Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Capitulum 19

Numérotation du verset Gn. 19,1

Veneruntque duo angeli Sodomam vespere sedente

Loth in foribus civitatis. Qui cum vidisset eos¹ surrexit² obviam eis.

¹ eos V52 Rusch ] om. Weber |

² surrexit P183 Rusch ] + et ivit V52 Weber |

Adoravitque³ pronus in terram⁴

³ Adoravitque V52 Rusch Weber ] Et adoravit P183 |

⁴ terram P183 Rusch ] terra Weber |

Numérotation du verset Gn. 19,2

et dixit: Obsecro, domini, declinate in domum pueri vestri et manete ibi, lavate pedes vestros et mane proficiscimini viam⁵ vestram.

⁵ viam Rusch ] in parem. Weber

Qui dixerunt: Minime sed in platea manebimus.

Numérotation du verset Gn. 19,3

Compulit illos oppido ut diverterent ad eum. Ingressisque domum eius⁶, fecit convivium,

⁶ eius Rusch ] illius Weber

coxit azyma

et comederunt.

Numérotation du verset Gn. 19,4

Prius autem quam irent cubitum, viri civitatis vallaverunt domum

a puero

usque ad senem, omnis populus simul.

Numérotation du verset Gn. 19,5

Vocaveruntque Loth et dixerunt ei: Ubi sunt viri qui introierunt⁷ ad te nocte? Educ illos⁸ huc⁹ ut¹⁰ cognoscamus¹¹ eos¹².

⁷ introierunt] venerunt O |

⁸ illos] eos Cava B |

⁹ huc] om. G |

¹⁰ ut] et G Cava |

¹¹ Cognoscamus ἵνα συγγενώμεθα αὐτοῖς)] « ut concumbamus cum eis » Vetus Latina (HIERONYMUS, In Is. 2 , § 13 [Is. 3,8-9ab]), Vetus latina 23, p. 238.16] <ex quo> HAIMO AUTISSIODORENSIS , Annotatio libri Isaiae prophetae , c. 3, v. 9, CCCM, 135C, p. 160.133 : « ET PECCATVM SVVM QVASI SODOMA PRAEDICAVERVNT NEC ABSCONDERVNT. Sicut Sodomitae nefandis criminibus inquinati inverecunde dixerunt ad Loth: Educ viros foras, ut concumbamus cum eis. |

¹² eos] illos Φ^AMG |

Numérotation du verset Gn. 19,6

Egressus ad eos Loth, post tergum accludens¹³ ostium, ait:

¹³ accludens] occludens Clementina

Numérotation du verset Gn. 19,7

Nolite, queso, fratres mei; nolite malum hoc facere.

Numérotation du verset Gn. 19,8

Habeo duas filias

que necdum cognoverunt virum; educam eas ad vos et abutimini eis sicut placuerit vobis dummodo

viris istis

nihil faciatis mali, quia ingressi sunt sub umbra culminis¹⁴ mei.

¹⁴ umbra culminis Rusch ] umbraculum tegminis Weber

Numérotation du verset Gn. 19,9

At illi dixerunt: Recede illuc. Et rursus : Ingressus es, inquiunt, ut advena.

Numquid ut iudices? Te ergo ipsum magis quam hos affligemus.

Vimque faciebant Loth vehementissime.

Iamque¹⁵ prope erat ut refringerent fores

¹⁵ iamque Rusch ] iam Weber

Numérotation du verset Gn. 19,10

et ecce miserunt manum viri et introduxerunt ad se Loth cluseruntque ostium.

Numérotation du verset Gn. 19,11

Et eos qui erant foris percusserunt cecitate

a minimo usque ad maximum ita ut

ostium invenire non possent.

Numérotation du verset Gn. 19,12

Dixerunt autem ad Loth: Habes¹⁶ tuorum quempiam generum aut filios aut filias? Omnes qui tui sunt educ de urbe hac.

¹⁶ habes Rusch ] + hic Weber

Numérotation du verset Gn. 19,13

Delebimus enim locum istum eo quod increverit clamor eorum

coram Domino qui misit nos ut perdamus illos.

Numérotation du verset Gn. 19,14

Egressus itaque Loth et¹⁷ locutus est ad generos suos, qui accepturi erant filias eius, et dixit: Surgite egredimini de loco isto quia delebit Dominus civitatem hanc. Et visus est eis quasi ludens loqui.

¹⁷ et Rusch ] om. Weber

Numérotation du verset Gn. 19,15

Cumque esset mane,

cogebant eum dicentes¹⁸: Surge¹⁹ , tolle uxorem tuam et duas filias quas habes, ne et tu pariter pereas in scelere civitatis.

¹⁸ dicentes Rusch ] angeli praem. Weber |

¹⁹ surge Rusch ] + et Weber |

Numérotation du verset Gn. 19,16

Dissimulante illo apprehenderunt manum eius

et manum uxoris ac duarum filiarum eius eo quod parceret Dominus illi.

Numérotation du verset Gn. 19,17

Eduxeruntque²⁰ eum et posuerunt²¹ extra civitatem. Ibi locuti sunt²² ad eum dicentes²³: Salva animam tuam.

²⁰ eduxeruntque Rusch ] et eduxerunt V52 Weber |

²¹ et posuerunt Rusch ] posueruntque Weber |

²² locuti sunt Rusch ] locutus est Weber |

²³ dicentes Rusch ] om. Weber |

Noli respicere post tergum

nec stes in omni circa regione

sed in monte

salvum te fac ne et tu simul pereas.

Numérotation du verset Gn. 19,18

Dixitque Loth ad eos: Queso, Domine mi,

Numérotation du verset Gn. 19,19

quia invenit servus tuus gratiam coram te et magnificasti gloriam et²⁴ misericordiam tuam quam fecisti mecum ut salvares animam meam nec possum in monte salvari

²⁴ gloriam et Rusch ] om. Webe

ne forte apprehendat me malum et moriar.

Numérotation du verset Gn. 19,20

Est civitas hic²⁵

²⁵ hic Rusch ] hec Weber

iuxta ad quam possum fugere

parva et salvabor in ea, numquid non modica est et vivet anima mea?

Numérotation du verset Gn. 19,21

Dixitque ad eum:

Ecce etiam in hoc suscepi preces tuas

ut non subvertam urbem pro qua locutus es.

Numérotation du verset Gn. 19,22

Festina et salvare ibi quia non potero facere quicquam donec ingrediaris illuc. Idcirco vocatum est nomen urbis illius Segor.

Numérotation du verset Gn. 19,23

Sol egressus est super terram

et Loth ingressus est Segor²⁶.

²⁶ Segor Rusch ] in praem. Weber

Numérotation du verset Gn. 19,24

Igitur Dominus

pluit super Sodomam et Gomorrham sulphur

et ignem

a Domino

de celo

Numérotation du verset Gn. 19,25

et subvertit civitates has et omnem circa regionem,

universos habitatores urbium et cuncta terre virentia.

Numérotation du verset Gn. 19,26

Respiciensque uxor eius post se versa est

in statuam salis.

Numérotation du verset Gn. 19,27

Abraham autem consurgens mane ubi steterat prius cum Domino

Numérotation du verset Gn. 19,28

intuitus est Sodomam et Gomorrham et universam terram regionis illius, viditque ascendentem favillam de terra quasi fornacis fumum.

Numérotation du verset Gn. 19,29

Cum enim subverteret Dominus²⁷ civitates regionis illius, recordatus est Abrahe et liberavit Loth de subversione urbium in quibus habitaverat.

²⁷ Dominus Rusch ] Deus Weber

Numérotation du verset Gn. 19,30

Ascenditque Loth de Segor et mansit in monte

due quoque filie eius cum eo. Timuerat enim manere in Segor et mansit in spelunca ipse et due filie eius cum eo²⁸.

²⁸ cum eo Rusch ] om. Weber

Numérotation du verset Gn. 19,31

Dixitque maior ad minorem: Pater noster senex est et nullus virorum remansit in terra qui possit ad nos ingredi²⁹ iuxta morem universe terre.

²⁹ ad nos – ingredi Rusch ] inv. Weber

Numérotation du verset Gn. 19,32

Veni, inebriemus eum vino dormiamusque cum eo ut servare possimus ex patre nostro semen.

Numérotation du verset Gn. 19,33

Dederunt itaque patri suo bibere vinum

nocte illa et ingressa est maior dormivitque cum eo³⁰

³⁰ eo Rusch ] patre Weber

at ille non sensit nec quando accubuit filia nec quando surrexit.

Numérotation du verset Gn. 19,34

Altera quoque die dixit maior ad minorem: Ecce dormivi heri cum patre meo. Demus ei bibere vinum etiam hac nocte et dormies cum eo ut salvemus semen de patre nostro.

Numérotation du verset Gn. 19,35

Dederuntque etiam³¹ et illa nocte patri suo bibere³² vinum. Ingressaque minor filia, dormivit cum eo et nec tunc quidem sensit quando concubuerit vel quando illa surrexit³³.

³¹ etiam Rusch ] om. Weber |

³² suo bibere Rusch ] om. Weber |

³³ surrexit Rusch ] surrexerit Weber |

Numérotation du verset Gn. 19,36

Conceperunt ergo due filie Loth de patre suo.

Numérotation du verset Gn. 19,37

Peperitque maior filium

et vocavit nomen eius Moab. Ipse est pater Moabitarum usque in presentem diem.

Numérotation du verset Gn. 19,38

Minor quoque peperit filium et vocavit nomen eius Ammon,

id est filius populi mei. Ipse est pater Ammonitarum³⁴ usque hodie.

³⁴ Ammonitarum Rusch Edmaior. ] Amonitarum Ω^M , Ammanitarum cum aliquis codd. Amiatinus Cava Weber

Capitulum 19

Numérotation du verset Gn. 19,1

{t. 1: Erfurt, f. 26va; facsim., p. 54a} Veneruntque duo angeli Sodomam vespere sedente

^interl.| exspectante cuiuslibet hospitis adventum

Loth in foribus civitatis. Qui cum vidisset eos¹ surrexit² obviam eis.

¹ eos V52 Rusch ] om. Weber

² surrexit P183 Rusch ] + et ivit V52 Weber

^interl.| ut appareret quam hospitalis esset

Adoravitque³ pronus in terram⁴

³ Adoravitque V52 Rusch Weber ] Et adoravit P183

⁴ terram P183 Rusch ] terra Weber

^interl.| +intelligens esse angelos^A

^A ¶Codd. : P183 P14398 , om. Rusch {MM2023}

^marg.| +<A> Veneruntque duo angeli Sodomam vespere et reliqua. Quod occurrit Loth angelis et adorat in faciem, videtur intellexisse quod angeli essent. Sed rursus cum eos ad refectionem corporis invitat, que mortalibus necessaria est, videtur putasse quod homines essen et de his ita intelligendum sicut supra de his qui Abraham apparuerunt iam diximus. ^B

^B ¶Codd. : P14398 , diff. P183 Rusch {MM2023}

^marg.| VENERUNTQUE DUO ANGELI etc. Notandum quod tres angeli numero impari Abrae apparent quia numero impare Deus gaudet. Sodomam venerunt pari numero id est duo qui numerus primus ab unitate recedit et princeps est alteritatis quasi femineam figurans mollitiem. Venerunt in vespere quia iam Sodomis occubuerat sol iustitie.^C

^C ¶Codd. : P14398 Rusch, diff. P183 {MM2023}

^marg.| +<A>Per hoc quod adorat videtur intellexisse quod angeli essent. Sed quia parat ea que sunt necessaria mortalibus videtur putasse quod homines essent et de his ita intelligendum est sicut de illis qui Abraham apparuerunt. Et nota quod impari numero apparuerunt Abrahe qui multiplicandus erat quia numero Deus impare gaudet. In Sodoma, que propter femineam mollitiem delenda erat, duo apparent quia binarius primus ab unitate recedit et princeps est alternitatis. Vespere veniunt id est quando in eis sol iustitie occubuerat. Per Loth hospitalitas commendatur de cuius virtute ait Petrus apostolus : Per hanc placuerunt quidam angelis hospitio susceptis. ^D ^a

^a Cf. Glossa ordinaria (Gn. 1:8 § 3)

^D ¶Codd. : P183, om. Rusch {MM2023}

^marg.| Occurrit obviam eis et ex hoc et ex multis aliis Scripturarum locis virtus hospitalitatis commendatur. De qua et beatus Petrus apostolus dicit^b: «Hospitalitatem nolite oblivisci. Per hanc enim placuerunt quidam, angelis hospitio susceptis».^E

^b revera Hbr. 13, 2.

^E ¶Codd. : Rusch {MM2023}

^marg.| QUI CUM VIDISSET etc. Dum⁵ occurrit Loth et adorat angelos videtur intelligere. Dum ad refectionem corporis invitat homines videtur putare. Sed de his et de illis qui Abrae apparuerunt idem intelligendum est. Ex hoc autem loco Scripture et multis aliis commendatur virtus hospitalitatis. Unde Paulus^c: «Hospitalitatem nolite oblivisci. Per hanc enim placuerunt quidam, angelis hospitio receptis».^F

^c Hbr. 13, 2.

^F ¶Codd. : Rusch {MM2023}

⁵ Qui cum... etc.] Veneruntque duo angeli Sodomam vespere et reliqua. Quod occurrit Loth angelis et adorat in faciem, videtur intellexisse quod angeli essent. Sed rursus cum eos ad refectionem corporis invitat, que mortalibus necessaria est, videtur putasse quod homines essen et de his ita intelligendum sicut supra de his qui Abraham apparuerunt iam diximus. P14398

Numérotation du verset Gn. 19,2

et dixit: Obsecro, domini, declinate in domum pueri vestri {t. 1: Erfurt, f. 26vb; facsim., p. 54b} et manete ibi, lavate pedes vestros et mane proficiscimini viam⁶ vestram.

⁶ viam Rusch ] in parem. Weber

^marg.| LAVATE.⁷ Quod hospitibus solet fieri⁸ ut affectus terreno pulvere sordidati et⁹ accidia et¹⁰ pusillanimitate tamquam pulverulentis squaloribus¹¹ emundentur. Unde¹² in monasteriis, provenientibus de via¹³, oratio celebratur.¹⁴ ^G

^G ¶Codd. : P183 (interl.) P14398 V52 Rusch {MM2023}

⁷ Lavate] om. codd.

⁸ Lavate... fieri] Quod fieri mos est hospitibus P14398, Hoc solet fieri hospitibus P183

⁹ et] om. P183 P14398

¹⁰ et] ac P14398

¹¹ pulverulentis squaloribus P14398 Rusch ] pulverenti sordibus P183

¹² Unde] + et P14398

¹³ provenientibus de via] pro de via venientibus P14398

¹⁴ Unde... celebratur] om. P183

Qui dixerunt: Minime sed in platea manebimus.

^interl.| +<A>Hoc verbofuturum exterminium iam prefigurabant, figurantes se esse immunes et abhorrere flagicia Sodomorum^H

^H ¶Codd. : P14398 {MM2023}

^interl.| futurum exterminium significant dum se immunes et abhorrere flagicia Sodomorum monstrant^I

^I ¶Codd. : Rusch {MM2023}

Numérotation du verset Gn. 19,3

Compulit illos oppido ut diverterent ad eum. Ingressisque domum eius¹⁵, fecit convivium,

¹⁵ eius Rusch ] illius Weber

^interl.| quia humana forma indutos vel vestitos videbat

coxit azyma

^interl.| quia immunis¹⁶ a fermento nequitie Sodomorum^J

^J ¶Codd. : P14398 Rusch {MM2023}

¹⁶ quia immunis] Per hoc ostendit se immunem P14398

et comederunt.

^marg.| COMPULIT ILLOS. ALCUINUS. Angeli quasi coacti domum Loth ingrediuntur ut caritas ipsius tentata et probata remuneretur et ut ostenderetur quantum esset hospitalitatis bonum hospitalem domum ingressi sunt et hospitem liberaverunt clausas hospitibus domos ignis ingressus peccatores perdidit.

Numérotation du verset Gn. 19,4

Prius autem quam irent cubitum, viri civitatis vallaverunt domum

^marg.| quia tranquillitatem castitatis semper inquietare molitur circumstrepens sartago libidinum^K

^K ¶Codd. : P183 Rusch P14398 (marg.) {MM2023}

a puero

^marg.| +<A>filii noctis obtenebrare captant filios lucis operibus noctis^L

^L ¶Codd. : marg. P14398, diff. Rusch {MM2023}

^interl.| filii noctis operibus noctis obtenebrare volunt filios lucis^M

^M ¶Codd. : Rusch, diff. P14398 {MM2023}

usque ad senem, omnis populus simul.

Numérotation du verset Gn. 19,5

Vocaveruntque Loth et dixerunt ei: Ubi sunt viri qui introierunt¹⁷ ad te nocte? Educ illos¹⁸ huc¹⁹ ut²⁰ cognoscamus²¹ eos²².

¹⁷ introierunt] venerunt O

¹⁸ illos] eos Cava B

¹⁹ huc] om. G

²⁰ ut] et G Cava

²¹ Cognoscamus וְנֵדְעָה אֹתָֽם ἵνα συγγενώμεθα αὐτοῖς)] « ut concumbamus cum eis » Vetus Latina (Hieronymus, In Is. 2 , § 13 [Is. 3,8-9ab]), Vetus latina 23, p. 238.16] <ex quo> Haimo Autissiodorensis , Annotatio libri Isaiae prophetae , c. 3, v. 9, CCCM, 135C, p. 160.133 : « ET PECCATVM SVVM QVASI SODOMA PRAEDICAVERVNT NEC ABSCONDERVNT. Sicut Sodomitae nefandis criminibus inquinati inverecunde dixerunt ad Loth: Educ viros foras, ut concumbamus cum eis.

²² eos] illos Φ^AMG

Numérotation du verset Gn. 19,6

Egressus ad eos Loth, post tergum accludens²³ ostium, ait:

²³ accludens] occludens Clementina

Numérotation du verset Gn. 19,7

Nolite, queso, fratres mei; nolite malum hoc facere.

Numérotation du verset Gn. 19,8

Habeo duas filias

^interl.| perturbatus flagitium flagitio vult commutare

que necdum cognoverunt virum; educam eas ad vos et abutimini eis sicut placuerit vobis dummodo

^interl.| mos fidelium est ab omni iniuria hospites defensare

viris istis

^interl.| homines tantum putabat

nihil faciatis mali, quia ingressi sunt sub umbra culminis²⁴ mei.

²⁴ umbra culminis Rusch ] umbraculum tegminis Weber

^marg.| +<A> Egressus ad eos Loth post tergum accludens ostium et reliqua. Quoniam prostituere volebat Loth filias suas hac compensatione ut iusti hospites eius nihil a Sodomitis tale paterentur. Utrum²⁵* admittenda sit compensatio flagitiorum vel quorumcumque peccatorum ut nos faciamus mali aliquid ne alius gravius malum faciat, an potius perturbationi Loth non consilio tribuendum sit. Quod hoc dixerit merito queritur et nimirum periculosissime admittitur hec compensatio. Si autem perturbationi humane tribuitur et menti tanto malo permote, nullo modo imitanda est. Perturbatus erat Loth quando flagitium flagitio commutare volebat, nec enim admittenda est talis flagitiorum compensatio. ^N

^N ¶Codd. : P14398 {MM2023}

²⁵ Utrum] uirum cacogr. P14398

^marg.| HABEO DUAS FILIAS. AUGUSTINUS. Utrum admittenda sit compensatio flagitiorum vel quorumlibet peccatorum ut faciamus mala ne fiant graviora? An perturbationi Loth non consilio tribuendum merito queritur? Et nimirum periculosissime hec compensatio admittitur. Si autem perturbatio mentis fuerit nullo modo imitanda.^O

^O ¶Codd. : Rusch {MM2023}

Numérotation du verset Gn. 19,9

At illi dixerunt: Recede illuc. Et rursus : Ingressus es, inquiunt, ut advena.

^interl.| quasi²⁶ peregrina iudicia non recipimus^P

^P ¶Codd. : Rusch, diff. P14398 {MM2023}

²⁶ quasi] + quicquid agamus P14398

Numquid ut iudices? Te ergo ipsum magis quam hos affligemus.

^interl.| quos²⁷ temptatione libido superare non potest, gravioribus²⁸* stimulis urget^Q

^Q ¶Codd. : P14398 Rusch {MM2023}

²⁷ quos] quia quem P14398

²⁸ gravioribus] + incentivorum P14398, gra / oribus cacogr. Rusch (Erfurt Giessen Graz)

Vimque faciebant Loth vehementissime.

Iamque²⁹ prope erat ut refringerent fores

²⁹ iamque Rusch ] iam Weber

^interl.| quia cum castitas³⁰ pene usque ad lapsum impetitur sepe³¹ bonorum adiutorio intra conscientie³² claustra inviolata servatur^R

^R ¶Codd. : P14398 Rusch {MM2023}

³⁰ castitas] + ingruentibus stimulis P14398

³¹ sepe] frequenter P14398

³² conscientie] + sive P14398

Numérotation du verset Gn. 19,10

et ecce miserunt manum viri et introduxerunt ad se Loth cluseruntque ostium.

^interl.| quia aditus cordis contra pravos motus ratione munitur

^marg.| ET INTRODUXERUNT. GREGORIUS. MORALITER. Malis adversantibus intra domum Loth reducitur et munitur quia quisque iustus pravorum insidias sustinens ad mentem revertitur et manet interritus. Sodomite in domo Loth ostium invenire nequeunt quia corruptores mentium contra vitam iusti nullum reprehensionis aditum inveniunt percussi cecitate quasi domum circumeunt quia invidentes facta et dicta perscrutantur. Sed quia de vita iusti fortis et laudabilis actio ubique obviat errantes parietem palpant.

Numérotation du verset Gn. 19,11

Et eos qui erant foris percusserunt {t. 1 : Erfurt, f. 27ra ; facsim., p. 55a} cecitate

^interl.| avidentia

a minimo usque ad maximum ita ut

^interl.| ita ut in iusto nihil reprehensibile viderent

ostium invenire non possent.

^interl.| cetera videbant

^marg.| PERCUSSERUNT CECITATE. AUGUSTINUS. Grece acrisia id est avidentia si possit dici que faciat non videri non omnia sed quod non est opus. Quomodo enim deficerent querendo ostium si cecitate percussi essent ut nihil viderent. Sua enim calamitate turbati nihil ulterius requirerent. Hac acrisia percussi erant qui Heliseum querebant et qui Christum post resurrectionem cum ipso ambulantes non cognoscebant.

Numérotation du verset Gn. 19,12

Dixerunt autem ad Loth: Habes³³ tuorum quempiam generum aut filios aut filias? Omnes qui tui sunt educ de urbe hac.

³³ habes Rusch ] + hic Weber

^interl.| familiares Loth merito eius possent salvari si voluissent cum eo a malis longe fieri

Numérotation du verset Gn. 19,13

Delebimus enim locum istum eo quod increverit clamor eorum

^interl.| quasi plus valuit apud eos malum inolitum quam bonum insolitum

coram Domino qui misit nos ut perdamus illos.

Numérotation du verset Gn. 19,14

Egressus itaque Loth et³⁴ locutus est ad generos suos, qui accepturi erant filias eius, et dixit: Surgite egredimini de loco isto quia delebit Dominus civitatem hanc. Et visus est eis quasi ludens loqui.

³⁴ et Rusch ] om. Weber

^interl.| quos prave consuetudinis amor ligaverat

^marg.| EGRESSUS ITAQUE etc. HIERONYMUS. In sequentibus filie Loth virgines fuisse leguntur et ipse ad Sodomitas dixit: Ecce due filie mee que non cognoverunt virum etc. Nunc autem dicitur habuisse generos. Sed quidam arbitrantur eas que viros habuerunt in Sodomis perisse et que virgines erant cum patre exisse. Sed hebraica veritas habet: Egressus est Loth et locutus est ad sponsos qui accepturi erant filias eius. Virgines ergo filie necdum fuerant matrimonio copulate.

Numérotation du verset Gn. 19,15

Cumque esset mane,

^interl.| quia opus lucis est a malis recedere

cogebant eum dicentes³⁵: Surge³⁶ , tolle uxorem tuam et duas filias quas habes, ne et tu pariter pereas in scelere civitatis.

³⁵ dicentes Rusch ] angeli praem. Weber

³⁶ surge Rusch ] + et Weber

^marg.| CUMQUE ESSET MANE etc. ISIDORUS. Loth frater Abraham iustus et hospitalis in Sodomis significat corpus Christi quod in omnibus sanctis inter impios gemit quorum factis non consentit et a quorum permixtione liberabitur in fine seculi³⁷*.^S

^S ¶Codd. : Md31 Rusch {MM2023}

³⁷ seculi] + illis damnatis supplicio ignis eterni Rusch

Numérotation du verset Gn. 19,16

Dissimulante illo apprehenderunt manum eius

^interl.| qui aliquo affectu carnali malorum consortium exire dissimulant crebra bonorum admonitio ne cogendi sunt ne bonos mores corrumpant exempla malorum

et manum uxoris ac duarum filiarum eius eo quod parceret Dominus illi.

Numérotation du verset Gn. 19,17

Eduxeruntque³⁸ eum et posuerunt³⁹ extra civitatem. Ibi locuti sunt⁴⁰ ad eum dicentes⁴¹: Salva animam tuam.

³⁸ eduxeruntque Rusch ] et eduxerunt V52 Weber

³⁹ et posuerunt Rusch ] posueruntque Weber

⁴⁰ locuti sunt Rusch ] locutus est Weber

⁴¹ dicentes Rusch ] om. Weber

^interl.| ne redeas ad Sodomam^T

^T ¶Codd. : V52 Rusch {MM2023}

Noli respicere post tergum

^interl.| quia nemo mittens manum in aratrum et respiciens retro aptus est regno Dei

nec stes in omni circa regione

^interl.| sicut Sodomitica cetera fuge vitia

sed in monte

^interl.| culmine virtutum

salvum te fac ne et tu simul {t. 1 : Erfurt, f. 27rb ; facsim., p. 55b} pereas.

^marg.| IN MONTE SALVUM TE FAC. STRABUS. Mons altitudinem virtutum significat ad quam angelus hortatur secundum illud: si vis perfectus esse vade et vende omnia que habes et etc. Quis vero viderit se non posse conscendere melius est ut in Segor id est in parvula remaneat contentus laicali et communi vita quam montem virtutis arripiat et ad secularia redeat. Virginitas altus mons est ad quam angelus hortatur. Si quis videt se non posse conscendere maneat in Segor id est in legittimo coniugio quia melius est mediocri bono uti quam per abrupta libidinis precipitari. Unde: propter fornicationem unusquisque uxorem habeat.

Numérotation du verset Gn. 19,18

Dixitque Loth ad eos: Queso, Domine mi,

Numérotation du verset Gn. 19,19

quia invenit servus tuus gratiam coram te et magnificasti gloriam et⁴² misericordiam tuam quam fecisti mecum ut salvares animam meam nec possum in monte salvari

⁴² gloriam et Rusch ] om. Webe

^interl.| necdum se perfectioni virtutum idoneum sentiebat

ne forte apprehendat me malum et moriar.

^interl.| si cepero scilicet que ferre non possum

^marg.| NEC POSSUM IN MONTE SALVARI. Perturbatus non credebat Domino quem in angelis agnoscebat sicut perturbatus filias prostituebat.

Numérotation du verset Gn. 19,20

Est civitas hic⁴³

⁴³ hic Rusch ] hec Weber

^interl.| Segor qua sic vocata est ex quo Loth dixit est civitas parva

iuxta ad quam possum fugere

^marg.| AD QUAM POSSUM FUGERE. Qui ad contemplativam ascendere non sufficiunt ad activam vitam confugiunt in qua salventur.

parva et salvabor in ea, numquid non modica est et vivet anima mea?

^interl.| hoc est non sufficit inbecillitati mee ad vitam

^marg.| +<A> EST CIVITAS HIC. id est Sodoma que interpretatur cecitas, mundana exprimit desideria. Altitudo vero montium speculatio est perfectorum. Exivit quidem de Sodomis sed tamen ad montana non pervenit quia multi iusti mundi illecebras quidem fugiunt sed tamen in actione positi contemplationis apicem subire nequeunt cui congruit quod idem Loth dicit : est civitas iuxta. Iuxta igitur dicitur et tamen ad salutem tuta perhibetur quia actualis vita nec a mundi curis ex toto discreta est nec tamen a gaudio eterne salutis aliena aliter ardentem Sodomam fugere est illicita carnis incentiva declinare, altitudo montium est muniti⁴⁴ continentium.^U

^U ¶Codd. : P183 , diff. V52 Rusch {MM2023}

⁴⁴ muniti] mundana P183* (expunct.)

^marg.| ISIDORUS. EST CIVITAS HIC etc.⁴⁵* Sodoma interpretatur cecitas et exprimit mundana desideria. Altitudo montium speculatio perfectorum. Sed quia multi mundi illecebras fugiunt tamen in actione positi contemplationis apicem subire nequeunt. Exivit Loth de⁴⁶* Sodomis sed ad montana non pervenit. Unde Loth ait: est civitas hic iuxta etc. Iuxta dicitur et tamen ad salutem tuta quia activa vita nec a mundi curis ex toto discreta nec a gaudio eterne salutis⁴⁷* aliena.^V

^V ¶Codd. : Md31 V52 Rusch {MM2023}

⁴⁵ Isidorus – Est civitas Md31 V52 ] Est civitas hic etc. Isidorus Rusch

⁴⁶ de] a Rusch

⁴⁷ salutis] + est Rusch

^marg.| GREGORIUS. MORALITER. Arentem Sodomam fugere est, incendia carnis declinare. Altitudo {t. 1: Erfurt, f. 27rb; facsim., p. 55b} montium mundi contemptus. Vel in monte sunt qui carnali copule inherent sed, nisi cura suscipiende prolis nulla solvuntur voluptate carnis. Sed quia multi carnis scelera deserunt nec tamen in coniugio carnis positi usus solummodo debiti iura conservant. Exiit Loth de Sodomis sed non mox ad montana pervenit quia damnabilis vita relinquitur sed adhuc celsitudo coniugalis continentie subtiliter non tenetur. Est in medio Segor que fugientem infirmum salvet quia cum per incontinentiam miscentur coniuges lapsus scelerum fugiunt et cum venia salvantur et quasi parvam civitatem inveniunt in qua ab ignibus defenduntur quia coniugalis vita non virtutibus mira est sed tantum a suppliciis secura. Unde: Est civitas hic etc. Vitam suam coniuges quasi in parva civitate custodiunt quando pro se assiduis orationibus intercedunt. Unde ad Loth dicitur: Ecce in hoc suscepi preces tuas quia cum Deo oratio funditur talis vita coniugii non damnatur. Unde: Nolite fraudare invicem etc.

Numérotation du verset Gn. 19,21

Dixitque ad eum:

^interl.| quasi: qui potest capere capiat

Ecce etiam in hoc suscepi preces tuas

^interl.| id est acquiesco precibus tuis

ut non subvertam urbem pro qua locutus es.

Numérotation du verset Gn. 19,22

Festina et salvare ibi quia non potero facere quicquam donec ingrediaris illuc. Idcirco vocatum est nomen urbis illius Segor.

^interl.| id est parva

Numérotation du verset Gn. 19,23

Sol egressus est super terram

^interl.| quia corrupta civitas sub luce damnata est^W

^W ¶Codd. : V52 Rusch {MM2023}

et Loth ingressus est Segor⁴⁸.

⁴⁸ Segor Rusch ] in praem. Weber

^interl.| fugiens incendia Sodome

Numérotation du verset Gn. 19,24

Igitur Dominus

^interl.| + Pater^X

^X ¶Codd. : P183 , om. Rusch {MM2023}

pluit super Sodomam et Gomorrham sulphur

^interl.| putorem^Y

^Y ¶Codd. : P183 Rusch {MM2023}

^interl.| +quia putore et ardore luxurie computruerunt^Z

^Z ¶Codd. : P183 , om. Rusch {MM2023}

et ignem

^interl.| + ardorem^AA

^AA ¶Codd. : P183 , om. Rusch {MM2023}

^interl.| ut terra in eternum aresceret non sicut post diluvium viresceret

a Domino

^interl.| + a Filio^AB

^AB ¶Codd. : P183 , om. Rusch {MM2023}

^interl.| divino iudicio quia putore et ardore luxurie computruerunt

de celo

^interl.| + divino iudicio^AC

^AC ¶Codd. : P183 , om. Rusch {MM2023}

^interl.| quia clamor peccati eorum ascenderat in celum

^marg.| IGITUR DOMINUS PLUIT SUPER ⁴⁹ etc. GREGORIUS. Sulphur fetor carnis. Ignis ardor carnalis desiderii cum Dominus carnis scelera punire decrevisset qualitate ultionis innotuit macula⁵⁰ criminis. Sulphur enim fetet ignis ardet. Qui ergo ad perversa desideria carnis fetore arserant iure sulphure et igne perierunt ut ex iusta pena dicerent quod⁵¹ iniusto desiderio fecissent.^AD

^AD ¶Codd. : V52 Rusch {MM2023}

⁴⁹ Iditur... super] + So<domam et> Go<morrham> V52

⁵⁰ macula] maculam V52

⁵¹ dicerent quod] discerent quid V53

^marg.| S<TRABO>. Notandum quia primos peccatores aqua diluvii exterminavit qui similiter offenderant Deum concupiscentia carnis. Sodomite vero graviori supplicio ignis scilicet et sulphuris diluvio perierunt. Licet enim illi mensuram excederent quasi naturaliter peccabant⁵². Isti vero contra naturam. Ideo gravissimi supplicii exemplo damnati sunt.^AE

^AE ¶Codd. : Md31 Rusch ; post Gn. 19:28 vel 29 : V52 (51rc) ; om. P183 {MM2023}

⁵² peccabant] peccaverunt Md31

Numérotation du verset Gn. 19,25

et subvertit civitates has et omnem circa regionem,

^interl.| + quia sodomitica flagitia sectabatur^AF

^AF ¶Codd. : P183 , om. Rusch {MM2023}

^interl.| que similia faciebat

universos habitatores urbium et cuncta terre virentia.

^interl.| +<A>quibus oblectabantur^AG

^AG ¶Codd. : P183 , diff. Rusch {MM2023}

^interl.| quibus delectati fuerant^AH

^AH ¶Codd. : Rusch, diff. P183 {MM2023}

^marg.| UNIVERSOS HABITATORES. ALCUINUS. ⁵³ Infantes cum parentibus in Sodomis cremati sunt ut posset adverti impiissimum facinus Sodomitarum ne de origine eorum⁵⁴ aliquod remaneret vestigium. Et provisum est illis ne diu viventes sequantur exempla patrum et levius punirentur. Parentes quoque tam pro se quam pro eis rei sunt. Mors enim filiorum crimen est parentum. Ideo futuri sunt accusatores eorum . Et etiam qualecumque beneficium non reum⁵⁵ esse qui gloriosus non est. Prodest enim pauperem non esse qui rex esse non potest.^AI

^AI ¶Codd. : V52 (51r) Rusch {MM2023}

⁵³ Universos... Alcuinus] Alleg<orice> V52

⁵⁴ origine eorum] inv. V52

⁵⁵ non reum] reum non V52

Numérotation du verset Gn. 19,26

Respiciensque uxor eius post se versa est

^interl.| quasi mente reversa ut fatuos hoc exemplo condiret

in statuam salis.

^interl.| ad condimentum fidelium pena impii eruditio iusti

^marg.| RESPICIENS UXOR EIUS. ISIDORUS. Uxor eorum genus figura qui gratia vocati retro aspiciunt et ad ea que reliquerant redire contendunt. De quibus dicitur: nemo ponens manum in aratro et respiciens retro aptus est regno Dei. Ideo prohibetur illis retro aspicere. In quo ostenditur non esse redeundum ad veterem vitam his qui per gratiam regenerati ultimum cupiunt evadere incendium. Uxor retrospiciens in salem versa est exemplum facta scilicet et condimentum unde alii salliantur. Unde Christus ait: mementote uxoris Loth ut nos scilicet tamquam sale condiret ne negligentes essemus sed prudenter caveremus.

Numérotation du verset Gn. 19,27

Abraham autem consurgens mane ubi steterat prius cum Domino

Numérotation du verset Gn. 19,28

intuitus est Sodomam et Gomorrham et universam {t. 1: Erfurt, f. 27va; facsim., p. 56a} terram regionis illius, viditque ascendentem favillam de terra quasi fornacis fumum.

^interl.| per reliquias combustionis imprimitur nobis memoria subversionis ad exemplum correctionis^AJ

^AJ ¶Codd. : V52 Rusch {MM2023}

Numérotation du verset Gn. 19,29

Cum enim subverteret Dominus⁵⁶ civitates regionis illius, recordatus est Abrahe et liberavit Loth de subversione urbium in quibus habitaverat.

⁵⁶ Dominus Rusch ] Deus Weber

^marg.| +Commendat Scriptura Abraham cuius meritis dicit Loth liberatum. Qui⁵⁷ autem iustus appellatur ; secundum quemdam modum dicitur ad comparationem Sodomorum inter quos vivens non potuit ad similem vitam declinari ut reced<ere>t a cultu unius veri Dei⁵⁸ ^AK

^AK ¶Codd. : P183 , om. Rusch {MM2023}

⁵⁷ Qui] coniec. P183

⁵⁸ Quem] coniec. P183

^marg.| CUM ENIM SUBVERTERET. Innuit scriptura magis meritis Abrae Deum liberasse Loth ut intelligamus iustum esse dictum quodammodo. Maxime quia colebat unum verumque Deum et comparatione Sodomorum inter quos vivens ad simile scelus flecti non potuit.

^marg.| RECORDATUS EST ABRAE. Patet meritis Abrae Loth fuisse liberatum quem scriptura appellat iustum. Et sciendum quia iustus erat non sicut Abraham sed comparatione Sodomitarum.

Numérotation du verset Gn. 19,30

Ascenditque Loth de Segor et mansit in monte

^interl.| in quem prius monente Domino ascendere noluit

due quoque filie eius cum eo. Timuerat enim manere in Segor et mansit in spelunca ipse et due filie eius cum eo⁵⁹.

⁵⁹ cum eo Rusch ] om. Weber

^marg.| ASCENDITQUE etc. Sic coniugati de humilitate active aliquando ascendunt ad altitudinem contemplative.

^marg.| ASCENDITQUE LOTH DE SEGOR etc. HIERONYMUS. Queritur cum primum montis fuge Segor pretulerit et eam in qua habitaret liberari voluerit. Rursus de Segor ad montem transierit. Respondebimus veram esse Hebreorum de Segor coniecturam quod frequenter terremotu obruta primum Bale et post Salisa dicta sit timueritque Loth dicens: si ceteris stantibus ista sepe subversa est quanto magis in communi ruina non poterit liberari? et hanc occasionem infidelitatis causam incestus fuisse. Qui enim ceteras viderat subrui et hanc stare seque Dei auxilio erutum de eo quod sibi concessum audierat ambigere non debuit.

Numérotation du verset Gn. 19,31

Dixitque maior ad minorem: Pater noster senex est et nullus virorum remansit in terra qui possit ad nos ingredi⁶⁰ iuxta morem universe terre.

⁶⁰ ad nos – ingredi Rusch ] inv. Weber

^marg.| DIXITQUE MAIOR AD MINOREM etc. HIERONYMUS. Quod pro excusatione dicitur filiarum quia genus humanum defecisse putaverunt ideoque cum patre accubuerunt. Non autem excusat patrem quod sequitur et nescivit quod dormissent cum eo et cum surrexissent ab eo appungunt desuper Hebrei obelo quasi superfluum quasi incredibile sit quia rerum natura non capiat coire quempiam nescientem.

^marg.| STRABO. Loth inexcusabilis est primo quia angelo non credidit deinde quia inebriatus est et fuit peccatum causa peccati.

^marg.| HIERONYMUS. Sic prava suggestio et delectatio ut inceste mulieres insidiantur continentibus ut accepta occasione torpentes vino fallicie imbuant et a statu rectitudinis quasi ignorantes deiiciant.

Numérotation du verset Gn. 19,32

Veni, inebriemus eum vino dormiamusque cum eo ut servare possimus ex patre nostro semen.

^marg.| VENI INEBRIEMUS etc. ALCUINUS. Didicerant due filie Loth consummationem mundi futuram per ignem. Sed tamquam puelle non perfecte neque sciebant quod sodomitis igne vastatis multum spacium integrum remaneret et suspicate sunt tale aliquid factum quale in temporibus Noe audierant et ad reparandum genus humanum superstites se esse cum patre. Et quamvis grande crimen concubitus patris gravior videbatur impietas si servata castitate spem posteritatis delerent. Ideo consilium ineunt et patris mesticiam vel rigorem vino molliunt et singulis singule noctibus suscipiunt ab ignorante conceptum nec repetunt.

Numérotation du verset Gn. 19,33

Dederunt itaque patri suo bibere vinum

^interl.| quem Sodoma non vicit vina vicerunt

nocte illa et ingressa est maior dormivitque cum eo⁶¹

⁶¹ eo Rusch ] patre Weber

^interl.| sicut Loth in Sodomis iustus in monte peccavit sic quidam seculares inter malos statum rectitudinis tenent cum vero ad altitudinem vite ascendunt negligentiores facti graviter peccant

at ille non sensit nec quando accubuit filia nec quando surrexit.

^marg.| DEDERUNT ITAQUE etc. ISIDORUS. Loth in hoc loco legem significat quam quidam ex illa procreati et sub illa positi male intelligendo quodammodo inebriant eaque non legittima utendo infidelitatis opera pariunt. Bona est enim lex si quis ea legitime utatur.

Numérotation du verset Gn. 19,34

Altera quoque die dixit maior ad minorem: Ecce dormivi heri cum patre meo. Demus ei bibere vinum etiam hac nocte {t. 1 : Erfurt, f. 27vb ; facsim., p. 56b} et dormies cum eo ut salvemus semen de patre nostro.

Numérotation du verset Gn. 19,35

Dederuntque etiam⁶² et illa nocte patri suo bibere⁶³ vinum. Ingressaque minor filia, dormivit cum eo et nec tunc quidem sensit quando concubuerit vel quando illa surrexit⁶⁴.

⁶² etiam Rusch ] om. Weber

⁶³ suo bibere Rusch ] om. Weber

⁶⁴ surrexit Rusch ] surrexerit Weber

Numérotation du verset Gn. 19,36

Conceperunt ergo due filie Loth de patre suo.

^marg.| CONCEPERUNT ERGO DUE FILIE LOTH etc. HIERONYMUS. Moab interpretatur ex patre et totum nomen ethimologiam habet. Ammon vero cuius quasi causa nominis redditur filius generis mei sive ut melius est in hebreo filius populi mei sic derivatur ut ex parte sensus nominis ex parte ipse sit sermo. Ammon enim a quo Ammonite vocatur populus meus.

Numérotation du verset Gn. 19,37

Peperitque maior filium

^interl.| tales fructus parit desidiosum otium

et vocavit nomen eius Moab. Ipse est pater Moabitarum usque in presentem diem.

^interl.| quia interpretatur ex patre et significat abutentes lege quibus dicitur: vos ex patre diabolo estis

Numérotation du verset Gn. 19,38

Minor quoque peperit filium et vocavit nomen eius Ammon,

^interl.| qui interpretatur filius populi mei et significat hereticos de quibus dicitur: a nobis exierunt sed non

erant ex nobis

id est filius populi mei. Ipse est pater Ammonitarum⁶⁵ usque hodie.

⁶⁵ Ammonitarum Rusch Edmaior. ] Amonitarum Ω^M Ed1455 , Ammanitarum cum aliquis codd. Amiatinus Cava Weber

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Gn. Capitulum 19), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 23/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=03&chapitre=03_19)

Signaler un complément d'information

Notes :

<03. Genesis*>

Capitulum 19

<03. Genesis*>

Capitulum 19