Glossa ordinaria

Capitulum 1

Numérotation du verset Ez. 1,1 

Et factum est in
tricesimo anno in quarto1
1 quarto] + mense Weber
in quinta
mensis cum essem in medio
captivorum iuxta flumen2
2 flumen] fluvium Weber
Chobar aperti sunt celi et vidi
visiones Dei.
Numérotation du verset Ez. 1,2 

In quinta mensis ipse est annus quintus
transmigrationis
Ioachim3 regis Iuda4.
3 Ioachim ΩJ*etc. ] Iaochim cacogr. Rusch , revera Ioiachin Edmaior. , Ioachin Ω J2 etc. Weber |
4 Ioachim regis Iuda] regis Ioachim Weber |
Numérotation du verset Ez. 1,3 

Factum est verbum Domini
ad Ezechiel5 filium Buzi sacerdotem
5 Ezechiel] Hiezeciel Weber
in terra Chaldeorum
secus flumen
Chobar
et facta est
super eum ibi manus Domini.
Numérotation du verset Ez. 1,4 

et vidi et ecce ventus
turbinis
veniebat ab aquilone
et nubes magna
et ignis
involvens
et splendor
in circuitu eius
et de medio
eius
quasi species electri id est de medio ignis
Numérotation du verset Ez. 1,5 

et ex medio eorum
similitudo
quatuor
animalium
et hic aspectus eorum similitudo hominis
in eis
Numérotation du verset Ez. 1,6 

et quatuor facies uni
et quatuor pinne uni
Numérotation du verset Ez. 1,7 

et pedes
eorum pedes recti
et planta pedis eorum quasi planta
pedis vituli
et scintille
quasi aspectus aeris candentis
Numérotation du verset Ez. 1,8 

et manus hominis
sub pinnis eorum
in quatuor partibus et facies et pinnas per quatuor partes habebant
Numérotation du verset Ez. 1,9 

iuncteque erant pinne eorum alterius ad alterum
non revertebantur
cum incederent
sed unumquodque ante faciem suam gradiebatur
Numérotation du verset Ez. 1,10 

similitudo autem vultus eorum
facies hominis
et facies leonis a dextris ipsorum quatuor facies autem bovis
a sinistris ipsorum quatuor et facies aquile
ipsorum quatuor
Numérotation du verset Ez. 1,11 

et facies eorum et pinne eorum extente desuper
due pinne singulorum iungebantur
et due tegebant corpora eorum
Numérotation du verset Ez. 1,12 

et unumquodque coram facie sua
ambulabat ubi erat impetus
spiritus
illuc gradiebantur
nec revertebantur
cum ambularent
Numérotation du verset Ez. 1,13 

et similitudo animalium aspectus eorum quasi carbonum ignis ardentium
et quasi aspectus lampadarum
hec erat visio discurrens in medio animalium
splendor ignis
et de igne fulgor
egrediens
Numérotation du verset Ez. 1,14 

et animalia ibant
et revertebantur
in similitudinem fulguris coruscantis
Numérotation du verset Ez. 1,15 

cumque aspicerem animalia apparuit rota una super terram iuxta animalia habens quatuor facies
Numérotation du verset Ez. 1,16 

et aspectus rotarum et opus earum quasi visio maris
et una similitudo ipsarum quatuor et aspectus earum et opera quasi sit rota in medio rote
Numérotation du verset Ez. 1,17 

per quatuor partes earum euntes
ibant
et non revertebantur cum ambularent
Numérotation du verset Ez. 1,18 

statura quoque erat rotis
et altitudo
et horribilis aspectus
et totum corpus plenum oculis in circuitu ipsarum
quatuor
Numérotation du verset Ez. 1,19 

cumque
ambularent
animalia ambulabant
pariter et rote iuxta ea et cum elevarentur
animalia de terra
elevabantur simul
et rote
Numérotation du verset Ez. 1,20 

quocumque ibat spiritus
illuc eunte spiritu et rote
pariter levabantur
sequentes
eum spiritus enim vite erat in rotis
Numérotation du verset Ez. 1,21 

cum euntibus ibant et cum stantibus stabant et cum elevatis a terra pariter elevabantur et rote sequentes ea
quia spiritus vite erat in rotis
Numérotation du verset Ez. 1,22 

et similitudo super caput animalium firmamenti
quasi aspectus crystalli horribilis
et extenti
super capita eorum desuper
Numérotation du verset Ez. 1,23 

sub firmamento autem pinne eorum recte alterius ad alterum
unumquodque duabus alis
velabat corpus suum
et alterum
similiter velabatur
Numérotation du verset Ez. 1,24 

et audiebam
sonum alarum quasi sonum
aquarum multarum
quasi sonum sublimis Dei
cum ambularent
quasi sonus erat multitudinis ut sonus castrorum
cumque starent dimittebantur
pinne eorum
Numérotation du verset Ez. 1,25 

nam cum fieret vox
supra firmamentum
quod erat super caput eorum
stabant
et submittebant alas suas
Numérotation du verset Ez. 1,26 

et super firmamentum quod erat imminens capiti eorum quasi aspectus lapidis saphiri similitudo throni
et super similitudinem throni similitudo quasi aspectus hominis desuper
Numérotation du verset Ez. 1,27 

et vidi quasi speciem electri velut aspectum ignis
intrinsecus eius per circuitum
a lumbis eius et desuper
et a lumbis eius usque deorsum
vidi quasi speciem ignis
splendentis
in circuitu
Numérotation du verset Ez. 1,28 

velut
aspectum arcus
cum fuerit in nube
in die pluvie hic erat aspectus splendoris
per gyrum.

Capitulum 1

Numérotation du verset Ez. 1,1 
prol.| {t. 3: Erfurt, f. 184ra ; facsim., p. 223a}
Et factum est in
interl.| tempus
tricesimo anno in quarto1
1 quarto] + mense Weber
interl.| subaudi mense pendente sententia quod Septuaginta addidere ut manifestius fieret
in quinta
interl.| subaudis die
mensis cum essem in medio
interl.| locus
captivorum iuxta flumen2
2 flumen] fluvium Weber
interl.| unde: «Super flumina Babylonis illic sedimus et flevimus dum recordaremur tui Sion».
interl.| tamquam lignum quod plantatum est secus decursus aquarum
Chobar aperti sunt celi et vidi
interl.| secundum Origenem oculis carnis
visiones Dei.
interl.| non modo unam. Unde: ego visiones multiplicabo quas scilicet Ezechiel contexit
marg.| IUXTA  FLUMEN  CHOBAR. HIERONYMUS. Chobar proprium nomen fluminis vel quia grave interpretatur Tigrim et Euphraten et omnia magna et gravissima flumina que in terra Caldeorum esse perhibentur significat.
marg.| APERTI  SUNT etc. HIERONYMUS. Non divisione firmamenti sed fide credentis cui revelata sunt secreta celestia sicut in baptismo salvatoris cum Spiritus Sanctus in specie columbe descendit.
Numérotation du verset Ez. 1,2 
In quinta mensis ipse est annus quintus
interl.| hoc quoque ad tempus
transmigrationis
interl.| non captivitatis
Ioachim3 regis Iuda4.
3 Ioachim ΩJ*etc. Ed1455 ] Iaochim cacogr. Rusch , revera Ioiachin Edmaior. , Ioachin Ω J2 etc. Weber
4 Ioachim regis Iuda] regis Ioachim Weber
marg.| TRANSMIGRATIONIS. HIERONYMUS. Non captivitatis quia sponte se tradens ductus est in Babylonem igitur Ioachim id est Iechonie dicitur prima transmigratio Sedechie vero secunda vel extrema captivitas.
Numérotation du verset Ez. 1,3 
Factum est verbum Domini
interl.| persona
ad Ezechiel5 filium Buzi sacerdotem {t. 3: Erfurt, f. 184rb ; facsim., p. 223b}
5 Ezechiel] Hiezeciel Weber
interl.| id est roboratus a Deo Christus quoque Dei virtus
in terra Chaldeorum
interl.| captivantium scilicet
secus flumen
interl.| in similitudinem hominum factus
Chobar
interl.| aliter non intelliguntur visiones
et facta est
interl.| per carnem iam Deum hominem cognoscit propheta
super eum ibi manus Domini.
interl.| Filius per quem omnia facta sunt
marg.| FACTUS  EST  VERBUM  DOMINI etc. GREGORIUS. Notandum quod Ezechiel modo ipse de se modo quasi alius de se loquitur loquitur enim per eum Spiritus qui presidet quasi alius loquitur ipse quasi pro se qui presidenti paret. Unde in Moyse: erat enim Moyses mitissimus super omnes homines hinc Ioannes ait: vidit illum discipulum quem diligebat Iesus. Et Paulus: an experimentum queritis eius qui in me loquitur Christus. Recte ergo quasi de alio ait: facta est super eum ibi manus Domini et de se et Iuda et ecce ventus turbinis
marg.| BUZI. HIERONYMUS. id est spretus atque contemptus pater quorum Christi ab omnibus contemnitur hereticis qui vetus non suscipiunt testamentum.
marg.| CHOBAR. HIERONYMUS. Danieli quorum qui et ipse in Babylone erat iuxta fluvium futurorum sacramenta panduntur super aquas imo in aquis purissimis ut baptismi potentia monstraretur. Paulus quoque cum ab Anania in Domino lotus est tegentibus prius oculos squamis caruit cecitate. In Genesi quoque que prima viverent de aquis egressa sunt.
marg.| MANUS. HIERONYMUS. id est fortitudo in qua Israel eductus est de Egypto cuius partem intelligunt magi pharaonis dicentes: digitus Dei est. Unde: si ego in digito Dei eiicio demonia. Pro quo in alio evangelio: si ego in Spiritu Dei eiicio demones
Numérotation du verset Ez. 1,4 
et vidi et ecce ventus
interl.| Nabuchodonosor
turbinis
interl.| tempestatis
veniebat ab aquilone
interl.| ex quo exardescit malum super terram
et nubes magna
interl.| Christus
interl.| et quia prophete nubes sed ista maior
et ignis
interl.| Deus noster ignis est
involvens
interl.| nubem vel utrumque id est intus involvens
et splendor
interl.| bonus
in circuitu eius
interl.| vel eorum
et de medio
interl.| scilicet venti et ignis similitudo electri quod est compositum ex auro et argento
eius
interl.| vel eorum
quasi species electri id est de medio ignis
marg.| ET  VIDI etc. HIERONYMUS. In consolationem transmigrati populi revelationem sententie Dei prophetavit et hanc visionem et templi dedicationem in quorum expositione omnes Iudei uniti sunt supra hominem esse dicentes: nos magis suspicari quam explanari possumus.
marg.| ET  ECCE  VENTUS  TURBINIS. Verbum hebreum ruha pro qualitate locorum vel spiritum significat ut: emitte Spiritum tuum etc. vel animam. Unde: egredietur spiritus eius et revertetur in terram suam. Vel sicut ibi: «In spiritu vehementi conteres naves Tharsis». Qui ventum et flatum tempestatis hic intelligunt dicunt iram et furorem Dei venire a Babylone id est a Nabuchodonosor et Hierusalem post sex annos visionis huius esse capiendam. Cernitur enim hec visio quinto anno transmigrationis Ioachim regis Iuda qui et Sedechie regnanti in Hierusalem quintus erat qui post sex annos id est in undecimo anno imperii sui urbe capta in Babylonem ductus est. His ergo qui habitabant iuxta fluvium Chobar et sponte se tradiderant revelatur quod bene fecerunt sententie Dei obedientes. In brevi enim et Iudea provintia et Hierusalem est capienda. Nubes magna que super Iudeam ymbres pluviasque deportat ignis involvens monstrat {t. 3: Erfurt, f. 184rb ; facsim., p. 223b} futura supplicia et captivitatis mala splendor in circuitu aperta Dei iudicia.
marg.| ET  ECCE  VENTUS  TURBINIS. GREGORIUS. Ventus turbinis temptatio mentis que Iudaicum populum undique concussit venit ab aquilone qui dicit: sedebo in monte testamenti in lateribus aquilonis. Montem enim testamenti tenuit cum populum qui legem acceperat sibi subiugavit et doctorum corda quasi monte testamenti et nubes magna. Quanto enim contra Dominum exarsit tanto excecari meruit. Quem enim in lege et prophetis exspectabant videntes presentem negabant. Et ignis involvens id est per ignem aliquando Spiritus Sanctus aliquando malitia designatur. Unde: ignem veni mittere in terra. De malo dicitur: et nunc ignis adversarios consumit. Iudea vero malitie sue igne seipsam implicavit. Hec omnia ab aquilone quia torporis sui frigore ad ignorantie caliginem perducta usque ad malitiam persecutionis erupit. Unde: ollam succensam ego video et faciem eius a facie aquilonis. Hic autem ignis alibi arsit alibi splenduit. Unde: #splendor ignis in circuitu eius. Dum persecutio in Iudea agitur apostolorum predicatio spargitur in mundo secundum illud: quia vos indignos iudicastis ecce convertimur ad gentes. De crudelitate ergo malitie que Iudee mentem cremavit omnipotens Deus lumen gentibus sparsit. Ignis qui apostolos sparsit in ipso humani generis redemptore prius se exercuit. Unde sequitur: et de medio eius quasi species electri. Electri species Christus mediator Dei et hominum signatur quia electrum ex auro est et argento. Dum autem miscentur argentum crescit in claritatem aurum a fulgore suo pallescit. Sic dum humanitas in maiestatis gloriam excrevit divinitas a proprii fulgoris potentia se humanis oculis temperavit. Ita in Christo quasi dum pallescit aurum fulget argentum. Electrum ergo in igne Deus homo in persecutione. In medio eius electri species vel ignis quatuor enim animalia id est evangeliste Domini incarnatione ad fidem solidati sunt et igne persecutionis afflicti.
marg.| ET  ECCE  VENTUS  TURBINIS. HIERONYMUS.  SEPTUAGINTA. Spiritus auferens sive attollens. Symachus et Theodotio: flatus et spiritus tempestatis. Quidam spiritum aufrentem sive attollentem Spiritum Sanctum intelligunt qui ab hominibus vitia auferat iacentes attollat et ab aquilone vento frigidissimo a quo exardescunt mala super terram recedere faciat a cuius facie in Hieremia olla terribilis acenditur nubem Christi personam que venit in Egyptum huius seculi super nubem levem que magis proprie ad comparationem minorum scilicet prophetarum apostolorum sanctorum omnium. De quibus: veritas tua usque ad nubes. Et: mandabo nubibus meis ne pluant super Israel ymbrem. Et alibi: nubes pulvis pedum eius et nubes et caligo in circuitu eius. Ignem micantem et splendorem in circuitu eius iuxta illud: Deus noster ignis consumens est. Unde: ignem veni mittere in terram et quid volo nisi ut ardeat. Qui cum terrorem peccatoribus inferat animam supplicia spendore tamen rutilet et lumine et fulgore plenus sit ideo nos excoquens ut puris atque purgatis tribuat letiora.
marg.| ET  DE  MEDIO. HIERONYMUS. In medio ignis et tormentorum electri similitudo quod est auro et argento pretiosius ut inter tormenta que patientibus videntur esse #tstia et dura pretiosor electri fulgor appareat dum providentia Dei omnia gubernantur que putatur pena medicina est.
Numérotation du verset Ez. 1,5 
et ex medio eorum
interl.| alias eius
similitudo
interl.| GREGORIUS. ignis est qui credentibus lumen incredulis supplicium
interl.| non natura
quatuor
interl.| post quadriformia
animalium
interl.| evangelistarum
et hic aspectus eorum similitudo hominis
interl.| Christi
in eis
marg.| SIMILITUDO  HOMINIS  IN  EIS. Sancta enim hec animalia non essent nisi Christi similitudinem habuissent. Unde apostolus: imitatores mei estote sicut et ego Christi.
Hieronimus. Ut omnia in mundo rationabilia demonstrantur. Unde: faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram imago autem et similitudo Dei non est corporis forma sed mentis ad similitudinem vere imaginis Christi qui est imago Dei invisibilis. Rationabiles quoque creature in quatuor versantur locis sine propter quatuor cardines mundi quibus orbis includitur sive propter quatuor loca celestium terrestrium et infernorum et super celestium quorum apostolus tria ponit: ut in nomine Iesu omne genu flectatur celestium terrestrium et infernorum et David: aque que super celos sunt laudant nomen Domini et apostolus: alia celestia alia supercelestia.
Numérotation du verset Ez. 1,6 
{t. 3: Erfurt, f. 184va ; facsim., p. 224a} et quatuor facies uni
interl.| notitia fidei qua cognoscuntur a Deo
marg.| QUATUOR  FACIES  UNI. GREGORIUS. Quod Mattheus enim de incarnatione Domini sentit hoc idem Marcus Lucas Ioannes. Sic de omnibus. Hoc ergo totum in uno quod simul in quatuor.
et quatuor pinne uni
interl.| quia ad divinitatem Christi omnes simul pena contemplationis oculos levant
Numérotation du verset Ez. 1,7 
et pedes
interl.| gressus actuum
interl.| Gregorius: quia sine operibus fides et contemplatio non valent
eorum pedes recti
interl.| non ad prava distorti
et planta pedis eorum quasi planta
interl.| fortitudo scilicet in eis est atque discretio per boves enim predicatores. Unde: non alligabis os bovis triturantis
pedis vituli
interl.| GREGORIUS. quia mature incedunt fortesque et discreti sunt quod in pede fisso signatur
et scintille
interl.| GREGORIUS. verba flamantia qua ad audientes prodeunt et accendunt et subtilia et tenuia quia plus ardent desiderio quam proferant verbo
quasi aspectus aeris candentis
interl.| GREGORIUS. quod est valde sonorum et in omnem terram exivit sonus eorum
interl.| quia predicatores ardent desiderio sanant verbo
Numérotation du verset Ez. 1,8 
et manus hominis
interl.| activa vita
interl.| virtus operis sub volatu contemplationis
sub pinnis eorum
interl.| contemplativa
in quatuor partibus et facies et pinnas per quatuor partes habebant
interl.| GREGORIUS. Iustitia, temperantia, fortitudo, prudentia
marg.| IN  QUATTOR  PARTIBUS. HIERONYMUS. Quia predicatio in orientem occidentem meridiem septentrionem egressa est.
marg.| Quia in omnibus mundi   partibus quid de humanitate quid de divinitate Domini sentiant monstrant dumque eum unum esse cum Patre et Spiritu Sancto annuntiant ubique penna contemplationis volant.
Numérotation du verset Ez. 1,9 
{t. 3: Erfurt, f. 184vb ; facsim., p. 224b} iuncteque erant pinne eorum alterius ad alterum
interl.| GREGORIUS. quia predicatorum virtus et sapientia caritatis et concordie pace sociantur
marg.| IUNCTEQUE  ERANT. HIERONYMUS. Iuncta sunt sibi evangelia et in toto orbe volitantia huc illucque discurrunt nec separantur nec recedunt sed semper in anteriora procedunt hoc idem de virtutibus animi et de volatu temporum dicere possumus et elementorum commixtione que preterita relinquunt ad priora festinant quod tempora labantur hoc brevi versiculo demonstratur. Sed fugit interea fugit irreparabile tempus. Et in carmine lyrico: heu fugaces post me labuntur anni.
non revertebantur
interl.| ad terrena animalia scilicet unde: nemo mittens manum ad aratrum
cum incederent
interl.| mentis via
interl.| GREGORIUS. ad celestia
sed unumquodque ante faciem suam gradiebatur
interl.| ante nos sunt eterna post nos temporalia. Unde: qua retro sunt obliviscens ab ea qua ante sunt me extendens
Numérotation du verset Ez. 1,10 
similitudo autem vultus eorum
interl.| primi vel principalis
facies hominis
interl.| Mattheus scilicet qui ait: liber generationis Iesu Christi
et facies leonis a dextris ipsorum quatuor facies autem bovis
interl.| Lucas qui fuit sacerdos quidam
a sinistris ipsorum quatuor et facies aquile
interl.| Ioannes qui ait: in principio erat .Verbum
ipsorum quatuor
interl.| que enim de quatuor animalibus dicuntur ad omnes perfectos reducuntur
marg.| SIMILITUDO autem vultus eorum. Quidam putant quatuor evangelia horum animalium nominibus designari Matthei qui hominem descripsit dicens: «Liber generationis Iesu Christi filii David filii Abraham» ; facies leonis est Marci qui ait: «Vox clamantis in deserto parate viam Domini» ; vituli refertur ad Luce evangelium qui a sacerdotio Zacharie incipit ; aquile ad Ioannem qui ad excelsa volans aita: «In principio erat Verbum et Verbum erat apud Deum» etc. Alii qui philosophorum stultam sequuntur sapientiam duo hemispheria in duobus templi cherubim nos et antipodas quasi supinos et cadentes homines suspicantur plerique iuxta platonem rationabilitatem anime et irascentiam et concupiscentiam quod ille logicon et cunicone et epimecicon vocat ad hominem et leonem et vitulum referunt rationem et cogitationem et mentem et consilium eandemque virtutem atque sapientiam in cerebri arce ponentes feritatem vero atque iracundiam et violentiam in leone que consistit in felle libidinem luxuriam et omnium voluptatum cupidinem in iecore id est in vitulo qui terre operibus heret. Quartam super hec et extra hec tria ponunt quam greci vocant sinderesim que scintilla conscientie in Chaim quoque non extinguitur quasi victi voluptatibus vel furore et ipsa interdum rationis decepti similitudine nos peccare sentimus quam proprie aquile deputant non se miscentem tribus sed ipsa errantia corrigentem hic est spiritus qui interpellat pro nobis gemitibus inenarrabilibus. Nemo enim scit ea que hominis sunt nisi spiritus hominis qui est in eo. Unde Paulus: integer spiritus vester et anima et corpus sine querela etc. hanc tamen conscientiam sicut in Proverbiis dicitur: impius cum venerit in profundum peccati contemnit sepe precipitari videmus et suum locum amittere cum quidam sine pudore peccant quibus merito dicitur facies meretricis facta est tibi noluisti erubescere hanc quadrigam quasi auriga Deus regit et in compositis currentem gradibus suo parere cogit imperio.
a Io. 1, 1.
marg.| HIERONYMUS. Sunt qui per hoc in uno homine qui minor mundus dicitur iuxta Ypocratis sententiam quatuor arbitrantur elementa monstrari ignem scilicet aquam aerem terram que quomodo sibi misceantur et cum singula sint iuncta sibi videantur invicemque se tangant et in una persona animantium et inanimantium quatuor species habeant ac figuras non est huius operis. Quatuor quoque rotas de terrenis ad sublimia consurgentes singulis et quadriformibus iunctas animalibus vel eorundem elementorum commixtionem estimant vel quatuor temporum circulum qui ternis conficitur mensibus et annus vertens ab eo quod semper vertatur et in se redeat vocatur unde ver estas autumnus hyems et mensis et annus. Quod autem dicitur erat rota in rota annum in anno significari putant. Unde alius peota atque in se sua per vestigia vertitur annus firmamanti etiam similitudinem que cristallo comparatur celum quod suspicimus dicunt sub quo volvuntur et transeunt quatuor animantia. Thronum coloris saphiri et sedentem de super hominem sub humana similitudinem per imperium cuncta regentis et omnia sub pedibus habentis. Unde et ad extremum dicitur: hec visio similis glorie Dei per quam quasi per picturam quandam et imaginem prudentiam Dei aiunt demonstrari pedes recti et planta pedis vituli sive rotunda quod significat terrena queque ad celestia subvolare et omnibus angulis amputatis rotunditatem sequi que pulcerrima est omnium figurarum scintille rutilantes cuncta plena luminis indicant manus hominis sub pennis tam ipsius hominis quam leonis et vituli et aquile ut ratio scilicet cuncta sustentet et de humo ad celum levet hoc et ad evangelia et ad cuncta que superposuimus referre posssumus. Alii dicunt quatuor perturbationes gaudii egritudinis cupidinis et timoris quorum duo presentia duo futura sunt per quatuor animalia significari. Unde Virgilius hinc metuunt cupiuntque dolent gaudentque. Que regi debent ratione et potentia Dei quibus perturbationibus imposite sunt quatuor virtutes prudentia iustitia fortitudo temperantia quarum gubernantur arbitrio. Alii putant ordinem castrorum duodecim tribuum describi in solitudine ad orientem et occidentem et septentironem et meridiem que sibi invicem et caritate et sanguine sociantur et hoc esse rotam in rota que ducantur a spiritu et nube tegantur in heremo et columna ignis illuminentur in nocte nec revertantur in Egyptum sed semper ad terram promissionis ire festinent. Electri similitudinem dicunt sancta sanctorum et faciem hominis ad totum Israel referunt leonis ad regalem Iude tribum vituli ad sacerdotalem id est Levi extra est aquila scilicet vindicta Dei de celo cuncta prospiciens que parata est laniare peccantem. Unde Osee: sicut aquila super domum Domini id est templum super huiuscemodi quadrigam aurige instar Dominus sedet facienda precipit vitanda vetat hic ut putant populo dicuntur qui in Babylonia est qui si colla Deo submiserit et eius retinacuclis paruerit eius auxilio terram amissam recuperabit.
marg.| FACIES  HOMINIS  ET  FACIES  LEONIS. GREGORIUS. Mattheus qui ait: liber generationis Iesu Christi ; Marcus qui sic incipit: vox clamantis in deserto. Ipse quoque Christus cuius hi sunt membra natus est ut homo, passus ut vitulus, resurrexit ut leo, ascendit ut aquila unusquisque etiam perfectus homo est in ratione vitulus in sacrificio leo in fortitudine aquila in contemplatione. Que enim de quatuor animalibus dicuntur ad omnes perfectos reducuntur.
marg.| HIERONYMUS. Facies dicit principia*6 evangeliorum e quibus homo et leo scilicet Christi nativitas et prophetia dextras partes tenent. Vituli autem id est victimarum et sacerdotii Iudeorum in sinistris est quod abolitum transit in sacerdotium spirituale de quo: te es sacerdos in eternum secundum ordinem Melchisedech. Ita dumtaxat ut omnia sibi hereant unoque corpore censeantur. Aquila autem que et super nativitatem et prophetiam est que Domini expletur adventu et super sacerdotium quod preteriit et extra hec omnia est de nativitate referens spirituali quomodo Pater in Filio et Filius in Patre sit. Unde: generationem eius quis enarrabitur ? Hec sunt iuxta Apocalypsim quatuor animalia plena oculis ante et retro unum simile leoni secundum simile vitulo tertium simile homini, quartum aquile volanti.b
b ¶Fons : Hieronymus , In Ez. 1, 1, CCSL 75, lin. 326 sqq.: « facies principia dicit euangeliorum, e quibus homo et leo, hoc est natiuitas christi et prophetae uox tonantis in eremo, dextras partes tenent; uituli autem, id est uictimarum et sacerdotii iudaeorum, in sinistris est, quod abolitum transiuit ad sacerdotium spirituale de quo dictum est: tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem melchisedech, ita dumtaxat ut omnia sibi haereant uno que corpore censeantur; aquila autem, quae est super natiuitatem, et super prophetiam est quae domini expletur aduentu et super sacerdotium quod praeteriit, et extra haec omnia est, de natiuitate referens spiritali, quomodo pater in filio et filius in patre sit, de qua rectissime dicitur: generationem eius quis enarrabit? Ista sunt iuxta apocalypsim, ut ante iam diximus: quattuor animalia plena oculis ante et retro, quorum unum animal simile leonis et secundum simile uituli et tertium habere faciem quasi hominis et quartum simile aquilae uolantis; ibi que dicuntur in modum seraphim senas habere alas, duabus faciem et duabus pedes operientia, duabus autem uolantia, et nec in die nec in nocte cessantia atque dicentia: sanctus, sanctus, sanctus dominus deus omnipotens, qui erat et qui est et qui uenturus est.».
6 Principia] corr., principale Rusch
marg.| GREGORIUS. Homo et leo a dextris quia Christi nativitas et resurrectio omnium generalis est letitia vitulus a sinistris quia mors Christi apostolis tristis fuit. Unde: vos autem contristabimini sed tristitia vestra vertetur in gaudium. A dextris enim leta a sinistris habemus tristia. Sinistram enim nobis dicimus quod adversum deputamus. Iure aquila non iuxta sed superesse describitur quia ascensionem significat et Verbum Patris Domini apud Patrem pronunciat. Cum autem quatuor sint animalia super omnia est aquila quia Ioannes per hoc quod in principio vidit etiam seipsum transiit.
Numérotation du verset Ez. 1,11 
et facies eorum et pinne eorum extente desuper {t. 3: Erfurt, f. 185ra ; facsim., p. 225a}
interl.| GREGORIUS. quia intentio et contemplatio sanctorum super se tendit ut bonum celeste possit assequi
due pinne singulorum iungebantur
interl.| extente scilicet
et due tegebant corpora eorum
interl.| GREGORIUS. timor et penitencia que ab omnipotentis Dei oculis mala preterita abscondunt
marg.| EXTENTE  DESUPER. HIERONYMUS. Supra diximus iuncta sibi esse {t. 3: Erfurt, f. 185ra ; facsim., p. 225a} evangelia tempora omnesque rationales creaturas et quatuor virtutes ita ut qui una caruerit omnibus careat quod due penne extente sunt et in altum se elevant celestem predicationem significat et omnia ad Dei tendere maiestatem due tegunt corpora qui humana excluditur scientia nec perfectus datur intuitus.
marg.| Unde Apostolusc: «Ex parte cognoscimus et ex parte prophetamus. Cum autem venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est».
c 1Cor. 13, 10.
marg.| DUE  PENNE. Amor scilicet et spes sanctorum que omne pennatum animal ad Deum levant que bene iunguntur amant enim que sperant et que sperant amant.
Numérotation du verset Ez. 1,12 
et unumquodque coram facie sua
interl.| semper sibi presens semper diiudicans quid bonum quid malum in quo crescat in quo decrescat
ambulabat ubi erat impetus
interl.| GREGORIUS. in malis est impetus carnis
spiritus
interl.| qui ad caritatem et alias virtutes
illuc gradiebantur
interl.| spiritum sequentes
nec revertebantur
interl.| ad mala: qui #autem perseveraverit usque in finem hic salvus erit
cum ambularent
interl.| ad bonum
marg.| ET  UNUMQUODQUE. HIERONYMUS. Qui stivam aratri tenet non aspiciat retro non imitetur uxorem Loth ne pereat sicut Hely qui filiorum vitio Deum offendit. Quanto magis ergo animalia que sunt plena lumine atque pennata que sequuntur precedentem Spiritum Sanctum que sic per orbem volant et ad excelsa se sustollunt ut corpora sua protegant pennis historie nec nobis aspectum tribuant pleniorem quod secundo dicitur non revertebantur cum incederent utriusque testamenti significat mysterium quod scilicet in quatuor animalibus et lex et evangelium ad futura festinet et numquam retro moveatur.
Numérotation du verset Ez. 1,13 
et similitudo animalium aspectus eorum quasi carbonum ignis ardentium
interl.| si carbonem tetigeris accenderis et cum sancto sanctus eris
et quasi aspectus lampadarum
interl.| GREGORIUS. opinionem bonam ad lumen aliorum longe lateque spargunt
hec erat visio discurrens in medio animalium
interl.| id est si evangelia sibi collidis in medio littere vilisque historie Spiritus Sancti sacramenta videbis
splendor ignis
interl.| de quo: ignem veni mittere in terram
et de igne fulgor
interl.| splendor sanctorum
egrediens
marg.| IGNIS. De quo: sanctificabit eos in igne ardente et alibi: #cadent super eos carbones ignis et alibi: cum carbonibus desolatoriis et in alio loco habens carbones ignis sedebis super eos hii erunt tibi in adiutorium.
marg.| ET  DE  IGNE  FULGUR. Quamcumque creaturam aspicimus Dei notitiam fulgurat dum in creaturis se creator manifestat.
Numérotation du verset Ez. 1,14 
et animalia ibant
interl.| GREGORIUS. in contemplationem
et revertebantur
interl.| non ibi diu esse valentes
interl.| ad actionem
in similitudinem fulguris coruscantis
interl.| quia per eos a contemplatione descedentes celeste lumen nobis aspergitur
marg.| ET  ANIMALIA  IBANT. Sicut ether crebris ignibus micat et in ictu oculi atque momento discurrunt et revertuntur fulgura nec amittunt matricem et quasi fontem ignis atque materiam ita hec animalia cum in offenso pede pergant ad propria festinant si autem conatui suo aliquid oppositum viderint non tam revertuntur quam sese sursum extendendo contrahunt lumen prebitura quod parum absconderant ut conservis cibaria in tempore tribuant ne sanctum canibus nec margaritas dent porcis. Unde:lac potum dedi vobis non escam.
Numérotation du verset Ez. 1,15 
cumque aspicerem animalia apparuit rota una super terram iuxta animalia habens quatuor facies
marg.| CUMQUE  ASPICEREM etc. HIERONYMUS. Hucusque quatuor animalia que quatuor facies habent descripta sunt que sequuntur spiritum et nubem que erat in medio spiritus nunc per singula animalia singule ponuntur rote non coniuncte animalibus que sequebantur ea sive una rota apparuit super terram que divisa per quatuor tot habebat facies quot animalia sequebantur tantaque similitudo erat rotarum quatuor sequentium quatuor animalia ut una rota verissime crederetur.
marg.| APPARUIT  ROTA. GREGORIUS. Sancta scriptura que ad auditores omni parte voluitur inter prospera et adversa una quia antiquo populo solummodo Vetus Testamentum datum est quod ad erudiendam eius ignorantiam quasi rota volveretur.
marg.| SUPER  TERRAM. GREGORIUS. Cui scilicet dictum est: terra es et in terram ibis omnipotens enim Deus super corda peccantium legem posuit.
Numérotation du verset Ez. 1,16 
et aspectus rotarum et opus earum quasi visio maris
interl.| quia in scripturis magna volumina sententiarum sunt et confirmantur sacramento baptismi
et una similitudo ipsarum quatuor {t. 3: Erfurt, f. 185rb ; facsim., p. 225b} et aspectus earum et opera quasi sit rota in medio rote
interl.| ut non unam rotam crederes sed alteram alteri copulatam
marg.| VISIO.  SEPTUAGINTA. Tharsis aquila iacincti qui celi habet similitudinem.
marg.| ET  UNA  SIMILITUDO. Quod predicat lex hoc etiam prophete annunciant hoc exhibet evangelium hoc et apostoli predicant per mundum divina enim eloquia et si temporibus disiuncta sunt sensibus sunt unita.
marg.| ROTA  IN  MEDIO  ROTE. HIERONYMUS. Quia omnia celestia et terrestria et quicquid sub humanam cadit intelligentiam suis rotis volvitur solis annuum circulum per singulos menses luna decurrit lucifer qui et vesper dum ad orientem et occidentem rutilus micat et noctis tenebras puro temperat lumine duobus annis eundem conficit cursum alia quoque astra que errantia dicuntur et quicquid fulget in celo segetum quoque et arborum herbarumque varietates per quatuor tempora rotis currunt suis nihil aspicimus quod ante non fuerit gyro girando vadit spiritus et in circulos suos revertitur omnia flumina currunt in mare nec impletur quia ad fontes suos de matrice abysso revertuntur. Evangeliorum autem id est quatuor animalium que spirant vivunt intelligunt cursu brevi mundus sermone apostolico completus est. Rota autem in rota vel iunctura duorum testamentorum est quod indicat scala Iacob et forceps Isaie et gladius bis acutus vel evangelia sibi coherentia quorum cursus et statura tendit ad celum.
marg.| GREGORIUS. Rota in rota. Novum Testamentum in veteri. Quid est enim quod Adam dormiente Eva formatur nisi quod Christo moriente ecclesia formatur et multa huiusmodi.
marg.| Vetus Testamentum non sine mutatione permansit dum spiritualis intelligentia latuit quod cum redemptor venit spiritualiter fecit intelligi testamentum vero novum etiam per veteris testamenti paginas eternum dicitur quia illius intellectus numquam mutatur.
Numérotation du verset Ez. 1,17 
per quatuor partes earum euntes
interl.| per predicationem
ibant
interl.| GREGORIUS. ad mentes hominum
et non revertebantur cum ambularent
interl.| quia sequuntur animalia que semper ad priora tendunt. GREGORIUS. quia in Novo Testamento vetus spiritualiter semper tenitur
Numérotation du verset Ez. 1,18 
statura quoque erat rotis
interl.| scriptura scilicet que bene operanti congruit. Unde qui stat videat ne cadat
et altitudo
interl.| celestis regni promissio
et horribilis aspectus
interl.| pre magnitudine
interl.| terror gehenne
et totum corpus plenum oculis in circuitu ipsarum
interl.| vel ipsorum animalium per qua perfecti designantur
quatuor
marg.| STATURA  QUOQUE. Statura in rectitudine preceptionis est altitudo in celsitudine promissionis horror nimius in terrore supplicii.
marg.| ET  TOTUM  CORPUS  PLENUM  OCULIS. Quod sanctorum actio omni parte circumspecta est.
marg.| ET  TOTUM  CORPUS  PLENUM  OCULIS. Qualem argum describunt fabule poetarum quem iuno ob negligentem custodiam in pavonem vertit ut quod est miraculum conditoris Dei hoc esset condemnatio inulti adulterii.
marg.| GREGORIUS. Nihil enim in evangeliis quod non luceat et splendore suo mundum illuminet ut que parva putantur et vilia Spiritus Sancti fulgeant maiestate.
Numérotation du verset Ez. 1,19 
cumque
interl.| in scriptura
ambularent
interl.| intelligentes scilicet sancti quo moraliter vivant
animalia ambulabant
interl.| GREGORIUS. his quorum una erat predicatio una erat et requies et cursus et elevatio
pariter et rote iuxta ea et cum elevarentur
interl.| GREGORIUS. in contemplationem
interl.| quia quantum quisque ex scriptura proficit tantum et ipsa proficit apud ipsum
animalia de terra
interl.| omnia communiter et concorditer
elevabantur simul
interl.| GREGORIUS. cum intelligente
et rote
interl.| scripture
Numérotation du verset Ez. 1,20 
quocumque ibat spiritus
interl.| legentis
illuc eunte spiritu et rote
interl.| quem mediis intermissis rote sequabantur sequentes animalia ad Spiritum Sanctum tendunt
pariter levabantur
interl.| cum ascendente
sequentes
interl.| animalia
eum spiritus enim vite {t. 3: Erfurt, f. 185va ; facsim., p. 226a} erat in rotis
interl.| propria voluntate spiritus enim vite erat in rotis
interl.| sive moralem historie sensum querat sive spiritualem
marg.| SPIRITUS  ENIM  VITE. Quia per sacra eloquia et dona Spiritus vivificamur ut a nobis mortifeta opera repellamus.
marg.| QUIA  SPIRITUS  VITE. Hoc secundo dicit ne aliquod vas arbitremur rotarum quas in carpentis plaustrorum redarumque et currvum aspicimus sed animantia imo super animantia quia animalis homo non percipit ea que sunt Spiritus Dei.
Numérotation du verset Ez. 1,21 
cum euntibus ibant et cum stantibus stabant et cum elevatis a terra pariter elevabantur et rote sequentes ea
interl.| animalia
quia spiritus vite erat in rotis
Numérotation du verset Ez. 1,22 
et similitudo super caput animalium firmamenti
interl.| celi
quasi aspectus crystalli horribilis
interl.| GREGORIUS. nobis in hac corruptione positis
et extenti
interl.| quia quivis perfecti mortali carne gravati beatitudinem angelorum intelligere non possunt
super capita eorum desuper
marg.| FIRMAMENTI. GREGORIUS. Celestium potestatum que prius per liberum arbitrium quasi aqua in quamlibet partem poterant labi sed aliis cadentibus quia perstiterunt quasi de aqua cristallus sunt quia iam omnino confirmati sunt nec mutari possunt.
marg.| CRISTALLI. Quod purissimum est et ex aquis mundis atque lucentibus nimio frigore concrescere dicitur intantum ut etiam gelu constricta aqua greco nomine cristallus nominetur est enim in superioribus eximia puritas que omnia protegat id est rationales sapientesque virtutes et quatuor temporum cursum et mundi plagas et rerum omnium ordinem et evangelicam predicationem que ex parte intelligitur et ex parte velatur.
Numérotation du verset Ez. 1,23 
sub firmamento autem pinne eorum recte alterius ad alterum
interl.| ut bonum quod alter habet impendat alteri aliter non sunt recte penne
unumquodque duabus alis
interl.| caritate Dei et proximi
velabat corpus suum
interl.| per alas virtutes per corpus actiones signantur
et alterum
interl.| GREGORIUS. sunt enim duo genera hominum alterum perfectorum alterum parvulorum
similiter velabatur
marg.| ALTERIUS  AD  ALTERUM. HIERONYMUS. In hebreo mulieris ad sororem vir duabus alis velabat corpus suum et vir velabat similiter. Ideo autem post mulierem virum posuit in eadem persona ne sexum in celistibus putaremus.
marg.| UNUMQUODQUE etc. GREGORIUS. Hic indicatur quia pennas alter ad alterum tendibant et duabus alis corpus proprium velabant quia sic debemus virtutes quas acccepimus aliis impendere ut peccata nostra non desinamus caute cogitare et quotidie per timorem et penitentiam plangere his enim alis corpus velatur.
Numérotation du verset Ez. 1,24 
et audiebam
interl.| GREGORIUS. quod prius in paucis proficiente predicatione fit in multis
sonum alarum quasi sonum
interl.| simile in Apocalypsi
aquarum multarum
interl.| aque multe populi multi
interl.| procedit proficiendo
quasi sonum sublimis Dei
interl.| quia in sanctis hoc facit
cum ambularent
interl.| predicando
quasi sonus erat multitudinis ut sonus castrorum
interl.| quia conversi statim in laudem Dei erumpunt
cumque starent dimittebantur
interl.| que Dei sunt contemplando
pinne eorum
interl.| sue virtutes vilescunt
marg.| QUASI  SONUM  SUBLIMIS.  SEPTUAGINTA. #vocem Verbi ut s universa que predicantur in mundo per vocem Filii Dei esse credantur.
marg.| UT  SONUS  CASTRORUM. Quod contra predicatores maligni spiritus et persecutores insurgunt.
marg.| CUMQUE  STARENT. Vocem enim omnipotentis in celestibus resonantem ferre non poterant. Stabant ergo et cum silentio admirabantur Dei potentiam qui sedebat super firmamentum quod his qui deorsum cristallo simile et his qui supra instar lapidis saphiri quia omnia in similitudine non in veritate monstrantur.
marg.| GREGORIUS. Qui aliquo modo scientia volare credebamur ad vocem desuper venientem alas submittamus dum invisibilem super nos naturam et impenetrabilia eius iudicia perpendimus.
marg.| GREGORIUS. Notandus ordo. Super animalia firmamentum super firmamentum thronus super thronum homo quia super sanctos adhuc in hac carne viventes angeli super eos maiores angeli super eos Christus.
Numérotation du verset Ez. 1,25 
nam cum fieret vox
interl.| sonus intelligentie
supra firmamentum
interl.| beatitudinis angelorum altitudinem transcendens ipsius scilicet creatoris naturam cogitans
quod erat super caput {t. 3: Erfurt, f. 185vb ; facsim., p. 226b} eorum
interl.| animalium
stabant
interl.| in contemplatione
et submittebant alas suas
interl.| pro nihilo reputantes suas virtutes
Numérotation du verset Ez. 1,26 
et super firmamentum quod erat imminens capiti eorum quasi aspectus lapidis saphiri similitudo throni
interl.| GREGORIUS. in quo sedebat quasi homo
et super similitudinem throni similitudo quasi aspectus hominis desuper
interl.| GREGORIUS. gloria Dei redemptoris
marg.| QUASI  ASPECTUS  LAPIDIS  SAPHIRI. GREGORIUS. qui aerii coloris huic virtutes celestium comparantur quia spiritus quibus Deus omnipotens altius presidet superioris loci in celestibus dignitatem tenent.
marg.| QUASI  ASPECTUS  LAPIDIS  SAPHIRI. HIERONYMUS. Sicut in cristallo purissima queque atque lucentia in celestibus que nostrum obscuratum corpus illuminent monstrantur sic in saphiro id est throno Die et super firmamentum quod celum est abscondita atque secreta incomprehensilis Dei qui posuit tenebras latibulum suum et in nube videtur et caligine. Unde in Exodo: et sub pedibus Dei erat quasi opus lapidis saphiri.
marg.| SIMILITUDO  THRONI. GREGORIUS. Throni angelice virtutes que ipsos angelos loci dignitate transcendunt. Cum enim angeli nuncii dicantur et sepe angeli ad nuncianda quedam hominibus veniant throni missi ad mysterium nuncii nusquam leguntur.
marg.| HOMINIS. HIERONYMUS. id est Dei Patris. Unde: homo quidam plantavit vineam etc. et alibi: homo quidam fecit nuptias filio suo non quod Filius excludatur a regno de quo Isaias: vidi Dominum sedentem super solium excelsum. Unde Ioannes hoc inquit: dixit Isaias quando vidit gloriam Filii Dei ; sed in Patre regnat Filius omnia enim Patris Filii sunt qui est imago Dei Patris invisibilis.
Numérotation du verset Ez. 1,27 
et vidi quasi speciem electri velut aspectum ignis
interl.| qui est ardor Spiritus Sancti
intrinsecus eius per circuitum
interl.| tantum
a lumbis eius et desuper
interl.| Gregorius: ante incarnationem scilicet
et a lumbis eius usque deorsum
interl.| GREGORIUS. post incarnationem
vidi quasi speciem ignis
interl.| claritatem Spiritus Sancti quasi in toto mundo
splendentis
interl.| non modo intrinsecus
in circuitu
interl.| mundi
marg.| QUASI  SPECIEM  ELECTRI. GREGORIUS. In electro aurum argentumque miscetur et per argentum auri claritas temperatur et per auri claritatem species clarescit argenti sic in redemptore nostro #divinitas per humanitatem nostris oculis temperatur et per divinitatem natura clarescit humana.
marg.| IGNIS  INTRINSECUS. GREGORIUS. Ante incarnationem ignis est in Iudea tantum intrinsecus et non splendet quia Spiritus Sanctus in multis patribus Iudeam repleverat sed non ad notitiam gentium perveniebat. A lumbis vero et deorsum ignis in circuitu splendet quia post incarnationem longe lateque Spiritus Sancti gratia diffusa est.
marg.| HIERONYMUS. Qui sedebat in throno a lumbis et supra electro comparatur quod intrinsecus et extrinsecus quasi ignis habebat aspectum a lumbis et infra ignis resplendens in circuiti morum. Que enim supra lumbos sunt ubi sensus et ratio versatur non indigent igne vel flamis sed pretiosissimo metallo et purissimo que a lumbis deorsum ubi coitus et generatio ubi incentiva vitiorum indigent purgatione flamarum ut purgata habeant arcus similitudinem que vulgo dicitur iris.
marg.| A LUMBIS. GREGORIUS. Per lumbos propago mortalitatis signatur de lumbis Abrae virgo Maria in cuius utero Dei Filius incarnatus. Unde: in universo mundo innotuit Deus.
marg.| GREGORIUS. Unus homo est qui super lumbos ardens intrinsecus angelos ad amorem suum per divinitatem tenuit et sub lumbis inferius ignis sui splendorem in circuitu emittens homines ad sancti ardoris sui desiderium per humanitatem revocavit.
marg.| VIDI  QUASI  SPECIEM  IGNIS. GREGORIUS. Una est similitudo ignis et arcus. In igne ardor Spiritus Sancti qui in arcu quoque signatur in quo aqua et ignis apparet et post mediatoris adventum eo virtus Spiritus Sancti in humano genere claruit quo et aqua baptismi electos Dei lavit et igne divini amoris accendit quasi enim a mixto colore similis aque et ignis quidam arcus in nube ad propitiationem ponitur cum dicitu: nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto non potest introire #in regnumDei.
Numérotation du verset Ez. 1,28 
velut
interl.| id est post terrorem misericordie signum
aspectum arcus
interl.| in quo fedus Dei cum hominibus ne ultra mundus diluvio perdatur
cum fuerit in nube
interl.| incarnatione
in die pluvie hic erat aspectus splendoris
interl.| secundum ea que agit Spiritus in mundo qua videri possunt
per gyrum.
interl.| GREGORIUS. mundi
marg.| VELUT  ASPECTUM  ARCUS etc. Arcus utriusque testis est iudicii ceruleus enim in colore aque iudicium factum rubicundus in colore ignis significat faciendum quia mundus iudicii igne cremabitur qui prius diluvio iudicatus.
marg.| HIERONYMUS. Aliter enim esse non potest. Unde peota: mille rapit varios adversa luce colores. Hic arcus signum est clementie et testamenti Dei quod fecit hominibus ut quando in nube apparuerit sciamus nos non amplius perituros esse diluvio. Unde patet post penas atque supplicia et purgationem peccatorum futuram misericordiam Dei sed his qui Dei meruerunt videre regnantem. Unde sequitur: hic erat aspectus splendoris per gyrum throni scilicet vel Dei vel omnium que visa sunt.
marg.| IN  DIE  PLUVIE. GREGORIUS. Cum predicatio scilicet effunditur ut adveniam credentes Domino parcente revocentur.


Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ez. Capitulum 1 ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 04/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=37&chapitre=37_1)
Signaler un complément d'information

Notes :