Capitulum 25

Numérotation du verset Prv. 25,1 

He quoque parabole Salomonis quas transtulerunt viri Ezechie regis Iuda.1
1 He... Iuda CorS1 ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩP ΩR Rusch Clementina Weber ] om. CorS1 = Cor3 (quidam antiq. non habent hunc versum, aliqui antiq. et moderni et hebr. habent) | He(e) Amiatinus ΠH M Q ΦRG²P Z S² ΣC ΓM ΨD ΩD Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Ed1530 Clementina ] Hec ΦG* S* Ω M Weber | quoque] om. Ω M
Numérotation du verset Prv. 25,2 

Gloria Dei est2 celare
2 Hic incipit Prv. 25 ΩJ | est G X Q² Φ Z² S ΓA ΨD CorS1 ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩP ΩR Rusch Clementina ] om. Cor2 ΩL Weber
verbum
et gloria regum3
3 regum ΩD Ω JSLPR cett. Clementina Rusch ] regis Ω M
investigare
sermonem,
Numérotation du verset Prv. 25,3 

celum sursum et terra deorsum et cor regum
inscrutabile.
Numérotation du verset Prv. 25,4 

Aufer rubiginem4
4 rubiginem plerique codd., edd. Ω Rusch ] robiginem G Amiatinus Weber
de argento
et egredietur5
5 egredietur Cor3 (vel) ΩD Ω M Ω F ΩS ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] egreditur X ΣT ΩJ
vas purissimum.
Numérotation du verset Prv. 25,5 

Aufer impietatem de vultu regis et firmabitur iustitia thronus eius,
Numérotation du verset Prv. 25,6 

ne gloriosus appareas coram rege et in loco magnorum6 ne steteris.
6 magnorum plerique codd. ΩD Ω M Ω F ΩJ ΩL ΩS ΩR edd. Rusch Weber ] magnatorum Cor3 (vel) ΩP
Numérotation du verset Prv. 25,7 

Melius est enim ut dicatur tibi : Ascende huc quam ut humilieris coram principe7,
7 quam ut... principe ΩD ΩS ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Clementina Weber ] om. Ω M
Numérotation du verset Prv. 25,8 

que viderunt8 oculi tui ne proferas in iurgio cito ne postea emendare non possis cum dehonestaveris amicum tuum.
8 que viderunt ΩS ΩJ ΩP ΩR Rusch Clementina Weber ] ne viderint Ω M, que viderint ΩD, que vider’t Ω F ΩL
Numérotation du verset Prv. 25,9 

Causam tuam tracta cum amico tuo et secretum9 extraneo ne10 reveles,
9 secretum Cor2 ΩD Ω M Ω F ΩS ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] + tuum ΩJ |
10 ne ΩD Ω M Ω F ΩJ ΩL ΩR Rusch Weber ( plerique codd. )] non G X L T S* ΩS ΩP Weber |
Numérotation du verset Prv. 25,10 

ne forte insultet tibi cum audierit et exprobrare non cesset. Gratia et amicitia liberant, quas tibi serva ne exprobrabilis fias11.
11 Gratia... fias Θ ΩD* Ω M Ω F ΩS ΩJ* ΩL* ΩP ΩR Rusch Clementina cum LXX] om. Cor2 (nec hebr. nec antiq. habent sed LXX), CorS1 (antiq. non habent hunc versum) Cor3 (hebr. antiq. non habent) Weber , del. Cor1 Ω (sublin.) Ω (va-cat) ΩL² (va-cat), ... exprobabilis... Ω M
Numérotation du verset Prv. 25,11 

Mala aurea in lectis argenteis qui loquitur verbum in tempore suo,
Numérotation du verset Prv. 25,12 

inauris12 aurea et margaritum13 fulgens,
12 inauris ΩD Ω M Ω F ΩS ² ΩJ ΩL ΩP Rusch Weber ] inaures D Q* ΓM ΨB, in aureis Amiatinus Ω F* |
13 margaritum Cor2 CorS1 (vel marg.| ) Ω M ΩJ² ΩL ΩP ΩR* Rusch Weber ] margarita CorS1 Cor3 (vel) ΩD ΩS Ω F ΩJ* ΩR² |
qui arguit sapientem et aurem obedientem.
Numérotation du verset Prv. 25,13 

Sicut frigus nivis in die messis
ita legatus fidelis,
ei qui misit eum animam14 illius15 requiescere facit.
14 animam ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL Rusch Weber ] anima ΓM Ω M, animum ΨD ΩP |
15 illius Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch Weber ] eius Q Z² ΩD Ω M ΩS, ipsius Clementina |
Numérotation du verset Prv. 25,14 

Nubes et ventus et pluvie non sequentes vir gloriosus
et promissa non complens16.
16 complens ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] solvens Ω M
Numérotation du verset Prv. 25,15 

Patientia lenietur17
17 lenietur ΩD Ω ΩS ΩJ ΩL Rusch Weber ] lenitur Cava , linietur ΩJ X ΠH M² Y² Θ S² ΓM, lanietur Ω M*, leviter ΩP
princeps
et lingua mollis
confringet
duritiam.
Numérotation du verset Prv. 25,16 

Mel invenisti ?
Comede quod sufficit tibi
ne forte
satiatus18
18 satiatus Cava WeberJ M Y Z²) Φ Θ ΨD ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩP ΩR Rusch ] saturatus Amiatinus ΩL Weber
evomas19 illud.
19 evomas ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch ] evomes Ω M
Numérotation du verset Prv. 25,17 

Subtrahe pedem tuum de domo proximi tui nequando20 satiatus oderit te.
20 nequando G Amiatinus CorS1 (sic habent moderni) Cor3 (moderni) ΩD Ω M Ω F ΩJ Rusch Weber ] ne forte Cava CorS1 (hebr. et an. habent habet FORTE ) Cor3 (hebr. antiq.) ΩS ΩL ΩP ΩR
Numérotation du verset Prv. 25,18 

Iaculum et21 gladius et sagitta acuta homo qui loquitur contra proximum suum falsum testimonium22.
21 et ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩR Rusch ] om. Ω M |
22 contra p. s. – f. testimonium ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL Rusch Clementina (t. f. ΩP Weber )] inv. Ω F |
Numérotation du verset Prv. 25,19 

Dens putridus et pes lapsus23 qui sperat super infideli in die angustie
23 lapsus Cava X ΠH L Z² ΦR* Θ ΩD² Ω M* ΩL ΩR Cor1 = Cor2 CorS1 (sic habent quidam antiq. et quidam moderni) Cor3 (antiq. moderni) Rusch Weber ] lassus Φ Z* CorS1 (sed hebreus et aliqui antiq. habent LASSUS) Cor3 (hebr. al. antiq.) ΩD* ΩS Ω F ΩJ ΩP cett. codd. edd.
Numérotation du verset Prv. 25,20 

et amittit pallium in die frigoris24.
24 die frigoris ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] corde perverso Ω M*
Acetum in nitro25
25 nitro Cor1 CorS2 (vel) ΩD Ω F Ω ΩJ ΩL* ΩP edd. Rusch Weber ] + intellige : “ebulit acetum in nitro” secundum Glossam et Isidorum, 16° Eth., c. ‘De glebis ex aqua factis’ CorS2 , vitro Cor2 ΩS Ω ΩR, + et ΩL ΩP Weber
qui cantat carmina cordi26 perverso27.
26 cordi Amiatinus CorS1 (Sen. hebr. an. Beda) ΩD² ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] corde G Cava Y Θ Z* ΓA ΨD CorS1 (Parisius CORDE ex prima scriptione) ΩD* ΩS Ω F ΩJ* marg.| Ed1530 |
27 perverso Θ CorS1 = Cor3 (moderni) ΩD Ω M² ΩS Ω F ΩJ ΩR² Rusch ] pessimo Cor1 (Andrea Beda et antiq. sic habent) Cor2 (hebr. et antiq.) CorS1 (hebr. antiq. Beda) Cor3 (antiq. hebr. Beda Gregorius) ΩDmarg. (al. m. : ... antiq. et hebr. non habent) ΩL ΩP ΩR* Weber |
Sicut tinea vestimento et vermis ligno, ita tristitia viri nocet cordi28.
28 Sicut... cordi Cava Q² Θ ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ* ΩL ΩP ΩR Clementina cum LXX, Cassiani Institut. 9, 2.] om. G Amiatinus Cor1 (Andrea Beda et antiq. [non habent]) CorS1 (hebr. et antiq. non habent hunc versum) Cor2 = Cor3 (hebr. antiq. non habent sed LXX), del. ΩJ² ( rubr. sublin. ) Ω (va-cat) Ed1530 Weber
Numérotation du verset Prv. 25,21 

Si esurierit
inimicus tuus ciba illum, si sitierit da ei29 aquam bibere.
29 si² ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] et praem. G Cava X Ω M Weber | sitierit Ω M ΩS² ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] sitit T² ΩD ΩS* Ω F | ei Ω M ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] illi X ΓM ΩD ΩS Ω F
Numérotation du verset Prv. 25,22 

Prunas30 enim
30 Prunas plerique codd. ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP ΩR edd. Rusch ] Pruna Amiatinus , Prunam G T Weber
congregabis super caput eius31 et Dominus reddet tibi32.
31 c. – super c. eius ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP] inv. ΩR |
32 tibi CorS1 (hebr. et moderni) Cor3 (hebr. moderni) ΩD Ω M Ω F ΩJ ΩL ΩS ΩR Rusch Weber ] ei Φ Z² Cor1 (antiq.) CorS1 (B. marg.| et antiq.) Cor3 (Beda marg.| antiq.) ΩP |
Numérotation du verset Prv. 25,23 

Ventus aquilo dissipat pluvias33 et facies tristis34 linguam detrahentem.
33 pluvias ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] pluviam Ω M cum hebr. |
34 tristis ΩD Ω M Ω F ΩJ ΩL ΩS ΩR Rusch Weber ] tristes Y* ΩP |
Numérotation du verset Prv. 25,24 

Melius est sedere in angulo domatis35
35 domatis ΩD Ω M Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch Weber ] dogmatis Cava ΓM ΩS ΩR
quam cum muliere litigiosa et36 in domo communi37.
36 et ΩD ΩS Ω F ΩL ΩR etc. Rusch Weber ] om. Amiatinus S² Ω M ΩJ ΩP |
37 communi ΩD² Ω M Ω F ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] convivii ΩD* ΩS |
Numérotation du verset Prv. 25,25 

Aqua frigida anime sitienti et nuntius bonus de terra longinqua,
Numérotation du verset Prv. 25,26 

fons
turbatus
pede et vena corrupta, iustus cadens coram impio.
Numérotation du verset Prv. 25,27 

Sicut qui mel comedit multum38 et39 non est ei bonum, sic40 qui perscrutator41 est maiestatis opprimetur a42 gloria.
38 comedit multum Amiatinus L Q ΦRG Z ΨD ΩD Ω M1 ΩS Ω F Ω ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch ] inv. Weber |
39 et Θ S² ΓM ΩD ΩS Ω F ΩJ* ΩS ΩR] del. Ω (sublin.), om. Ω M ΩL ΩP Weber |
40 sic ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩR Rusch Weber ] ita Q Ω M, om. ΩP (hapax) |
41 perscrutator ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩR  Rusch ] praescrutator Θ, scrutator ΩL ΩP Weber |
42 opprimetur a : Q Y ΦRG Θ Z² ΨD ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Clementina ] opprimitur Weber |
Numérotation du verset Prv. 25,28 

Sicut urbs patens et absque murorum ambitu, ita vir qui non potest in loquendo cohibere spiritum suum.

Capitulum 25

Numérotation du verset Prv. 25,1 
He quoque parabole Salomonis quas transtulerunt viri Ezechie regis Iuda.1
1 He... Iuda CorS1 ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩP ΩR Rusch Clementina Weber ] om. CorS1 = Cor3 (quidam antiq. non habent hunc versum, aliqui antiq. et moderni et hebr. habent) Ed1455 | He(e) Amiatinus ΠH M Q ΦRG²P Z S² ΣC ΓM ΨD ΩD Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Ed1530 Clementina ] Hec ΦG* S* Ω M Weber | quoque] om. Ω M
marg.| HE  QUOQUE  PARABOLE etc. Hinc novo ordine loqui incipit et ut non ad audientem sed secum quid ratio veritatis habeat protractet in quibus tamen quisque quid cavere quid appetere debeat agnoscat. Quas quidem parabolas   viri Ezechie transtulisse dicuntur quia persitant usque ad eum disperse habebantur a parabolibus prout ex ore Salomonis semel dictas rapuerant sed per eius industriam collecte huic libello inserte sunt. Notandum quia in his parabolis multo parabola sunt allegorica quam in ceteris ex collatione rerum scilicet que figuris apte videntur.
Numérotation du verset Prv. 25,2 
Gloria Dei est2 celare
2 Hic incipit Prv. 25 ΩJ | est G X Q² Φ Z² S ΓA ΨD CorS1 ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩP ΩR Ed1455 Rusch Clementina ] om. Cor2 ΩL Weber
interl.| in carne apparentis
verbum
interl.| deitatis
marg.| GLORIA  DEI. Gloria Domini in carne apparentis est humanitatis magis quam divinitatis naturam mortalium oculis ostendere et se potius miraculis et mysticis locutionibus quam apertis Verbum Dei, id est Filium fateri. Unde se magis filium hominis quam Filium Dei appellat.
et gloria regum3
3 regum ΩD Ω JSLPR cett. Clementina Rusch ] regis Ω M
interl.| apostolorum
investigare
interl.| perscrutari
sermonem,
marg.| INVESTIGARE  SERMONEM. Sermonem quo se Deum quamvis obscure significat ut illuda : «Ego et Pater unum sumus» et huiusmodi. Denique celans divinitatem et pretendens humanitatem aitb : «Quem dicunt homines esse filium hominis ?». Cui Petrus investigato sermonec : «Tu es Christus filius Dei vivi». Qui non parva investigationis gloriam meruit nam illico audivitd : «Beatus es Simon Bar Iona quia caro et sanguis» etc.
a Io. 10, 30.
b Mt. 16, 13.
c Mt. 16, 16.
d Mt. 16, 17.
Numérotation du verset Prv. 25,3 
celum sursum et terra deorsum et cor regum
interl.| apostolorum
inscrutabile.
interl.| scientia apostolorum nostra fragilitatem transcendit
marg.| CELUM  SURSUM etc. Sicut altitudo celi et profunditas terre ab hominibus sciri non potest, ita scientia apostolorum et prophetarum qui arcana divinitatis Spiritu revelante cognoverunt nostram fragilitatem transcendit.
Numérotation du verset Prv. 25,4 
Aufer rubiginem4
4 rubiginem plerique codd., edd. Ω Rusch ] robiginem G Amiatinus Weber
interl.| superficie littere
de argento
interl.| sacro eloquio
et egredietur5
5 egredietur Cor3 (vel) ΩD Ω M Ω F ΩS ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] egreditur X ΣT ΩJ
interl.| de subtilitate littere et figuralium cerimoniarum
vas purissimum.
interl.| spiritualia mysteria
Numérotation du verset Prv. 25,5 
Aufer impietatem de vultu regis et firmabitur iustitia thronus eius,
marg.| AUFER  IMPIETATEM etc.   Aufer impietatem persequendi Christianos de animo Saulie vel huiusmodi et cum Christum predicare ceperint firmabitur iustitia cathedra doctrine eorum quam prius ad ruinam sua impellebat impietas cum iustitie Dei repugnantes suam volebant statuere.
e Cf. Act. 26, 14.
marg.| AUFER  IMPIETATEM etc. Qui presunt populus, si volunt firmum esse solium suum, semper hilaritate et gratia vultos plenos exhibeant ne per arrogantiam rigidi plebis odium incurrant.
Numérotation du verset Prv. 25,6 
ne gloriosus appareas coram rege et in loco magnorum6 ne steteris.
6 magnorum plerique codd. ΩD Ω M Ω F ΩJ ΩL ΩS ΩR edd. Rusch Weber ] magnatorum Cor3 (vel) ΩP
marg.| NE  GLORIOSUS. Sicut superius prelatum nunc subditum. Monet illum ut hilarem vultum ostendat subiectis, hunc ne in conspectu maiorum arrogans appareat sed in mediocri positus loco superius evocari mereatur. Undef : «Cum invitatus fueris ad nuptias recumbe in novissimo loco». Potest in rege et principe Dominus intelligi in cuius conspectu nos semper humiliari necesse est. Undeg : «Humiliamini sub potenti manu Dei ut exaltet vos in tempore visitationis».
f Lc. 14, 10.
g 1Pt. 5, 6.
Numérotation du verset Prv. 25,7 
Melius est enim ut dicatur tibi : Ascende huc quam ut humilieris coram principe7,
7 quam ut... principe ΩD ΩS ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Clementina Weber ] om. Ω M
Numérotation du verset Prv. 25,8 
que viderunt8 oculi tui ne proferas in iurgio cito ne postea emendare non possis cum dehonestaveris amicum tuum.
8 que viderunt ΩS ΩJ ΩP ΩR Rusch Clementina Weber ] ne viderint Ω M, que viderint ΩD, que vider’t Ω F ΩL
interl.| «Si peccaverit in te frater tuus, corripe eum inter te et ipsum solum»h.
h Mt. 18, 15.
Numérotation du verset Prv. 25,9 
Causam tuam tracta cum amico tuo et secretum9 extraneo ne10 reveles,
9 secretum Cor2 ΩD Ω M Ω F ΩS ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] + tuum ΩJ
10 ne ΩD Ω M Ω F ΩJ ΩL ΩR Rusch Weber ( plerique codd. )] non G X L T S* ΩS ΩP Weber
Numérotation du verset Prv. 25,10 
ne forte insultet tibi cum audierit et exprobrare non cesset. Gratia et amicitia liberant, quas tibi serva ne exprobrabilis {Erfurt, t. 3, f. 16va ; facsim., t. 2, p. 684a} fias11.
11 Gratia... fias Θ ΩD* Ω M Ω F ΩS ΩJ* ΩL* ΩP ΩR Ed1455 Rusch Clementina cum LXX] om. Cor2 (nec hebr. nec antiq. habent sed LXX), CorS1 (antiq. non habent hunc versum) Cor3 (hebr. antiq. non habent) Weber , del. Cor1 Ω (sublin.) Ω (va-cat) ΩL² (va-cat), ... exprobabilis... Ω M
Numérotation du verset Prv. 25,11 
Mala aurea in lectis argenteis qui loquitur verbum in tempore suo,
marg.| {Erfurt, t. 3, f. 16va ; facsim., t. 2, p. 684a} MALA  AUREA etc. Sacra eloquia   lectis comparantur quia requiem parant a0
dientibus argenteis quia splendida fulgent virtutibus patrum. Undei : «Eloquia Domini eloquia casta argentum igne examinatum». Lectorum ornatui mala supraddit aurea qui divina eloquia spiritualibus sensibus et mysteriis plena exponendo demonstrat. Sensus enim mala vocantur quia de arbore vite, id est Dei sapientia sunt orti,   aurea quia notitiam amoremque perpetueque claritatis mentibus infundunt.   Mala ergo   aurea in lectis argenteis qui loquitur verbum in tempore suo quia qui verbum Dei oportune novit iuxta audientium capacitatem predicare modo exempla ac dicta patrum per quorum custodiam ad requiem pervenitur eternam iuxta litteram replicat, modo suaviores in his sensuum spiritualium fructus quibus pia audientium desideria pascat remoto littere velamine pandit.
Numérotation du verset Prv. 25,12 
inauris12 aurea et margaritum13 fulgens,
12 inauris ΩD Ω M Ω F ΩS ² ΩJ ΩL ΩP Rusch Weber ] inaures D Q* ΓM ΨB, in aureis Amiatinus Ω F*
13 margaritum Cor2 CorS1 (vel marg.| ) Ω M ΩJ² ΩL ΩP ΩR* Rusch Weber ] margarita CorS1 Cor3 (vel) ΩD ΩS Ω F ΩJ* ΩR² Ed1455
interl.| magister eruditus
qui arguit sapientem et aurem obedientem.
marg.| INAURIS  AUREA etc. Recte humilis auditor inauri auree comparatur quia dum libenter increpanti ac docenti aurem accommodat iam se ad percipiendam claritatem sapientie celestis preparat iam supere lucis visioni appropiat.
marg.| Magister eruditus margarito fulgenti quia dum emendationem morum dum supernorum scientiam pie querentibus aperit quasi aureo ornatui maiorem insuper gratioremque fulgorem gemme ardentis annectit.
Numérotation du verset Prv. 25,13 
Sicut frigus nivis in die messis
interl.| tempore predicationis inter fervores persequentium
ita legatus fidelis,
interl.| «Messis quidem multa operarii pauci»j.
j Mt. 9, 37.
interl.| predicator missus a Deo
ei qui misit eum animam14 illius15 requiescere facit.
14 animam ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL Rusch Weber ] anima ΓM Ω M, animum ΨD ΩP
15 illius Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch Weber ] eius Q Z² ΩD Ω M ΩS, ipsius Ed1455 Clementina
marg.| SICUT  FRIGUS etc. Importunum videtur tempore messis ningere. Nam et postk : «Quomodo nix estate et pluvie in messe sic indecesns est stulti gloria». Sed tamen in ferventi Palestina non parum delectabile est si subito frigus quomodo in nive solet adveniat quod incendia solis aliquando refrigeret, sudorem laborem tergat ardentes temperet anhelitus. Cui bene legatus assimilatur fidelis qui mentem eius qui se misit prudenter agendo repausat.
k Prv. 26, 1.
Numérotation du verset Prv. 25,14 
Nubes et ventus et pluvie non sequentes vir gloriosus
interl.| spem sanctitatis habens
et promissa non complens16.
16 complens ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] solvens Ω M
interl.| virtutem negans
marg.| VIR  GLORIOSUS. Idem videturl : «Ne lactes quemquam labiis tuis». Sed illud est ne promittendo hominem suscipias et non complendo decipias. Hoc autem et idem et quod dicit Apostolusm : «Habentes speciem pietatis veritatem autem eius abnegantes».
l Prv. 24, 28.
m 2Tim. 3, 5.
Numérotation du verset Prv. 25,15 
Patientia lenietur17
17 lenietur ΩD Ω ΩS ΩJ ΩL Rusch Weber ] lenitur Cava , linietur ΩJ X ΠH M² Y² Θ S² ΓM, lanietur Ω M*, leviter ΩP
interl.| ferendo que pro peccatis irrogantur
princeps
interl.| Deus
et lingua mollis
interl.| humilis satisfactio
confringet
interl.| domabit
duritiam.
interl.| contumacie prioris
Numérotation du verset Prv. 25,16 
Mel invenisti ?
interl.| paratum tibi
interl.| dulcedinem celestis intellectus que apum, id est patrum officio, paratur.
Comede quod sufficit tibi
interl.| «Non plus sapere quam oportet sapere»n.
n Rm. 12, 3.
ne forte
interl.| cito continget
satiatus18
18 satiatus Cava WeberJ M Y Z²) Φ Θ ΨD ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩP ΩR Rusch ] saturatus Amiatinus ΩL Weber
interl.| ultra vires querendo
evomas19 illud.
19 evomas ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch ] evomes Ω M
interl.| perdas quod bene intellexeras
marg.| MEL  INVENISTI etc. Potest et sic intelligi quod post aperte dicit :   Subtrahe pedem tuum de domo proximi tui . Et si enim cuiuslibet vel locutionem vel visitationem melle dulciorem inveniris, melius est tamen ut rarius veniendo facias cum diligere adventum tuum quam vel una vice tamdiu cum illo maneas vel totiens ad eum venias ut fastidiat.
Numérotation du verset Prv. 25,17 
Subtrahe pedem tuum de domo proximi tui nequando20 satiatus oderit te.
20 nequando G Amiatinus CorS1 (sic habent moderni) Cor3 (moderni) ΩD Ω M Ω F ΩJ Rusch Weber ] ne forte Cava CorS1 (hebr. et an. habent habet forte ) Cor3 (hebr. antiq.) ΩS ΩL ΩP ΩR
Numérotation du verset Prv. 25,18 
Iaculum et21 gladius et sagitta acuta homo qui loquitur contra proximum suum falsum testimonium22.
21 et ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩR Rusch ] om. Ω M
22 contra p. s. – f. testimonium ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL Ed1455 Rusch Clementina (t. f. ΩP Weber )] inv. Ω F
Numérotation du verset Prv. 25,19 
Dens putridus et pes lapsus23 qui sperat super infideli in die angustie
23 lapsus Cava X ΠH L Z² ΦR* Θ ΩD² Ω M* ΩL ΩR Cor1 = Cor2 CorS1 (sic habent quidam antiq. et quidam moderni) Cor3 (antiq. moderni) Rusch Weber ] lassus Φ Z* CorS1 (sed hebreus et aliqui antiq. habent lassus) Cor3 (hebr. al. antiq.) ΩD* ΩS Ω F ΩJ ΩP cett. codd. edd.
marg.| DENS  PUTRIDUS etc. Ieremiaso : «Maledictus qui ponit spem suam in homine et ponit carnem brachium suum». Qui recte denti putrido et pedi lapso comparatur quia unicum hominis bonum id est"adherere Deo et ponere in Deo spem suam"p nescit iste, nec vite percipere cibum, nec ad mansionem potest desiderate salutis pertingere. E  t amittit pallium in die frigoris quia etsi {Erfurt, t. 3, f. 16vb ; facsim., t. 2, p. 684b} in serenitate vite presentis habitu religionis videatur indutus in die iudicii nudus patebit.
o Ier. 17, 5.
p Cf. Ps. 72, 28.
Numérotation du verset Prv. 25,20 
et amittit pallium in die frigoris24.
24 die frigoris ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] corde perverso Ω M*
interl.| «Beatus qui custodit vestimenta sua ne nudus appareat»q.
q Apc. 16, 15.
Acetum in nitro25
25 nitro Cor1 CorS2 (vel) ΩD Ω F Ω ΩJ ΩL* ΩP edd. Rusch Weber ] + intellige : “ebulit acetum in nitro” secundum Glossam et Isidorum, 16° Eth., c. ‘De glebis ex aqua factis’ CorS2 , vitro Cor2 ΩS Ω ΩR, + et ΩL ΩP Weber
interl.| ebullit acetum in nitro r
r ¶Fons : Beda Venerabilis , In Prv. 25, 20, CCSL 119B, p. 129.161-163 : « Acetum quippe si mittatur in nitrum protinus ebullit » = Rabanus  Maurus, De universo, lib. 17, 2, PL 111, 461C <cuius fons>   Gregorius Magnus , Homiliae in Ez.,1, 9, lin. 642 : «  Acetum quippe si mittatur in nitro, feruescit nitrum protinus et ebullit ».
marg.| ACUTUM  IN  NITRO etc. Nitrum a Nitria provincia ubi nasci solet dicitur, nec multum a salis amoniaci spem distats. Sicut enim salem in litore maris fervor conficit solis durando in petras aquas marinas quas vis ventorum vel maris fervor ad litus proiicit, ita in Nitria ubi estate pluvie prolixiores tellurem infundunt ardor nimius aquas excoquit in petram sali vel glaciei simillimam sed nihil gelidi rigoris, nihil salsi saporis habentem que tamen iuxta naturam salis in caumate durare et nubiloso aere fluere ac liquefieri solet.
s Cf. Isidorus Hispalensis, Etymologiarum sive Originum libri XX, lib. 16, 2 § 7-9.
marg.| Hac indigene ad lavandum utuntur. Undet : «Si laveris te nitro et multiplicaberis tibi herbam borith maculate es iniquitate tua». Crepitat autem in aqua quasi calx viva et deperit sed aquam lavationi habilem reddit.
t Ier. 2, 22.
qui cantat carmina {Erfurt, t. 3, f. 16vb ; facsim., t. 2, p. 684b} cordi26 perverso27.
26 cordi Amiatinus CorS1 (Sen. hebr. an. Beda) ΩD² ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] corde G Cava Y Θ Z* ΓA ΨD CorS1 (Parisius corde ex prima scriptione) ΩD* ΩS Ω F ΩJ* marg.| Ed1530
27 perverso Θ CorS1 = Cor3 (moderni) ΩD Ω M² ΩS Ω F ΩJ ΩR² Rusch ] pessimo Cor1 (Andrea Beda et antiq. sic habent) Cor2 (hebr. et antiq.) CorS1 (hebr. antiq. Beda) Cor3 (antiq. hebr. Beda Gregorius) ΩDmarg. (al. m. : ... antiq. et hebr. non habent) ΩL ΩP ΩR* Weber
interl.| perversa mens correctione deterior succenditur
Sicut tinea vestimento et vermis ligno, ita tristitia viri nocet cordi28.
28 Sicut... cordi Cava Q² Θ ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ* ΩL ΩP ΩR Ed1455 Clementina cum LXX, Cassiani Institut. 9, 2.] om. G Amiatinus Cor1 (Andrea Beda et antiq. [non habent]) CorS1 (hebr. et antiq. non habent hunc versum) Cor2 = Cor3 (hebr. antiq. non habent sed LXX), del. ΩJ² ( rubr. sublin. ) Ω (va-cat) Ed1530 Weber
Numérotation du verset Prv. 25,21 
Si esurierit
interl.| de corporalibus et spiritualibus alimentis
inimicus tuus ciba illum, si sitierit da ei29 aquam bibere.
29 si² ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] et praem. G Cava X Ω M Weber | sitierit Ω M ΩS² ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] sitit T² ΩD ΩS* Ω F Ed1455 | ei Ω M ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] illi X ΓM ΩD ΩS Ω F
Numérotation du verset Prv. 25,22 
Prunas30 enim
30 Prunas plerique codd. ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP ΩR edd. Rusch ] Pruna Amiatinus , Prunam G T Weber
interl.| arborem caritatis
congregabis super caput eius31 et Dominus reddet tibi32.
31 c. – super c. eius ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP] inv. ΩR
32 tibi CorS1 (hebr. et moderni) Cor3 (hebr. moderni) ΩD Ω M Ω F ΩJ ΩL ΩS ΩR Rusch Weber ] ei Φ Z² Cor1 (antiq.) CorS1 (B. marg.| et antiq.) Cor3 (Beda marg.| antiq.) ΩP
marg.| PRUNAS id est ardorem caritatis. Non enim doceret sapientia ut bona inimico mali causa faceres fit enim sepe ut inimicus crebris victus beneficiis odii ponat rigorem et calorem caritatis menti apponat.
Numérotation du verset Prv. 25,23 
Ventus aquilo dissipat pluvias33 et facies tristis34 linguam detrahentem.
33 pluvias ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] pluviam Ω M cum hebr.
34 tristis ΩD Ω M Ω F ΩJ ΩL ΩS ΩR Rusch Weber ] tristes Y* ΩP
marg.| VENTUS  AQUILO. Si hilari vultu audieris detrahentem, tu illi das fomitem detrahendi. Si vero tristi ut ait quidam discit non libenter dicere quod didicerit non libenter audiri.
Numérotation du verset Prv. 25,24 
Melius est sedere in angulo domatis35
35 domatis ΩD Ω M Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch Weber ] dogmatis Cava ΓM ΩS ΩR
interl.| in altitudine virtutum liberum et secretum a seculi desideriis et uxoris vinculis
quam cum muliere litigiosa et36 in domo communi37.
36 et ΩD ΩS Ω F ΩL ΩR etc. Rusch Weber ] om. Amiatinus S² Ω M ΩJ ΩP
37 communi ΩD² Ω M Ω F ΩJ ΩL ΩP ΩR Rusch Weber ] convivii ΩD* ΩS
interl.| carnali voluptate quotidianis nefarie mulieris contumeliis affici
marg.| MELIUS  EST etc. Doma est excelsus et secretus locus. In Actibusu enim apostolorum ubi Petrus ad superiora ascendit ad orandum pro superioribus in greco doma scriptum est.
u Cf. Act. 10, 9.
Numérotation du verset Prv. 25,25 
Aqua frigida anime sitienti et nuntius bonus de terra longinqua,
marg.| AQUA  FRIGIDA etc. «Sicut cervus desiderat ad fontes aquarum ita desiderat anima mea ad te Deus»v. Aqua ergo frigida que sitientis ardorem extinguit et nuntius qui de longe nova quelibet et inopinata gaudia portat assimilantur quia et dulcedo divine visionis animam diu desiderantem consolatur et ab estu tribulationis liberat et quotidie anguli   de terra longinqua , id est de superna patria, descendentes in mundum iustos vel inter temptationes spe celestium roborant vel finito certamine ad palmam retributionis inducunt.
v Ps. 41, 2.
Numérotation du verset Prv. 25,26 
fons
interl.| «Os iusti meditatur sapientiam et lingua eius loquetur iudicium»w.
w Ps. 36, 30.
turbatus
interl.| a diabolo
pede et vena corrupta, iustus cadens coram impio.
marg.| FONS  TURBATUS etc. Evenit sepe ut qui maiori perditi scientia fulgebant, ad ultimum plus volentes sapere quam fragilitati humane concessum est in insipientie foveam decidant. Unde adiungit :   Sicut qui mel comedit multum etc. Dulcedo enim mellis si plus quam debet sumatur unde delectatur comedens necatur. Dulcis quoque est inquisitio maiestatis sed qui ultra modum inquirit ab eius gloria opprimitur, quia ut mel immoderate sumptum perscrutantis sensum, dum non capitur rumpit. Non autem hoc solum debet quisque sapiens attendere sed etiam ne ea que recte atque utiliter scire potuit immoderatis sermonibus inutilia reddat. Unde addit :   sicut urbs patens etc.
Numérotation du verset Prv. 25,27 
Sicut qui mel comedit multum38 et39 non est ei bonum, sic40 qui perscrutator41 est maiestatis opprimetur a42 gloria.
38 comedit multum Amiatinus L Q ΦRG Z ΨD ΩD Ω M1 ΩS Ω F Ω ΩJ ΩL ΩP ΩR Ed1455 Rusch ] inv. Weber
39 et Θ S² ΓM ΩD ΩS Ω F ΩJ* ΩS ΩR] del. Ω (sublin.), om. Ω M ΩL ΩP Weber
40 sic ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩR Rusch Weber ] ita Q Ω M, om. ΩP (hapax)
41 perscrutator ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩR  Rusch ] praescrutator Θ, scrutator ΩL ΩP Weber
42 opprimetur a : Q Y ΦRG Θ Z² ΨD ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP ΩR Ed1455 Rusch Clementina ] opprimitur Weber
Numérotation du verset Prv. 25,28 
Sicut urbs patens et absque murorum ambitu, ita vir qui non potest in loquendo cohibere spiritum suum.
marg.| SICUT  URBS  PATENS. Si enim murum silentii non habet, patet inimici iaculis civitas mentis et cum se per verba extra semetipsam43 iacit, apertam se adversario ostendit quam tanto ille sine labore superat quanto et ipsa que vincitur contra semetipsam per multiloquium pugnat.x
x Beda Venerabilis , In Prv. 25, 28, CCSL 119B, p. 130.220-224 : « Si enim murum silentii non habet, patet inimici iaculis ciuitas mentis et cum se per uerba extra semet ipsam eicit apertam se aduersario ostendit quam tanto ille sine labore superat quanto et ipsa quae uincitur contra semet ipsam per multiloquium pugnat ».
43 extra semetipsam] sextra emetipsam cacogr. Rusch



Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Prv. Capitulum 25), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 02/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=28&chapitre=28_25)

Notes :