Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Capitulum 5

Numérotation du verset Prv. 5,1

Fili mi, attende¹

¹ attende Ω^D Ω^L Ω^R Rusch Weber ] attendite CorS1 , + ad Clementina

sapientiam meam et prudentie mee inclina aurem tuam

Numérotation du verset Prv. 5,2

ut custodias cogitationes

et disciplinam labia tua conservent.

Ne intenderis fallacie mulieris².

² ne... mulieris Cava Σ Ω Ω^D Rusch Clementina ] om. Cor2=Cor3 (nec hebr. nec. antiq. habent), del . Ω^L² ( va-cat ) Ω^P Weber | intenderis] attendas Clementina | fallacie m.] fallacia m. Cava , fallaci mulieri Σ

Numérotation du verset Prv. 5,3

Favus

enim distillans³

³ distillans Ω^J Ω^L Ω^S Ω^R Rusch Clementina ] stillans Weber

labia meretricis

et nitidius oleo guttur eius.

Numérotation du verset Prv. 5,4

Novissima

autem illius amara

quasi absinthium et acuta⁴

⁴ et Cor1 Cor2 Rusch Weber ] om. Ω^J² | acuta Cor1 Cor2 Rusch Weber ] lingua eius praem. Ω^D* (rubr. cancel. al. m.) Ω^S Ω^J* , add. Cava Θ

quasi gladius biceps.

Numérotation du verset Prv. 5,5

Pedes eius

descendunt in mortem et ad inferos gressus

illius penetrant.

Numérotation du verset Prv. 5,6

Per semitam vite non ambulant⁵, vagi sunt gressus eius

⁵ ambulant plerique codd. Ω Ω^P Ω^L Ω^R Rusch ] ambulat Σ Cava Θ... Ed1530 Weber

et investigabiles.

Numérotation du verset Prv. 5,7

Nunc ergo, fili⁶, audi me

⁶ fili Ω ^M Ω^P Ω^L Ω^R Rusch ] + mi Σ T Ω^D Ω^S Ω^J Ed1530 Clementina

et ne recedas a verbis oris mei.

Numérotation du verset Prv. 5,8

Longe fac ab ea viam tuam et ne appropinques foribus domus eius,

Numérotation du verset Prv. 5,9

ne des alienis

honorem tuum

et annos tuos

crudeli,

Numérotation du verset Prv. 5,10

ne forte impleantur extranei

viribus tuis

et labores tui

sint in domo aliena

Numérotation du verset Prv. 5,11

et gemas in novissimis

quando consumpseris carnes tuas⁷

⁷ tuas Cor1 Ω^D Ω^S Ω^J* Rusch Clementina ] om. Cor2 Ω^J² (sublin.) Ω^P Ω^L Ω^R Weber

et corpus tuum et dicas :

Numérotation du verset Prv. 5,12

Cur detestatus sum

disciplinam

et increpationibus

non acquievit cor meum ?

Numérotation du verset Prv. 5,13

Nec audivi vocem docentium⁸* me et magistris non inclinavi aurem meam ?

⁸ docentium Ω Ω^D Weber ] docentem Rusch (hapax)

Numérotation du verset Prv. 5,14

Pene fui in omni malo in medio ecclesie et synagoge.

Numérotation du verset Prv. 5,15

Bibe

aquam de cisterna tua

et fluenta putei tui.

Numérotation du verset Prv. 5,16

Deriventur fontes tui foras

et in plateis aquas tuas

divide.

Numérotation du verset Prv. 5,17

Habeto eas solus

nec sint alieni

participes tui.

Numérotation du verset Prv. 5,18

Sit vena tua

benedicta et letare cum muliere adolescentie tue.

Numérotation du verset Prv. 5,19

Cerva carissima

et gratissimus hinnulus, ubera eius inebrient te omni tempore et⁹ in amore eius¹⁰ delectare iugiter.

⁹ omni] in praem. Z* Clementina LXX | et Cava Φ Z Γ ^A Ψ^D Ω Ω^D Ω^P Ω^R Rusch ] om. G Amiatinus Ω^L Weber |

¹⁰ eius Θ Ω^D Ω^S Ω^J Ω^P Ω^R edd. Rusch ] illius Ω^L Weber |

Numérotation du verset Prv. 5,20

Quare seduceris fili mi ab aliena

et foveris in¹¹ sinu alterius.

¹¹ in Φ Θ Ψ^D Ω Ω^D Ω^P Ω^L Ω^R Rusch Clementina ] om. Weber

Numérotation du verset Prv. 5,21

Respicit Dominus viam¹² hominis

¹² viam Ω^D Ω^S] vias Cor1 Cor2 Ω ^M Ω^J Rusch Weber

et omnes gressus illius¹³ considerat.

¹³ illius Rusch Weber etc.] eius X edd.

Numérotation du verset Prv. 5,22

Iniquitates sue capiunt impium et funibus peccatorum suorum constringitur.

Numérotation du verset Prv. 5,23

Ipse morietur

quia non habuit disciplinam et in¹⁴ multitudine stultitie sue decipietur.

¹⁴ in Cava L M Y² Θ Ω^D Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Ed1530 Clementina ] om. Weber

Capitulum 5

Numérotation du verset Prv. 5,1

Fili mi, attende¹

¹ attende Ω^D Ω^L Ω^R Rusch Weber ] attendite CorS1 , + ad Clementina

^marg.| F ili mi, attende . Hactenus² generaliter castigaverat auditorem, hinc sub specie meretricis ab hereticorum nequitia prohibet.

² Hactenus] scrips. , actinus Rusch

sapientiam meam et prudentie mee inclina aurem tuam

^marg.| Inclina . Sapientie inclinandam aurem et a meretice fugiendum precipue a fornicaria.

Numérotation du verset Prv. 5,2

ut custodias cogitationes

^interl.| quibus recte credas

et disciplinam labia tua conservent.

^marg.| L abia tua . Labia quibus ipsam fidem per simplicia verba et consueta atque ecclesiastica profiteris. Sed et iuxta litteram qui adheret meretrici etiam labia vel osculando vel turpia faciendo commaculat.

Ne intenderis fallacie mulieris³.

³ ne... mulieris Cava Σ Ω Ω^D Ed1455 Rusch Clementina ] om. Cor2=Cor3 (nec hebr. nec. antiq. habent), del . Ω^L² ( va-cat ) Ω^P Weber | intenderis] attendas Clementina | fallacie m.] fallacia m. Cava , fallaci mulieri Σ

Numérotation du verset Prv. 5,3

Favus

^interl.| pro dulcedine

enim distillans⁴

⁴ distillans Ω^J Ω^L Ω^S Ω^R Ed1455 Rusch Clementina ] stillans Weber

^interl.| pro affluentia

^marg.| F avus enim . Cum enim more heretico dulcedo eloquentie non ad sufficientiam solummodo verum ad superfluitatem resonat et ob id falsitas quia aperte proferri cernitur veritas a stultis estimatur.

labia meretricis

^marg.| L abia meretricis . Patet de meretrice, quia et sermonis suavitatem et formositatem corporis ad capiendos miseros querit.

{Erfurt, t. 3, f. 4vb ; facsim., t. 2, p. 660b} et nitidius oleo guttur eius.

^marg.| O leo guttur . Oleo Spiritus sancti fides catholica consecratur quo nitidius suum {Erfurt, t. 3, f. 4vb ; facsim., t. 2, p. 660b} guttur ostentat qui sua censa patrum fidei anteponit.

Numérotation du verset Prv. 5,4

Novissima

^interl.| modo favus

autem illius amara

^interl.| intus

quasi absinthium et acuta⁵

⁵ et Cor1 Cor2 Rusch Weber ] om. Ω^J² | acuta Cor1 Cor2 Rusch Weber ] lingua eius praem. Ω^D* (rubr. cancel. al. m.) Ω^S Ω^J* Ed1455 , add. Cava Θ

^interl.| foris

quasi gladius biceps.

^marg.| Novissima etc. Potio absinthii intus amarescit in visceribus, gladio foris membra feriuntur. Ut igitur ostendat iniquos in novissima ultione et interius amaritudine impleri et extra circumdari penis perennibus et amaritudine illos absinthii torquendos et gladio asseverat illos esse truncandos. Quare autem idem gladius biceps sit dictus aperit Dominus cum ait ^a : «Sed eum timete qui potest animam et corpus perdere in gehennam».

^a Mt. 10, 28.

Numérotation du verset Prv. 5,5

Pedes eius

^interl.| voluntates

descendunt in mortem et ad inferos gressus

^interl.| opera

illius penetrant.

^interl.| ergo

Numérotation du verset Prv. 5,6

Per semitam vite non ambulant⁶, vagi sunt gressus eius

⁶ ambulant plerique codd. Ω Ω^P Ω^L Ω^R Rusch ] ambulat Σ Cava Θ... Ed1530 Weber

^interl.| per diversas hereses

et investigabiles.

^interl.| vitii dedecus infinitum est

^marg.| Vagi etc. Vagi sunt gressus hereticorum quia alii Christum Deum alii hominem negant et huiusmodi et in tam innumera hec pestis se fundit itinera, ut penitus que sint investigari nequeant. At catholica veritas vaga et investigabilis non est, quia una eademque cunctis est agnita per totum orbem fidelibus.

Numérotation du verset Prv. 5,7

Nunc ergo, fili⁷, audi me

⁷ fili Ω ^M Ω^P Ω^L Ω^R Rusch ] + mi Σ T Ω^D Ω^S Ω^J Ed1455 Ed1530 Clementina

^interl.| ne ambules cum eis

et ne recedas a verbis oris mei.

Numérotation du verset Prv. 5,8

Longe fac ab ea viam tuam et ne appropinques foribus domus eius,

^marg.| L onge fac . Apostolus ait^b : «Fugite fornicationem», quia nimirum huius vitii primum est remedium longe fieri ab eis quorum presentia vel illicit vel cooperatur ad vitium. Sed et ab hereticorum auditu prorsus segregari infirmis auditoribus prodest.

^b 1Cor. 6, 18.

Numérotation du verset Prv. 5,9

ne des alienis

^interl.| diabolo

honorem tuum

^interl.| quo etiam imago Dei es

et annos tuos

^interl.| spacium vite

crudeli,

^interl.| diabolo

^marg.| N e des alienis etc. Ne honorem quo ad imaginem Dei creatus es immundorum spirituum voluntatibus subdas, neque accepta vivendi spatia ad libitum adversarii crudelis expendas.

Numérotation du verset Prv. 5,10

ne forte impleantur extranei

^interl.| demones

viribus tuis

^interl.| anime vel corporis

et labores tui

^interl.| quia qui inique agunt laborant

sint in domo aliena

^interl.| conventiculo hereticorum

^marg.| N e forte etc. Ne demoniorum facta adiuves ut vel ingenium anime vel corporis tui vires ad patranda facinora tradas domumque alienam, id est numerum perditorum te adiecto multiplices. Et pulcre dixit : L abores tui in domo sint aliena quia sunt qui iuxta prophetam^c ut etiam inique agant laborant et heretici quantum laborem subierint contra Ecclesiam utinam lateret.

^c Ier. 9, 5.

Numérotation du verset Prv. 5,11

et gemas in novissimis

^interl.| in morte vel iudicio

quando consumpseris carnes tuas⁸

⁸ tuas Cor1 Ω^D Ω^S Ω^J* Ed1455 Rusch Clementina ] om. Cor2 Ω^J² (sublin.) Ω^P Ω^L Ω^R Weber

^interl.| lasciviendo

et corpus tuum et dicas :

^marg.| E t gemas etc., id est ideo te castum custodi ne forte in penis gemere cogaris quando non solum carnales illecebre transeunt sed et ipso corpore derelicto anima que per corpus gessit cuncta reddere compellitur. Et in hac vita sepe contingit ut qui in adolescentia luxuriose vivendo sua disperserant tempore senectutis inopia deficiant et refrigescente calore carnis ac flore inventutis marcescente rebus suis quas lascive vendiderant alios uti conspiciant gementesque sera penitentia dicant que sequuntur : Cur detestatus sum .

Numérotation du verset Prv. 5,12

Cur detestatus sum

^interl.| de fornicariis patet

^marg.| C ur detestatus . De hereticis specialiter patet, quia nec veterum patrum nec novorum dictis et exemplis potuerunt ab errore revocari.

disciplinam

^interl.| Ecclesiastice fidei

et increpationibus

^interl.| quibus redarguuntur heretici

non acquievit cor meum ?

Numérotation du verset Prv. 5,13

Nec audivi vocem docentium⁹* me et magistris non inclinavi aurem meam ?

⁹ docentium Ω Ω^D Weber ] docentem Rusch (hapax)

Numérotation du verset Prv. 5,14

Pene fui in omni malo in medio ecclesie {Erfurt, t. 3, f. 5ra ; facsim., t. 2, p. 661a} et synagoge.

^marg.| I n medio ecclesie ¹⁰. Idem est grece¹¹ quod¹² conventus populorum. Subtilius tamen Ecclesia ‘convocatio’, synagoga ‘congregatio’. Et vetus quidem populus Dei utroque nomine vocabatur. Nunc autem pro differentia ille synagoga nostra¹³ Ecclesia dicitur merito scilicet fidei et scientie maioris quia¹⁴ irrationabilia possunt congregari sola rationabilia convocari. Verum¹⁵ aliquando in malis accipiuntur ut : «Exarsit ignis in synagoga {Erfurt, t. 3, f. 5ra ; facsim., t. 2, p. 661a} eorum»^d et ira¹⁶ et : «Odivi Ecclesiam malignantium»^e. Contemptor ergo sapientie dum mala sua considerat videtur sibi omni malo pene irretitus et hoc ad cumulum mali accedit quod non extremus sed in medio in exemplum aliis etiam quasi auctor¹⁷ vel certe in medio sanctorum corpore positus alienam ab eis vitam ducere non timuit.^A

^d Ps. 105, 18.

^e Ps. 25, 5.

^A ¶Codd. : K6, f. 13r ; Md218-28, f. 12ra-va ; Ox118a, f. 9rb ; Rusch

¹⁰ Ecclesie] + etc. K6, Md218, Ox118.

¹¹ grece Ox118 Rusch ] grecum Md218

¹² quod] scilicet K6 Md218 Ox118

¹³ nostra K6 Md218 Ox118] noster Rusch

¹⁴ quia] + et K6 Md218 Ox118

¹⁵ Verum K6 Md218 Rusch ] Unde Ox118

¹⁶ et ira Rusch ] et cor etc. Md218, etc. K6 Ox118

¹⁷ auctor K6 Md218 Ox118] autor Rusch

Numérotation du verset Prv. 5,15

Bibe

^interl.| longe fac ab ea viam tuam sed bibe aquam

aquam de cisterna tua

^interl.| desiderio proprie utere mulieris et ministeriis eius

^marg.| B ibe aquam . Docet ab hereticis cavendum et custodie Scripturarum ac lectioni attendendum, scientiam inquit quam aliis predicas ipse serva et tui rigatione sermonis infundere.

et fluenta putei tui.

^interl.| serva quod predicas

Numérotation du verset Prv. 5,16

Deriventur fontes tui foras

^interl.| filium tuum ac filias aliis nuptum tradas et hoc manifeste cum pluribus consciis

et in plateis aquas tuas

^interl.| predicatores

divide.

^marg.| Deriventur etc. Cum ipse servaveris tunc et aliis predica et in magna auditorum amplitudine divina eloquia iuxta uniuscuiusque qualitatem dispensa.

Numérotation du verset Prv. 5,17

Habeto eas solus

^interl.| in potestate retine qualibus matrimoniis liberos tuos socies

^marg.| H abito eas etc. Aquas in plateis dividimus et tamen soli habemus quando est exterius late predicationes fundimus et tamen per eas laudes humanas non ambimus.

nec sint alieni

^interl.| fornicarii vel meretrices

participes tui.

^interl.| tue sobolis

^marg.| N ec sint alieni . Immundi spiritus participes fiunt doctoris si eius mentem vel elatione dum predicat vel heresi vel quolibet vitio corrumpunt. Solus autem aquas possidet cum membris Ecclesie fideliter connexus ab extraneis se conservat.

Numérotation du verset Prv. 5,18

Sit vena tua

^interl.| proles

benedicta et letare cum muliere adolescentie tue.

^interl.| tantam temperantiam cum muliere quam adolescens accepisti, etiam cum senuerit, serva ut merito fidelis castimonie benedictionem consequaris in prole

^marg.| S it vena tua benedicta . Sit doctrina tua et quecumque nascuntur ex ea in benedictione Ecclesie et letare cum ea cui ab adolescentia, id est ex quo credidisti coniunctus es.

Numérotation du verset Prv. 5,19

Cerva carissima

^interl.| illa sit tibi coniunx carissima que sicut cerva serpentes persequatur scorta et suis fuget ab edibus, sit natus ex ea filius et ipse castitatis amator gratissimus

^marg.| C erva carissima . Vel gratissima ut quidam codices habent sancta est Ecclesia que serpentinam conterit doctrinam. Gratissimus hinnulus populus eius virtutum varietate delectabilis cuius uberibus inebriamur dum virtusque Testamenti paginis contra hereticorum fraudes instruimur.

et gratissimus hinnulus, ubera eius inebrient te omni tempore et¹⁸ in amore eius¹⁹ delectare iugiter.

¹⁸ omni] in praem. Z* Clementina LXX | et Cava Φ Z Γ ^A Ψ^D Ω Ω^D Ω^P Ω^R Ed1455 Rusch ] om. G Amiatinus Ω^L Weber

¹⁹ eius Θ Ω^D Ω^S Ω^J Ω^P Ω^R edd. Rusch ] illius Ω^L Weber

^interl.| illius non alterius quare enim seduceris

^marg.| A more eius delectare iugiter . Non uxorino amori insistere docet sed ne prima vivente aliam ducas vel meretrici umquam socieris.

Numérotation du verset Prv. 5,20

Quare seduceris fili mi ab aliena

^interl.| muliere vel heretico

et foveris in²⁰ sinu alterius.

²⁰ in Φ Θ Ψ^D Ω Ω^D Ω^P Ω^L Ω^R Ed1455 Rusch Clementina ] om. Weber

^interl.| ne fovearis in sinu alterius quia respicit Dominus

Numérotation du verset Prv. 5,21

Respicit Dominus viam²¹ hominis

²¹ viam Ω^D Ω^S] vias Cor1 Cor2 Ω ^M Ω^J Rusch Weber

^marg.| Respicit Dominus .Non se putent adulteri noctis tenebris vel parietum obtegi, non heritici sua molimina posse celari, «quia tenebre non obscurabuntur a Domino et nox sicut dies illuminat»^f.

^f Ps. 28, 12.

et omnes gressus illius²² considerat.

²² illius Rusch Weber etc.] eius X edd.

^interl.| gressus illius cum quibus capitur quia iniquitates

Numérotation du verset Prv. 5,22

Iniquitates sue capiunt impium et funibus peccatorum suorum constringitur.

^marg.| Iniquitates etc. Peccator qui vel in magnis decidit sceleribus vel in parvis impius vel infidelis, post acceptam fidem anathema factus ut heretici vel catholici nimiis flagitiis involuti qui vitiis vel funibus peccatorum constringuntur cum incessabili augmento sue pravitatis intereunt. Qui enim funem facit torquendo semper et involuendo fidem fidibus auget, talis est tortitudo operum malorum, tales libri hereticorum in quibus pravis prava nectentes non aliud scribendo quam quo se artius obligent agunt.

Numérotation du verset Prv. 5,23

Ipse morietur

^interl.| funibus ligatus

^marg.| I pse morietur . Quia de adulteris multa disputaverat more suo in clausula narrandi qualis sit finis talium ostendit, id est quia ad mortem tendunt eternam qui disciplinam vite detestati sunt.

quia non habuit disciplinam et in²³ multitudine stultitie sue decipietur.

²³ in Cava L M Y² Θ Ω^D Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina ] om. Weber

^interl.| qua heretici sanctis patribus sapientiores se autumant, vel cum opera tenebrarum facientes iniqui, a Domino non videri ac se facile eius iram putant posse tolerare.

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Prv. Capitulum 5), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=28&chapitre=28_5)

Signaler un complément d'information

Notes :

<28. Liber Proverbiorum seu Parabolae Salomonis**>

Capitulum 5

<28. Liber Proverbiorum seu Parabolae Salomonis**>

Capitulum 5