Capitulum 18

Numérotation du verset Prv. 18,1 

Occasiones
querit qui
vult
recedere1 ab amico
1 recedere ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP etc. Rusch Weber ] discedere T Ω M
omni tempore erit execrabilis2.
2 execrabilis Cor3 (vel) ΩS Ω F Rusch ] exprobrabilis Cor1 Cor3 (hebr. Beda anti.) Ω M ΩJ² ( in ras. ) ΩL ΩP Weber
Numérotation du verset Prv. 18,2 

Non recipit stultus verba prudentie nisi ea dixerit3 que versantur
3 dixerit ΨD Cor3 (vel) Ω F Rusch ] dixeris Cor3 (hebr. antiq.) Ω M Ω F ΩS ² ΩJ ΩL ΩP Weber
in corde eius.
Numérotation du verset Prv. 18,3 

Impius cum in profundo4* venerit peccatorum contemnit
4 profundo Φ Ω M Ω F ΩS ΩJ] profundum ΩL ΩP Rusch Weber
sed sequitur eum5 ignominia et opprobrium.
5 eum] animi Ω M (hapax)
Numérotation du verset Prv. 18,4 

Aqua6 profunda verba ex ore
6 Aqua] om. (hapax)
viri
et torrens redundans fons sapientie.
Numérotation du verset Prv. 18,5 

Accipere personam impii in iudicio7 non est bonum
7 in iudicio Φ ΨD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Rusch Ed1530 Clementina ] om. Weber
ut declines a veritate iudicii.
Numérotation du verset Prv. 18,6 

Labia stulti miscent8 se rixis et os eius iurgia provocat.
8 miscent ΩS Ω F ΩJ Rusch edd. ] immiscent Σ M Y T S Ω M ΩL ΩP, immiscunt Weber
Numérotation du verset Prv. 18,7 

Os stulti contritio eius
et labia ipsius9
9 et Ω M ΩJ ΩL ΩP Rusch Weber ] om. ΩSF | ipsius Amiatinus L Φ ΨD Ω M Ω F ΩS Ω JP Rusch edd. ] illius ΩL Weber
ruina anime eius.
Numérotation du verset Prv. 18,8 

Verba bilinguis quasi simplicia et ipsa perveniunt usque10 ad interiora ventris.
10 usque Ω M Ω F ΩS ΩL ΩP Rusch Weber ] om. ΩJ X L Ω ΩJ
Pigrum deicit timor,
anime autem effeminatorum
esurient.11
11 Pigrum… esurient G ² Cava (timorem... anima... hesuriet) ΘHA² Ω M Ω F ΩS ΩJ* ( rubr. sublin. ) ΩL ΩP Rusch Clementina cum LXX Weber ] del . Cor1 Cor2 (nec antiq. nec hebr.) Cor3 (hebr. antiq. non habent) ΩJ² ΩL² (va-cat), om. Edmaior. Weber cum hebr.
Numérotation du verset Prv. 18,9 

Qui mollis et dissolutus est in opere12 suo, frater est
12 opere] corde Ω M (hapax)
sua opera dissipantis.
Numérotation du verset Prv. 18,10 

Turris fortissima nomen Domini,
ad ipsum13 currit
13 ipsum Cor1 Cor2=Cor3 (hebr.) ΩS Ω F ΩJ ΩL Rusch Weber ] ipsam ΠH L Y ΦRG Z S Γ ΨD Cor1 = Cor2 = Cor 3 (anti.) Ω M ΩP Ed1530
iustus et exaltabitur.
Numérotation du verset Prv. 18,11 

Substantia divitis
urbs roboris eius
et quasi murus validus circumdans eum.
Numérotation du verset Prv. 18,12 

Antequam conteratur
exaltatur cor hominis,
et antequam glorificetur
humiliatur.
Numérotation du verset Prv. 18,13 

Qui prius respondet14
14 respondet ΦRG Θ Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Rusch edd. ] respondit Weber
quam audiat
stultum se esse demonstrat15 et confusione dignum.
15 esse dem. Ω F etc.] inv. ΩS (hapax)
Numérotation du verset Prv. 18,14 

Spiritus autem16 viri
16 autem ΩSF Rusch ] om. Ω M ΩJ ΩL ΩP Weber
sustentat imbecillitatem suam,
spiritum vero ad irascendum facilem quis poterit sustinere.
Numérotation du verset Prv. 18,15 

Cor
prudentis17 possidebit scientiam
17 prudentis T ΩSF ΩJ Rusch ] prudens Ω M ΩL ΩP Weber
et auris sapientium querit doctrinam.
Numérotation du verset Prv. 18,16 

Donum
hominis
dilatat viam eius
et ante principem18 spatium
18 principem] principes Weber
ei facit.
Numérotation du verset Prv. 18,17 

Iustus prius19* est accusator sui
19 prius Cor3 (vel) Ω F ΩS ΩJ*] prior Cor2 (anti.) Cor3 Ω M ΩJ² ( in ras. ) ΩL ΩP Rusch Weber
venit amicus eius
et investigabit20 eum.
20 investigabit Cor3 (moderni anti.) Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Rusch ] investigavit Cor3 (Beda hebr.) Weber
Numérotation du verset Prv. 18,18 

Contradictiones comprimit
sors
et inter potentes quoque diiudicat.
Numérotation du verset Prv. 18,19 

Frater
qui adiuvatur a fratre
quasi civitas firma
et iudicia
quasi vectes urbium.
Numérotation du verset Prv. 18,20 

De fructu oris viri21 replebitur venter eius et genimina labiorum ipsius22 saturabunt eum.
21 viri Cor2 (hebr. antiq.) Ω M ΩJ ΩS ΩL ΩP Rusch Weber ] sui X L Θ Ω F marg.| cum LXX |
22 ipsius Ω F Ω JL Rusch Clementina ] illius Ω MSP Weber |
Numérotation du verset Prv. 18,21 

Mors et vita in manibus23 lingue qui diligunt eam comedent fructus eius.
23 manibus Cava L² M Θ Cor3 (Beda) Ω F ΩS ΩJ ΩP Rusch ] manu G Amiatinus Cor2 (hebr. anti.) Cor3 (hebr. et anti.) Ω M ΩL Weber | in m. - ling.] inv. Ω M
Numérotation du verset Prv. 18,22 

Qui invenit mulierem bonam24 invenit bonum
24 m. bonam G² Amiatinus Cava plerique codd. Ω F ΩJ ΩL Rusch edd. cum LXX] mulierem G* ΣC Weber , inv. Amiatinus L Q
et hauriet
iocunditatem
a Domino. Qui expellit mulierem bonam expellit bonum,
qui autem tenet
adulteram, stultus est et insipiens 25*.
25 Qui expellit… insipiens est Q Θ Z (adulterat) Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Rusch Clementina Weber cum LXX ] del . Cor1 Cor2=Cor3 (hebr. anti. non habent hunc versum) ΩJ² ( rubr. sublin. ) ΩL (va-cat), om. Edmaior. Weber cum hebr. | expellit] aspernit Ω M| bonum Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL etc .] bona Q Θ Z ΩP | tenet] continet ΩJ | est - et insipiens Q* Θ Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP ] inv. Rusch (hapax) , est et impius Z Clementina Weber
Numérotation du verset Prv. 18,23 

Cum obsecrationibus loquetur26
26 loquetur G Amiatinus Ω M Ω F ΩS ΩJ² ΩL ΩP Rusch Weber ] loquitur Cava X Σ M D Y ΘA Z* S* ΨD Cor3 (al.) ΩJ* Ed1530
pauper
et dives
effabitur27* rigide.
27 effabitur Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Weber ] affabitur Rusch (hapax)
Numérotation du verset Prv. 18,24 

Vir amicabilis28
28 amicabilis Cava plerique codd. Cor3 (moderni) Ω M² ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch edd.] amabilis Amiatinus M Φ Cor3 (Beda anti.), amicalis G L² Z*T Weber , illegibilis propter compacitatem ligaturae ΩD
ad societatem
magis amicus erit quam frater.

Capitulum 18

Numérotation du verset Prv. 18,1 
interl.| calumnias
querit qui
interl.| Iudeus
vult
interl.| non cogitur
recedere1 ab amico
1 recedere ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP etc. Rusch Weber ] discedere T Ω M
interl.| Christo
omni tempore erit execrabilis2.
2 execrabilis Cor3 (vel) ΩS Ω F Rusch ] exprobrabilis Cor1 Cor3 (hebr. Beda anti.) Ω M ΩJ² ( in ras. ) ΩL ΩP Weber
Numérotation du verset Prv. 18,2 
Non recipit stultus verba prudentie nisi ea dixerit3 que versantur
3 dixerit ΨD Cor3 (vel) Ω F Rusch ] dixeris Cor3 (hebr. antiq.) Ω M Ω F ΩS ² ΩJ ΩL ΩP Weber
interl.| placent
in corde eius.
Numérotation du verset Prv. 18,3 
Impius cum in profundo4* venerit peccatorum contemnit
4 profundo Φ Ω M Ω F ΩS ΩJ] profundum ΩL ΩP Rusch Weber
interl.| peccare
sed sequitur eum5 ignominia et opprobrium.
5 eum] animi Ω M (hapax)
interl.| future damnationis
marg.| IMPIUS  CUM  IN etc. Qui longis peccatorum tenebris involutus semel de luce desperat ex desperatione sibi peccandi frena relaxat, sed opprobrium future damnationis nulla ratione evadit quem nulla divini timoris memoria cohibuit.
Numérotation du verset Prv. 18,4 
Aqua6 profunda verba ex ore
6 Aqua] om. Ed1455 (hapax)
interl.| sacramenta utriusque Testamenti
marg.| AQUA  PROFUNDA. Quia Dominus et apostoli palam utriusque Testamenti sacramenta mundo reserabant, de quibus subdit :   Et torrens redundans fons sapientie .
viri
interl.| Christi et apostolorum
et torrens redundans fons sapientie.
Numérotation du verset Prv. 18,5 
Accipere personam impii in iudicio7 non est bonum
7 in iudicio Φ ΨD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina ] om. Weber
interl.| «Non est personarum acceptio apud Dominum»a.
a Col. 3, 25.
ut declines a veritate iudicii.
Numérotation du verset Prv. 18,6 
Labia stulti miscent8 se rixis et os eius iurgia provocat.
8 miscent ΩS Ω F ΩJ Rusch edd. ] immiscent Σ M Y T S Ω M ΩL ΩP, immiscunt Weber
Numérotation du verset Prv. 18,7 
Os stulti contritio eius
interl.| vita et mors in manibus lingue
et labia ipsius9
9 et Ω M ΩJ ΩL ΩP Rusch Weber ] om. ΩSF | ipsius Amiatinus L Φ ΨD Ω M Ω F ΩS Ω JP Rusch edd. ] illius ΩL Weber
interl.| expositio
ruina anime eius.
Numérotation du verset Prv. 18,8 
Verba bilinguis quasi simplicia et ipsa perveniunt usque10 ad interiora ventris.
10 usque Ω M Ω F ΩS ΩL ΩP Rusch Weber ] om. ΩJ X L Ω ΩJ
interl.| usque ad viscera
Pigrum deicit timor,
interl.| ne possit
interl.| a bono opere
anime autem effeminatorum
interl.| debilium
esurient.11
11 Pigrum… esurient G ² Cava (timorem... anima... hesuriet) ΘHA² Ω M Ω F ΩS ΩJ* ( rubr. sublin. ) ΩL ΩP Ed1455 Rusch Clementina cum LXX Weber ] del . Cor1 Cor2 (nec antiq. nec hebr.) Cor3 (hebr. antiq. non habent) ΩJ² ΩL² (va-cat), om. Edmaior. Weber cum hebr.
Numérotation du verset Prv. 18,9 
Qui mollis et dissolutus est in opere12 suo, frater est
12 opere] corde Ω M (hapax)
interl.| similis
sua opera dissipantis.
interl.| destruentis
marg.| QUI  MOLLIS etc. Qui enim cepta bona districte non exequitur dissolutione negligentie manum destruentis imitatur.
Numérotation du verset Prv. 18,10 
Turris fortissima nomen Domini,
interl.| «Domine refugium factus es nobis»b.
b Ps. 89, 1.
ad ipsum13 currit
13 ipsum Cor1 Cor2=Cor3 (hebr.) ΩS Ω F ΩJ ΩL Rusch Weber ] ipsam ΠH L Y ΦRG Z S Γ ΨD Cor1 = Cor2 = Cor 3 (anti.) Ω M ΩP Ed1455 Ed1530
interl.| expedite
iustus et exaltabitur.
interl.| inde
Numérotation du verset Prv. 18,11 
Substantia divitis
interl.| virtutes
urbs roboris eius
interl.| intransitive
et quasi murus validus circumdans eum.
interl.| ab insidiis
marg.| SUBSTANTIA etc. Substantia terrena non semper defendere potest, immo plerique per eam pereunt. Unde Ecclesiastesc : «Divitie conservate in malum Domini sui pereunt enim in afflictione pessima». Ergo de substantia virtutum dicit que cum abundat quasi inexpugnabili muro cunctas hostium arcet insidias.
c Qo. 5, 12-13.
Numérotation du verset Prv. 18,12 
Antequam conteratur
interl.| in futuro
exaltatur cor hominis,
interl.| in hoc seculo
et antequam glorificetur
interl.| in futuro
humiliatur.
interl.| in hoc seculo
interl.| humilitas precedit gloriam
Numérotation du verset Prv. 18,13 
Qui prius respondet14
14 respondet ΦRG Θ Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Rusch edd. ] respondit Weber
interl.| quasi magister
quam audiat
interl.| ut discipulus
stultum se esse demonstrat15 et confusione dignum.
15 esse dem. Ω F etc.] inv. ΩS (hapax)
marg.| QUI  PRIUS  RESPONDET etc. Qui prius magister esse desiderat quam discat stultitie noxam non declinat. Qui iudicare proximorum facta priusquam utriusque plene causam noverit inordinate festinat se dignum confusione monstrat.
Numérotation du verset Prv. 18,14 
Spiritus autem16 viri
16 autem ΩSF Rusch ] om. Ω M ΩJ ΩL ΩP Weber
interl.| Christi vel sancti cuiuslibet
sustentat imbecillitatem suam,
interl.| carnis
marg.| SPIRITUS  AUTEM  VIRI etc. Et ipse autem vir aitd : «Spiritus quidem promptus est caro autem infirma». Potest et de quolibet sancto viro accipi qui carnis imbecillitatem ne in temptationibus incidat mentis fortitudine sustentat.
d Mt. 26, 41.
spiritum vero ad irascendum facilem quis poterit sustinere.
interl.| qui ad iram facilis est nec seipsum potest sustinere
marg.| SPIRITUM  VERO  AD  IRASCENDUM etc. Dicit enim sepe iratus ea que placatus quia dixit peniteat et plerumque an dixerit ignoret, cuius tamen vesania per sapientium modestiam facillime suffertur atque sopitur.
Numérotation du verset Prv. 18,15 
Cor
interl.| tamen
prudentis17 {Erfurt, t. 3, f. 12va ; facsim., t. 2, p. 676a} possidebit scientiam
17 prudentis T ΩSF ΩJ Ed1455 Rusch ] prudens Ω M ΩL ΩP Weber
interl.| ut possit sustinere
et auris sapientium querit doctrinam.
Numérotation du verset Prv. 18,16 
Donum
interl.| virtutum vel quod Christus attulit
hominis
interl.| fidelis vel Christi
dilatat viam eius
interl.| in operibus vel per universum orbem
et ante principem18 spatium
18 principem] principes Weber
interl.| Ecclesie vel mundi
ei facit.
marg.| {Erfurt, t. 3, f. 12va ; facsim., t. 2, p. 676a} DONUM  HOMINIS etc. Donum caritatis sive aliarum virtutum quas fideles accipiunt dilatat viam actionis eorum. Quo enim magis gratia Spiritus sancti intus replentur eo latius foris bonorum operum gressus multplicant atque inter magnos Ecclesie rectores in futuro culmen sortiuntur honoris. Aliter : donum spirituale salvatoris quod mundo attulit dilatavit viam eius quod ad plurimas orbis nationes per fidei et dilectionis sue presentiam veniret nec solum populos sed ispos dominos concupiscentiis renuntiare ac sibi libenter obtempare faceret.
Numérotation du verset Prv. 18,17 
Iustus prius19* est accusator sui
19 prius Cor3 (vel) Ω F ΩS ΩJ*] prior Cor2 (anti.) Cor3 Ω M ΩJ² ( in ras. ) ΩL ΩP Rusch Weber
interl.| quam alterius
venit amicus eius
interl.| Christus
et investigabit20 eum.
20 investigabit Cor3 (moderni anti.) Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Rusch ] investigavit Cor3 (Beda hebr.) Weber
interl.| cognoscet facta eius
marg.| IUSTUS  PRIOR  EST etc. Omnis qui vere iustus est ubi peccantium errata conspicit primo seipsum inspicit dumque sollicitus se accusaverit alios benigne corrigit et qui dixite : «Vos autem dixi amicos quia omnia quecumque audivi a Patre meo nota feci vobis». Venit in cor eius per presentiam divine contemplationis et cum munde um a sorde iniquitatis cognoscit eius humilitatem digna mercede remunerat.
e Io. 15, 15.
Numérotation du verset Prv. 18,18 
Contradictiones comprimit
interl.| «Iudica me, Deus, et discerne causam meam»f.
f Ps. 42, 1.
sors
interl.| iudicii
et inter potentes quoque diiudicat.
Numérotation du verset Prv. 18,19 
Frater
interl.| Iudeus
qui adiuvatur a fratre
interl.| gentili
quasi civitas firma
interl.| Ecclesia
et iudicia
interl.| utriusque Testamenti
quasi vectes urbium.
marg.| FRATER  QUI  ADIUVATUR A  FRATRE etc. Cum populus Iudeorum et gentium fraterna sibi in Christo caritate consentit unam catholice Ecclesie civitatem constituit et sicut vectes urbium portas muniunt, ita dogmata utriusque testamenti Ecclesias per orbem que unam catholicam faciunt ab infidelium incursione defendunt.
Numérotation du verset Prv. 18,20 
De fructu oris viri21 replebitur venter eius et genimina labiorum ipsius22 saturabunt eum.
21 viri Cor2 (hebr. antiq.) Ω M ΩJ ΩS ΩL ΩP Rusch Weber ] sui X L Θ Ω F marg.| cum LXX
22 ipsius Ω F Ω JL Ed1455 Rusch Clementina ] illius Ω MSP Weber
Numérotation du verset Prv. 18,21 
Mors et vita in manibus23 lingue qui diligunt eam comedent fructus eius.
23 manibus Cava L² M Θ Cor3 (Beda) Ω F ΩS ΩJ ΩP Ed1455 Rusch ] manu G Amiatinus Cor2 (hebr. anti.) Cor3 (hebr. et anti.) Ω M ΩL Weber | in m. - ling.] inv. Ω M
interl.| bonos vel malos, mortem vel vitam
Numérotation du verset Prv. 18,22 
Qui invenit mulierem bonam24 invenit bonum
24 m. bonam G² Amiatinus Cava plerique codd. Ω F ΩJ ΩL Rusch edd. cum LXX] mulierem G* ΣC Weber , inv. Amiatinus L Q
interl.| carnem rationi subditam vel sensualitatem
et hauriet
interl.| pro operibus eius
iocunditatem
interl.| eternam
a Domino. Qui expellit mulierem bonam expellit bonum,
interl.| «Nemo carnem suam odio habuit».g
g Eph. 5, 29.
qui autem tenet
interl.| non corrigit
adulteram, stultus est et insipiens 25*.
25 Qui expellit… insipiens est Q Θ Z (adulterat) Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Ed1455 Rusch Clementina Weber cum LXX ] del . Cor1 Cor2=Cor3 (hebr. anti. non habent hunc versum) ΩJ² ( rubr. sublin. ) ΩL (va-cat), om. Edmaior. Weber cum hebr. | expellit] aspernit Ω M| bonum Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL etc .] bona Q Θ Z ΩP | tenet] continet ΩJ | est - et insipiens Q* Θ Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Ed1455 ] inv. Rusch (hapax) , est et impius Z Clementina Weber
interl.| vim anime circa terrena bene disponentem
Numérotation du verset Prv. 18,23 
Cum obsecrationibus loquetur26
26 loquetur G Amiatinus Ω M Ω F ΩS ΩJ² ΩL ΩP Rusch Weber ] loquitur Cava X Σ M D Y ΘA Z* S* ΨD Cor3 (al.) ΩJ* Ed1455 Ed1530
interl.| ad Deum
pauper
interl.| spiritu
et dives
interl.| superbus
effabitur27* rigide.
27 effabitur Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Weber ] affabitur Rusch (hapax)
interl.| merita iactans
marg.| CUM  OBSECRATIONIBUS etc. Humiles spiritu humiliter Dominum adorant ut publicanus superbi sua merita iactant ut Phariseush.
h Cf. Lc. 18, 10-13.
Numérotation du verset Prv. 18,24 
Vir amicabilis28
28 amicabilis Cava plerique codd. Cor3 (moderni) Ω M² ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch edd.] amabilis Amiatinus M Φ Cor3 (Beda anti.), amicalis G L² Z*T Weber , illegibilis propter compacitatem ligaturae ΩD
interl.| gentilis conversus
ad societatem
interl.| Ecclesie
magis amicus erit quam frater.
interl.| Iudeus infidelis
marg.| VIR  AMICALIS etc. Gentilis conversus magis amatur a Domino quam Iudeus infidelis perdurans de quo secundum carnem natus est. Potest et de apostolis de Iudea natis intelligi quia magis amarent credentes ex gentibus quam sue gentis incredulos.



Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Prv. Capitulum 18), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 02/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=28&chapitre=28_18)

Notes :