Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Biblia communis

Capitulum 31

Numérotation du verset Prv. 31,1

VERBA LAMUELIS¹ REGIS VISIO QUA ERUDIVIT EUM MATER SUA.

¹ Lamu(h)elis Q² Φ Ψ^D Cor1 = CorS1 Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Clementina ] Lamuhel Weber , Lamuel X Σ L M T S CorS1 = Cor3 (vel) Ed1530

Numérotation du verset Prv. 31,2

Quid

dilecte² mi ? Quid dilecte uteri mei ?

² dilecte CorS1=Cor3 (moderni antiq. habent DILECTE ) Ω ^F Ω^R Rusch Weber ] electe M² T Beda CorS1 (Beda : ELECTE in Regnum s<ecundum>) Cor3 (Beda ELECTE in regnum), QUID FILII MI ET QUID FILI UTERI MEI ET FILI VOTORUM MEORUM sive PROMISSIONUM CorS1=Cor3 (hebr.) = Pagnini

Quid dilecte votorum meorum ?

Numérotation du verset Prv. 31,3

Ne dederis³

³ Ne dederis] hic incipit cap. 31 Ω ^F Ω^P

mulieribus

substantiam tuam

et divitias⁴ tuas ad delendos reges.

⁴ divitias Z ² plerique codd., edd. Ω ^M Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Ω^S Rusch ] delicias Θ^H, vias tuas Weber

Numérotation du verset Prv. 31,4

Noli regibus, o Lamuel, noli regibus dare vinum,

quia nullum secretum est ubi regnat ebrietas.

Numérotation du verset Prv. 31,5

Ne⁵ forte bibant

⁵ ne Ω ^F] et praem. Clementina | bibant plerique codd. Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch ] bibat Π^H Amiatinus L* D Q* T W* S* Weber cum hebr.

et obliviscantur⁶ beneficiorum⁷

⁶ obliviscantur plerique codd., edd. Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Rusch ] obliviscatur Amiatinus Cava Π^H L D Q T W S Γ^M Weber |

⁷ beneficiorum CorS1=Cor3 (al.) Rusch ] iudiciorum CorrrectorS1 (B. antiq.) Cor1 Cor3 (hebr. antiq.) Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Ω^S Weber , iudiciorum Dei L Ω ^M, statuti Pagnini |

et mutent causam⁸ filiorum pauperis.

⁸ mutent plerique codd., edd. Ω ^M Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S Rusch ] mutet Amiatinus Cava Π^H etc. Weber Pagnini | causam Cor1 Ω ^F Rusch Weber ] causas X Ed1530

Numérotation du verset Prv. 31,6

Date siceram merentibus⁹ et vinum his qui amaro sunt animo.

⁹ merentibus Ω ^F Ω^R Rusch Weber ] mentibus Ω ^M

Numérotation du verset Prv. 31,7

Bibant et¹⁰ obliviscantur egestatis sue et dolores¹¹ non recordentur amplius.

¹⁰ et plerique codd. Ω ^M Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Ω^S Rusch cum hebr.] ut Weber cum LXX |

¹¹ dolores L D Y Φ Θ Z Cor3 (antiq.) CorS1 (antiq. et quidam moderni) Ω ^M Ω^J Ω^P Ω^R Rusch ] doloris Cava Σ Amiatinus Q T Γ A Ψ D Weber , doloris sui Π^H M W S Γ M CorS1 (quidam tamen) Cor3 (moderni) Ω ^F Ω^L Ω^S edd. Clementina |

Numérotation du verset Prv. 31,8

Aperi os tuum muto et causis omnium filiorum qui pertranseunt.

Numérotation du verset Prv. 31,9

Aperi os tuum,

decerne quod iustum est et vindica¹²

¹² vindica Ω ^F Ω^S Rusch ] iudica Cor1 Cor3 (hebr. an.) Ω ^M Ω^J Ω^L Ω^P Weber

inopem et pauperem.

Numérotation du verset Prv. 31,10

aleph.¹³

¹³ Aleph Ω^J Ω ^F Ω^P Rusch ] Aleth Ω^S, om. hic et deinceps litteras hebraeas Σ^T Π^H W* Ψ^D Ω ^M Ω^L Ω^R ( lac. ) Clementina ; hic incipit capitulum “XXXII” Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P ( Ω^S non habet hic novum capitulum pro versibus 10-31)

Mulierem

fortem

quis

inveniet ?

Et procul¹⁴* de ultimis finibus pretium eius¹⁵.

¹⁴ et Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S Weber ] om. Rusch (hapax) |

¹⁵ eius] + est Ω ^M |

Numérotation du verset Prv. 31,11

beth.

Confidit in ea cor viri sui et spoliis non indigebit.

Numérotation du verset Prv. 31,12

gimel.

Reddet ei bonum et non malum omnibus diebus vite sue.

Numérotation du verset Prv. 31,13

deleth.

Quesivit lanam et linum et operata est consilio manuum suarum.

Numérotation du verset Prv. 31,14

HE .

Facta est quasi navis institoris de longe portat¹⁶ panem suum.

¹⁶ portat Rusch Weber ] portans Π^H M D Q Y² Θ W S Γ^M² Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^P Ω^R edd.

Numérotation du verset Prv. 31,15

vav.

Et¹⁷ de nocte surrexit deditque predam domesticis suis et cibaria ancillis suis.

¹⁷ Et Ω ^M Cor2 (si non apponas quod dicitur ET deficit littera VAU in alphabeto) CorS1 = Cor 3 (hebr. antiq.) Rusch Weber ] om. L Φ Z² CorS1 (quidam tamen non habent ET ) Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R

Numérotation du verset Prv. 31,16

zai.

Consideravit agrum et emit eum¹⁸,

¹⁸ eum] illum Ω ^M

de fructu manuum suarum plantavit vineam.

Numérotation du verset Prv. 31,17

heth.

Accinxit fortitudine lumbos suos

et roboravit brachium suum.

Numérotation du verset Prv. 31,18

teth.¹⁹

¹⁹ tet(h) Ω^P Rusch ] om. Ω^S etc.

Gustavit et vidit²⁰ quia²¹ bona est²² negotiatio eius, non extinguetur in nocte lucerna eius²³.

²⁰ et vidit Z² plerique codd., edd. Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^P Ω^R Rusch ] om. Weber |

²¹ quia Rusch Weber ] quoniam Ψ^D Ω^R |

²² est] om. Ω ^M |

²³ eius Amiatinus Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^P Rusch Clementina ] illius Ω^L Weber |

Numérotation du verset Prv. 31,19

ioth.

Manum suam misit ad fortia et digiti eius apprehenderunt fusum.

Numérotation du verset Prv. 31,20

caph.

Manum suam aperuit inopi et palmas suas extendit ad pauperem.

Numérotation du verset Prv. 31,21

lamed²⁴.

²⁴ lamed] scrips., lamech Ω^J Ω^P Rusch , lameth Weber

Non timebit domui sue a frigore²⁵ nivis, omnes²⁶ domestici eius vestiti sunt duplicibus²⁷.

²⁵ frigore Φ^RG Z² Ψ^D CorS1 Cor2=Cor3 (antiq. iuxta hebr.) Rusch ] frigoribus plerique codd., edd. Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^P Ω^R Weber |

²⁶ omnes Q Rusch ] + enim plerique codd., edd. Cor3 Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^P Ω^R Weber |

²⁷ sunt Cava X Σ T² D Q Y Φ Z² S² Γ^AM² Ψ^D Cor2=CorS1=Cor3 Ω^S Ω^L Ω^P Rusch Clementina ] om. Cor1=CorS1 Ω ^M Ω^J Ω^R Weber, domestici vero eius vestiti duplicibus CorS1 (antiq. iuxta hebr.) | duplicibus] coccinis CorS1=Cor3 (hebr.) Pagnini () |

Numérotation du verset Prv. 31,22

mem.

Stragulatam²⁸ vestem fecit sibi, byssus et purpura vestimentum²⁹

²⁸ Stragulatam Θ CorS1 (quidam antiq.) Cor3 (al. antiq.) Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Clementina ] Stragulam Weber, CorS1 (quidam) Cor3 (quidam antiqui) |

²⁹ vestimentum Rusch ] indumentum Ω^L Ω^P Ω^R Weber |

eius.

Numérotation du verset Prv. 31,23

NUN .³⁰

³⁰ nun Ω^P Rusch ] om. Ω^S etc.

Nobilis in portis vir eius,

quando sederit cum senatoribus terre.

Numérotation du verset Prv. 31,24

samech.³¹

³¹ samech] nun Θ, men Ω^S

Sindonem fecit et vendidit et cingulum tradidit Chananeo.

Numérotation du verset Prv. 31,25

AIN .³²

³² ain Weber ] ayn Ω^J Ω^P Rusch, nu Ω^S, samech Amiatinus ² Θ

Fortitudo et decor indumentum³³ eius et ridebit in die novissimo.

³³ indumentum] ornamentum Θ

Numérotation du verset Prv. 31,26

PHE .³⁴

³⁴ Phe] ain Θ, samei Ω^S

Os suum aperuit sapientie et lex clementie in lingua eius.

Numérotation du verset Prv. 31,27

sade.³⁵

³⁵ sade] ain Ω^S

Consideravit³⁶ semitas domus sue et panem otiosa non comedit³⁷.

³⁶ Consideravit plerique codd., edd. Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^P Rusch ] Considerat Cava X Σ Π^H L M Q* Θ T W S Γ Weber |

³⁷ comedit plerique codd., edd. Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^P Rusch ] comedet Cava X Σ Q* Φ Z² W Γ^M* Ψ^D Weber |

Numérotation du verset Prv. 31,28

coph.³⁸

³⁸ coph] phe Ω^S

Surrexerunt filii eius et beatissimam predicaverunt et³⁹ vir eius⁴⁰ laudavit eam.

³⁹ et CorS1 (al.) Rusch ] ei Ω ^M, om. CorS1 (quidam non habent ET ) Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Weber |

⁴⁰ eius Cava M W² Ω ^M Ω^R Rusch ] + et CorS1 (hebr. et antiq.) Cor3 (hebr # antiq.) Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Weber |

Numérotation du verset Prv. 31,29

RES .⁴¹

⁴¹ res] sade Ω^S

Multe filie congregaverunt divitias⁴², tu supergressa es universas.

⁴² divitias] + multe fecerunt potentiam Θ LXX

Numérotation du verset Prv. 31,30

SYN ⁴³.

⁴³ syn Ω^J Ω^P Rusch Weber ] coph Ω^S

Fallax imago⁴⁴

⁴⁴ imago Θ Ω ^M CorS1=Cor3 (al.)] gloria Ω^S, gratia Cor1 CorS1 (hebr. et antiq.) Cor3 (hebr. antiq.) Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Weber

et vana est pulchritudo, mulier timens Dominum⁴⁵ ipsa laudabitur⁴⁶.

⁴⁵ Dominum CorS1=Cor3 (al. antiq.) Ω^R Rusch Weber ] Deum Cava Σ Y Θ CorS1 Cor3 (vel) Ω ^M Ω^S, om. Som345 |

⁴⁶ laudabitur] salvabitur timorem autem Domini ipsa conlaudat Θ LXX |

Numérotation du verset Prv. 31,31

thau. ⁴⁷

⁴⁷ thau Ω^N etc. ] res Ω^S

Date ei de fructu manuum suarum et laudent eam in portis opera sua⁴⁸.

⁴⁸ sua Amiatinus Φ Ψ^D Ω^P Rusch Cor2 (al. : SUA videlicet mulierum) Cor3 (al.: SUA videlicet mulieris)] + syn Ω^S, eius Cor1 Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^R Ω^N Weber , + Expliciunt Parabole Salomonis Ω^J, + Explicit liber Proverbiorum Ω^L, + explicit liber Proverbiorum versuum numero mille septingentorum quadraginta Ω^P, + Explicit liber Masloth qui appellatur Parabole Salomonis Ω^N

Capitulum 31

Numérotation du verset Prv. 31,1

VERBA LAMUELIS¹ REGIS VISIO QUA ERUDIVIT {Erfurt, t. 3, f. 19vb ; facsim., t. 2, p. 690b} EUM MATER SUA.

¹ Lamu(h)elis Q² Φ Ψ^D Cor1 = CorS1 Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Ed1455 Rusch Clementina ] Lamuhel Weber , Lamuel X Σ L M T S CorS1 = Cor3 (vel) Ed1530

^marg.| VERBA LAMUELIS etc. Lamuel : ‘in quo est Deus’ de quo supra interpretatio^a : «Visio quam locutus est vir cum quo est Deus». Mater Dei gratia que illum erudit intellectu sapientie quam foris hominibus ipse ministret quamvis ad litteram hoc mater Salomonis docuisse possit intelligi. Que quia ipse sapienter dicta cognovit operi parabolarum suarum inserere voluit et ideo postquam dictum est in titulo verba Lamuelis regis additum est : Visio qua erudivit eum mater sua quia cum in regnum unctus spiritum sapientie accepit per spiritum vidit quam prudenter se mater sua docuerit.

^a Prv. 30, 1.

Numérotation du verset Prv. 31,2

Quid

^interl.| dicam tibi

dilecte² mi ? Quid dilecte uteri mei ?

² dilecte CorS1=Cor3 (moderni antiq. habent dilecte ) Ω ^F Ω^R Rusch Weber ] electe M² T Beda CorS1 (Beda : electe in Regnum s<ecundum>) Cor3 (Beda electe in regnum), quid filii mi et quid fili uteri mei et fili votorum meorum sive promissionum CorS1=Cor3 (hebr.) = Pagnini

^interl.| de utero natus electus es in regnum

Quid dilecte votorum meorum ?

^interl.| qui electus es in hoc quod votis omnibus desiderabam

Numérotation du verset Prv. 31,3

Ne dederis³

³ Ne dederis] hic incipit cap. 31 Ω ^F Ω^P

^interl.| ad litteram patet

mulieribus

^interl.| corruptionibus vitiorum

substantiam tuam

^interl.| virtutum tuarum

et divitias⁴ tuas ad delendos reges.

⁴ divitias Z ² plerique codd., edd. Ω ^M Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Ω^S Rusch ] delicias Θ^H, vias tuas Weber

^marg.| ET DIVITIAS TUAS etc., hoc est noli terrenis deliciis hominum corda corrumpere, ne celestia querant in quibus perpetuo regnent cum Domino. Delentur enim reges per divitias quando summi regis corpori adunati per fidem, per illecebras seculi merentur eradicari de terra viventium.

Numérotation du verset Prv. 31,4

Noli regibus, o Lamuel, noli regibus dare vinum,

^interl.| in quo est luxuria

quia nullum secretum est ubi regnat ebrietas.

^marg.| NOLI REGIBUS etc. Hec et sequentia ad litteram patent. Allegorice autem precipit ne vino in quo est luxuria inebrientur mentes fidelium qui sunt membra regis eterni, quia nullum secretum ubi regnat ebrietas nihil de celestibus cogitatur ubi regnat voluptas carnalis sed ea solum que sunt visibilia carnales scrutantur.

Numérotation du verset Prv. 31,5

Ne⁵ forte bibant

⁵ ne Ω ^F] et praem. Clementina | bibant plerique codd. Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch ] bibat Π^H Amiatinus L* D Q* T W* S* Weber cum hebr.

^interl.| de carnis illecebris

et obliviscantur⁶ beneficiorum⁷

⁶ obliviscantur plerique codd., edd. Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Rusch ] obliviscatur Amiatinus Cava Π^H L D Q T W S Γ^M Weber

^interl.| vel : iudiciorum

et mutent causam⁸ filiorum pauperis.

⁸ mutent plerique codd., edd. Ω ^M Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S Rusch ] mutet Amiatinus Cava Π^H etc. Weber Pagnini | causam Cor1 Ω ^F Rusch Weber ] causas X Ed1530

^interl.| "Christi qui pauper pro nobis"^b.

^b Cf. 2Cor. 8, 9 : « Scitis enim gratiam Domini nostri Iesu Christi, quoniam propter vos egenus factus est, cum esset dives, ut illius inopia vos divites essetis ».

Numérotation du verset Prv. 31,6

Date siceram merentibus⁹ et vinum his qui amaro sunt animo.

⁹ merentibus Ω ^F Ω^R Rusch Weber ] mentibus Ω ^M

^marg.| DATE SICERAM MERENTIBUS etc. Vinum et sicera divine sapientie consolatio que illis debetur, qui in infimis consolari refugiunt et quicquid in presenti occurrit amaro animo suscipiunt celestibus tota mente inherentes. Unde^c : «Negavit consolari anima mea memor fui Dei et delectatus sum». Item : Date siceram etc. Penitentibus scilicet, qui pristinorum actuum merore atque tristitia deprimuntur spiritualis scientie iocunditatem ut «vinum quod letificat cor hominis»^d affluentur infundite ne abundantiori tristitia absorbeantur qui huiusmodi sunt.

^c Ps. 76, 3-4.

^d Ps. 103, 15.

Numérotation du verset Prv. 31,7

Bibant et¹⁰ obliviscantur egestatis sue et dolores¹¹ non recordentur amplius.

¹⁰ et plerique codd. Ω ^M Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Ω^S Rusch cum hebr.] ut Weber cum LXX

¹¹ dolores L D Y Φ Θ Z Cor3 (antiq.) CorS1 (antiq. et quidam moderni) Ω ^M Ω^J Ω^P Ω^R Rusch ] doloris Cava Σ Amiatinus Q T Γ ^A Ψ ^D Weber , doloris sui Π^H M W S Γ ^M CorS1 (quidam tamen) Cor3 (moderni) Ω ^F Ω^L Ω^S edd. Clementina

Numérotation du verset Prv. 31,8

Aperi os tuum muto et causis omnium filiorum qui pertranseunt.

Numérotation du verset Prv. 31,9

Aperi os tuum,

^marg.| APERI OS. Pro causa pauperis qui per se in iudicio loqui non valet ipse loqui memento et eos defende qui patrie celestis intuitu huius vite viam citius transeunt. Vel os aperire muto gentibus verbum predicationis predicare qui divina eloquia prius personare nesciebant et non tantum Iudeis sed et cunctis per orbem nationibus curam salutis impendere.

^marg.| APERI OS. Sicut pro causa pauperis et ereptione os aperire precepit ita ubi erraverit iuste castigare admonet ac iudicare. Et Moyses^e : «Pauperis in iudicio non misereberis». Quod utrumque Dominum facere propheta dicit^f : «Sed iudicabit in iustitia pauperes et arguet in equitate pro mansuetis terre».

^e Ex. 23, 3.

^f Is. 11, 4.

decerne quod iustum est et vindica¹²

¹² vindica Ω ^F Ω^S Ed1455 Rusch ] iudica Cor1 Cor3 (hebr. an.) Ω ^M Ω^J Ω^L Ω^P Weber

^interl.| alias : iudica

inopem et pauperem.

Numérotation du verset Prv. 31,10

aleph.¹³

^interl.| id est doctrina

Mulierem

^interl.| Ecclesiam filios Dei generantem

fortem

^interl.| faciendo

quis

^interl.| qualis quantus

inveniet ?

^interl.| sibi congreget

Et procul¹⁴* de ultimis finibus pretium {Erfurt, t. 3, f. 20ra ; facsim., t. 2, p. 691a} eius¹⁵.

¹⁴ et Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S Weber ] om. Rusch (hapax)

¹⁵ eius] + est Ω ^M

^interl.| scilicet inventoris

^marg.| MULIEREM FORTEM. Hucusque verba Lamuelis regis. Hinc Salomon paucis versibus sed plenissima veritate decantat laudes Ecclesie. Constat enim hoc carmen versibus viginti duo per ordinem hebrei alphabeti et singuli versus singulis incipiunt litteris, ubi innuitur quam plene hic vel anime uniuscuiusque fidelis vel totius Ecclesie sancte que ex omnibus electis una perficitur catholica, virtutes describantur ac premia . Mulierem fortem quis inveniet etc. Mulier fortis sancta Ecclesia, quia «ex {Erfurt, t. 3, f. 20ra ; facsim., t. 2, p. 691ra} aqua et Spiritu» Deo filios spirituales gignit^g. Fortis quia cuncta adversa vel prospera seculi pro Dei amore contemnit quam ipse in carne apparens infirmam invenit et fortem fecit. Unde ad celos rediens ait angelis^h : «Congratulamini mihi quia inveni ovem que perierat». Videns ergo Salomon humanum genus innumeris implicatum erroribus et quod ad eius salvationem nullus nisi"solus mediator Dei et hominum"ⁱ sufficiat ait : mulierem fortem quis inveniet etc. Ac si aperte futuram Dei gratiam admiretur. Quis talis quis tantus qui de tot incredulis mundi nationibus unam sibi electorum Ecclesiam congreget quam sua gratia fortem et insuperabilem efficiat. Non nostri similis non nostri temporis sed in fine seculorum Deus homo futurus nos sua passione a morte redempturus. Hoc est enim quod ait : Procul et de ultimis finibus pretium eius . Procul intervallo temporis a Salomone usque ad partum virginis. De ultimis enim finibus quia a summo celo egressio eius. Non enim aliud pretium pro nobis dedit quam seipsum. Unde^j : «Qui dilexit nos et tradidit semetipsum pro nobis» etc. Quamvis et ita recte possit intelligi pretium sancte Ecclesie procul positum fuisse quia Verbi incarnatio inter homines conversatio, passio resurrectio longe a natura nostra remota. Ille enim quando voluit et de qua voluit matre natus est et sine peccato vixit in mundo et quando voluit et quomodo voluit mortuus est et quando voluit resurrexit et ascendit et cetera huiusmodi, in quibus"tam procul a nobis quam celum a terra"^k. Quia vero Ecclesiam quam redemit Dominus non solum verbum salutis suscipere sed et constanter pro illo certare per mundum predicare donavit addit : confidit in ea cor viri sui . Vir redemptor , unde^l : «despondi enim vos uni viro virginem castam exhibere Christo». Quod ergo dicit : confidit in ea cor viri sui ab humana similitudine tractum est. Sicut enim qui fortem fidelemque et castam habet coniugem confidit in ea quia nihil contra voluntatem suam agit nec saltem adulterii cogitatione polluitur cuncta pro amore suo tolerabit libenter et quos valebit ad amicitiam suam convertet, sic Deus in Ecclesia confidit. Novit enim Spiritum gratie quem dedit, novit virtutem caritatis quam eius pre cordiis infudit. Ideoque non dubitat non solum eam a sua fidei integritate non posse corrumpi sed et perseveranter insistere ut plures ad fidei cognitionem et unitatem congreget. Et hoc est : spoliis non indigebit . Spoliat enim diabolum Ecclesia cum per predicatores quos deceperat ad veritatem provocat.

^g Cf. Io. 3, 5.

^h Lc. 15, 6.

ⁱ 1Tim. 2, 5.

^j Eph. 5, 2.

^k Cf. Is. 55, 9.

^l 2Cor. 11, 2.

Numérotation du verset Prv. 31,11

beth.

^interl.| id est confusio

Confidit in ea cor viri sui et spoliis non indigebit.

Numérotation du verset Prv. 31,12

gimel.

^interl.| id est bona retributio

Reddet ei bonum et non malum omnibus diebus vite sue.

^marg.| ET SPOLIIS NON INDIGEBIT. Quia numquam cessabit Ecclesia deceptas a diabolo animas Christi fidei restituere, donec mundi cursu finito numerus iustorum compleatur. Sed quia quicquid boni sancta Ecclesia vel fidelis anima agit desuper accipit recte subditur : Reddet ei bonum et non malum omnibus diebus vite sue . Reddet anima Christo bonum cum perceptis vite muneribus recte vivendo respondet, et ea que scit vel facit aliis intimare satagit. Cum autem dixit : reddet ei bonum, addit : et non malum quia quidam acceptis a Deo bonis mala rependunt, vel mysteria fidei que perceperunt in heresim vertunt, vel fidem quam verbis fatentur factis negant, vel bonos mores per colloquia mala corrumpunt, vel in bono proposito usque ad finem non perseverant. Unde cum dixisset reddet ei bonum et non malum ut perseverantiam necessariam ostenderet, adiunxit : omnibus diebus vite sue, cui simile^m : «Serviamus illi in sanctitate et iustitia omnibus diebus nostris».

^m Lc. 1, 74-75.

Numérotation du verset Prv. 31,13

deleth.

^interl.| id est timor

Quesivit lanam et linum et operata est consilio manuum suarum.

^marg.| QUESIVIT. Quibus operibus quibus iustitie vel sanctitatis fructibus sit potius insistendum ei qui quod accipit rependere querit sic dicit : quesivit lanam et linum etc. Hec sancta Ecclesia etiam ad litteram facit secundum illudⁿ : «Cum videris nudum operi eum et carnem tuam ne despexeris». Operatur autem non inconsulte sed consilio ut a viro suo Christo mercatur in iudicio audire^o : «Nudus fui et operuisti mihi» et^p : «quamdiu fecisti uni ex minimis istis et mihi fecisti». Manuum suarum id est earum personarum per quas eleemosynas pauperibus tribuit in quorum opere devoto saluberrimo uritur consilio ut cum"dispergit det pauperibus"^q non ut ab hominus laudetur ad tempus sed ut iustitia eius maneat in seculum seculi.

ⁿ Is. 58, 7.

^o Mt. 25, 36.

^p Mt. 25, 40.

^q Cf. Ps. 111, 9.

^marg.| Mystice autem in lana - que habitus est ovium - pietatis et simplicitatis opera que proximis impenduntur accipimus. In lino quod ex terra virens oritur sed multo et longo exercitio amittit humorem nativum et ad gratiam novi candoris pervenit castigatio carnis nostre. Dum enim ingenitas vitiorum sordes per continentiam excoquimus, dignam vestem qua Christum induamus efficimus. Unde^r : «Quotquot baptizati estis Christum induistis». Querit ergo fortis mulier lanam et linum et operta est consilio manuum suarum, cum Ecclesia sollicite perquerit quibus se pietatis fructibus exerceat quomodo a carnalibus illecebris emundet et hoc consilio prudentissimo, id est superne tantum retributionis intuitu. De hac retributione apertius subditur : Facta est quasi navis institoris de longe portat panem suum. Navigator dicitur institor eo quod {Erfurt, t. 3, f. 20rb ; facsim., t. 2, p. 691rb} acquerendis mercibus sedulus instat. Sicut ergo institoris navis onerata mercimoniis que in patria sua abundant per mare portat ut venditis que attulerat cariora domum reportet, sic Ecclesia, sic anima perfecta virtutum divitiis gaudet onustari quibus maiora divine gratie dona mercetur. Optimum enim commercium cum bona que valemus operantes primum hanc mercedem a Domino recipimus ut ad maiora semper agenda proficiamus deinde vitam eternam. Sic sancta anima quasi navis institor que transit desiderio fluctus seculi, sola que in celis sperat gaudia meditatur, eterna pro quibus abundantius adipiscendis quicquid valet instantis agit, quicquid occurrit adversi sperare contendit. Que de longe portat panem suum quia in cunctis que agit eterna tantum retributionem exspectat solam vivi panis saturitatem desiderat qui dicit^s : «Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis et ego reficiam vos». In proximo panem recipit qui in eo quod iuste agit humani tantum favoris premia petit nullo vite eterne intuitu de qualibus dicitur^t : «Amen amen dico vobis receperunt mercedem suam».

^r Gal. 3, 27.

^s Mt. 11, 28.

^t Mt. 6, 5.

Numérotation du verset Prv. 31,14

he .

^interl.| est vel vivit

Facta est quasi navis institoris de longe portat¹⁶ panem suum.

¹⁶ portat Rusch Weber ] portans Π^H M D Q Y² Θ W S Γ^M² Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^P Ω^R edd.

Numérotation du verset Prv. 31,15

vav.

^interl.| iste

Et¹⁷ de nocte surrexit deditque predam domesticis {Erfurt, t. 3, f. 20rb ; facsim., t. 2, p. 691b} suis et cibaria ancillis suis.

¹⁷ Et Ω ^M Cor2 (si non apponas quod dicitur et deficit littera vau in alphabeto) CorS1 = Cor 3 (hebr. antiq.) Rusch Weber ] om. L Φ Z² CorS1 (quidam tamen non habent et ) Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Ed1455

^marg.| ET DE NOCTE etc. Sicut totus presentis seculi cursus die ac nocte variatur et dies ad operandum nox ad quiescendum, sic tempus Ecclesie gemino quietis et operis statu discernitur. Quasi enim nocte quiescit cum fidelis intermissa mundi sollicitudine sibimet vacare et se spiritualiter incipit curare, vel lectionibus orationibus lacrimis et huiusmodi secreto exercere.

^marg.| Surgit autem de nocte cum quis fidelis ad agendam proximorum curam sollicite accingitur. Quod duabus modis facit quia et eos qui foris errant ad fidem vocat et qui in fide sunt ut amplius operibus insistant excitat. Unde subdit : Deditque predam domesticis suis et cibaria ancillis suis .

^marg.| Dat predam domesticis suis cum eos quos diabolus eripuit eorum societati qui in fide precesserunt conciliat.

^marg.| Dat ancillis cibaria cum humiles quosque et timore iussa servantes ne lacescant pio labore mercedis commemoratione reficit.

Numérotation du verset Prv. 31,16

zai.

^interl.| huc vel duc te

Consideravit agrum et emit eum¹⁸,

¹⁸ eum] illum Ω ^M

^marg.| CONSIDERAVIT. Hodie et usque in finem seculi mulier fortis. C onsideravit agrum et emit eum ac de fructu manuum suarum plantavit vineam quia Ecclesia semper exquirit quos ad fidem convertere possit et quos dociles invenerit hos data Verbi pecunia in servitium Christi emit et in eis vineam Christi plantare, vel potius vineam Christi facere curat. Et quia qui alterum docere desiderat prius a malis abstinere et bona opera facere debet subdit : accinxit fortitudine lumbos suos .

^marg.| Ager superne hereditatis possessio. De qua^u : «Ecce odor filii mei sicut odor agri pleni cui benedixit Dominus». Odor enim sanctorum «sicut odor agri pleni cui benedixit Dominus»^v quia tota mentis intentione contuentur que sit beatitudinis plenitudo in regno Dei. Consideravit ergo Ecclesia agrum et emit eum de fructu manuum suarum, quia studiose didicet que sunt gaudia vite et pro eis quicquid potest laborat.

^u Gn. 27, 27.

^v Gn. 27, 27.

de fructu manuum suarum plantavit vineam.

^marg.| DE FRUCTU MANUUM SUARUM. quia de fructiferis suorum fidelium factis vel verbis Scripturam condidit qua auditores fide et dilectione debriaret. Et bene per vineam Ecclesiam que per mulierem fortem est designata et eos propagines vinee qui sunt filii mulieris accipimus. Mulier autem vineam plantavit, cum Ecclesia primitiva per orbem missis predicatoribus fidei semina dispersit. Consideravit enim agrum, id est mundum vitiorum spinis horridum et cultore spirituali egere. Emit vero eum cum talentum verbi auditoribus contulit, ut credentes Christo manciparet. Plantavit autem in eodem agro vineam, cum in novis credentium populis Ecclesiam plenam evangelica institutione firmavit. Quam vineam de fructu manuum suarum plantavit, quia non solum verbo instituebant sancti quos erudiebant sed et factis et miraculis.

Numérotation du verset Prv. 31,17

heth.

^interl.| pavor vel passio

Accinxit fortitudine lumbos suos

^interl.| cum supernis desideriis intenta carnalibus illecebris succumbere despicit.

et roboravit brachium suum.

^marg.| ACCINXIT. Cum se ad virtutum opera preparat et bene primo lumbos accingit et post brachium roborat, quia bonum opus Deo acceptabile non est si non prius carnis et mentis luxuria restringatur. Unde^w : «Quiescite perverse agere, discite bene facere» et^x : «Sint lumbi vestri precincti et lucerne ardentes in manibus vestris» ut bonis operibus fulgeatis.

^w Is. 1, 16-17.

^x Lc. 12, 35.

Numérotation du verset Prv. 31,18

teth.¹⁹

¹⁹ tet(h) Ω^P Rusch ] om. Ω^S etc.

^interl.| bonum excluso seculo

Gustavit et vidit²⁰ quia²¹ bona est²² negotiatio eius, non extinguetur in nocte {Erfurt, t. 3, f. 20va ; facsim., t. 2, p. 692a} lucerna eius²³.

²⁰ et vidit Z² plerique codd., edd. Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^P Ω^R Rusch ] om. Weber

²¹ quia Rusch Weber ] quoniam Ψ^D Ω^R

²² est] om. Ω ^M

²³ eius Amiatinus Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^P Ed1455 Rusch Clementina ] illius Ω^L Weber

^marg.| GUSTAVIT ET VIDIT QUIA BONA. Agri scilicet illius negotiatio de quo : consideravit agrum et emit eum . Gustavit igitur sancta Ecclesia et anima perfecta, id est pre nimio mentis desiderio cognovit, quia bona est negotiatio vite immarcescibilis quam mundo relicto eternam meretur in celis. Gustavit autem, id est aperte didicit quia bonum est per instantiam predicandi quoscumque valet ad viam veritatis adducere. Atque ideo nullis tribulationum tenebris nec ipsa morte potest lucerna devotionis eius extingui. Eorum namque lucerna nocte extinguitur qui veniente iudice quamvis in die videantur {Erfurt, t. 3, f. 20va ; facsim., t. 2, p. 692a} ardere qui ad tempus credunt et in tempore temptationis recedunt. Sed illorum lucerna nocte media extinguitur qui veniente iudice oleum caritatis non habuisse in vasis precordiorum probantur dum perdito rumore falsarum virtutum vera tenebrosorum luunt tormenta factorum^y. Sed si hoc loco noctem pro quiete accipimus secundum quod supra : Et de nocte surrexit, id est ad operandum se post quietem aptavit aperte dicitur quod lucerna sancte Ecclesie non extinguitur in nocte, quia et cum ab actione quiescit vacat liberius contemplationi, cumque a publicis cessat operibus ardentius vel lectoribus, vel laudibus studet divinis ut mulier que non solum in die instat laboribus sed et nocte accensa lucerna manibus operatur.

^y Cf. Mt. 25, 1-12.

Numérotation du verset Prv. 31,19

ioth.

^interl.| scientia vel principium

Manum suam misit ad fortia et digiti eius apprehenderunt fusum.

^marg.| MANUUM SUAM MISIT etc. Fortia dicit perfecta in caritate opera quibus se Ecclesia pro eterna retributione exerce. Unde^z : «Benefacite his qui oderunt vos» et^aa : «si vis perfectus esse vade et vende omnes que habes et da pauperibus». Synagoga enim cui dicitur^ab : «Si volueritis et audieritis me bona terre comeditis», tanto infirmior est in opere iustitie quanto minus spe eterne retributionis erecta. At Ecclesia que audit^ac : «Penitentiam agite. Appropinquavit enim regnum celorum». Merito pro hac retributione vel remuneratione omnia suffert. De cuius fortitudine dicitur^ad : «Regnum celorum vim patitur et violenti rapiunt illud». Et digiti eius inquit apprehenderunt fusum . Colus in sinistra, fusus in dextera. De colo lana filo transit in fusum. Et dextera vitam perpetuam, leva presentia dona Dei significat, id est opulentiam rerum pacem sospitatem Scripturarum scientiam e celestium preceptorum sacramentorum. Hec et huiusmodi cum a Deo precipimus quasi lanam colo in leva gestamus. At cum ea pro amore celestium salubriter exercere incipimus lanam agni immaculati de colo in fusum, de leva in dexteram traiicimus qui de donis nostri redemptoris, et de exemplis operum eius stolam glorie celestis nobis ac vestem nuptialem caritatis facimus. Digiti enim quibus fusum apprehendit intentionem discretionis qua quisque operatur significant, quia nulla corporis membra sic distincta sunt articulis ac flexibus. Quorum ergo conversatio est in celis. Unde etiam salvatorem exspectamus. Horum digiti dextri apprehenderunt fusum, quia sedula dicretione pro eternis laborant. Et bene dicitur apprehenderunt fusum ut discatur quanto studio, quanta festinatione agere debemus. Quid autem mulier fortis scilicet sancta Ecclesia vel anima perfecta per fusum operata sit subiungit : Manum suam aperuit inopi et palmas suas etc.

^z Mt. 5, 44.

^aa Mt. 19, 21.

^ab Is. 1, 19.

^ac Mt. 4, 17.

^ad Mt. 11,12.

Numérotation du verset Prv. 31,20

caph.

^interl.| incurvatus

Manum suam aperuit inopi et palmas suas extendit ad pauperem.

^marg.| MANUM SUAM APERUIT etc. Hoc de eleemosynis que pauperibus fiunt potest accipi sed de verbo Dei melius quod indumentum salutis animabus confert. Unde Iob²⁴ ^ae : «Iustitiam indutus sum et vestivi me sicut vestimento et diademate iudicio meo». Aperuit manum inopi cum mysteria fidei ignorantibus per operarios veritatis revelat, palmas suas extendit ad pauperem cum late longeque predicatores ad gentes eterne salutis egentes dispersit.

^ae Iob. 29, 14.

²⁴ Iob] corr. , Iacob Rusch

Numérotation du verset Prv. 31,21

lamed²⁵.

²⁵ lamed] scrips., lamech Ω^J Ω^P Ed1455 Rusch , lameth Weber

^interl.| cor serviens vel cor servitutis

Non timebit domui sue a frigore²⁶ nivis, omnes²⁷ domestici eius vestiti sunt duplicibus²⁸.

²⁶ frigore Φ^RG Z² Ψ^D CorS1 Cor2=Cor3 (antiq. iuxta hebr.) Ed1455 Rusch ] frigoribus plerique codd., edd. Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^P Ω^R Weber

²⁷ omnes Q Rusch ] + enim plerique codd., edd. Cor3 Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^P Ω^R Weber

²⁸ sunt Cava X Σ ^T² D Q Y Φ Z² S² Γ^AM² Ψ^D Cor2=CorS1=Cor3 Ω^S Ω^L Ω^P Ed1455 Rusch Clementina ] om. Cor1=CorS1 Ω ^M Ω^J Ω^R Weber, domestici vero eius vestiti duplicibus CorS1 (antiq. iuxta hebr.) | duplicibus] coccinis CorS1=Cor3 (hebr.) Pagnini ()

^marg.| NON TIMEBIT. Frigora nivis sunt corda malorum perfidie torpore rigentia. De quibus^af : «Quoniam abundavit iniquitas refrigescet caritas multorum». Que illa nive opprimuntur que ob superbiam de celo corruens in tenebras adhuc se velut angelum lucis ostentare presumit^ag et habitum niveum prefert quod Dei et angelorum eius proprium est, scilicet niveo habitu sue virtutis claritatem signare. Non timebit autem domui sue a frigoribus nivis, quia credidit Deo dicenti quod «porte inferi non prevalebunt adversus»^ah eum. Omnes enim domestici eius vestiti sunt duplicibus et sapientia scilicet ad hereses revelandas, et patientia ad tolerandas apertorum hostium pugnas. Vel vestiti duplicibus, quia promissionem vite habent que nunc est et future, nunc adiuti a Deo ne deficiant tunc in beatitudine divina visione ditati. Item vestiti duplicibus una veste corporis altera mentis fide scilicet et factis sacramentis quorum redemptoris imbuti et exemplis. Unde^ai : «Quicumque in Christo baptizati estis Christum induistis».

^af Mt. 24, 12.

^ag Cf. 2Cor. 11, 14 ; 2Th. 2, 4.

^ah Mt. 16, 18.

^ai Gal. 3, 27.

^marg.| Possunt autem frigora nivis tormenta etiam eterna intelligi que igne et frigore mixta. Unde^aj : «Ibi erit fletus et stridor dentium». Fletus enim ex igne et fumo stridor ex frigore. Unde Iob^ak : «Ad calorem nimium ab aquis nivium». Sed ab his Ecclesia domui sue non timebit, quia quicumque pereunt ad domum illius non pertinebant, nec spirituali veste eius erant induti. In evangelio enim de eo qui non habebat vestem nuptialem dicitur^al : «Ligatis manibus et pedibus. Proiicite eum in tenebras exteriores. Ibi erit fletus et stridor dentium». Qui merito in frigore religatur quia vestem pietatis non habebat.

^aj Mt. 8, 12.

^ak Iob. 24, 19.

^al Cf. Mt. 22, 13.

Numérotation du verset Prv. 31,22

mem.

^interl.| viscera

Stragulatam²⁹ vestem fecit sibi, byssus et purpura vestimentum³⁰

²⁹ Stragulatam Θ CorS1 (quidam antiq.) Cor3 (al. antiq.) Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^P Ω^R Ed1455 Rusch Clementina ] Stragulam Weber, CorS1 (quidam) Cor3 (quidam antiqui)

³⁰ vestimentum Ed1455 Rusch ] indumentum Ω^L Ω^P Ω^R Weber

^interl.| alias : indumentum

{Erfurt, t. 3, f. 20vb ; facsim., t. 2, p. 692b} eius.

^interl.| alias : sibi

^marg.| STRAGULATAM VESTEM etc. Stragulata vestis que variante textura solet confici firmissima fortia Ecclesie opera et diversa virtutum eius ornamenta significat, {Erfurt, t. 3, f. 20vb ; facsim., t. 2, p. 692b} de quibus^am : «Astitit regina a dextris tuis» etc. Byssus castitas pure conscientie et conversationis purpura effusio sanguinis. Byssus enim candidi coloris purpureus autem color et de sanguine animantis, quia purpura vocatur fit et sanguinis habet speciem. Ideo dicitur sancta Ecclesia in pace habere lilia, in bello rosas. Item quia byssus virens oritur, sed multis exercitationibus amisso humore nativo ad decorem candide vestis ducitur, bysso induitur Ecclesia dum castigant corpora electi purpura autem que regum est, cum continentiam non amore laudis ed regni perennis exercent. Huic^an : «Gaudeamus et exultemus quoniam venerunt nuptie agni et uxor eius preparavit se et datum est ei ut cooperiat se bysso splendenti candido. Byssine enim iustificationes sanctorum sunt».

^am Ps. 44, 10.

^an Apc. 19, 7-8.

Numérotation du verset Prv. 31,23

nun .³¹

³¹ nun Ω^P Rusch ] om. Ω^S etc.

^interl.| unicus vel pascua

Nobilis in portis vir eius,

^interl.| vos qui secuti estis me

quando sederit cum senatoribus terre.

^marg.| NOBILIS IN PORTIS VIR etc. Vir Dominus qui visus est ignobilis cum ante tribunal staret iudicandus sed nobilis cum venerit iudicaturus «et omnes angeli cum eo»^ao etc. In portis quia veteres, in portis sedebant ad iudicandum, ut venientes paratum continuo reponsum iudicantis acciperent et rusticos vel pastores insolita urbis edificia non stupefacerent, nec frequens litigantium controversia urbis pacem turparet. Nobilis ergo erit Dominus in portis sue civitatis, quia qui nunc a multis contemnitur ubi finis seculi fuerit ubi patrie celestis ingressum aperuerit electis cunctis apparebit sublimis.

^ao Mt. 25, 31.

Numérotation du verset Prv. 31,24

samech.³²

³² samech] nun Θ, men Ω^S

^interl.| firmamentum vel audi

Sindonem fecit et vendidit et cingulum tradidit Chananeo.

^marg.| SINDONEM FECIT. In linteo sindonis subtilis sancte intextio predicationis in qua molliter quiescitur, quia in illa spe superna refovemur. Unde et Petro animalia in linteo monstrantur^ap quia peccatorum anime misericorditur aggregate in blande fidei quiete continentur. Hanc igitur sindonem Ecclesia fecit et vendidit, quia fidem quam credendo texuerat, loquendo dedit et ab infidelibus vitam recte conversationis accepit. Que et Chananeo cingulum tradidit, quia per vigorem demonstrate iustitie fluxa opera gentilitatis astrinxit ut quod precipitur vivendo teneatur^aq : «Sint lumbi vestri precincti». Per Chanaan enim gentes a quo et sunt qui et commutatus interpretatur. Gentes enim a vitiis ad virtutes a diabolo migraverunt ad Christum. Unde^ar : «Pro his qui commutabuntur filiis Chore canticum pro dilecto» et post^as : «Obliviscere populum tuum et domum patris tui».

^ap Act. 10, 11-12.

^aq Lc. 12, 35.

^ar Ps. 44, 1.

^as Ps. 44, 11.

Numérotation du verset Prv. 31,25

ain .³³

³³ ain Weber ] ayn Ω^J Ω^P Ed1455 Rusch, nu Ω^S, samech Amiatinus ² Θ

^interl.| oculus et fons

Fortitudo et decor indumentum³⁴ eius et ridebit in die novissimo.

³⁴ indumentum] ornamentum Θ

^marg.| FORTITUDO etc. Fortitudo ad tolerandum, decor ad virtutum gratiam exercendam. Decor quia operatur iustitiam, fortitudo quia «persecutionem patitur propter iustitiam»^at. Et ideo ridebit in die novissimo, id est gaudebit in retributione regni celestis que dolebat in certamine vite presentis^au : «Beati qui nunc fletis quia ridebitis». Et Iob^av : «Os autem veracium replebitur risu». Simile huic dicit propheta de Domino^aw : «Dominus regnavit, decorem indutus est, indutus est fortitudinem et precinxit se». Cum evangelium regni predicaret aliis placebat aliis displicebat. Ad eos quibus placebat decorem induit, ad eos quibus displicebat fortitudinem. Imitare et tu Dominum Deum tuum ut possis esse vestis illius. Esto cum decore ad eos quibus placent opera tua esto fortis adversus detractores.

^at Mt. 5, 10.

^au Lc. 6, 21.

^av Iob. 8, 21 iuxta LXX.

^aw Ps. 92, 1.

Numérotation du verset Prv. 31,26

phe .³⁵

³⁵ Phe] ain Θ, samei Ω^S

^interl.| error vel erravi

Os suum aperuit sapientie et lex clementie in lingua eius.

^marg.| OS SUUM etc. Ad hoc tantum loquens os aperuit ut sapientiam doceret secundum illud^ax : «Omnis sermo malus ex ore vestro non procedat sed si quis bonus est ad edificationem fidei ut det gratiam audientibus». Vel os cordis aperuit ad discendum ab ipsa sapientia intus veritatem quam foris doceret. Utrique convenit quod subiungit : Lex clementie in lingua eius .

^ax Eph. 4, 29.

^marg.| LEX CLEMENTIE. Ut non statim puniat ut lex Moysi sed misericorditer parcat. Sicut Dominus de muliere peccatrice^ay : «Qui sine peccato est primus in illam lapidem mittat» et sic absolvit eam^az : «Vade et amplius noli peccare».

^ay Io. 8, 7.

^az Io. 8, 11.

Numérotation du verset Prv. 31,27

sade.³⁶

³⁶ sade] ain Ω^S

^interl.| consolatio

Consideravit³⁷ semitas {Erfurt, t. 3, f. 21ra ; facsim., t. 2, p. 693a} domus sue et panem otiosa non comedit³⁸.

³⁷ Consideravit plerique codd., edd. Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^P Rusch ] Considerat Cava X Σ Π^H L M Q* Θ T W S Γ Weber

³⁸ comedit plerique codd., edd. Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^P Rusch ] comedet Cava X Σ Q* Φ Z² W Γ^M* Ψ^D Weber

^marg.| CONSIDERAVIT etc. Quia cunctas conscientie sue cogitationes subtiliter investigat. Panem otiosa non comedit, quia sacrum eloquium quod percipit opere exequitur. Item domus fortis mulieris habitatio patrie celestis est, semita precepta iustitie quibus ad vite mansionem venitur quas anima bene considerat cum et diligenter quibus actibus ad celum pervenire debeat inspicit et que didicit agenda exercere non desinit. Panem quorum otiosa non comedit, cum Domini corpus percipiens studet imitari actu quod mysterio celebrat, ne indigne panem Domini comedendo et calicem bibendo iudicium sibi manducet et bibat. Vel simpliciter potest accipi quod panem otiosa non comedit secundum illud^ba : «Qui non operatur non manducet». Et ipse Paulus de se^bb : «Quoniam ad ea que mihi opus erant et his qui mecum sunt ministraverunt manus iste». Unde luxuriantes viduas arguens ait^bc : «simul autem et otiose discunt circuire domos. Non solum otiose sed verbose et curiose».

^ba 2Th. 3, 10.

^bb Act. 20, 34.

^bc 1Tim. 5, 13.

Numérotation du verset Prv. 31,28

coph.³⁹

³⁹ coph] phe Ω^S

^interl.| conclusio vel aspice

Surrexerunt filii eius et beatissimam predicaverunt et⁴⁰ vir eius⁴¹ laudavit eam.

⁴⁰ et CorS1 (al.) Rusch ] ei Ω ^M, om. CorS1 (quidam non habent et ) Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Weber

⁴¹ eius Cava M W² Ω ^M Ω^R Rusch ] + et CorS1 (hebr. et antiq.) Cor3 (hebr # antiq.) Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Weber

^marg.| {Erfurt, t. 3, f. 21ra ; facsim., t. 2, p. 693a} SURREXERUNT etc. Quod futurum novit ut propheta quasi iam factum refert. Surgent filii eius Ecclesie, id est electi immortales et tunc matrem que eos «aqua et Spiritu sancto»^bd genuit beatissimam predicabunt, que nunc quasi misera despicitur sicut Apostolus ait^be : «Si in hac vita tantum sperantes sumus miserabiliores sumus omnibus hominibus». Sed qui pro alia vita militamus merito cum apparuerit quod erimus matrem nostram beatissimam predicabimus.

^bd Io. 3, 5.

^be 1Cor. 15, 19.

^marg.| Potest et hoc quod dicitur : Surrexerunt filii eius et beatissimam predicaverunt etiam nunc accipi cum quis fidelium transcensis seculi erumnis ad celum ducitur. Aliquando enim sedere ad humiliationem surgere ad gloriam pertinet. Unde de Ninivitis dicitur in evangelio^bf : «Olim in cinere sedentes peniterent» et^bg : «Surgite postquam sederitis qui manducatis panem doloris». Surgunt ergo filii Ecclesie et beatissimam eam predicant cum celestibus bonis sublimati quanta sit illa beatitudo aspiciunt et hanc debita laude concelebrant. Laudat eam vir ipsius cum bona que ipse donavit remunerat. Sed quibus verbis laudat ostendit : Multe filie congregaverunt .

^bfLc. 10, 13..

^bg Ps. 216, 2.

^marg.| Surget et vir eius et laudabit eam in iudicio dicens^bh : «Venite benedicti Patris mei» etc. Qui quidem primitie dormientium resurrexit a mortuis sed in iudicio quanta sit resurrectionis sue gloria demonstrabit.

^bh Mt. 25, 34.

Numérotation du verset Prv. 31,29

res .⁴²

⁴² res] sade Ω^S

^interl.| caput vel videat

Multe filie congregaverunt divitias⁴³, tu supergressa es universas.

⁴³ divitias] + multe fecerunt potentiam Θ LXX

^marg.| MULTE FILIE etc. Ecclesie hereticorum et malorum catholicorum que filie dicuntur vel Christi vel Ecclesie que a dominicis non sunt remote sacramentis et «adoptionem filiorum»^bi quam non custodierunt receperunt. Unde Ioannes^bj : «De nobis exierunt sed de nobis non sunt». Que congregaverunt divitias bona opera, scilicet ieiunia, eleemosynas, afflictionem etc. que sunt vere divitie spiritus ubi pura mentis sinceritate geruntur sed sine fide nihil prosunt. Sed et ille filie frustra congregant divitias . De quibus^bk : «Multi dicunt in illa die : Domine, nonne in nomine tuo demonia eiecimus et in nomine tuo virtutes multas fecimus. Sed et confitebor tunc illis quia numquam novi vos». Sed has filias Ecclesia supergreditur que fide casta et opere perfecto redemptoris sui vestigia sectatur.

^bi Gal. 4, 5.

^bj 1Io. 2, 19.

^bk Mt. 7, 22-23.

Numérotation du verset Prv. 31,30

syn ⁴⁴.

⁴⁴ syn Ω^J Ω^P Ed1455 Rusch Weber ] coph Ω^S

^interl.| vulnus

Fallax imago⁴⁵

⁴⁵ imago Θ Ω ^M CorS1=Cor3 (al.)] gloria Ω^S, gratia Cor1 CorS1 (hebr. et antiq.) Cor3 (hebr. antiq.) Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Weber

^interl.| alias : gratia

et vana est pulchritudo, mulier timens Dominum⁴⁶ ipsa laudabitur⁴⁷.

⁴⁶ Dominum CorS1=Cor3 (al. antiq.) Ω^R Rusch Weber ] Deum Cava Σ Y Θ CorS1 Cor3 (vel) Ω ^M Ω^S, om. Som345

⁴⁷ laudabitur] salvabitur timorem autem Domini ipsa conlaudat Θ LXX

^marg.| FALLAX IMAGO ET VANA EST PULCHRITUDO etc. Fallax est gloria laudis quam ab homine accipit, vana plucritudo castitatis vel operationis bone quam hominibus ostentat anima que timore caret divino. At illa conscientia vere laude dignaque et timorem Dei in omnibus servat. Ipse enim principium sapientie custosque virtutum. Unde^bl :"Timor Domini initium⁴⁸ sapientie". Et alibi^bm : «Qui timet Deum nihil negligit». Hinc est quod Iob et in prosperitate virtutibus floruit et in adversitate insuperabilis permansit quia vere dixit^bn : «Semper quasi tumentes super me fluctus timui Deum et pondus eius ferre non portui». Fallax est ergo simulatorum gratia vanus decor operis stultorum. Ecclesia autem que in hoc seculi exilio conversatur in timore, quoniam ardentes virtutum lampades venienti ad iudicium sponso offert iure ab eo laudata ianuam cum eo regni celestis intrabit^bo. Qualiter eam laudet ostendit : Date ei de fructu .

^bl Sap. 1, 16.

^bm Qo. 7, 19.

^bn Iob. 31, 23.

^bo Cf. Mt. 25, 1-12.

⁴⁸ initium] mi. cacogr. pro ini. Rusch

Numérotation du verset Prv. 31,31

thau. ⁴⁹

⁴⁹ thau Ω^N etc. ] res Ω^S

^interl.| consummavit

Date ei de fructu manuum suarum et laudent eam in portis opera sua⁵⁰.

⁵⁰ sua Amiatinus Φ Ψ^D Ω^P Rusch Cor2 (al. : sua videlicet mulierum) Cor3 (al.: sua videlicet mulieris)] + syn Ω^S, eius Cor1 Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^L Ω^R Ω^N Weber , + Expliciunt Parabole Salomonis Ω^J, + Explicit liber Proverbiorum Ω^L, + explicit liber Proverbiorum versuum numero mille septingentorum quadraginta Ω^P, + Explicit liber Masloth qui appellatur Parabole Salomonis Ω^N

^marg.| DATE EI DE FRUCTU MANUUM SUARUM etc. Hoc vir ille de quo supra dictum est vir eius et laudabit eam qui angelis in fine precepturus est ut Ecclesiam post huius vite certamen post triturationem afflictionum ad regni gaudia introducant ac sibi vite immortalitatis sociam aggregent secundum hoc^bp : «Triticum autem congregate in horreum meum». Date ei de fructu manuum suarum, quia fructum spiritus facere curavit «caritatem, gaudium, pacem»^bq etc. Et laudent eam in portis in iudicio scilicet sive in ingressu patrie celestis non hominum favores supervacui, sed opera sua que fecit examinante et probante ac remunerante Deo cui est honor et gloria.

^bp Mt. 13, 30.

^bq Gal. 5, 22.

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Prv. Capitulum 31), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 02/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=28&chapitre=28_31)

Signaler un complément d'information

Notes :

<28. Liber Proverbiorum seu Parabolae Salomonis**>

Capitulum 31

<28. Liber Proverbiorum seu Parabolae Salomonis**>

Capitulum 31