρῶν ἀνάστασις, οὐκέτι θανάτῳ διακοπήσεται ἀλλ’ ἀκατάλυτος ἔσται καὶ αἰώνιος».
<ex quo> Ιωσήφ Βρυέννιος Ιωσήφ Μοναχού του Βρυεννίου τα Ευρεθέντα / αξιώσει του Υψηλοτάτου και ευσεβεστάτου πρώην ηγεμόνος Μολδοβλαχίας Κυρίου Κυρίου Γρηγορίου Αλεξάνδρου Γκίκα Βοεβόδα δι' επιμελείας Ευγενίου διακόνου του Βουλγάρεως ήδη το πρώτον τύποις εκδοθέντα, t. 2, 1768, p. 200 : «… Ἑπτά ἀναστάσεις πρό τῆς τοῦ Κυρίου γεγόνασι πρώτη τοῦ τῆς Σαραφθείας παιδός, δευτέρα ἡ τοῦ τῆς Σωμανίτιδος, τρίτη ἡ τῷ λειψάνῳ Ἐλισσαίου γενομένη, τετάρτη ἡ ἐν Ναῒν πέμπτῃ, ἡ τῆς τοῦ Ἰαείρου θυγατρός· ἕκτη, ἡ τοῦ Λαζάρου καί ἑβδόμη, ἡ ἐν τῷ πάθει τοῦ Χριστοῦ // αἷς ἐπηκολούθησεν ὀγδόη ἡ τοῦ Κυρίου , // δηλοῦντος τοῦ πράγματος, ὡς ἡ κατά τόν ὄγδοον αἰῶνα ἐσομένη ἀνάστασις, οὐκέτι θανάτῳ διακόπτεται. Ἑβδόμῃ τῆς νυκτός ὥρα ἡ τοῦ Κυρίου ἀνάστασις γέγονε, καί ἡ παγγενής τοῦ γένους ἡμῶν ἐξανάστασις, νυκτός ὥρα ἑβδόμῃ τοῖς εὐσεβέσιν ἐλπίζεται». [ADL2020] [MM2020]
<Non hab.> Catholiclibrary.org ; TLG ; Catena graecorum in Lc. (Lc. 7), Cramer, p. 56-57. Ambrosius (LLT)
¶Nota 1. La source de ce scholion attribué par Nicétas à Maxime n’a pas été identifiée à ce jour. Il circule sous plusieurs formes, hors des chaînes, dans la littérature théologique byzantine, mais sans référence à Maxime : avant Nicétas, sous une forme assez différente, chez Jean Xiphilin, patriarche de Constantinople de 1064 à 1075 ; et après Nicétas, chez le théologien Joseph Bryennios (1350-1431) dans une version légèrement abrégée dont la source est Nicétas. – Je remercie Adele di Lorenzo d’avoir repéré le scholion chez Jean Xiphilin.
¶Nota 2. L’attribution correcte à Maxime le Confesseur a été perdue par une partie de la tradition manuscrite et imprimée de la Catena, probablement suite à une erreur de lecture du lemme attributif de l’antigraphe, erreur qui a contaminé la tradition du texte à partir d’un des exemplars parisien de seconde génération (MA<ximus> lu AM<brosius>). Antoine de Sienne (Ed1571 Ed1637 etc.) a relevé le lemme correct dans Ed1475C et l’a signalé comme variante, tout en gardant la leçon majoritaire Ambrosius ; Nicolaï, qui dépend d’Antoine de Sienne, a identifié le scholion grec attribué à Maxime dans la chaîne de Nicétas, ce qui lui a permis d’écarter l’attribution fautive à Ambroise. [MM2020]
^W ¶Codd. : Ber112 Cbg133 Clv160.7 Fi263 Fi309 Ka12 La88 (42va) Li448 Mt366 P638 Urb28 Ut294 Ro18 V795 Ed1470 Ed1474 Ed1475B Ed1475C Ed1476 Ed1482 Ed1486 Ed1493 Ed1570 Ed1571 Ed1637 Ed1657 Ed1876 Ed1953 {MM2019} {MM2020} {MM2022}
⁴⁹ Maximus Clv160.7 Fi263 Fi309 Ka12 Li448 Mt366 Urb28 Ro18 Ed1475C Ed1657 ; add. in marg. : Ed1571 Ed1637] Ambrosius Ber112 La88 Ut294 V795 Ed1470 Ed1474 Ed1475B Ed1476 Ed1482 Ed1486 Ed1493 Ed1570 Ed1571 Ed1637 Ed1876 Ed1953 , Cyrillus Cbg133, lac. P638
⁵⁰ autem est Clv160.7 Fi309 La88 Mt366 P638² (marg.) Ut294 Ro18 Ed1450 Ed1474 Ed1482 Ed1570 Ed1953 ] autem Fi263 Ka12 Li448 P638* Urb28, inv. Ber112
⁵¹ narrantur] narrabantur Ber112
⁵² filii] filia Urb28
⁵³ Sareptane Ed1953 ] scrips ., Saraptene Ber112 Cbg133 Clv160.7 Li448 Mt366 P638 Urb28 Ut294 Ro18 Ed1470 Ed1474 Ed1475B Ed1476 Ed1482 Ed1486 Ed1657, Saraptine La88 , Sareptene Ka12 Fi309 Ed1475C , Sareptane Fi263 , Saraptanae Ed1493 Ed1570, Sateptanae Ed1571
⁵⁴ Naim] + ut hic dicitur Ed1657
⁵⁵ filie] filii cacogr. La88
⁵⁶ sexta] quinta cacogr. Ka12
⁵⁷ octava] optava Ro18 | est] autem P638
⁵⁸ communis] + est Fi309
⁵⁹ que Ed1474 Ed1475C ] + morte Ut294 Ed1475B Ed1476 Ed1482 Ed1486 Ed1493 Ed1486
⁶⁰ tolletur] tollitur Ed1876
⁶¹ permanebit] remanebit Ro18

^marg.| {CLC7d2.14} BEDA. ⁶² − [a] Defunctus autem qui extra portam civitatis multis est intuentibus elatus, significat⁶³ hominem letalium⁶⁴* funere criminum soporatum, et anime mortem non cordis adhuc cubili tegentem⁶⁵, sed ad multorum notitiam per locutionis operisve indicium, quasi per civitatis ostia, propalantem. [c] Portam enim civitatis puto aliquem de sensibus esse corporis⁶⁶*. [b] Qui bene filius unicus matris sue fuisse perhibetur, quia una est ex multis personis collecta⁶⁷ mater Ecclesia. [d] Viduam autem esse Ecclesiam, omnis anima que Domini se⁶⁸* morte⁶⁹ redemptam meminit, agnoscitur⁷⁰*.^an ^X

^an ¶Fons : Beda Venerabilis , In Lc., lib. 2, c. 7, CCSL 120, lin. 2266-2296 sqq. :»[a] Defunctus hic qui extra portam ciuitatis multis est intuentibus elatus significat hominem letali criminum funere soporatum eandem que insuper animae mortem non cordis adhuc cubili tegentem sed ad multorum notitiam per locutionis operis ue indicium quasi per suae ciuitatis ostia propalantem. [b] Qui bene filius unicus matri suae fuisse perhibetur quia licet e multis collecta personis una sit perfecta et immaculata uirgo mater ecclesia singuli quique tamen fidelium uniuersalis se ecclesiae filios rectissime fatentur. Nam et electus quilibet quando ad fidem imbuitur filius est quando alios imbuit mater. An non materno erga paruulos agebat affectu qui ait : filioli mei quos iterum parturio donec formetur christus in uobis? [c] portam ciuitatis qua defunctus efferebatur puto aliquem de sensibus esse corporeis. Qui enim seminat inter fratres discordias qui iniquitatem in excelsum loquitur per oris portam extrahitur mortuus. Qui uiderit mulierem ad concupiscendum eam per oculorum portam suae mortis indicia profert. Qui fabulis otiosis obscenis ue carminibus uel detractionibus aurem libenter aperit hanc animae suae portam mortis efficit ceteros que qui non seruat sensus mortis sibi ipse reddit aditus. Obsecro domine iesu cunctas meae ciuitatis portas iustitiae facias ut ingressus in eas confitear nomini tuo tuae que maiestati cum ministris caelestibus eam crebrius inuisenti non fetor elati cadaueris occurrat sed occupet salus muros illius et portas eius laudatio. Et haec uidua erat, et turba ciuitatis multa cum illa. [d] Viduam esse ecclesiam omnis anima quae sponsi domini que sui se morte redemptam meminit agnoscit». [MM2020]
^X ¶Codd. : Li448 Mt366 Ed1876 Ed1953 {MM2020}
⁶² Beda Cbg133 Clv160.7 Fi263 Li448 Mt366 P638 Ut294 Urb28 Ed1474 Ed1475B Ed1476 Ed1876 Ed1953 ] Basilius P639 (Ed1876)
⁶³ significat] sig<n>at Li448 Mt366
⁶⁴ letalium] lethali Ed1876 Ed1953
⁶⁵ tegentem] cogentem Mt366
⁶⁶ corporis Li448 ] corporalibus Ed1876 Ed1953
⁶⁷ collecta] el<e>c<t>a cacogr. Li448
⁶⁸ Domini se] inv . Ed1876 Ed1953
⁶⁹ morte] mortem Mt366 Ed1876
⁷⁰ agnoscitur La88 Li448 ] agnoscit Ed1876 Ed1953

^marg.| {CLC7d2.15} AMBROSIUS. − Hanc enim viduam populorum turba circumseptam plus video esse quam feminam, que resurrectionem unici adolescentis filii a pompa funeris revocat ad vitam, quarum contemplatione lacrimarum, que flere prohibetur eum cui resurrectio debebatur.^ao

^ao ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 89, CCSL 14, p. 163.927-933 : «Et hic locus ad utramque redundat gratiam, ut et cito flecti diuinam misericordiam matris uiduae lamentatione credamus, eius praecipue quae unici filii uel labore uel morte frangatur, cui tamen uiduae grauitatis meritum exsequiarum turba conciliet, et hanc uiduam populorum turba saeptam plus uideri esse quam feminam, quae resurrectionem unici adulescentis filii sui lacrimis meruerit inpetrare, eo quod sancta ecclesia populum iuniorem a pompa funeris atque supremis sepulchri suarum reuocet ad uitam contemplatione lacrimarum, quae flere prohibetur eum cui resurrectio debeatur». [FG2013]

^marg.| {CLC7d2.16} BEDA. − Vel Novati dogma confunditur, qui dum penitentium mundationem evacuare conatur, matrem ecclesiam de natorum suorum spirituali extinctione plorantem spe vite reddende negat consolari debere.^Y ^ap

^ap ¶Fons : Beda Venerabilis , In Lc., lib. 2, c. 7, CCSL 120, lin. 2298 sqq. :«Vbi mystice nouati dogma confunditur qui de sua munditia superbe gloriatus humilem paenitentum mundationem euacuare conatur ueram que matrem ecclesiam de natorum suorum spiritali extinctione plorantem spe uitae redonandae negat consolari debere». [MM2020]
^Y ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CLC7d2.17} AMBROSIUS. − Hic autem mortuus in loculo materialibus quatuor ad sepulcrum ferebatur elementis ; sed spem resurgendi habebat, quia ferebatur in ligno ; quod etsi nobis ante non proderat, tamen posteaquam Iesus⁷¹* id tetigit, proficere cepit ad vitam ; ut esset indicio⁷²* salutem populo per crucis patibulum refundendam. In secreto enim iacemus exanimes, cum vel ignis immodice cupiditatis exestuat, vel frigidus humor exundat, et pigra quadam corporis habitudine vigor hebetatur animorum.^Z ^aq ^ar

^aq ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 90, CCSL 14, p. 164.933-946 : «Qui quidem mortuus in loculo materialibus quattuor ad sepulchrum ferebatur elementis, sed spem resurgendi habebat, quia ferebatur in ligno. Quod etsi nobis ante non proderat, tamen posteaquam Iesus id tetigit, proficere coepit ad uitam, ut esset indicio salutem populo per crucis patibulum refundendam. Audito igitur dei uerbo steterunt acerbi illi funeris portitores, qui corpus humanum letali fluxu naturae materialis urguebant. Quid enim aliud nisi quasi in quodam feretro, hoc est supremi funeris instrumento iacemus exanimes, cum uel ignis inmodicae cupiditatis exaestuat uel frigidus umor exundat uel pigra quadam corporis habitudine uigor hebetatur animorum uel concreta noster spiritus labe purae lucis uacuus alit mentem? Hi sunt nostri funeris portitores». [FG2013]*
^ar ¶Nota Le remplacement de feretro par secreto est probablement la conséquence d’une erreur de lecture qui remonte au moins à l’exemplar, sinon plus haut. [MM2020]
^Z ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}
⁷¹ Iseus] Christus Ed1953
⁷² indicio] iudicio Ed1953

^marg.| {CLC7d2.18} BEDA. − Vel loculus in quo mortuus effertur, male secura desperati peccatoris conscientia est qui vero sepeliendum portant, vel immunda desideria, vel blandimenta sunt sociorum ; qui, domino loculum tangente, steterunt quia superni formidine iudicii tacta conscientia, carnales sepe voluptates et iniuste laudantes coercens ad se revertitur, vocantique ad vitam respondet salvatori.

^marg.| {CLC7d2.19} AMBROSIUS. − Si ergo grave peccatum est, quod penitentie tue lacrimis ipse lavare non possis, fleat pro te mater ecclesia, assistat et turba ; iam resurges a funere, et incipies vitalia loqui, timebunt omnes ; unius enim exemplo omnes corriguntur laudabunt etiam Deum, qui tanta nobis remedia vitande mortis indulsit.^as

^as ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 92, CCSL 14, p. 164.955-165.972 : «Etsi graue peccatum est, quod paenitentiae tuae lacrimis ipse lauare non possis, fleat pro te mater ecclesiae, quae pro singulis tamquam pro unicis filiis uidua mater interuenit ; conpatitur enim quodam spiritali dolore naturae, cum suos liberos letalibus uitiis ad mortem cernit urgueri. Viscera sumus de uisceribus eius ; sunt enim et spiritalia viscera, quae habet Paulus dicens : ita frater, ego te fruar in Domino : refice uiscera mea in Christo. Nos ergo uiscera ecclesiae sumus, quoniam membra sumus corporis eius, de carne eius et de ossibus eius. Doleat igitur pia mater, adsistat et turba, non solum turba, sed etiam multa conpatiatur bonae parenti. Iam resurges in funere, iam liberaberis a sepulchro ; stabunt illi ministri tui funeris, incipies uitalia loqui, timebunt omnes ; unius enim exemplo plurimi corriguntur. Laudabunt etiam Deum, qui tanta nobis remedia uitandae mortis induls erit. Et conuocauit duos de discipulis suis Iohannes et misit ad eum dicens : tu es qui uenturus es an alium exspectamus?». [FG2013]

^marg.| {CLC7d2.20} BEDA. − Visitavit autem Deus plebem suam, non solum semel verbum suum incorporando sed semper in corda mittendo. ^AA

^AA ¶Codd. : Ber112 (40va) Li448 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CLC7d2.21} THEOPHYLACTUS. − Viduam etiam potes intelligere animam virum amittentem, id est divinum sermonem. Filius enim est intellectus, qui extra civitatem effertur viventium ; loculus eius est corpus eius, quod quidam dixerunt esse sepulcrum tangens autem eum Dominus levat ipsum, iuvenescere faciens eum qui surgens a peccato incipit loqui et alios edocere non enim prius ei crederetur.^at ^au

^at ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Lucae (Lc. 7, 12), PG 123, 784 B2-15.
^au ¶Nota corpus…sepulchrum] Jeux de mots en grec sur σῶμα (corpus)/σῆμα (sepulchrum), intraduisible en latin. [CGC2015]

Numérotation du verset Lc. 7,
* distinctio 3

^marg.| {CLC7d3.1} CYRILLUS. − Miraculum quod ad⁷³* omnes inhabitantes Iudeam et Galileam pervenerat⁷⁴*, referunt sancto Baptiste quidam ex eius discipulis.^AB
Unde sequitur :

^AB ¶Codd. : Arag5 Li448 (62rb) Urb28 Ed1953 {MM2020}
⁷³ ad] om. Ed1953
⁷⁴ pervenerat] pervenerant Arag5 #, sciverant Ed1953

Numérotation du verset Lc. 7,18

Et nuntiaverunt Ioanni discipuli eius de omnibus his.

^marg.| {CLC7d3.2} BEDA. − Non simplici corde, ut opinor, sed invidia stimulante. Nam et alibi^avconqueruntur dicentes : « Rabbi, qui erat tecum trans Iordanem, ecce hic baptizat ; et omnes veniunt ad eum ».^AC

^av Io. 3, 26.
^AC ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CLC7d3.3} CHRYSOSTOMUS. − Tunc autem magis ad eum erigimur cum incumbit necessitas et ideo Ioannes detrusus in carcerem, quando magis discipuli eius indigebant Iesu, tunc mittit eos ad Christum.
Sequitur enim :

Numérotation du verset Lc. 7,19

Et convocavit duos de discipulis suis Ioannes, et misit eos ad Iesum, dicens tu es qui venturus es, an alium exspectamus?

^marg.| {CLC7d3.4} BEDA. − Non ait tu es qui venisti ; sed tu es qui venturus es et est sensus manda mihi, quia interficiendus ab Herode et ad inferna descensurus sum, utrum te et inferis debeam nuntiare, qui superis nuntiavi ; an hoc non conveniat filio Dei, et alium ad hec sacramenta missurus es?

^marg.| {CLC7d3.5} CYRILLUS. − Sed omnino reprobanda est talis opinio numquam enim reperimus sacram scripturam disserere, quod infernalibus prenuntiaverit baptista Ioannes salvatoris adventum. Illud etiam verum est dicere, quod non ignoravit baptista virtutem mysterii incarnationis unigeniti ; unde et hoc cum aliis noverat quod illuminaturus erat in inferno manentes, cum pro omnibus gustaverit mortem, tam vivis quam mortuis. Sed quoniam sermo sacre scripture hunc quidem predixit venturum tamquam deum et dominum ; alii vero missi sunt sicut famuli ante Christum ideo omnium salvator et dominus a prophetis nominabatur, qui venit vel qui venturus est, secundum illud^aw : « Benedictus qui venit in nomine Domini » ; et in Habacuc^ax : « Post modicum qui venturus est veniet et non tardabit ». Igitur divinus Baptista quasi nomen accipiens a sacra scriptura, misit quosdam discipulorum suorum quesituros an ipse sit qui venit vel qui venturus est.

^aw Ps. 117, 26.
^ax Hab. 2, 3.

^marg.| {CLC7d3.6} AMBROSIUS. − [a] Sed quomodo fieri posset ut de quo dixerat^ay : « Ecce qui tollit peccatum mundi », adhuc eum Dei filium esse non crederet? Aut enim insolentie est ei tribuere divina que nescit, aut de Dei filio dubitasse perfidie est. [b] Nonnulli autem de ipso Ioanne intelligunt magnum quidem ita prophetam ut Christum agnosceret ; sed tamen non tamquam dubium, sed tamquam pium vatem quem venturum crediderat, non credidisse moriturum. Non igitur fide, sed pietate dubitavit, sicut et Petrus dicens^az : « Propitius tibi esto, Domine, non fiet hoc ».^ba

^ay Io. 1, 29.
^az Mt 16, 22.
^ba ¶Fons : [a] Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 93, CCSL 14, p. 165.976-986 : «Quomodo et ibi quem ante nesciuit agnouit et hic quem iam sciebat ignorat? Nesciebam inquit eum, sed qui misit me baptizare ipse mihi dixit : supra quem uideris Spiritum sanctum descendentem de caelo. Et dicto credidit et demonstratum agnouit et baptizatum adorauit et uenientem prophetauit. Denique ego inquit uidi et testimonium perhibui quoniam hic est electus Dei. Qui ergo fieri posset ut sic propheta tantus erraret, ut de quo dixerat : ecce qui tollit peccata mundi, adhuc eum dei filium esse non crederet? Aut enim insolentiae est ei tribuere diuina quem nescias aut de Dei filio dubitasse perfidia est. Non cadit igitur in talem prophetam tanti erroris suspicio». [b] Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 98, CCSL 14, p. 167.1039-1046 : «Nonnulli etiam de ipso Iohanne sic intellegunt, magnum quidem ita prophetam, ut Christum agnosceret, adnuntiaret remissionem peccatorum futuram, sed tamen non tamquam dubium, sed tamquam pium uatem, quem uenturum crediderat non credidisse moriturum. Non igitur fide, sed pietate dubitauit. Dubitauit et Petrus dicens : propitius esto, Domine ! Non fiet hoc». [FG2013]

^marg.| {CLC7d3.7} CYRILLUS. − Vel ex dispensatione interrogat. Noverat enim ut precursor passionis Christi mysterium. Sed ut discipulis suis constet quanta sit excellentia salvatoris, ex propriis discipulis prudentiores misit, quos precepit sciscitari et viva salvatoris voce conicere, si ipse est qui exspectabatur.
Unde subditur :

Numérotation du verset Lc. 7,20

Cum autem ad eum venissent viri, dixerunt : Ioannes Baptista misit nos ad te, dicens tu es qui venturus es, an alium exspectamus?

^marg.| Sciens autem, ut Deus, quo animo misisset eos Ioannes et causam adventus eorum, tunc temporis egit uberiora miracula.^bb
Unde sequitur :

^bb ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 21-23 (Krikones §1209 : Cyrillus )
<cuius fons> = Cyrillus Alexandrinus , Scholia in Lucam ex catenis (Lc. 7, 16), PG 72, 614A13-D2 ; D4-616A1 ; 616A9-B2 .
¶Nota Thomas remet à sa place originelle (Lc. 7, 16) le commentaire que Nicetas (Krikones) fait porter sur les versets 21-23 [MM2019]

Numérotation du verset Lc. 7,21

In ipsa autem hora curavit multos a languoribus et plagis et spiritibus malis, et cecis multis donavit visum.

^marg.| Non dicit eis expresse ego sum ; sed ducit eos magis ad rei certitudinem ut, congrua ratione sumentes fidem ipsius, revertantur ad eum qui misit eos ; unde non ad verba, sed ad propositum mittentis responsum exhibuit. Nam sequitur

Numérotation du verset Lc. 7,22

Et respondens dixit illis : Euntes renuntiate Ioanni que vidistis et audistis.

^marg.| Quasi dicat : narrate Ioanni : Que quidem audistis per prophetas, consummari vero vidistis a me. Ea enim tunc agebat que predixerant prophete eum facturum, de quibus subditur :

Quia ceci vident, claudi ambulant, leprosi mundantur, surdi audiunt, mortui resurgunt.

^marg.| {CLC7d3.8} AMBROSIUS. − Plenum sane testimonium quo Dominum propheta cognosceret. De ipso enim fuerat prophetatum quia Dominus"dat escam esurientibus, erigit elisos, solvit compeditos, illuminat cecos. Et qui ista faciet⁷⁵* regnabit in eternum"^bc. Ergo non humane ista sed divine virtutis insignia sunt. Hec ante evangelium⁷⁶ vel rara vel nulla inveniuntur : unus Tobias oculos recepit et hec fuit angeli, non hominis medicina^bd; Elias mortuum suscitavit ; ipse tamen rogavit et flevit, hic iussit^be; Eliseus leprosum mundari fecit^bf; non tamen ibi valuit precepti auctoritas sed mysterii figura.^bg

^bc Ps. 145, 7-10.
^bd Cf. Tob. 11, 15.
^be 3 Rg. (1Rg.) 17, 20-23.
^bf 4 Rg. (2Rg.) 5, 10-14.
^bg ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 100-101, CCSL 14, p. 168.1061-1077 : «Plenum sane testimonium, quo Dominum propheta cognosceret ; de ipso enim, non de alio fuerat prophetatum quia Dominus dat escam esurientibus, Dominus erigit adlisos, Dominus soluit conpeditos, Dominus inluminat caecos, Dominus diligit iustos, Dominus custodit aduenas, orfanum et uiduam suscipiet et uiam peccatorum exterminabit. Qui ista inquit faciet regnabit Dominus in aeternum. Ergo non humanae ista, sed diuinae uirtutis insignia sunt, caecis perpetuae tenebras noctis aperire defossorum que oculorum uulnera infusa luce sanare, auditum in aures insinuare surdorum. Laxatis soluta membra reformare conpagibus, in lucem quoque refuso uigore uiuendi reuocare defunctos. Haec ante evangelium uel rara uel nulla. Receperit Tobias oculos : unus est in exemplo, et tamen angeli fuit illa medicina, non hominis. Helias mortuum suscitauerit : ille tamen rogauit et fleuit, hic iussit. Helisaeus leprosum mundari fecerit: non tamen illic ualuit praecepti auctoritas, sed figura mysterii. Non defecerit ad escam uiduae esurientis propheticis se multiplicans farina praeceptis : unam tamen uiduam farina illa uel potius eandem quoque sacramenti species praefigurata seruauit. Sed tamen parua adhuc ista dominicae testificationis exempla sunt : plenitudo fidei crux Domini, obitus, sepultura est. Et ideo cum illa superiora dixisset, addidit : beatus inquit qui in me non fuerit scandalizatus». [FG2013]*
⁷⁵ qui ista faciet] quod qui ista facit Ed1953
⁷⁶ Hec ante evangelium] Huius autem evangelii exempla Ed1953

^marg.| {CLC7d3.9} THEOPHYLACTUS. − Sunt enim⁷⁷ hec verba Isaie dicentis^bh : « Deus ipse veniet et salvabit nos ». Tunc aperientur oculi cecorum, et aures surdorum patebunt ; tunc saliet sicut cervus, claudus.^AD ^bi

^bh Is. 35, 5.
^bi ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Lucae (Lc. 7, 22), PG 123, 788 B2-4. [CGC2015]
^AD ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}
⁷⁷ enim] etiam Li448

^marg.| {CLC7d3.10} BEDA. − Et, quod his non minus est, subditur :

Pauperes evangelizantur.

^marg.| Puperes scilicet spiritu vel opibus, intus illuminantur, ut inter divites et egenos in predicatione nulla distantia sit. Hoc magistri comprobavit veritatem ; quando omnis qui apud eum salvari potest, equalis est.

^marg.| {CLC7d3.11} AMBROSIUS. − [a] Sed tamen parva adhuc ista dominice testificationis exempla plenitudo fidei crux Domini, obitus, sepultura est.

Ideo ⁷⁸ * addidit :
Numérotation du verset Lc. 7,23

Et beatus est qui non fuerit scandalizatus in me.

^marg.| [b] Crux enim etiam electis scandalum posset afferre ; sed nullum hoc maius divine persone est testimonium. Nihil enim est quod magis esse ultra humana videatur, quam toto se unum⁷⁹* obtulisse pro mundo.^bj ^AE

^bj ¶Fons : [a] Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 101, CCSL 14, p. 168.1080-1087 : «Sed tamen parua adhuc ista dominicae testificationis exempla sunt : plenitudo fidei crux Domini, obitus, sepultura est. Et ideo cum illa superiora dixisset, addidit : beatus inquit qui in me non fuerit scandalizatus. Crux enim etiam electis scandalum posset adferre, sed nullum hoc maius diuinae personae est testimonium nihil est quod magis esse ultra humana uideatur quam toto se unum obtulisse pro mundo ; hoc uel solo plene Dominus declaratur». [FG2013]*
^AE ¶Codd. : Li448 Mt366 Ed1953 {MM2024}
⁷⁹ toto se unum] totum se Ed1953

^marg.| {CLC7d3.12} CYRILLUS. − Vel per hoc volebat ostendere quod quecumque versabantur in cordibus eorum, ab oculis ipsius effugere nequiverunt. Ipsi enim erant qui scandalizabantur de ipso.^AF

^AF ¶Codd. : Li448 Mt366 Ed1953 {MM2020} {MM2024}

^marg.| {CLC7d3.13} AMBROSIUS. − [a] Mystice autem in Ioanne supra diximus typum esse legis, que prenuntia fuit Christi. [b] Mittit ergo Ioannes discipulos suos ad Christum ut supplementum scientie consequantur, quia plenitudo legis est Christus [c] et fortasse isti discipuli sunt duo populi, quorum unus ex Iudeis credidit, alter ex gentibus, qui ideo credidit, quia audivit. Voluerunt ergo et isti videre quia ‘beati oculi qui vident’. [d] Cum autem venerint ad evangelium, et cognoverint illuminari cecos, ambulare claudos, tunc dicent oculis nostris perspeximus videmur enim nobis vidisse que legimus aut fortasse in parte quadam corporis nostri, omnes videmur investigasse dominice seriem passionis fides enim per paucos ad plures pervenit. Lex ergo Christum venturum annuntiat, evangelii scriptura venisse confirmat.^bk

^bk ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 94-97, CCSL 14, p. 165.987-167.1039 : «Et quia supra iam diximus in Iohanne typum esse legis, quae praenuntia fuit Christi, recte lex, quae pectoribus perfidorum tamquam aeterna carceribus luce uacuatis corporaliter tenebatur inclusa, quam uiscera fecunda poenarum et fores amentiae cohercerent, plenum exitum testimonii dominicae dispensationis sine evangelii nequit adstipulatione perferre. Prophetauit quidem lex in exodo baptismatis gratiam per nubem et mare, spiritalem in agno praenuntiauit escam, fontem perennem designauit in petra ; remissionem peccatorum in Leuitico reuelauit, regnum caelorum adnuntiauit in psalmis, terram repromissionis in Iesu naue manifestissime declarauit haec omnia cum Iohannis quoque congruunt testimonio. Sed tamen tyrannicis mundi istius potestatibus, quominus lucem dominicae resurrectionis effunderet, inclusa cohibetur. Mittit ergo discipulos ad Christum suos Iohannes, ut supplementum scientiae consequantur, quia plenitudo legis est Christus, ut quoniam nutant plerumque dicta sine factis et fides plenior gestorum testificationibus quam uerborum sponsionibus exhibetur, quae tunc in pectoribus Iudaeorum uelut obserata lege nutabat, ipso spectaculo dominicae crucis et pleno resurrectionis testimonio panderetur. Et fortasse isti discipuli sunt duo populi, quorum unus ex Iudaeis credidit, alter ex gentibus, qui ideo credidit, quia audiuit. Voluerunt ergo isti uidere propter illud : uestri autem beati oculi qui uident et aures uestrae quae audiunt. Sed etiam nos uidimus in Iohanne, oculis nostris perspeximus in apostolis et manibus nostris perscrutati sumus in Thomae digitis ; quod enim erat ab initio, quod audiuimus et quod uidimus, oculis nostris perspeximus et manus nostrae scrutatae sunt de uerbo uitae : et uita apparuit. Quando apparuit? Quando uidimus. Non sic adparebat, antequam uideretur. Gratias ergo Domino, qui crucifixus est pro fide nostra, crucifixus est pro cupiditatibus nostris. Mens mea in illo crucifixa est. Itaque et nunc qui uetus testamentum recensent, antequam cognoscant evangelium et quasi quaedam dominici corporis uestigia legant, uenturum putant et requirunt utrum ipse sit Christus Dei filius, qui uenturus est. Et cum legunt quando cum Abraham locutus est uel quando se dux militiae caelestis ostendit, dicunt utique : tu es qui uenturus es an alium exspectamus? Cum autem uenerint ad evangelium et cognouerint inluminari caecos, ambulare claudos, audisse surdos, mundatos esse leprosos, mortuos resurrexisse, tunc dicunt : uidimus eum et oculis nostris perspeximus et in uestigia clauorum eius digitos nostros inseruimus. Videmur nobis uidisse que m legimus, spectasse pendentem et uulnera eius spiritu ecclesiae scrutante temtasse ; si enim digito Dei eiciuntur daemonia, fides quoque digito ecclesiae repperitur. Aut fortasse in parte quadam operatrice corporis nostri omnes uidemur inuestigasse dominicae seriem passionis ; fides enim per paucos ad plures peruenit. Lex ergo Christum uenturum adnuntiat, evangelii scriptura uenisse confirmat». [FG2013]

Numérotation du verset Lc. 7,
distinctio 4

^marg.| {CLC7d4.1} CYRILLUS. − Coniecit Dominus, tamquam hominum secreta cognoscens, aliquos dicturos si usque hodie ignorat Ioannes Iesum, qualiter eum ostendebat nobis, dicens^bl : « Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi », ut igitur sanaret hanc passionem que eis acciderat, damnum quod ex scandalo procedebat, exclusit.

^bl Io. 1, 29.

^marg.| Unde dicitur :

Numérotation du verset Lc. 7,24

Et cum discessissent nuntii Ioannis, cepit dicere de Ioanne ad turbas : Quid existis in desertum videre? Arundinem vento agitatam?

^marg.| Quasi dicat : mirati estis de Ioanne baptista, et pluries perrexistis ad eum, percurrentes tam longa deserti itinera frustra siquidem, si sic levem ipsum existimatis, ut similis sit arundini declinanti quocumque agitat ventus. Talis enim esse videtur, si que cognovit, ex levitate se ignorare fatetur.

^marg.| {CLC7d4.2} TITUS. ⁸⁰− Non autem existis in desertum ubi nulla iocunditas, civitatibus omissis, nisi⁸¹ de hoc viro curam gerentes.^AG ^bm

^bm¶Fons ^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 24-26 (Krikones § 1213 : Titus), Vat. gr. 1611, f. 117v10-11 : «Τίτου. [...] Ἐξήλθετε τί τοίνυν* εἰς τὴν ἔρημον τὴν μηδὲν ἔχουσαν τερπνόν; ἵν´ ὡς διὰ τὴν ἐκείνου θέαν ἐξιέναι προφασίσησθε; ἢ δῆλον ὡς δι´ οὐδὲν ἕτερον τὰς πόλεις καταλιπόντες τὴν ἔρημον κατελάβετε, εἰ μὴ ὡς ἀντιποιούμενοι τοῦ ἀνδρός; [...]».
*Ἐξήλθετε τί τοίνυν] Τί τοίνυν ἐξήλθετε Titus
<cuius fons> Titus Bostrensis, Commentarii in Lc. (Lc. 7, 24) ex catenis [CPG 3576], ed. J. Sickenberger , Titus von Bostra, Leipzig, 1901, p. 167.5-9 . [MM2021] [VS2022] [MM2022]
^AG ¶Codd. : Ber112 (41va) Cbg133 La88 Li448 Urb28 Ed1953 {MM2020} {MM2022}
⁸⁰ Titus] lac. La88
⁸¹ nisi Li448 Urb28 Ed1953 ] ubi ? Ber112, ubi La88,

^marg.| {CLC7d4.3} GRECUS. − Hec⁸²* autem post recessum discipulorum Ioannis, Dominus dixit. Non enim presentibus eis proferre volebat Baptiste preconia, ne blandientis verba esse putarentur⁸³.^AH ^bn

^bn ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 24-26 (Krikones § 1211 : Metaphrastes), Vat. gr. 1611, f. 117rb23-28 = ed. Mai, Scriptorum Veterum, Romae, 1837, p. 670 : «Συμεῶνος. [...] καὶ ταῦτα * μετὰ τὴν τῶν Ἰωάννου μαθητῶν ὑποστροφὴν [+ ὥσπερ ἔφημεν Latyšev] οὐδὲ γὰρ παρόντων ἐβούλετο [ἠβούλετο Latyšev] πλέκειν ἐπαίνους τῷ Βαπτιστῇ· ἐπεὶ [+ οὕτω γὰρ Latyšev] κολακεύοντος μᾶλλον ἢ ἀληθεύοντος ἐνομίσθη [ἐδόκει Latyšev] τὰ λεγόμενα».
* καὶ ταῦτα] ταῦτα δὲ Latyšev
<cuius fons> Simeon Metaphrastes, Oratio de S. Ioanne Baptista (29 augustus), § 16, ed. B. Latyšev, Menologii anonymi byzantini saeculi X, Petropoli, 1902, t. 2, p. 394.25-28. [ADL2020] [MM2020] [rev. VS2021]* [MM2022]
^AH ¶Codd. : Ber112 Li448 Mt366 Urb28 Ed1953 {MM2020} {MM2022}
⁸² Hec] Hoc Ed1953
⁸³ putarentur] putaretur Mt366

^marg.| {CLC7d4.4} AMBROSIUS. − Non otiose autem Ioannis hic persona laudatur, qui vite amore posthabito, iustitie formam nec mortis terrore mutavit. Deserto enim mundus hic comparari videtur adhuc sterilis, adhuc incultus ; in quem negat nobis Dominus ita prodeundum ut mente carnis inflatos, vacuosque virtutis interne viros, et fragili se⁸⁴ glorie secularis sublimitate iactantes, exemplari quodam et imagine nobis putemus imitandos, quos procellis huius mundi obnoxios vita mobilis inquietat, iure arundini comparandos.^AI ^bo

^bo ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 103, CCSL 14, p. 169.1102-1113 : «Non otiose igitur sancti Iohannis hic persona laudatur, qui uitae amore posthabito iustitiae formam nec mortis terrore mutauit. Quid inquit existis in desertum uidere? Deserto mundus hic conparari uidetur adhuc incultus, adhuc sterilis, adhuc infecundus, in quem negat nobis ita Dominus prodeundum, ut mente carnis inflatos uacuos que uirtutis internae uiros et fragili se gloriae saecularis sublimitate iactantes pro exemplari quodam et imagine nobis putemus imitandos, quos procellis mundi huius obnoxios uita mobilis inquietat iure harundini conparandos, in quibus solidae iustitiae nullus est fructus, qui forensibus criniti faleris, nodis obsiti, uacuo sonori strepitu, nulla sui utilitate, frequenti etiam offensione intus inania, foris speciosa sectantur». [FG2013]*
^AI ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}
⁸⁴ fragili se] fragilis Li448

^marg.| {CLC7d4.5} GRECUS. − [b] Est etiam infallibile testimonium vite Ioannis vestitus cum carcere in quem detrusus non fuisset si scivisset favere principibus.
[a] Unde subdit :⁸⁵*

⁸⁵ subdit] sequitur Ed1953

Numérotation du verset Lc. 7,25

Sed quid existis videre? Hominem mollibus vestimentis indutum? Ecce qui in veste pretiosa sunt et in deliciis, in domibus regum sunt.

^marg.| Mollibus vestimentis indutos⁸⁶* viventes in deliciis significat.^AJ ^bp.

^bp ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 24-26 (Krikones § 1214: Simeon), Vat. gr. 1611, f. 117va18-23 ; ed. Mai, Scriptorum Veterum, Romae, 1837, p. 670 : «Συμεῶνος. [...] [a] Τί δὲ τὸ ἐν μαλακοῖς ἱματίοις ἢ τοὺς ἐν τρυφῇ ζῶντας αἰνιττομένου; εἰκὸς γὰρ ἦν ἐννοεῖν ὅτι τέως μὲν στερρὸς ἦν καὶ πόνοις συνειθισμένος, ἔπειτα* τρυφῇ χρησάμενος, χαῦνον ἔβλεψε καὶ πρὸς μαλακίαν ἐσπείσατο** [b] ὧν οὐδέτερον τῆς Ἰωάννου ψυχῆς καὶ τοῦ βίου [+ καὶ Latyšev] μαρτύριον ἀψευδές, ἥ τε στολὴ καὶ τὸ δεσμωτήριον· οὐ γὰρ ἂν oἰκεῖν αὐτὸ κατεκρίνετο***, εἰ καιροὺς ἐγίνωσκε θεραπεύειν […]».
* πόνοις συνειθισμένος, ἔπειτα] γενναῖος, εἶτα Latyšev
** χαῦνον ἔβλεψε καὶ πρὸς μαλακίαν ἐσπείσατο] χαῦνος κατέστη καὶ μαλακός Latyšev
*** oἰκεῖν αὐτὸ κατεκρίνετο] εἱρκτῇ συνεκλείετο Latyšev
<cuius fons> Simeon Metaphrastes , Oratio de S. Ioanne Baptista (29 augustus), § 16, ed. B. Latyšev, Menologii anonymi byzantini saeculi X, Petropoli, 1902, t. 2, p. 395.4-9.
<Nota> Καιροὺς θεραπεύειν signifie «tirer profit des circonstances»; la traduction favere principibus révèle que le traducteur a confondu καιροὺς (circonstances) avec καιρίους (chefs, princes), soit qu’il y ait été invité par une variante textuelle du manuscrit utilisé, soit qu'il ait mal interprété l’abréviation par suspension καιρ^9\ attestée à cet endroit dans Vg1611. [ADL2020] [MM2020] [rev. VS2021]
^AJ ¶Codd. : Li448 Mt366 Urb28 Ed1953 {MM2020}
⁸⁶ indutos] indutus Ed1953

^marg.| {CLC7d4.6} CHRYSOSTOMUS. {hom.29 in Epist. Ad Hebr}. − Mollis autem vestis dissolvit rigidam animam ; et si rigidum corpus assumat et asperum, facile per huiusmodi mollitiem delicatum reddit et fragile. Facto vero corpore molliori, necesse est et animam participare lesionem ; nam ut plurimum operationes ipsius consonant dispositionibus corporis.

^marg.| {CLC7d4.7} CYRILLUS. − Qualiter ergo tanta sedulitas religionis ut carnales passiones subiceret, ad tantam ignorantiam deveniret, nisi ex mentis levitate, quam non asperitates, sed illecebre mundane delectant igitur si velut non colentem deliciosa Ioannem imitamini, date ei robur continentie competens si vero nihil amplius debetur honeste conversationi, quid, omissa reverentia delicatorum, incolam deserti, vileque tegumen et camelorum vellus miramini?

^marg.| {CLC7d4.8} CHRYSOSTOMUS. ⁸⁷* {hom.38}. − Per utrumque autem dictorum designat, quod Ioannes nec naturaliter⁸⁸* facile mobilis erat, nec ulla voluptate flecteretur.^AK

^AK ¶Codd. : Li448 Mt366 Ed1953 {MM2020}
⁸⁷ Chrysostomus Li448 ] + In Matthaeum Ed1953
⁸⁸ naturaliter] + nec Ed1953

^marg.| {CLC7d4.9} AMBROSIUS. − Et quamvis plerosque mollioris⁸⁹ cura vestis effeminet, tamen alia videtur hic indumenta signare⁹⁰ ; humana scilicet corpora, quibus anima nostra vestitur. Sunt autem mollia indumenta deliciosi actus et mores. Hi vero quibus fluida deliciis membra solvuntur, regni celestis extorres sunt ; quos rectores mundi huius atque tenebrarum ceperunt. Hi sunt enim reges qui dominantur suorum operum emulos.^AL ^bq

^bq ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 107-108, CCSL 14, p. 170.1152-1178 : «Quid existis videre? Hominem mollibus vestimentis indutum? Non hic Domini sermo de uestibus, quamquam plerosque mollioris cura uestis effeminet, qui quasi lanae onus ferre non possint, sericas uestes tectis per terram uerrunt uestigiis usu que faciunt ut amictus oneri sit. Sed tamen alia uidetur hic indumenta signare et, nisi fallor, humana corpora, quibus anima nostra uestitur. Denique et Ioseph tunica ad speciem dominici corporis cruentata est et apostolicum illud : exuens se carnem principatus et potestates omnes traduxit quid aliud ostendit nisi uice indumenti corpus fuisse, quo se ita exspoliauit dominus in passione, ut diuinitas libera inmunis que maneret iniuriae? Totus igitur hic locus exemplo nos prophetico ad uirtutem subeundae passionis hortatur. Denique addidit : Ecce qui in veste pretiosa sunt in domibus regum sunt. Sunt etiam mollia indumenta deliciosi actus et mores, propter quod nos hortatur Apostolus ut exspoliantes ueterem hominem cum actibus eius induamus nouum, in quo non dulcis inlecebra sit ludus que lasciuiae, sed usus laboris et fructus, eo quod tenera corporis cura luxu que et lasciuiarum cupiditate mollitos nequaquam caelestis aula suscipiat, ad quam duris laboriosae gradibus uirtutis ascenditur. Hi uero quibus fluuida deliciis membra soluuntur regni caelestis extorres intra mundi huius habitacula consenescunt, quos rectores mundi huius atque tenebrarum hi sunt enim reges, qui saeculari quadam potestate dominantur suorum aemulos operum receperunt». [FG2013]*
^AL ¶Codd. : Li448 Mt366 Ed1953 {MM2020}
⁸⁹ mollioris] melioris cacogr. Li448
⁹⁰ signare] sig^are codd., significare Ed1953

^marg.| {CLC7d4.10} CYRILLUS. − Sed forte inconveniens est circa hoc excusare Ioannem ; fatemini enim eum imitabilem esse.
Unde subdit :

Numérotation du verset Lc. 7,26

Sed quid existis videre prophetam ? Utique dico vobis et plusquam prophetam.

^marg.| Prophete namque predicabant venturum hic autem non solum venturum predicavit, sed et presentem indicavit, dicens^br : « Ecce agnus Dei ».

^br Io 1, 29.

^marg.| {CLC7d4.11} AMBROSIUS. − Maior sane propheta, in quo finis est prophetarum quia multi cupierunt videre quem iste conspexit quem iste baptizavit.^AM ^bs

^bs ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 109, CCSL 14, p. 171.1185-172.1187 : «Quem nobis Dominus proponit imitandum, qui uiam Domino non solum nascendi secundum carnem ordine fidei que nuntio sed etiam praecursu quodam gloriosae parauerit passionis. Maior sane propheta, in quo finis est prophetarum. Maior propheta, quia multi uidere cupierunt quem iste prophetauit, quem iste conspexit, quem iste baptizauit». [FG2013]*
^AM ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CLC7d4.12} CYRILLUS. − Cum igitur et a loco et a vestibus et ex concursu hominum morem eius descripserit, introducit prophete testimonium, dicens :

Numérotation du verset Lc. 7,27

Hic est de quo scriptum est

^marg.| scilicet in Malachia^bt

^bt Mal. 3, 1.

Ecce mitto angelum meum.

^marg.| {CLC7d4.13} TITUS. − Angelum appellat hominem, non quia natura esset angelus - homo enim naturaliter erat - sed quia opus angeli exercebat, annuntiando⁹¹ Christi adventum.^AN ^bu

^bu ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 27-28 (Krikones § 1219: Titus), Vat. gr. 1611, f. 118r2-3 ]: «Τίτου. Ἄγγελον δὲ τὸν Ἰωάννην καλεῖ, οὐχ ὅτι ἦν ἄγγελος – ἄνθρωπος γὰρ ἦν τὴν φύσιν –, ἀλλ´ ὅτι ἀγγέλου ἔργον ἐποίει· ἀγγέλλων τοῦ Χριστοῦ τὴν παρουσίαν, οὗτος βάπτισμα ἐκήρυξε μετανοίας [...]».
<cuius fons> Titus Bostrensis, Commentarii in Lc. (Lc. 7, 27) ex catenis [CPG 3576], ed. J. Sickenberger , Titus von Bostra, Leipzig, 1901, p . 168.1-3 . [MM2021] [VS2022]
^AN ¶Codd. : Li448 Mt366 Urb28 Ed1953 {MM2020}
⁹¹ annuntiando] nuntiando Li448

^marg.| {CLC7d4.14} GRECUS. − Quod autem subdit :

Ante faciem tuam,

^marg.| propinquitatem designat. Apparuit enim hominibus prope Christi adventum ; quapropter et plusquam prophetam ipsum esse existimandum est. Nam et hi qui in militiis collaterales sunt regibus, digniores et familiariores sunt.^AO ^bv

^bv ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 24-26 (Krikones §1218 : Simeon), ed. Mai, Scriptorum Veterum, Romae, 1837, p. 670 = Vat. gr. 1611, f. 118r1-2 : «Συμεῶνος. Ὅπερ οὐδὲν ἕτερον ἢ τὸ [τὸν Latyšev] ἐγγυτάτω δηλοῖ· ἐγγὺς γὰρ ὤφθη τῆς πρὸς ἀνθρώπους ἐπιδημίας Χριστοῦ· καθὸ καὶ περισσότερον αὐτὸν εἶναι προφήτου ὑποληπτέον*, ἐ πεὶ καὶ οἱ τῶν βασιλέων ἐν ταῖς προόδοις ἐχόμενα προϊόντες, οὗτοι δηλαδὴ τῶν ἄλλων ἀξιωματικώτεροι [+ τε Latyšev] καὶ οἰκειότεροι».
*ἐγγὺς γὰρ ὤφθη … ὑποληπτέον] om. Latyšev
<cuius fons> Simeon Metaphrastes , Oratio de S. Ioanne Baptista (29 augustus), ed. B. Latyšev, Menologii anonymi byzantini saeculi X, Petropoli, 1902, t. 2, § 16, p. 395.13-15. [ADL2020] [MM2020] [rev. VS2021]
^AO ¶Codd. : Li448 Mt366 Ed1570 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CLC7d4.15} AMBROSIUS. − Viam autem Domino non solum nascendi secundum carnem ordine fideique nuntio, sed etiam precursu quodam paravit passionis⁹²*. ^AP ^bw
Unde sequitur :

^bw ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 109, CCSL 14, p. 171.1187 sqq. : «Quem nobis Dominus proponit imitandum, qui uiam Domino non solum nascendi secundum carnem ordine fidei que nuntio sed etiam praecursu quodam gloriosae parau erit passionis. Maior sane propheta, in quo finis est prophetarum. Maior propheta, quia multi uidere cupierunt quem iste prophetauit, quem iste conspexit, quem iste baptizauit». [FG2013]*
^AP ¶Codd. : Li448 Mt366 Urb28 Ed1470 Ed1570 Ed1618 Ed1953 {MM2020}
⁹² passionis] passiones Ed1953

Qui preparabit⁹³ viam tuam ante te.

⁹³ preparabit] preparavit Li448 Ed1618

^marg.| {CLC7d4.16} AMBROSIUS. ⁹⁴* − Si autem et Christus propheta, quomodo maior hic omnibus? Sed inter mulieris, non virginis natos. Maior enim fuit his⁹⁵* quibus equalis poterat esse sorte⁹⁶ nascendi.^AQ ^bx
Unde sequitur :

^bx ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 109, CCSL 14, lin. 1190 sqq. : «Sed tamen numquid et illo maior, de quo Moyses dixit quia prophetam uobis suscitabit Dominus Deus noster, de quo dixit : erit autem : omnis anima quae non audierit prophetam illum exterminabitur de plebe? Si igitur Christus propheta, quomodo maior hic omnibus? Numquid Christum prophetam negamus? Immo et Dominum prophetarum prophetam adsero et hunc omnibus dico esse maiorem, sed inter mulieris, non uirginis natos. Maior enim fuit his quibus aequalis esse poterat sorte nascendi». [FG2013]
^AQ ¶Codd. : Li448 Mt366 Urb28 Ed1470 Ed1570 Ed1618 Ed1953 {MM2020}
⁹⁴ Ambrosius] om. Ed1570 Ed1953
⁹⁵ fuit his] (h)iis fuit Ed1470 Ed1570 Ed1953 ( inv .)
⁹⁶ sorte] forte Mt366

Numérotation du verset Lc. 7,28

Dico enim vobis : Maior inter natos mulierum propheta Ioanne⁹⁷* non est.

⁹⁷ Ioanne] + Baptista Ed1470 Ed1570 Ed1618 Ed1953

^marg.| {CLC7d4.17} CHRYSOSTOMUS. ⁹⁸* {hom.38}. − Sufficit quidem Domini vox prebens testimonium preeminentie Ioannis inter homines ; reperiet autem qui vult et rei veritatem consonam, si mensam eius consideraverit, si vitam, si mentis excellentiam velut enim qui celitus descendisset, degebat in terra, fere nullam gerens curam de corpore, intellectualiter erectus in celum, et soli Deo coniunctus, de nullo mundanorum sollicitus ; sermo severus et lenis nam cum populo Iudeorum viriliter et ferventer, cum rege audacter, cum propriis discipulis leniter conferebat nil frustra vel leviter, omnia convenienter agebat.

⁹⁸ Chrysostomus Li448 ] + In Matthaeum Ed1953

^marg.| {CLC7d4.18} ISIDORUS ABBAS. ⁹⁹ − Maior etiam inter natos mulierum Ioannes eo quod ab ipso matris utero prophetavit et, positus in tenebris¹⁰⁰, lumen quod iam venerat non ignoravit.^AR ^by

^by ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 28 (Krikones §1226 : Isidorus), Vat. gr. 1611, f. 118rb : «Ἰσιδώρου. Ἄλλως δὲ μείζων ἐν γεννητοῖς Ἰωάννης, ἐπειδὴ ἐξ ἀυτῆς νηδύος τῆς μητρικῆς προεφήτευσε, καὶ ἐν σκότει κρυπτόμενος τὸ φῶς ἐλθὸν οὐκ ἠγνόησε»
<cuius fons> Isidorus Pelusiota , Epistolae, lib. 1, ep. 33 Prunichio, PG 78, 204A3 .
<Non hab.> Quarante-neuf lettres de saint Isidore de Péluse, R. Aigrin, Paris, 1911. [ADL2020][MM2020]
^AR ¶Codd. : Ka12 Li448 Mt366 Urb28 Ed1470 Ed1570 Ed1953 {MM2020} {MM2022}
⁹⁹ Abbas] om. Urb28
¹⁰⁰ tenebris] membris Ed1470

^marg.| {CLC7d4.19} AMBROSIUS. − Denique eo usque cum Dei filio non poterit Ioannis esse ulla collatio ut et infra angelos estimetur.^AS ^bz
Unde sequitur :

^bz ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 110, CCSL 14, p. 172.1198-1199 : «Alia ista natura est nec cum humanis generationibus conparanda. Non potest homini cum Deo ulla esse conlatio ; suis enim quisque praefertur. Denique eousque cum de filio non poterat Iohannis esse ulla conlatio, ut et infra angelos aestimetur». [FG2013]
^AS ¶Codd. : Li448 Mt366 Ed1953 {MM2022} {MM2024}

Qui autem minor est in regno Dei, maior est illo.

^marg.| {CLC7d4.20} BEDA. − Hec sententia duobus modis potest intelligi aut enim regnum Dei appellavit quod nondum accepimus, in quo sunt angeli, et quilibet in eis minor, maior est quolibet iusto portante corpus, quod aggravat animam ; aut si regnum Dei intelligi voluit huius temporis ecclesiam, seipsum dominus significavit, qui nascendi tempore minor erat Ioanne, maior autem divinitatis auctoritate et potestate dominica proinde secundum primam expositionem ita distinguitur qui autem minor est in regno Dei, ac deinde subinfertur maior est illo ; secundum posteriorem vero ita qui autem minor est, ac deinde subinfertur :

In regno Dei maior est illo.

^marg.| {CLC7d4.21} CHRYSOSTOMUS. ¹⁰¹* {hom.38}. − Ut enim copia laudum Ioannis occasionem Iudeis non daret preferendi Ioannem Christo, hoc subdidit. Ne autem putes quod comparative se dixerit maiorem Ioanne.

¹⁰¹ Chrysostomus Li448 ] + In Matthaeum Ed1953

^marg.| {CLC7d4.22} AMBROSIUS. − Alia enim est ista natura, nec humanis generationibus comparanda non potest enim homini cum Deo ulla esse collatio.^ca

^ca ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 5, § 110, CCSL 14, p. 172.1195-1197 : «Maior enim fuit his quibus aequalis esse poterat sorte nascendi. Alia ista natura est nec cum humanis generationibus conparanda. Non potest homini cum Deo ulla esse conlatio ; suis enim quisque praefertur. Denique eousque cum de filio non poterat Iohannis esse ulla conlatio, ut et infra angelos aestimetur». [FG2013]

^marg.| {CLC7d4.23} CYRILLUS. − Mystice autem, cum Ioannis prerogativam ostendit inter natos mulierum, ponit ex opposito aliquid maius eo, scilicet qui per spiritum sanctum natus est filius Dei regnum enim donum Dei spiritus est. Quamvis ergo secundum operationem et sanctitatem, minores sumus his qui legis mysterium sunt assecuti, quos Ioannes significat tamen maiora per Christum attingimus, participes facti divine nature.

Numérotation du verset Lc. 7,
distinctio 5

^marg.| {CLC7d5.1} CHRYSOSTOMUS. ¹⁰²* {hom.38}. − Premissa commendatione Ioannis, magnum Phariseorum et legisperitorum prodidit crimen qui nec post publicanos baptisma Ioannis acceperunt. ^AT
Unde dicitur :

^AT ¶Codd. : Li448 Mt366 Ed1953 {MM2020} {MM2022}
¹⁰² Chrysostomus Li448 ] + In Matthaeum Ed1953

Numérotation du verset Lc. 7,29

Et omnis populus audiens et publicani iustificaverunt Deum, baptizati baptismo Ioannis.

^marg.| {CLC7d5.2} AMBROSIUS. − Iustificatur Deus per baptismum, dum se homines peccata propria confitendo iustificant. Qui enim peccat et confitetur Deo peccatum, iustificat Deum cedens ei vincenti et ab eo¹⁰³* gratiam sperans. In baptismate igitur iustificatur Deus, in quo est et confessio et venia peccatorum.^AU ^cb

^cb ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 6, § 2, CCSL 14, p. 175.14-176.31 : «Iustificatur itaque Deus ipse per baptismum, dum se homines peccata propria confitendo iustificant, sicut scriptum est : dic tu iniquitates tuas, ut iustificeris, et iustificatur in eo quia non per contumaciam refutatur, sed per iustitiam Dei munus agnoscitur ; iustus enim Dominus et iustitias dilexit. In eo ergo iustificatio Dei est, si non ad indignos et obnoxios, sed ad innocentes per ablutionem factos uideatur et iustos sua munera transtulisse. Iustificemus igitur Dominum, ut iustificemur a Domino. Quid sit iustificari Deum inpensius requiramus. Apostolus dicit : sit autem Deus uerax, omnis autem homo mendax, sicut scriptum est : ut iustificeris in sermonibus tuis et uincas, dum iudicaris ; Dauid quoque dicit : tibi soli peccaui et malum coram te feci, ut iustificeris in sermonibus tuis et uincas, dum iudicaris. Ergo is qui peccat et confitetur Deo peccatum iustificat Deum cedens ei uincenti et ab eo gratiam sperans. In baptismate igitur iustificatur Deus, in quo est et confessio et uenia peccatorum». [ FG2013]
^AU ¶Codd. : Li448 Mt366 Ed1953 {MM2022}
¹⁰³ et ab eo] ab eoque Ed1953

^marg.| {CLC7d5.3} EUSEBIUS. ¹⁰⁴* {l.5,prefat}. − Quia etiam crediderunt iustificaverunt Deum. Apparuit enim eis iustus in omnibus que fecit. Pharisei autem repellendo Ioannem, tamquam inobedientes, non consonabant prophete dicenti^cc : « Ut iustificeris in sermonibus tuis ». ^AV
Unde sequitur :

^cc Ps. 50, 6.
^AV ¶Codd. : Li448 Mt366 Ed1953 {MM2020}
¹⁰⁴ Eusebius] + In Lucam Ed1953

Numérotation du verset Lc. 7,30

Pharisei autem et legisperiti consilium Dei spreverunt in semetipsis¹⁰⁵, non baptizati ab eo.

¹⁰⁵ semetipsis] semetipsos Mt366

^marg.| {CLC7d5.4} BEDA. − Hec verba sive ex persona evangeliste, sive ex persona salvatoris, ut quibusdam placet, dicta sunt. Quod autem dicit in semetipsis, vel contra semetipsos, significat quia qui gratiam Dei respuit, contra semetipsum facit. vel ad semetipsos missum Dei consilium stulti et ingrati vituperantur noluisse recipere. Consilium ergo est Dei, quod per passionem et mortem Christi salvare decrevit quod Pharisei et legisperiti spreverunt.

^marg.| {CLC7d5.5} AMBROSIUS. − Non condemnamus ergo, sicut Pharisei, consilium Dei quod est in Ioannis baptismate hoc est consilium quod magni consilii angelus reperit. Ioannis consilium nemo contemnit, Dei consilium quis refutet?^cd

^cd ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 6, § 4, CCSL 14, p. 176.31-39 : «Non contemnamus igitur sicut Pharisaei consilium Dei. Consilium Dei est in baptismate Iohannis ; quis igitur dubitet dei esse consilium in Christi lauacro? Hoc est consilium, quod magni consilii angelus repperit, quod nemo cognouit ; quis enim cognouit sensum Domini? Hominis consilium nemo contemnit, Dei consilium quis refutet? Ergo quasi filii matrem iustificemus, matrem sequamur. Scimus quia mater pro filiis se offert periculo. matris sapientiae consilio, matris oboediamus imperio» [FG2013]

^marg.| {CLC7d5.6} CYRILLUS. − Erat autem quidam modus ludendi talis consuetus apud filios Iudeorum bipartiebatur puerorum caterva, qui rerum presentis vite deridentes repentinam transmutationem, hi quidem canebant, hi vero merebant ; sed nec gaudentibus congaudebant merentes, nec qui gaudebant confirmabant se flentibus ; deinde arguebant se invicem improperantes incompassionis malitiam. Tale quid passam fuisse Iudeorum plebem una cum principibus Christus innuebat.^ce

^ce ¶Fons :Cf. Cyrillus Alexandrinus , Scholia in Lucam ex catenis, PG 72, 620.27-36 : «῏Ην τάχα που παιγνίου τιςτρόποςπαρὰτῶν’Ιουδαίωνπαισὶν οὕτως ἔχων· Εἰς μέρη δύο πληθὺςπαιδίων ἐτέμνετο, ἃ καὶ τὴν τοῦ βίου γελῶντα τύρβην καὶ τῶνἐν αὐτῷ πραγμάτων τὸ ἀνώμαλον, καὶ τῶν ἑτέρων τὴν εἰς ἕτερα δεινὴν καὶ ἀθρόαν μεταβολὴν, τὰ μὲν ηὔλουν, τὰ δὲ ἐθρήνουν· ἀλλ' οὔτε τοῖς αὐλοῦσι καὶ χαίρουσιν οἱ θρηνοῦντες συνήδοντο, οὔτε μὴν τοῖς κλαίουσιν οἱ τὸν αὐλὸν ἔχοντες, συνεπλάττοντο. Εἶτα ἀλλήλοις ἐνεκάλουν τρόπον τινὰ τὸ ἀσυμπαθὲς ἤγουν ἀδιάθετον. Τοιοῦτόν τι πεπονθέναι τοὺς τῶν ’Ιουδαίων δήμους ὁμοῦ τοῖς προεστηκόσιν, ἰσχυρίζετο Χριστός». [MOB2015]
Unde ex persona Christi subditur :
Numérotation du verset Lc. 7,31

Cui ergo similis dicam homines generationis huius, et cui similes sunt?

Numérotation du verset Lc. 7,32

Similes sunt pueris sedentibus in foro et loquentibus ad invicem et dicentibus : Cantavimus vobis tibiis et non saltastis ; lamentavimus et non plorastis.

^marg.| {CLC7d5.7} BEDA. − Generatio Iudeorum comparatur pueris, quia doctores olim prophetas habebant, de quibus dicitur^cf : « Ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem ». ^AW

^cf Ps. 8, 3.
^AW ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CLC7d5.8} AMBROSIUS. − [a] Cantaverunt autem prophete spiritualibus modulis publice salutis oracula resultantes, fleverunt threnis flebilibus Iudeorum dura corda mulcentes. [b] Hoc canticum non in foro, non in plateis canebatur, sed in Hierusalem ipsa est enim dominicum forum, in quo preceptorum celestium iura conduntur.^cg

^cg ¶Fons : [a] Ambrosius, Super Lucam, lib. 6, § 7, CCSL 14, p. 177.71-73 : «Cantauerunt ergo prophetae spiritalibus modulis publicae salutis oracula resultantes, fleuerunt prophetae threnis flebilibus dura Iudaeorum corda mulcentes». [b] Ambrosius, Super Lucam, lib. 6, § 11, CCSL 14, p. 178.105-109 : «Hoc canticum cecinerunt pueri nec auditi sunt. Qui pueri? De quibus dicit : ecce ego et pueri quos dedisti mihi. Sed hoc canticum non in foro, non in plateis canebatur, sed in Hierusalem ; ipsa est enim dominicum forum, in quo praeceptorum caelestium iura conduntur». [FG2013]*

^marg.| { CLC7d5.9} GREGORIUS NYSSENUS. − Canticum autem et lamentatio nil aliud est quam excessus, hoc quidem gaudii, illud vero meroris. Resonat autem quedam consona melodia ex organo musico, secundum quam dum homo pede et motu consono corporis commovetur, intrinsecam dispositionem manifestat. Et ideo dicit : Cantavimus tibiis etc.¹⁰⁶* ^AX ^ch

^ch¶Fons ^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 31-32 (Krikones § 1232 Gregorius Nyssenus) : Vat. gr. 1611, f. 118v 17-25 : «Γρηγορίου Νύσσης. Τὸ ὀρχήσασθε καὶ τὸ κόψασθαι οὐδεν ἀλλὀ ὴ ἐπίτασις ἐστί τὸ μὲν χαρας· τὸ δὲ πένθος, ὁ γὰρ ἐμπαθής τε καὶ ἐνδιάθετος θρῆνος κοπετὸς ὑπὸ τῆς γραφῆς ὀνομάζεται. ὡσαύτως δὲ καὶ ἡ ὄρχησις σημαίνει τὴν τῆς εὐφροσύνης ἐπίτασιν //. οὕτω φησὶν ἡ ἱστορία κοπετὸν μὲν ἐπὶ τῇ μεταστάσει Μωυσέως γενέσθαι τοῖς Ἰσραηλίταις, ὀρχήσασθαι δὲ τὸν Δαβὶδ τῆς κιβωτοῦ προπομπεύοντα ἀνεκομίσατο, μὴ ἐν τῷ συνήθει δεικνύμενον [+ σχήματι Greg.]. ὑποφαὶνεσθαι γὰρ αὐτόν φησι τῶν , ὅτε αὐτὴν ἐκ τῶν ἀλλοφύλων ἐναρμονίων τί μελῶν ἐν τῷ μουσικῷ ὀργάνῳ ἀνακρουόμενον , συγκινεῖσθαι δὲ πρὸς [Greg. Ang100, ¬ω^ô Vg1611] τὸν ῥυθμὸν τῷ ποδὶ καὶ τῇ εὐρύθμω* κινήσει τοῦ σώματος τὴν ἔνδον δημοσιεύειν διάθεσιν ».
<cuius fons> Gregorius Nyssenus , In Ecclesiasten homiliae, oratio 6 [CPG 3157], Gregorii Nysseni opera, t. 5, 1962, p. 388.15-389.8 (PG 44, 709C4-D ) : «Εἰπὼν γὰρ τοῦ δακρύου καὶ τοῦ γέλωτος τὴν εὐκαιρίαν ἐπήγαγε·"Καιρὸς τοῦ κόψασθαι καὶ καιρὸς τοῦ ὀρχήσασθαι" [Qo. 3, 4], ὅπερ οὐδὲν ἄλλο ἢ ἐπίτασις ἑκατέρου τῶν μνημονευθέντων ἐστίν. γὰρ ἐμπαθής τε καὶ ἐνδιάθετος θρῆνος κοπετὸς ὑπὸ τῆς γραφῆς ὀνομάζεται. ὡσαύτως δὲ καὶ ἡ ὄρχησις σημαίνει τὴν τῆς εὐφροσύνης ἐπίτασιν, / καθὼς ἐν τῷ εὐαγγελίῳ τὸ τοιοῦτον ἐμάθομεν, ἐν οἷς φησιν· Ηὐλήσαμεν ὑμῖν καὶ οὐκ ὠρχήσασθε, ἐθρηνήσαμεν καὶ οὐκ ἐκόψασθε./ οὕτω φησὶν 5.389 ἡ ἱστορία κοπετὸν μὲν ἐπὶ τῇ μεταστάσει τοῦ Μωυσέως τοῖς Ἰσραηλίταις γενέσθαι, ὀρχήσασθαι δὲ τὸν Δαβὶδ τῆς κιβωτοῦ προπομπεύοντα, ὅτε αὐτὴν ἐκ τῶν ἀλλοφύλων ἀνεκομίσατο, μὴ ἐν τῷ συνήθει δεικνύμενον σχήματι. ὑποφθέγγεσθαι [ὑποφαὶνεσθαι Θ] γὰρ αὐτόν τί φησι τῶν ἐναρμονίων μελῶν ἐν τῷ μουσικῷ ὀργάνῳ ἀνακρουόμενον, συγκινεῖσθαι δὲ πρὸς τὸν ῥυθμὸν τῷ ποδὶ καὶ τῇ ἐνρύθμῳ [εὐρύθμω Greg. (S E P)] κινήσει τοῦ σώματος τὴν ἔνδον δημοσιεύειν διάθεσιν. ἐπειδὴ τοίνυν διπλοῦς μὲν ὁ ἄνθρωπος, ἐκ ψυχῆς λέγω καὶ σώματος, διπλῆ δὲ καὶ ἡ ζωὴ καταλλήλως ἐν ἑκατέρῳ τῶν ἐν ἡμῖν ἐνεργουμένη, καλὸν ἂν εἴη τῇ σωματικῇ ζωῇ κοπτομένους (πολλαὶ δὲ τῶν θρήνων κατὰ τὸν βίον τοῦτον αἱ ἀφορμαί) τῇ ψυχῇ παρασκευάζειν τὴν ἐναρμόνιον ὄρχησιν ».
¶Nota 1. En remplaçant la « danse », expressément désignée par ὀρχήσασθε (ὀρχέομαι), par canticum, le Glossateur adapte le vocabulaire de sa source à la culture de ses destinataires.
¶Nota 2. Deux autres particularités textuelles posent ici question : Resonat traduit le verbe ὑποφθέγγεσθαι qui est la leçon majoritaire du texte original de Grégoire, alors que le ms. Vg1611 lit ὑποφαὶνεσθαι avec le ms. Θ de Grégoire (Athène, Bibl. nat. 448, s. 11/12), contemporain de Nicétas et représentatif, à ce titre, de la version du texte dont Nicetas a pu disposer. Cet écart par rapport à notre manuscrit de référence, indique que Vg1611 n’est pas la source directe du texte de la Catena.
¶Nota 3. Homo a été ajouté par le glossateur pour préciser le sujet de la phrase, à moins que le traducteur ait confondu avec l’abréviation de <ἄνθρ>ω<π>ο<ς> le signe brachygraphique rare utilisé pour πρὸς par Vg1611, f. 118v 23 (composé d’un ω et d’un ο surmontés d’un tilde. D’autres occurrences de ce signe ont été interprétées correctement ailleurs dans la Catena. [MM2022]
^AX ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}
¹⁰⁶ cantavimus tybiis etc.] Lamentavimus et non plorastis Ed1953

^marg.| {CLC7d5.10} AUGUSTINUS. De questionibus Evangeliorum. − Hec autem pertinent ad Ioannem et Christum. Quod enim dicit lamentavimus et non plorastis , ad Ioannem pertinet, cuius abstinentia a cibis et potu luctum penitentie significabat.^AY ^ci
Unde exponendo subdit :

^ci ¶Fons : Augustinus Hipponensis , Quaestiones evangeliorum, lib. 2, qu. 11, CCSL 44B, p. 53.4-5 : «nam quod ait : lamentauimus et non plorastis, ad iohannem pertinet, cuius abstinentia a cibis et potu luctum penitentiae significabat ; quod autem ait : cantauimus tibiis et non saltastis, ad ipsum dominum, qui utendo cum ceteris cibo et potu laetitiam regni figurabat». [FG2017]
^AY ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}

Numérotation du verset Lc. 7,33

Venit enim Ioannes Baptista neque manducans panem neque bibens vinum et dicitis demonium habet.

^marg.| {CLC7d5.11} CYRILLUS. − Presumunt criminari virum qualibet admiratione dignum demonium habere dicunt mortificantem legem peccati que latet in membris.^AZ

^AZ ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2022}

^marg.| {CLC7d5.12} AUGUSTINUS. De questionibus Evangeliorum. − Quod autem dixerat : Cantavimus tibiis et non saltastis , ad ipsum Dominum pertinet qui, utendo cum ceteris cibo et potu, letitiam regni figurabat¹⁰⁷*.^BA ^cj
Unde sequitur :

^cj ¶Fons : Augustinus Hipponensis , Quaestiones evangeliorum, lib. 2, qu. 11, CCSL 44B, p. 53.6-54.7 : «Nam quod ait : lamentauimus et non plorastis, ad iohannem pertinet, cuius abstinentia a cibis et potu luctum penitentiae significabat ; quod autem ait : cantauimus tibiis et non saltastis, ad ipsum dominum, qui utendo cum ceteris cibo et potu laetitiam regni figurabat». [FG2017]*
^BA ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2022}
¹⁰⁷ figurabat] significabat Ed1953

Numérotation du verset Lc. 7,34

Venit filius hominis manducans et bibens ; et dicitis ecce homo devorator et bibens vinum.

^marg.| {CLC7d5.13} TITUS. − Noluit enim Christus abstinere ab huiusmodi cibis, ne occasionem daret hereticis qui dicunt creaturas esse malas et vituperant carnes et vinum. ^BB ^ck

^ck ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 34 (Krikones § 1236 Titus), Vat. gr. 1611, f. 119r5-6 : «Τίτου. Ἄλλως δὲ οὐδὲ ἀποσχέσθαι τῶν τοιούτων βρωμάτων εἰκὸς ἦν τὸν Κύριον, ἵνα μὴ τοῖς αἱρετικοῖς παράσχῃ λαβήν, φάσκουσιν τὰ δημιουργήματα εἶναι κακὰ καὶ τὸν οἶνον καὶ τὸν ἄρτον διαβάλλουσιν [...]».
<cuius fons> Titus Bostrensis, Commentarii in Lc. (Lc. 7, 34) ex catenis [CPG 3576], ed. J. Sickenberger , Titus von Bostra, Leipzig, 1901, p. 169.1-4 . [MM2021] [VS2022]
^BB ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2022}

^marg.| {CLC7d5.14} CYRILLUS. − Ubi autem potuerunt ostendere Dominum voratorem ? Invenitur enim Christus ubique reprimere immoderantiam, et ad modestiam ducere. Conversabatur autem cum publicanis et peccatoribus. Unde contra eum dicebant amicus publicanorum et peccatorum ; cum tamen nullatenus ipse posset in peccatum incidere, sed e contra fiebat eis causa salutis non enim coinquinatur sol radians super totam terram, et frequenter superveniens immundis corporibus ; nec sol iustitie ledetur conversando cum pravis. Nemo autem conetur comparare propriam mensuram dignitatibus Christi sed quilibet propriam fragilitatem considerans vitet consortia talium prava namque colloquia mores corrumpunt bonos.^cl
Sequitur :

^cl ¶Fons : Cf. Cyrillus Alexandrinus , Scholia in Lucam ex catenis, PG 72, 621.15-53 : «Ποῦ δὲ τοῦτο δεικνύειν ἔχεις ; Καί τοι Μαρίας καὶ Μάρθας ὑποδεξαμένων ἐν Βηθανίᾳ ποτὲ, εἶτα μιᾶς τῶν ὠνομασμένων  περὶ πολλὴν διακονίαν περισπωμένης, ἀνακόπτων  ὁρᾶται Χριστὸς τὸ πέρα μέτρου, καὶ καταρῥυθμίζων ἡμᾶς εἰς αὐτάρκειαν· ἔφη γάρ· <Μεριμνᾷς καὶ τυρβάζῃ περὶ πολλά·> ὀλίγων δέ ἐστι χρεία, ἢ ἐνός. ῏Ην δὲ τοιοῦτος ἀεί τε καὶ πανταχοῦ. Τελώναις δὲ συνηυλίζετο, ἀνάλωτος ὢν αὐτὸς ἁμαρτίας παντελῶς· ἔφη γάρ· <Τίς ἐξ ὑμῶν ἐλέγχει με περὶ ἁμαρτίας ;>  Οὐκοῦν οὐδὲν ἂν ἠδικήθη καὶ συνὼν ἁμαρτωλοῖς, τοὐναντίον δὲ πάσης αὐτοῖς ὠφελείας καὶ σωτηρίας ἐγίνετο πρόξενος· ἔλεγε γάρ· <Οὐ χρείαν ἔχουσιν οἱ   ὑγιαίνοντες ἰατροῦ, ἀλλ' οἱ κακῶς ἔχοντες.> ‘Υμᾶς μὲν γὰρ ὁ διὰ Μωυσέως νόμος μὴ συνδιαιτᾶσθαι πονηροῖς ἐκέλευσεν, ἵνα μὴ ὡς ἀσθενεῖς καὶ πρὸς ἁμαρτίαν εὔκολοι, ῥᾳδίως εἰς τὸν αὐτὸν τῆς ἀσεβείας ἐμπέσητε βυθόν. Εἰ γὰρ ἑδραῖοι ἦτε πρὸς ἀρετὴν, καὶ  πρὸς εὐσέβειαν εἴχετε βεβηκότα τὸν νοῦν, οὐκ ἂν   κεκώλυκε. Χριστὸς δὲ τί ἂν πάθοι τῶν ἀδικεῖν πεφυκότων ; ’Αλλ' ἠγνόησας παντελῶς τὸ περὶ αὐτοῦ μυστήριον. Θεὸς γὰρ ὢν Λόγος, γέγονε μεθ' ἡμῶν, τουτέστιν ἐσαρκώθη δι' ἡμᾶς, οὐχ ἵνα κρίνῃ τὸν κόσμον, ἀλλ' ἵνα σωθῇ ὁ κόσμος δι' αὐτοῦ· τοῦ δὲ κατακρίνοντος ἦν, τὸ μὴ συνεῖναι θέλειν τοῖς οὖσιν ἐν ἁμαρτίαις· τοῦ δὲ σώζειν ἐθέλοντος, τὸ καὶ συνιέναι   καὶ νουθετεῖν, καὶ τῶν αἰσχιόνων ἀναπείθειν ἀποφοιτᾷν· καὶ τῆς εἰς τὸ φαῦλον ὁδοῦ, τὴν τῆς εἰς αἰῶνα   ζωῆς ἀνθελέσθαι τρίβον· οὐκ ἦλθε καλέσαι δικαίους, ἀλλὰ ἁμαρτωλοὺς εἰς μετάνοιαν. Οὐ μολύνεται ἥλιος πᾶσαν φωτίζων τὴν ὑπ' οὐρανὸν, καὶ ἀκαθάρτοις  πολλοῖς σώμασιν ὁμιλῶν· οὐδὲ ὁ τῆς δικαιοσύνης ἥλιος ἀδικηθείη ἂν κατ' οὐδένα τρόπον, πονηροῖς ἀνθρώποις συναναστρεφόμενος. Μηδεὶς δὲ τὸ ἑαυτοῦ  μέτρον Δεσποτικοῖς ἀξιώμασιν ἁμιλλᾶσθαι ζητείτω· ἀλλὰ τὴν ἑαυτοῦ ἀσθένειαν ἕκαστος λογιζόμενος, τὴν τῶν τοιούτων φευγέτω συνήθειαν· <Φθείρουσι γὰρ ἤθη χρηστὰ ὁμιλίαι κακαί>. Νουθετεῖν δὲ τοὺς τοιούτους, τὸ κωλύον οὐδέν». [MOB2015]

Numérotation du verset Lc. 7,35

Et iustificata est sapientia ab omnibus filiis suis.

^marg.| {CLC7d5.15} AMBROSIUS. − Sapientia Dei Filius est per naturam, non per profectum que iustificatur per baptisma, in eo quod non per contumaciam refutatur, sed per iustitiam Dei munus agnoscitur. In eo ergo iustificatio Dei est, si non ad indignos et obnoxios, sed ad innocentes, per ablutionem sanctos et iustos, videatur sua munera transtulisse.^cm

^cm ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 6, § 1-2, CCSL 14, p. 175.8-22 : «Deus ergo sapientia est quia sapientia Dei filius est, sapientia per naturam, non per profectum. Alia est sapientia Dei patris uirtus, alia sapientia uirtus animae : illa nata est, haec creata. Alia sapientia auctor operum, alia opus ; opus enim mentis sapere prudenter, sentire uiuaciter. Haec dona naturae sunt, operator autem non creatura est, sed creator, hoc est non naturae munus, sed munerator naturae. Iustificatur itaque Deus ipse per baptism um, dum se homines peccata propria confitendo iustificant, sicut scriptum est : dic tu iniquitates tuas, ut iustificeris, et iustificatur in eo quia non per contumaciam refutatur, sed per iustitiam Dei munus agnoscitur ; iustus enim Dominus et iustitias dilexit. In eo ergo iustificatio Dei est, si non ad indignos et obnoxios, sed ad innocentes per ablutionem factos uideatur et iustos sua munera transtulisse. Iustificemus igitur Dominum, ut iustificemur a Domino». [FG2013]

^marg.| {CLC7d5.16} CHRYSOSTOMUS. − Filios autem sapientie dicit sapientes consuevit enim scriptura malos magis ex peccato quam ex nomine indicare, bonos autem filios appellare informantis eos virtutis.

^marg.| {CLC7d5.17} AMBROSIUS. − Bene autem dicit ab omnibus quia circa omnes iustitia reservatur, ut susceptio fiat fidelium et eiectio perfidorum.^cn

^cn ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 6, § 6, CCSL 14, p. 176.55-57 : «Iustificata est ergo sapientia ab omnibus filiis suis. Bene ab omnibus, quia circa omnes iustitia reseruatur. Ut susceptio fiat fidelium, reiectio perfidorum». [FG2013]

^marg.| {CLC7d5.18} AUGUSTINUS. De questionibus Evangeliorum. − Vel quod dicit : I ustificata est sapientia ab omnibus filiis suis , ostendit filios sapientie intelligere, nec in abstinendo, nec in manducando esse iustitiam, sed in equanimitate tolerandi inopiam. Non enim usus sed concupiscentia reprehendenda est, dummodo congruas in generibus alimentorum his cum quibus tibi vivendum est.^co

^co ¶Fons : Augustinus Hipponensis , Quaestiones evangeliorum, lib. 2, qu. 11, CCSL 44B, p. 54.11-19 : «Quod autem subiungit : et i ustificata est sapientia ab omnibus filiis suis, ostendit filios sapientiae intellegere nec in abstinendo nec in manducando esse iustitiam, sed in aequanimitate tolerandi inopiam et temperantia per abundantiam non se corrumpendi atque opportune sumendi uel non sumendi ea quorum non usus sed concupiscentia reprehendenda est. non enim interest omnino quid alimentorum sumas, ut succurras necessitati corporis, dummodo congruas in generibus alimentorum his cum quibus tibi uiuendum est». [FG2017]*

Numérotation du verset Lc. 7,
distinctio 6

^prol.| [Lc. 7, 36 legitur in festo Mariae Magdalenae iuxta LHR 79.7a]

^prol.| [Lc. 7, 36-50 legitur in Passione feria 5 ; cf. Ordinarium OP 639) # Cist. # Rom. ; feria 6 Quatuor temporum septembris ; cf. Ordinarium OP 712 = Cist. 110]

^marg.| {CLC7d6.1} BEDA. − Quia superius dictum fuerat^cp : Et omnis populus audiens et publicani iustificaverunt deum , baptizati baptismate Ioannis, idem evangelista, que verbis proposuerat, etiam factis astruit iustificatam scilicet sapientiam a iustis et penitentibus, dicens :^BC

^cp Lc. 7, 29.
^BC ¶Codd. : Li448 (65rb) Ed1953 {MM2021}

Numérotation du verset Lc. 7,36

Rogabat autem illum quidam Phariseus ut manducaret cum illo.

^marg.| {CLC7d6.2} GREGORIUS NYSSENUS. {hom. De muliere peccatrice} − Hec conscriptio quemdam utilem intellectum sapit. Sunt enim plerique eorum qui se iustificant inflati suspicione vani sensus, priusquam veniat verum iudicium, separantes seipsos velut agnos ab hedis, nec tecto, nec escis cum plerisque communicare volentes, abominantes omnes quicumque non extremum sed medium tenent callem in vita. Lucas ergo, plus medicus animarum quam corporum, ostendit ipsum Deum et salvatorem nostrum piissime alios visitantem.
Unde sequitur :

Et ingressus domum Pharisei discubuit,

^marg.| non ut aliquid de vitiis eius sortiatur sed ut impartiatur de iustitia propria.^BD ^cq

^cq <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. #, # (Krikones § # Gregorius Nyssenus) : Vat. gr. 1611, f. # # : «Γρηγορίου Νύσσης».
<cuius fons> Gregorius Nyssenus , # [CPG 3#], Gregorii Nysseni opera, t. # #, 19#, p. # (PG 4#, #),
<Non hab.> Némésius d’Emèse, De natura hominis, selon E. Dobler , Falsche Väterzitate bei Thomas von Aquin, Fribourg (CH), 2001, p. 136. [MM2019]
^BD ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2021}

^marg.| {CLC7d6.3} CYRILLUS. − Mulier autem inhoneste vite, promens autem fidelem affectum, venit ad Christum, quasi potentem veniam commissorum largiri.^cr

^cr ¶Fons^G : Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 36-38 (Krikones § 1243 Cyrillus) Vat. gr. 1611, f. 119v2-4 : «Κυρίλλου. [...] Εἶτα γύναιον ἐπειστρέχει, ἀκόλαστον μὲν ἐν τῷ βίῳ γενόμενον, πιστὴν δὲ προαίρεσιν ἐπιδεικνύμενον, καὶ τὸν ἐπὶ τοῖς φθάσασι μῶμον οὐκ ἀγνοήσασα, παρεκάλει Χριστὸν ὡς ἀποσμῆξαι δυνάμενον καὶ ἀπαλλάξαι παντὸς αἰτιάματος, καὶ τῶν ἡμαρτημένων [VG1611=PG, ἁμαρτημάτων Reuss] δωρήσασθαι ἄφεσιν».
<cuius fons> = Cyrilllus Alexandrinus , Homilia 40 (Lc. 7, 36-50), ed. J. Reuss, Lukas-Kommentare aus der griechischen Kirche, Berlin, 1984, p. 78-79, n °51.3-6 ; ed. A. Mai. Fragmenta in Lc. ex catenis (Lc. 7, 36), PG 72, 624A3-8 (ex Vg1611). [MOB2015] [MM2022]

^marg.| Sequitur enim :

Numérotation du verset Lc. 7,37

Et ecce mulier que erat in civitate peccatrix, ut cognovit quod Iesus accubuit in domo Pharisei, attulit alabastrum unguenti.

^marg.| {CLC7d6.4} BEDA. − Alabastrum est genus marmoris candidi variis coloribus intertincti, quod ad vasa unguentaria cavari solet, eo quod optime servare ea incorrupta dicatur.

^marg.| {CLC7d6.5} GREGORIUS. In homiliario. ¹⁰⁸* − [b] Quia enim hec mulier turpitudinis sue maculas aspexit, lavanda ad fontem misericordie cucurrit convivantes non erubuit. Nam quia semetipsam¹⁰⁹ graviter erubescebat intus, nihil esse credidit quod verecundaretur foris. [a] Discite quo dolore ardet que flere et¹¹⁰* inter epulas non erubescit.^BE ^cs

^cs ¶Fons : Gregorius Magnus , Homiliae in evangelia, lib. 1, homilia 33, § 1, p. 288.1-289.22 : «Cogitanti mihi de Mariae paenitentia flere magis libet quam aliquid dicere. Cuius enim uel saxeum pectus illae huius peccatricis lacrimae ad exemplum paenitendi non emolliant? Considerauit namque quid fecit et noluit moderari quid faceret. Super conuiuantes ingressa est, non iussa uenit, inter epulas lacrimas obtulit. [a] Discite quo dolore ardet, quae flere et inter epulas non erubescit. Hanc uero quam Lucas peccatricem mulierem, Iohannes Mariam nominat, illam esse Mariam credimus de qua Marcus septem daemonia eiecta fuisse testatur. Et quid septem daemonia, nisi uniuersa uitia designantur? Quia enim septem diebus omne tempus comprehenditur, recte septenario numero uniuersitas figuratur. Septem ergo daemonia Maria habuit, quae uniuersis uitiis plena fuit. Sed ecce quia [b] turpitudinis suae maculas aspexit, lauanda ad fontem misericordiae cucurrit, conuiuantes non erubuit. Nam quia semetipsam grauiter erubescebat intus, nihil esse credidit quod uerecundaretur foras. Quid igitur miramur, fratres, Mariam uenientem an Dominum suscipientem? Suscipientem dicam an trahentem? Dicam melius trahentem et suscipientem, quia nimirum ipse eam per misericordiam traxit intus, qui per mansuetudinem suscepit foras. Sed iam textum sancti evangelii percurrentes, ipsum quoque ordinem quo uenerit sananda, uideamus». [FG2013]
^BE ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}
¹⁰⁸ homiliario] restit., om. Li448 , Evangelia Ed1953
¹⁰⁹ semetipsam] semet Li448
¹¹⁰ et] om. Ed1953

^marg.| {CLC7d6.6} GREGORIUS NYSSENUS. ¹¹¹ − Indignitatem autem suam ostendens stabat post tergum, deiectis luminibus et effusa coma, pedes amplectens, lacrimisque eos perfundens ; rebus tristem animum ostendebat, veniam implorans.^BF ^ct

^ct <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. #, # (Krikones § # Gregorius Nyssenus) : Vat. gr. 1611, f. # # : «Γρηγορίου Νύσσης».
<cuius fons> Gregorius Nyssenus , # [CPG 3#], Gregorii Nysseni opera, t. # #, 19#, p. # (PG 4#, #),
<Non hab.> Némésius d’Emèse, De natura hominis, selon E. Dobler , Falsche Väterzitate bei Thomas von Aquin, Fribourg (CH), 2001, p. 136. [MM2019]
^BF ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}
¹¹¹ Nyssenus] om. Li448
Sequitur enim :
Numérotation du verset Lc. 7,38

Et stans retro secus pedes eius, lacrimis cepit rigare pedes eius.

^marg.| {CLC7d6.7} GREGORIUS. In homiliario. ¹¹²* − [b] Oculis enim terrena cupierat ; sed hos iam per penitentiam conterens flebat capillos ad compositionem vultus exhibuerat ; sed iam capillis lacrimas tergebat.
Unde sequitur :

¹¹² homiliario] scrips. , homil’ Li448 , Evangelia Ed1953

Et capillis capitis sui tergebat.

^marg.| Ore superba dixerat ; sed pedes domini osculans, hoc in redemptoris sui vestigia figebat.
Unde sequitur :

Et osculabatur pedes eius.

^marg.| [a] Unguentum sibi pro odore sue carnis exhibuit ; quod ergo sibi turpiter exhibuerat, hoc iam Deo laudabiliter offerebat.
Unde sequitur :

Et unguento ungebat.

^marg.| [c] Quot ergo in se habuit oblectamenta, tot de se invenit holocausta. Convertit ad virtutum numerum, numerum criminum ; ut totum Deo serviret in penitentia quicquid ex se Deum contempserat in culpa.^cu

^cu ¶Fons : Gregorius Magnus , Homiliae in evangelia, lib. 1, homilia 33, § 2, p. 289.23-35 : «Attulit alabastrum unguenti et stans retro secus pedes Iesu lacrimis coepit rigare pedes eius et capillis capitis sui tergebat, et osculabatur pedes eius et unguento ungebat. Liquet, fratres, quod illicitis actibus prius mulier intenta, [a] unguentum sibi pro odore suae carnis adhibuit. Quod ergo sibi turpiter exhibuerat, hoc iam Deo laudabiliter offerebat. [b] Oculis terrena concupierat, sed hos iam per paenitentiam conterens flebat. Capillos ad compositionem uultus exhibuerat, sed iam capillis lacrimas tergebat. Ore superba dixerat, sed pedes Domini osculans, hoc in Redemptoris sui uestigia figebat. [c] Quot ergo in se habuit oblectamenta, tot de se inuenit holocausta. Conuertit ad uirtutum numerum numerum criminum, ut totum seruiret Deo in paenitentia, quidquid ex se Deum contempserat in culpa». [FG2015]*

^marg.| {CLC7d6.8} CHRYSOSTOMUS. ¹¹³* − Sic igitur meretrix effecta est honestior virginibus. Postquam enim accensa est penitentia, exarsit in Christi amorem. Et hec quidem que dicta sunt agebantur exterius ; que vero revolvebat eius intentio, multo ferventiora his erant que solus Deus inspiciebat.^BG ^cv

^cv <Non hab.> Gregorius Magnus , in op. cit. [FG2015]
^BG ¶Codd. : Li448 (66ra) Ed1953 {MM2017}
¹¹³ Chrysostomus Li448 ] om. Ed1953

^marg.| {CLC7d6.9} GREGORIUS. In homiliario. ¹¹⁴* − Hec autem [a] Phariseus intuens despicit, et non solum venientem peccatricem mulierem, sed etiam suscipientem Dominum reprehendit.

¹¹⁴ in homiliario] restit., om. Li448 , in Evangelia Ed1953

Numérotation du verset Lc. 7,39

Videns autem Phariseus qui vocaverat eum, ait intra se dicens : Si hic esset propheta, sciret utique que et qualis mulier est que tangit eum.

^marg.| Ecce Phariseus veraciter apud se superbus, et fallaciter iustus, egrum reprehendit de egritudine, et medicum de subventione : [d] que profecto mulier, si ad Pharisei pedes venisset, calcibus repulsa discederet. Inquinari enim se alieno peccato crederet, quia hunc vera sua iustitia non replebat. Sic et [c] quidam sacerdotali officio prediti, si quid fortasse iuste exterius vel tenuiter egerint, protinus subiectos despiciunt, et peccatores quosque in plebe positos dedignantur. [e] Necesse est autem ut cum peccatores quosque conspicimus, nosmetipsos prius in eorum calamitate defleamus, quia fortasse in similibus aut lapsi sumus aut labi possumus. [f] Oportet autem ut sollicite discernamus quia districtionem debemus vitiis, compassionem nature. Si enim feriendus est peccator, nutriendus est proximus ; cum vero iam per penitentiam percutit ipse quod fecit, iam noster proximus peccator non est, quia hic in se punit quod iustitia divina reprehendit. [b] Inter duos ergo egros medicus aderat sed unus in febre sensum tenebat, alter sensum perdiderat mentis illa quippe flebat quod fecerat, Phariseus autem de falsa iustitia elatus, vim sue valetudinis exaggerabat.^cw

^cw ¶Fons : Gregorius Magnus , Homiliae in evangelia, lib. 1, homilia 33, § 3, p. 289.36-290.66 : «Sed [a] hoc Pharisaeus intuens despicit, et non solum uenientem peccatricem mulierem, sed etiam suscipientem Dominum reprehendit, dicens intra se : Hic si esset propheta, sciret utique quae et qualis esset mulier quae tangit eum, quia peccatrix est. Ecce Pharisaeus ueraciter apud se superbus et fallaciter iustus aegram reprehendit de aegritudine, medicum de subuentione, qui ipse quoque de elationis uulnere aegrotabat et ignorabat. [b] Inter duos autem aegros medicus aderat, sed unus aeger in febre integrum sensum tenebat, alter uero in febre carnis et sensum perdiderat mentis. Illa quippe flebat quod fecerat, Pharisaeus autem falsa iustitia elatus, uim suae inualitudinis exaggerabat. In aegritudine ergo et sensum perdiderat, qui hoc ipsum quoque quod a salute longe esset ignorabat. Sed inter haec nos gemitus cogit [c] quosdam nostri ordinis uiros intueri, qui sacerdotali officio praediti, si quid fortasse iuste exterius uel tenuiter egerint, protinus subiectos despiciunt et peccatores quosque in plebe positos dedignantur, eis que compati culpam suam confitentibus nolunt, ac uelut Pharisaei more a peccatrice muliere tangi despiciunt. [d] Quae profecto mulier si ad Pharisaei pedes uenisset, nimirum calcibus repulsa discederet. Inquinari enim se alieno peccato crediderat, sed quia hunc uera sua iustitia non replebat. [e] Vnde necesse semper est ut cum peccatores quosque conspicimus, nosmetipsos prius in illorum calamitate defleamus, quia fortasse in similibus aut lapsi sumus, aut labi possumus, si lapsi non sumus. Et si censura magisterii debet semper uirtute disciplinae uitia persequi, [f] oportet tamen ut sollicite discernamus quia districtionem debemus uitiis, compassionem naturae. Si enim feriendus est peccator, nutriendus est proximus. Cum uero iam per paenitentiam percutit ipse quod fecit, iam noster proximus peccator non est, quia cum Dei se iustitia contra se dirigit, et hoc in se punit, quod iustitia diuina reprehendit». [FG2014]*

^marg.| {CLC7d6.10} TITUS. − Dominus autem, non verba eius audiens sed cogitationes inspiciens, Dominum se prophetarum ostendit.
Unde sequitur : ^BH ^cx

^cx ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 40-47 (Krikones § 1255 Titus), Vat. gr. 1611, f. 121v8 -9: «Τίτου. [...] Αὐτὸς δὲ μὴ διὰ ῥημάτων ἀκούων, ἀλλὰ καὶ τὰς ἐνθυμήσεις καταλαμβάνων καὶ τῶν προφητῶν δεσπότης ὑπάρχων ὡς Θεός, λέγει αὐτῷ· ἔχω σοί τι εἰπεῖν [...]».
<cuius fons> Titus Bostrensis, Commentarii in Lc. (Lc. 7, 39) ex catenis [CPG 3576], ed. J. Sickenberger , Titus von Bostra, Leipzig, 1901, p. 169.3-5 . [MM2021] [VS2022] [MM2022]
^BH ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}

Numérotation du verset Lc. 7,40

Et respondens Iesus dixit ad illum : Simon, habeo tibi aliquid dicere.

^marg.| {CLC7d6.11} GLOSSA<TOR>. − Quod quidem dixit, eius cogitationi respondens. Phariseus autem ex verbis Domini attentior est factus. ^BI ^cy
Unde dicitur :

^cy ¶Fons : Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.
<Non hab.> Glossa ordinaria (Gloss-e Cas574), LLT, PL [MM2020]
^BI ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}

At ille ait : Magister, dic.

^marg.| {CLC7d6.12} GREGORIUS. In homiliario. ¹¹⁵* − De duobus autem ei debitoribus paradigma opponitur, quorum unus minus, alius amplius debet.^BJ ^cz
Unde sequitur :

^cz ¶Fons : Gregorius Magnus , Homiliae in evangelia, lib. 1, homilia 33, § 4, p. 290.67-72 : «Sed iam iste superbus et arrogans qua sententia conuincatur audiamus. De duobus quippe ei debitoribus paradigma opponitur, quorum unus minus, alius amplius debet ; utrorumque debito dimisso, quis amplius largitorem debiti diligat interrogatur. Quibus uerbis protinus ille respondit : Ille plus diligit cui plus dimittitur». [FG2013]*
^BJ ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}
¹¹⁵ in homiliario] restit., om. Li448 , in Evangelia Ed1953

Numérotation du verset Lc. 7,41

Duo debitores erant cuidam feneratori unus debebat denarios quingentos et alius quinquaginta.

^marg.| {CLC7d6.13} TITUS. − Quasi dicat : Neque tu absque debito es. Quid igitur, si in paucioribus teneris ? Non superbias quia tu quoque venia eges. ^BK ^da

^da ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 40-47 (Krikones § 1255 : Titus), Vat. gr. 1611, f. 121v10-11 : «Τίτου. [...] Οὐδὲ γὰρ σὺ ἀναμάρτητος. Τί γὰρ εἰ ἐλάττω χρεωστεῖς, οὐ μέντοι ἀπηλλαγμένος τυγχάνεις ἁμαρτημάτων ; Μὴ μέγα φρόνει, χρῄζεις καὶ αὐτὸς ἀφέσεως. Πολλάκις δὲ γίνεται, τὸν μὲν πολλὰ ἐπταικότα· δι’ ἐξομολογήσεως ἀπαλλαγῆναι, τὸν δὲ ὀλιγα ἡμαρτηκότα δι’ ὑπερηφανίαν μὴ προσελθεῖν τῳ φαρμάκῳ τῆς ἐξομολογήσεως καὶ οὕτως ὠφεληθῆναι. Οὐ γὰρ διὰ τὸ μὴ έχειν τις πολλὰ τῆς χρίσεως ἀπαλλάσσεται, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τοῖς ὀλίγοις κατακρίνεται. Ἐν ὅσῳ γὰρ ἁμαρτωλὸς ἡ ψυχὴ, ἀπαῤῥησίαστος ἐστιν ἐπὶ τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ».
<cuius fons> Titus Bostrensis, Commentarii in Lc. (Lc. 7, 39) ex catenis [CPG 3576], ed. J. Sickenberger , Titus von Bostra, Leipzig, 1901, p. 169.10-170.1. [MM2021] [rev. VS2022] [MM2022]
^BK ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}

^marg.| Unde et ¹¹⁶* de venia subdit dicens :

¹¹⁶ et] om. Ed1953

Numérotation du verset Lc. 7,42

Non habentibus autem illis unde redderent, donavit utrisque.

^marg.| {CLC7d6.14} GLOSSA<TOR>. − Nullus enim potest per seipsum a ¹¹⁷ debito peccati liberari nisi divina gratia veniam consequatur.^BL ^db

^db ¶Fons : Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.
¶Nota : Thomas rend intelligible et explicite, par une formule théologique lapidaire, la partie du scholion de Titus qu’il a omise dans la sentence précédente : Quels que soient les efforts de l’homme et la légèreté de sa faute, le pardon est toujours le fait de la seule gratuité de la grâce divine.
<Non hab.> Glossa ordinaria (Gloss-e), LLT, PL [MM2020]
^BL ¶Codd. : Ber112 (43va) Li448 Ed1953 {MM2020} {MM2022}
¹¹⁷ a] om. Ber112*

^marg.| {CLC7d6.15} GREGORIUS. In homiliario. ¹¹⁸* − Utrorumque autem debito dimisso, quis amplius largitorem¹¹⁹ debiti diligat, Phariseus interrogatur.
Sequitur enim :

¹¹⁸ homiliario] restit. , Nissenus Li448 , Evangelia Ed1953
¹¹⁹ largitorem] largiorem Li448

Quis ergo eum plus¹²⁰* diligit?

¹²⁰ eum plus] inv . Ed1953

^marg.| Quibus verbis protinus ille respondit :

Numérotation du verset Lc. 7,43

Estimo quia¹²¹ is cui plus donavit.

¹²¹ quia] quod Li448

^marg.| Qua in re notandum est quod dum sua sententia Phariseus convincitur, quasi phreneticus funem portat ex quo ligetur.
Unde sequitur :

At ille dixit ei : Recte iudicasti.

^marg.| Enumerantur autem ei bona peccatricis, enumerantur et mala falsi iusti.^BM ^dc
Unde sequitur :

^dc ¶Fons : Gregorius Magnus , Homiliae in evangelia, lib. 1, homilia 33, § 4, p. 290.69-291.79 : «Sed iam iste superbus et arrogans qua sententia conuincatur audiamus. De duobus quippe ei debitoribus paradigma opponitur, quorum unus minus, alius amplius debet ; utrorumque debito dimisso, quis amplius largitorem debiti diligat interrogatur. Quibus uerbis protinus ille respondit : Ille plus diligit cui plus dimittitur. Qua in re notandum est quia dum sua sententia Pharisaeus conuincitur, quasi phreneticus funem portat ex quo ligetur. Enumerantur ei bona peccatricis, enumerantur mala falsi iusti, cum dicitur : Intraui in domum tuam, aquam pedibus meis non dedisti, haec autem lacrimis rigauit pedes meos et capillis suis tersit. Osculum mihi non dedisti, haec autem ex quo intrauit non cessauit osculari pedes meos». [FG2013]
^BM ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}

Numérotation du verset Lc. 7,44

Et conversus ad mulierem dixit Simoni : Vides hanc mulierem? Intravi in domum tuam ? etc.¹²²*

¹²²etc.] om. Ed1470, aquam pedibus meis non dedisti, hec autem lacrymis rigavit pedes meos Ed1953

Numérotation du verset Lc. 7,45

[...]

Numérotation du verset Lc. 7,46

[...]

^marg.| { CLC7d6.16} TITUS. ¹²³ − Quasi dicat : Facilis est usus aquarum, non est facilis lacrimarum effusio. Tu promptis non es usus, hec effudit non prompta lavans lacrimis pedes meos. Lavit maculas proprias, tersit comis ut per eas sibi ¹²⁴ assumat sacros sudores, et quibus venata est ad peccatum iuventutem, venata¹²⁵* sanctitatem. ^BN ^dd

^dd¶Fons ^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 40-47 (Krikones § 1257 : Titus), Vat. gr. 1611, f. 120va18-22 : «Τίτου. [...] Eὔκολος τῶν ὑδάτων ἡ χρῆσις· οὐκ εὔκολος δὲ τῶν δακρύων ἡ ἔκχυσις. Σὺ τοῖς ἑτοίμοις οὐκ ἐχρήσω, αὕτη τὰ ἀνέτοιμα ἐξεκένωσε καὶ τοῖς δάκρυσιν ἔβρεξέ μου τοὺς πόδας καὶ τὰ ἑαυτῆς ἀπέπλυνεν ἁμαρτήματα. Ἐξέμαξε ταῖς θριξίν, ἵνα διὰ τῶν τριχῶν λάβῃ τὸν χρῶτα τὸν ἅγιον. Καὶ δι´ὧν ἐθήρευσε πρὸς ἁμαρτίαν νεότητα, ἐθήρευσεν ἁγιωσύνην […]». [VS2022] [MM2022]
<cuius fons> Titus Bostrensis, Commentarii in Lc. (Lc. 7, 44) ex catenis [CPG 3576], ed. J. Sickenberger , Titus von Bostra, Leipzig, 1901, p . 170.3-9. [MM2021]*
<Non hab.> Ambrosius, in op. cit. [FG2017]*
^BN ¶Codd. : Bar484 Li448 V795 Ed1470 Ed1953 {FG2017}* {MM2022}
¹²³ Titus] Ambrosius V795 Ed1470 Ed1953
¹²⁴ sibi] ibi cacogr. Bar484*
¹²⁵ venata] + est Ed1470 Ed1953

^marg.| {CLC7d6.17} CHRYSOSTOMUS. ¹²⁶* {hom.6} − Sicut autem ubi vehemens imber prorumpit, fit serenitas, sic lacrimis effusis apparet tranquillitas, et perit caligo reatuum ; et sicut per aquam et spiritum, sic per lacrimas et confessionem denuo mundamur.
Unde sequitur :

¹²⁶ Chrysostomus Li448 ] + In Matthaeum Ed1953

Numérotation du verset Lc. 7,47

Propter quod dico tibi : Remittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum.

^marg.| Nam qui vehementer se ingesserunt malis, rursus et bonis vehementer insistent, conscii ad quot debita se obligaverunt.

^marg.| {CLC7d6.18} GREGORIUS. In homiliario. ¹²⁷* − Tanto ergo amplius peccati rubigo consumitur, quanto peccatoris cor magno caritatis igne concrematur.^de

^de ¶Fons : Gregorius Magnus , Homiliae in evangelia, lib. 1, homilia 33, § 4, CCSL 141, p. 291.85-87 : «Tanto namque amplius peccati rubigo consumitur, quanto peccatoris cor magno caritatis igne concrematur. Ecce ea quae ad medicum uenerat aegra sanata est, sed de salute eius adhuc alii aegrotant». [FG2013]
¹²⁷ homiliario] scrips. , homil’ Li448 , Evangelia Ed1953

^marg.| {CLC7d6.19} TITUS. − Contingit autem sepius eum qui multum peccavit, per confessionem purgari. Pauca vero peccantem, ex arrogantia non venire ad confessionis remedium.^BO ^df
Unde sequitur :

^df ¶Fons : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 39-43 (Krikones § 1255 : Titus), Vat. gr. 1611, f. 120v11-12 : «Τίτου. [...] Πολλάκις δὲ γίνεται τὸν μὲν πολλὰ ἐπταικότα δι´ἐξομολογήσεως ἀπαλλαγῆναι, τὸν δὲ ὀλίγα ἡμαρτηκότα δι´ὑπερηφανίαν μὴ προσελθεῖν τῷ φαρμάκῳ τῆς ἐξομολογήσεως καὶ οὕτως μὴ ὠφεληθῆναι [...]». [VS2022] [MM2022]
<cuius fons> Titus Bostrensis, Commentarii in Lc. (Lc. 7, 39-43) ex catenis [CPG 3576], ed. J. Sickenberger , Titus von Bostra, Leipzig, 1901, p . 170.12-15. [MM2021]
^BO ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2021}

Cui autem minus dimittitur, minus diligit.

^marg.| {CLC7d6.20} CHRYSOSTOMUS. ¹²⁸* {hom.38}. − Opus est ergo nobis ferventi anima, quia nihil impedit hominem fieri magnum. Nullus ergo constitutorum in peccatis desperet, nemo virtuosus dormitet nec hic confidat, sepe enim meretrix precedet eum ; nec ille diffidat, possibile namque est eum etiam primos superare ; unde et hic subditur :

¹²⁸ Chrysostomus Li448 ] + In Matthaeum Ed1953

Numérotation du verset Lc. 7,48

Dixit autem ad illam remittuntur tibi peccata tua.

^marg.| {CLC7d6.21} GREGORIUS. In homiliario. ¹²⁹* − Ecce que ad medicum venerat egra, sanata est ; sed de salute eius adhuc alii egrotant.
Sequitur enim :

¹²⁹ homiliario] scrips. , homil’ Li448 , Evangelia Ed1953

Numérotation du verset Lc. 7,49

Et ceperunt qui simul accumbebant dicere intra se quis est hic qui etiam peccata dimittit?

^marg.| Sed celestis medicus egros non respicit, quos etiam de medicamento fieri deteriores vidit ; eam autem quam sanaverat, per pietatis sue sententiam confirmat.
Unde sequitur :

Numérotation du verset Lc. 7,50

Dixit autem ad mulierem fides tua te salvam fecit,

^marg.| quia scilicet hoc quod petiit, posse se accipere non dubitavit.^dg

^dg ¶Fons : Gregorius Magnus , Homiliae in evangelia, lib. 1, homilia 33, § 4, p. 291.88-95 : «Ecce ea quae ad medicum uenerat aegra sanata est, sed de salute eius adhuc alii aegrotant. Nam simul discumbentes conquesti sunt intra se dicentes : Quis est hic qui etiam peccata dimittit? Sed caelestis medicus aegros non respicit quos etiam de medicamento fieri deteriores uidet. Eam quam sanauerat per pietatis suae sententiam confirmat dicens : Fides tua te saluam fecit, uade in pace. Fides etenim saluam fecit, quia hoc quod petiit posse se accipere non dubitauit». [FG2013]

^marg.| {CLC7d6.22} THEOPHYLACTUS. − Postquam autem ei peccata dimisit, non sistit in remissione peccati, sed adicit operationem boni.

Unde subditur :

Vade in pace,

^marg.| id est in iustitia quia iustitia est pax hominis ad deum, sicut peccatum est inimicitia inter deum et hominem ; quasi dicat operare omnia que ad pacem Dei te ducunt.^dh

^dh ¶Fons^G : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Lucae (Lc. 7, 50), PG 123, 796 B7-14 (ad sensum). [CGC2015]

^marg.| {CLC7d6.23} AMBROSIUS. − Hoc autem loco plerique pati videntur scrupulum questionis, utrum videantur evangeliste discordasse de fide.^BP ^di

^di ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 6, § 12, CCSL 14, p. 178.110-112 : «Et ecce mulier, quae erat in ciuitate peccatrix. Hoc loco plerique pati uidentur scrupulum, serere quaestiones, utrumnam uideantur evangelistae duo discordasse de fide an uero aliquam in diuersitate dictorum diuersitatem signare uoluisse mysterii». [FG2013]
^BP ¶Codd. : Ber112 Li448 (66v) Ed1953 {MM2019} {MM2022}

^marg.| {CLC7d6.24} GRECUS. − Quia enim quatuor evangeliste dicunt Christum unctum fuisse unguento a muliere, tres puto fuisse mulieres ex personarum qualitate, ex modo agendi, ex differentia temporum. Ioannes^djquidem narrat de Maria sorore Lazari, quoniam sex diebus ante Pascha unxit pedes Iesu in propria domo. At Mattheus, postquam Dominus dixerat^dk : « Scitis quia post biduum fiet pascha”, subdit quod in Bethania in domo Simonis leprosi mulier fudit unguentum super Domini caput. Non autem unxit pedes ut Maria. Marcus^dletiam Mattheo similiter. Lucas autem non circa tempus Pasche sed in medio evangelii hoc refert. Chrysostomus^dmautem binas asserit has mulieres fuisse : unam quidem que continetur in Ioanne, alteram vero cuius mentio fit a tribus.^BQ ^dn

^dj Io. 12, 1-8
^dk Mt. 26, 2.
^dl Mc. 14, 3-9
^dm Cf. Chrysostomus, In Mt., hom. 80 (al. 81) § 1, PG 58, 723 ; CMT26d3.9.
^dn ¶Fons^G : <revera> Nicetas Heracleensis, Catena in Lc. 7, 50 (Krikones §1262 : Severus), ed. Mai , Classicorum auctorum, t. 10, p. 421 [CGP 7080.13] = Vat. gr. 1611, f. 120va37-b21 : «Σηβήρου. Ἐπειδὴ δὲ οἱ τέτταρες εὐαγγελισταὶ μύρῳ ὑπὸ γυναικὸς ἠλείφθαι τὸν κύριον ἔγραψαν, ζητητέον μία τίς ἦν ἢ δύς· ἐν ἀτενίξῳ, τοίνυν ἐγὼ, τῷ ἀκριβεῖ τῶν εὐαγγελικῶν γραμμάτων, τρεῖς εἶναι τὰς γυναίκας λογίζομαι· ἐκ τῆς τῶν προσώπον ποιότητος, ἐξ αὐτοῦ τοῦ τρόπου τῆς πράξεως, ἐκ τῆς διαφορᾶς τῶν καιρῶν. Ὁ μὲν γὰρ Ἰωάννης περὶ Μαρίας τῆς τοῦ Λαζάρου ἀδελφῆς ἱστορεῖ· ὅτι πρὸ ἓξ ἡμερῶν τοῦ πάσχα κατἀ τἠν οἰκίαν αυτῆς, ἥλειψε τοὺς πέδας τοῦ Ἰησοῦ. Ὁ δέ γε Ματθαῖος, μετὰ τὸ εἰπεῖν τὸν κύριον ‘οἴδατε ὅτι μετὰ δύο ἡμέρας τὸ πάσχα γίνεται’, ἐπάγει ὅτι ἐν Βηθανίᾳ ἐν οἰκίᾳ Σιμῶνος τοῦ λέπτροῦ, γυνὴ τῆς κεφαλῆς τοῦ κύριον μύρον κατήκεεν· οὐ τοὺς πόδας ἤλειψεν ὡς ἡ Μαρία· καὶ Μάρκος δὲ συμφώνως ἅπαντα τῷ Ματθαίῳ γεγενῆσθαι φησί· Λουκὰς γε μὴν οὐ περὶ τὀν καιρὸν τοῦ πάθους , ἀλλὰ περὶ τὰ μέσα που τοῦ εὐαγγελίου ἣ καὶ ἢ καἰ ἔστι πρὀς τοῦτο τινὰ τῶν Φαρισαίων εἰς ἑστίασιν κεκληκέναι λέγει τὸν κύριον· ὃς καὶ τῆς δολερᾶς ὑποκρίσεως καἰ ἀπιστίας οὐκ ἀπέλκατο, ἐμεῖς μἐν οὖν τρία εἶναι τὰ γύναια νομιζομεν. Ὁ δὲ Χρυσοῦς , τἠν γλῶτταν πατρὸς, δύο ταύτας γυναῖκας εἶναι φασί· μίαν μὲν τὴν παρὰ τῷ Ἰωάννῃ ἑτέραν δὲ τὴν παρὰ τοῖς τρισί».
<Paral.> CMT26d3.9 (Chrysostomus) ; CMC14d2.4 (Theophylactus). [ADL2020] [MM2020]
^BQ ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}

^marg.| {CLC7d6.25} AMBROSIUS. − Hanc ergo mulierem inducit Mattheus supra caput Christi effundentem unguentum ; et ideo noluit dicere peccatricem nam peccatrix, secundum Lucam, supra Christi pedes effudit unguentum. Potest ergo non eadem esse, ne sibi contrarium evangeliste dixisse videantur. Potest etiam questio meriti et temporis diversitate dissolvi, ut adhuc illa peccatrix sit, iam ista perfectior.^do

^do ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 6, § 14, CCSL 14, p. 179.142-148 : «Hanc ergo mulierem inducit Matthaeus supra caput Christi effundentem unguentum et ideo forte noluit dicere peccatricem ; nam peccatrix secundum Lucam supra christi pedes effudit unguentum. Potest ergo non eadem esse, ne sibi contrarium evangelistae dixisse uideantur. Potest etiam quaestio meriti et temporis diuersitate dissolui, ut adhuc illa peccatrix sit, iam ista perfectior». [FG2013]

^marg.| {CLC7d6.26} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Eamdem enim Mariam bis hoc fecisse, arbitror intelligendum ; semel scilicet quod Lucas narravit, cum primo accedens cum humilitate et lacrimis meruit remissionem peccatorum. Unde Ioannes, cum de Lazaro resuscitando cepisset loqui, antequam veniret in Bethaniam, dicit^dp : « Maria autem erat que unxit Dominum unguento, et tersit pedes eius capillis suis, cuius frater Lazarus infirmabatur ». Iam itaque hoc Maria fecerat. Quod autem in Bethania rursum fecit, aliud est, quod ad luce narrationem non pertinet, sed pariter narratur ab aliis tribus.^dq

^dp Io 11, 2.
^dq ¶Fons : Augustinus Hipponensis , De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 79, § 154, p. 261.4-25 : «Nihil itaque aliud intellegendum arbitror nisi non quidem aliam fuisse tunc mulierem, quae peccatrix accessit ad pedes iesu et osculata est et lauit lacrimis et tersit capillis et unxit unguento, cui dominus adhibita similitudine de duobus debitoribus ait dimissa esse peccata multa, quoniam dilexit multum, sed eandem mariam bis hoc fecisse, semel scilicet, quod Lucas narrauit, cum primo accedens cum illa humilitate et lacrimis meruit peccatorum remissionem. nam hoc et iohannes, quamuis non sicut Lucas quemadmodum factum esset narrauerit, tamen ipsam mariam commendans commemorauit, cum iam de Lazaro resuscitando coepisset loqui, antequam ueniret in bethaniam. quod ita ibi narrat : erat autem quidam, inquit, languens Lazarus a bethania de castello mariae et marthae sororis eius. maria autem erat, quae unxit dominum unguento et extersit pedes eius capillis suis, cuius frater Lazarus infirmabatur. hoc dicens iohannes adtestatur Lucae, qui hoc in domo Pharisaei cuiusdam simonis factum esse narrauit -iam itaque hoc maria fecerat -, quod autem in bethania rursus fecit, aliud est, quod ad Lucae narrationem non pertinet, sed pariter narratur a tribus, iohanne scilicet, mattheo et marco». [FG2013]

^marg.| {CLC7d6.27} GREGORIUS. ¹³⁰* − Mystico autem intellectu, Phariseus de falsa iustitia presumens, iudaicum populum, peccatrix mulier, sed ad vestigia Domini veniens et plorans, conversam gentilitatem designat.^BR ^dr

^dr ¶Fons : Gregorius Magnus , Homiliae in evangelia, lib. 1, homilia 33, § 5, p. 292.102-106 : «Haec, fratres carissimi, historica expositione transcurrimus, nunc si placet, ea quae dicta sunt mystico intellectu disseramus. Quem namque Pharisaeus de falsa iustitia praesumens nisi iudaicum populum, quem peccatrix mulier, sed ad uestigia Domini ueniens et plorans, nisi conuersam gentilitatem designat?». [FG2013]
^BR ¶Codd. : Li448 Ed1953 {MM2020}
¹³⁰ Gregorius] + in Evangelia Ed1953

^marg.| {CLC7d6.28} AMBROSIUS. ¹³¹* − Vel [b] princeps huius seculi quidam leprosus est, [a] domus autem Simonis leprosi terra est ; [c] ergo Dominus ex illis superioribus locis descendit in terram ; neque enim sanari potuisset hec mulier, [e] que speciem habet anime vel ecclesie, [d] nisi Christus venisset in terram. [l] Merito autem speciem accipit peccatricis, quia Christus quoque formam peccatoris accepit. [f] Itaque si constituas animam fideliter appropinquantem Deo, non peccatis turpibus et obscenis, sed pie servientem Dei verbo, habentem immaculate fiduciam castitatis ; ad ipsum Christi caput ascendit caput autem Christi Deus est. [g] Sed qui caput non tenet Christi, ille pedes teneat. [h] Peccator ad pedes, iustus ad caput. [i] Habet tamen etiam ea que peccavit unguentum.^ds

^ds ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 6, § 13-17, CCSL 14, p. 178.122-180.171 : «Nonne tibi uidetur Bethania mundus hic esse, in quo seruitii oboedientis debemus obsequium, [a] domus autem Simonis leprosi terra esse, quae mundi portio est? [b] Princeps autem saeculi huius quidam leprosus est Simon. [c] Ergo dominus Iesus Christus ex illis superioribus locis uenit in hunc mundum et descendit in terram. Non erat in hoc mundo, sed oboediente pietate missus est in hunc mundum. Ipse dicit : sicut me misit in hunc mundum. Audiuit ergo mulier ista uenisse Christum, intrauit in domum Simonis ; neque enim sanari potuisset haec mulier, [d] nisi Christus uenisset in terram. Et fortasse ideo etiam ipsa ingreditur domum Simonis, [e] quod speciem habeat cuiusdam superioris animae scilicet uel ecclesiae, quae descendit in terram, ut bono odore sibi populum congregaret. Hanc ergo mulierem inducit Matthaeus supra caput Christi effundentem unguentum et ideo forte noluit dicere peccatricem ; nam peccatrix secundum Lucam supra christi pedes effudit unguentum. Potest ergo non eadem esse, ne sibi contrarium evangelistae dixisse uideantur. Potest etiam quaestio meriti et temporis diuersitate dissolui, ut adhuc illa peccatrix sit, iam ista perfectior. Etsi enim personam non mutet ecclesia uel anima, tamen mutat profectum. [f] Itaque si constituas animam fideliter adpropinquantem Deo, non peccatis turpibus et obscenis, sed pie seruientem Dei uerbo, habentem inmaculatae fiduciam castitatis, aduertis quod ad ipsum Christi ascendit caput ; caput autem Christi Deus est et odorem meritorum spargit suorum. Christi enim bonus odor sumus Deo ; Deum quippe honorat bonum fraglans odorem uita iustorum. Si haec intellegas, uidebis hanc feminam, uidebis plane beatam, ubicumque praedicatum fuerit hoc evangelium, nominari nec eius umquam exolescere memoriam, eo quod supra caput Christi bonorum fraglantia morum iustorum que factorum effudit unguentum. Qui accedit ad caput nescit extolli, sicut ille frustra inflatus mente carnis suae et non tenens caput. [g] Sed qui caput non tenet Christi uel pedes teneat, quia corpus unum copulatum et subministratum crescit in incrementum Dei. Altera est illa, uel persona altera uel profectu, quae propinqua nobis est ; nondum enim peccatis nostris renuntiauimus. Ubi sunt nostrae lacrimae, ubi gemitus, ubi fletus? Venite, adoremus et procidamus ante eum et ploremus ante Dominum nostrum, qui fecit nos, ut saltim ad pedes Iesu uenire possimus. Nondum enim possumus, [h] peccator ad pedes, iustus ad caput. [i] Habet tamen et quae peccauit unguentum». [l] Ambrosius, Super Lucam, lib. 6, § 21, CCSL 14, p. 181.211-212 : «Et fortasse istud unguentum non possit alius nisi ecclesia sola deferre, quae diuersi spiraminis innumerabiles habet flores, quae merito speciem accipit peccatricis, quia Christus quoque formam peccatoris accepit». [FG2013]
¹³¹ Ambrosius] + in Lucam Ed1953

^marg.| {CLC7d6.29} GREGORIUS. ¹³²* − Quid aliud unguento nisi bonus odor opinionis exprimitur? Si igitur recta opera agimus, quibus opinione boni odoris ecclesiam respergamus, quid in corpore domini nisi unguentum fundimus sed secus pedes mulier stetit contra pedes enim Domini stetimus, cum in peccatis positi, eius itineribus renitebamur ; sed si ad veram penitentiam post peccata convertimur, iam retro secus pedes stamus, quia eius vestigia sequimur quem impugnabamus.^dt

^dt ¶Fons : Gregorius Magnus , Homiliae in evangelia, lib. 1, homilia 33, § 5, p. 292.111-120 : «Quid namque unguento, nisi bonus odor opinionis exprimitur? Vnde et Paulus dicit : Christi bonus odor sumus Deo in omni loco. Si igitur recta opera agimus, quibus opinionis bonae odore ecclesiam respergamus, quid in Domini corpore nisi unguentum fundimus? Sed secus pedes mulier stetit. Contra pedes enim Domini stetimus cum in peccatis positi eius itineribus renitebamur. Sed si ad ueram paenitentiam post peccata conuertimur, iam retro secus pedes stamus, quia eius uestigia sequimur quem impugnabamus». [FG2013]
¹³² Gregorius] + in Evangelia Ed1953

^marg.| {CLC7d6.30} AMBROSIUS. ¹³³* − Defer et tu post peccata penitentiam ; ubicumque audieris Christi nomen, accurre ; in cuiuscumque interiorem domum Iesus intrasse cognoveris, et ipse festina cum repereris sapientiam, cum repereris iustitiam in aliquibus penetralibus recumbentem, accurre ad pedes ; hoc est, vel extremam partem quere sapientie, lacrimis confitere peccata. Et fortasse ideo non lavit pedes suos Christus, ut eos lacrimis nos lavemus. Bone lacrime, que non solum nostrum possunt lavare delictum, sed etiam verbi celestis rigare vestigium, ut gressus eius nobis exuberent. Bone lacrime, in quibus non solum redemptio peccatorum, sed etiam iustorum refectio est.^du

^du ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 6, § 17, CCSL 14, p. 180.170-181.189 : «Habet tamen et quae peccauit unguentum. Defer mihi et tu post peccata paenitentiam. Quocumque uel in domum indigni, uel in domum Pharisaei audieris iustum uenisse, contende, praeripe hospiti gratiam, praeripe regnum caelorum ; a diebus enim Iohannis baptistae regnum caelorum cogitur, et cogentes diripiunt illud. Ubicumque audieris Christi nomen, adcurre : in cuiuscumque interiorem domum Iesum intrasse cognoueris, et ipse festina. Cum reppereris sapientiam, cum reppereris iustitiam in alicuius penetralibus recumbentem, adcurre ad pedes, hoc est uel extremam partem quaere sapientiae. Noli fastidire pedes ; fimbriam illa tetigit et sanata est. Lacrimis confitere delicta, dicat de te quoque iustitia illa caelestis. Lacrimis suis rigavit pedes meos et capillis suis extersit . Et fortasse ideo non lauit pedes suos Christus, ut eos lacrimis nos lauemus. Bonae lacrimae, quae non solum nostrum possunt lauare delictum, sed etiam uerbi caelestis rigare uestigium, ut gressus in nobis eius exuberent. Bonae lacrimae, in quibus non solum redemtio peccatorum, sed etiam iustorum refectio est ; iusti enim uox est : fuerunt mihi lacrimae meae panis». [FG2013]
¹³³ Ambrosius] + In Lucam Ed1953

^marg.| {CLC7d6.31} GREGORIUS. ¹³⁴* − Lacrimis enim Domini pedes rigamus, si quibuslibet ultimis membris Domini compassionis affectu inclinemur. Capillis pedes Domini tergimus, quando sanctis eius, quibus ex caritate compatimur, ex his que nobis superfluunt, miseremur.^dv

^dv ¶Fons : Gregorius Magnus , Homiliae in evangelia, lib. 1, homilia 33, § 5, p. 292.116-122 : «Sed secus pedes mulier stetit. Contra pedes enim Domini stetimus cum in peccatis positi eius itineribus renitebamur. Sed si ad ueram paenitentiam post peccata conuertimur, iam retro secus pedes stamus, quia eius uestigia sequimur quem impugnabamus. Lacrimis mulier pedes rigat. Quod nos quoque ueraciter agimus, si quibuslibet ultimis membris Domini per compassionis affectum inclinemur, si sanctis eius in tribulatione compatimur, si eorum tristitiam nostram putamus. Capillis mulier pedes quos rigauerat tersit. Capilli quippe superfluunt corpori. Et quid abundans terrena substantia, nisi capillorum speciem tenet, quae dum ad usum necessitatis superfluit, etiam abscissa non sentit? Capillis ergo pedes Domini tergimus, quando sanctis eius, quibus ex caritate compatimur, etiam ex his quae nobis superfluunt miseremur, quatenus sic mens per compassionem doleat, ut etiam larga manus affectum doloris ostendat». [FG2013]
¹³⁴ Gregorius] + in Evangelia Ed1953

^marg.| {CLC7d6.32} AMBROSIUS. − Expande etiam capillos, sterne ante eum omnes corporis tui dignitates ; non mediocres capilli sunt qui possunt pedes tergere Christi.^dw

^dw ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 6, § 19, CCSL 14, p. 181.192-194 : «Etsi ad caput Christi adcedere non potes, tangat pedibus suis caput tuum Christus. Et fimbria curat eius et pedes curant. Expande capillos, sterne ante eum omnes tui corporis dignitates. Non mediocres capilli sunt, qui possunt pedes tergere Christi». [FG2013]

^marg.| {CLC7d6.33} GREGORIUS. ¹³⁵* − [a] Osculatur mulier pedes quos tersit quod nos quoque plane agimus si studiose diligimus quos ex largitate continemus. [b] Potest quoque per pedes ipsum mysterium incarnationis eius intelligi. Osculamur igitur redemptoris pedes, cum mysterium incarnationis eius ex toto corde diligimus. Unguento pedes ungimus, cum ipsam humilitatis eius potentiam sacri eloquii bona opinione predicamus. Sed hoc etiam Phariseus vidit, et invidit ; quia cum iudaicus populus gentilitatem deum predicare conspicit, sua apud se malitia tabescit. Sic autem Phariseus retunditur ut per eum perfidus ille populus ostendatur : [d] quia videlicet infidelis ille populus nec ea que extra se erant, umquam pro domino tribuit ; conversa autem gentilitas pro eo non solum rerum substantiam, sed etiam sanguinem fudit. Unde Phariseo dicit : Aquam pedibus meis non dedisti ; hec autem lacrimis rigavit pedes meos. [c] Aqua quippe extra nos est, lacrimarum humor intra nos est. [f] Infidelis etiam ille populus Deo osculum non dedit, quia ex caritate eum amare noluit cui ex timore servivit ; [e] osculum quippe dilectionis est signum : [g] vocata autem gentilitas redemptoris sui vestigia osculari non cessat, quia in eius continuo amore suspirat.^dx

^dx ¶Fons : [a] Gregorius Magnus , Homiliae in evangelia, lib. 1, homilia 33, § 5, p. 293.135-137 : «Osculatur mulier pedes quos tergit. Quod nos quoque plene agimus, si studiose diligimus quos ex largitate continemus, ne grauis nobis sit necessitas proximi, ne ipsa eius indigentia quae sustentatur fiat onerosa, et cum manus necessaria tribuit, animus a dilectione torpescat». Gregorius Magnus , Homiliae in evangelia, lib. 1, homilia 33, § 6, p. 293.141-294.164 : «[b] Potest quoque per pedes ipsum mysterium incarnationis eius intelligi, quo diuinitas terram tetigit, quia carnem sumpsit. Verbum enim caro factum est et habitauit in nobis. Osculamur igitur Redemptoris pedes, cum mysterium incarnationis eius ex toto corde diligimus. Vnguento pedes ungimus, cum ipsam humanitatis eius potentiam sacri eloquii bona opinione praedicamus. Sed hoc Pharisaeus uidet et inuidet , quia cum iudaicus populus gentilitatem Deum praedicare conspicit, sua apud se malitia tabescit. Sed Redemptor noster facta ei mulieris quasi bona gentilitatis enumerat, ut in quo malo iaceat agnoscat. Nam sic Pharisaeus retunditur, ut per eum, sicut diximus, perfidus ille populus ostendatur. Intraui in domum tuam, aquam pedibus meis non dedisti, haec autem lacrimis rigauit pedes meos. [c] Aqua quippe extra nos est, lacrimarum humor intra nos, [d] quia uidelicet infidelis ille populus nec ea quae extra se erant umquam pro Domino tribuit ; conuersa autem gentilitas pro eo non solum rerum substantiam, sed etiam sanguinem fudit. Osculum mihi non dedisti, haec autem ex quo intrauit non cessauit osculari pedes meos. [e] Osculum quippe dilectionis est signum.Et [f] infidelis ille populus Deo osculum non dedit, quia ex caritate eum amare noluit, cui ex timore seruiuit. [g] Vocata autem gentilitas Redemptoris sui uestigia osculari non cessat, quia in eius continuo amore suspirat». [FG2013]
¹³⁵ Gregorius] + in Evangelia Ed1953

^marg.| {CLC7d6.34} AMBROSIUS. − Non mediocris autem hec meriti est, de qua dicitur ex quo intravi, non cessavit osculari pedes meos ; ut aliud nisi sapientiam loqui nesciat, nisi iustitiam diligere, nisi castitatem habere, nisi pudicitiam osculari.^dy

^dy ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 6, § 19, CCSL 14, p. 181.199-204 : «Non mediocris haec meriti est, de qua potest dicere sapientia. Ex quo intravi, non cessavit osculari pedes meos , ut aliud nisi sapientiam loqui nesciat, ut aliud nisi iustitiam diligere nesciat, ut aliud nisi castitatem libare nesciat, ut aliud nisi pudicitiam osculari nesciat. Osculum enim mutui amoris indicium est, osculum pignus est caritatis». [FG2013]

^marg.| {CLC7d6.35} GREGORIUS. ¹³⁶* − Phariseo autem dicitur : oleo caput meum non unxisti quia ipsam quoque divinitatis potentiam, in quam se iudaicus populus credere spopondit, digna laude predicare neglexit ; hec autem unguento unxit pedes meos quia dum incarnationis eius mysterium gentilitas credidit, summa laude eius etiam ima predicavit.^dz

^dz ¶Fons : Gregorius Magnus , Homiliae in evangelia, lib. 1, homilia 33, § 6, p. 294.170-177 : «Sed Pharisaeo dicitur : Oleo caput meum non unxisti, quia ipsam quoque diuinitatis potentiam, in qua se iudaicus populus credere spopondit, digna laude praedicare neglexit. Haec autem unguento unxit pedes meos, quia dum incarnationis eius mysterium gentilitas credidit, summa laude etiam eius ima praedicauit. Sed iam Redemptor noster enumerata bona concludit, cum per sententiam subdit : Propter quod dico tibi : Remittuntur ei peccata multa quoniam dilexit multum. Ac si aperte dicat : Et si durum est ualde quod coquitur, abundat tamen amoris ignis quo etiam dura consumantur». [FG2013]*
¹³⁶ Gregorius] + in Evangelia Ed1953

^marg.| {CLC7d6.36} AMBROSIUS. − [a] Beatus qui potest et oleo ungere pedes Christi ; sed beatior qui ungit unguento multorum enim florum in unum collecta spargit ; et fortasse istud unguentum non posset alius nisi ecclesia sola deferre, que diversi spiraminis innumerabiles habet flores [b] et ideo nemo potest tantum diligere quantum illa que in pluribus diligit. In domo autem Pharisei, id est in domo legis et prophete, non Phariseus, sed ecclesia iustificatur Phariseus enim non credidit, ista credebat ; lex mysterium non habet, quo occulta mundantur ; et ideo quod in lege minus est, consummatur in evangelio. Duo autem debitores, duo populi sunt feneratori illi thesauri celestis obnoxii. [c] Non materialem autem feneratori huic debemus pecuniam, sed meritorum examinata, era virtutum ; quarum merita gravitatis pondere, iustitie specie, sono confessionis expenduntur. [b] Non mediocris autem est iste denarius, in quo regis imago formatur. [d] Ve mihi, si non habuero quod accepi aut quia difficile quisquam est qui feneratori huic debitum integrum possit exsolvere, ve mihi, si non petiero concedi mihi debitum. Sed quis est populus iste qui amplius debet, nisi nos, quibus amplius creditum est? Ilis credita sunt eloquia Dei ; nobis creditur virginis partus Emmanuel, id est nobiscum Deus, Domini crux, mors, resurrectio. Itaque non est dubium quod plus debet qui plus accipit. Secundum homines plus fortasse offendit qui plus debuerit ; sed per misericordiam Domini causa mutatur, ut amplius diligat qui amplius debuit, si tamen gratiam consequatur. Et ideo, quoniam nihil est quod digne Deo referre possimus, ve mihi et si non dilexero. Reddamus ergo amorem pro debito ; amplius enim diligit cui donatur amplius.^ea

^ea ¶Fons : Ambrosius, Super Lucam, lib. 6, § 21-26, CCSL 14, p. 181.206-183.271 : «[a] Beatus qui potest et oleo ungere pedes Christi. Denique adhuc Simon non unxerat ; sed beatior quae ungit unguento ; multorum enim florum in unum collecta gratia spargit odorum uarias suauitates. Et fortasse istud unguentum non possit alius nisi ecclesia sola deferre, quae diuersi spiraminis innumerabiles habet flores, quae merito speciem accipit peccatricis, quia Christus quoque formam peccatoris accepit. Et ideo nemo potest tantum diligere quantum illa quae in pluribus diligit. Nec Petrus ipse, qui ei dixit : Domine, tu nosti quia diligo te, nec Petrus ipse, qui doluit quia interrogatus est : amas me? Quod enim manifestum erat nolebat quasi incognitum quaeri. Ergo nec Petrus ipse, quia ecclesia dilexit in Petro, nec Paulus ipse, quia Paulus quoque eius est portio. Et tu plurimum dilige, ut et tibi remittatur plurimum. Multum peccauit Paulus, qui etiam persecutor fuit, sed multum dilexit, qui usque ad martyrium perseuerauit. Remissa sunt ei peccata multa, quia et ipse multum dilexit, qui sanguini proprio pro dei nomine non pepercit. Vide oeconomiam : in domo Pharisaei peccatrix glorificatur, in domo legis et prophetae non Pharisaeus, sed ecclesia iustificatur ; Pharisaeus enim non credidit, ista credebat. Denique ille dicebat : si esset propheta, sciret utique quae et qualis esset mulier quae tangit eum. Domus autem legis Iudaea, quae non in lapidibus scribitur, sed in tabulis cordis. In hac iustificatur ecclesia iam lege maior ; lex enim peccatorum nescit remissionem, lex mysterium non habet, quo occulta mundantur et ideo quod in lege minus est consummatur in evangelio. Duo inquit debitores erant cuidam faeneratori : unus debebat denarios quingentos, alius quinquaginta». Qui sunt isti debitores duo nisi populi duo, unus ex Iudaeis, alter ex gentibus faeneratori illi thesauri caelestis obnoxii? Unus inquit debebat denarios quingentos, alius quinquaginta. [c] Non mediocris est iste denarius, in quo regis imago formatur, qui tropaeum habet imperatoris expressum. [b] Non materialem faeneratori huic debemus pecuniam, sed meritorum examina, aera uirtutum, quarum meritum grauitatis pondere, iustitiae specie, sono confessionis expenditur . [d] Vae mihi si non habuero quod accepi aut quia difficile quisquam est, qui faeneratori huic integrum debitum possit exsoluere, uae mihi si non petiero : concede mihi debitum ! Non enim nos ita Dominus orare docuisset, ut peteremus nobis dimitti nostra debita, nisi sciret difficile aliquos fore idoneos debitores. Sed quis est populus iste, qui amplius debet, nisi nos, quibus amplius creditum est? Illis credita sunt eloquia Dei, nobis creditur uirginis partus. Habes talentum uirginis partum, habes fidei centesimum fructum. Creditus est Emmanuhel nobis cum Deus, credita Domini crux mors resurrectio. Etsi Christus pro omnibus passus est, pro nobis tamen specialiter passus est, quia pro ecclesia passus est. Itaque non est dubium quod plus debeat qui plus accepit. Et secundum homines plus fortasse offendit qui plus debuerit, sed per misericordiam domini causa mutatur, ut amplius diligat qui amplius debuit, si tamen gratiam consequatur. Gratiam enim et qui reddit habet et qui habet in eo ipso quod habet soluit ; nam et reddendo habetur et habendo redhibetur. Et ideo quoniam nihil est quod digne Deo referre possimus quid enim referamus pro susceptae carnis iniuria, quid pro uerberibus, quid pro cruce obitu sepultura? Vae mihi, si non dilexero ! Audeo dicere, non reddidit Petrus et ideo plus dilexit, non reddidit Paulus ; reddidit quidem mortem pro morte, sed alia non reddidit, quia multa debebat. Audi ipsum dicentem quia non reddidit : quis prior dedit illi, et retribuetur ei? Reddamus licet crucem pro cruce, funus pro funere, numquid reddimus quod ex ipso et per ipsum et in ipso habemus omnia? Reddamus ergo amorem pro debito, caritatem pro munere, gratiam pro pecunia ; plus enim diligit cui donatur amplius». [FG2013]

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Thomas de Aquino. Catena aurea (Lc. Capitulum 7 ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 05/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=catena&numLivre=57&chapitre=57_7)

Signaler un complément d'information

Colophon Mentions légales

Notes :

<57. - Lucae evangelium>

Capitulum 7

<57. Catena aurea in Lucam>

Capitulum 7