Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Hugo de Sancto Caro

Biblia communis

Capitulum 22

Numérotation du verset Prv. 22,1

Melius est

nomen bonum

quam divitie multe,

super argentum enim¹ et aurum gratia bona.

¹ enim Ω ^M Ω ^F Ω^S Rusch ] om. Cor3 (Beda antiq. non habent ENIM ) Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Weber

Numérotation du verset Prv. 22,2

Dives et pauper obviaverunt sibi utriusque operator est Dominus.

Numérotation du verset Prv. 22,3

Callidus videt² malum et abscondit se innocens³ pertransiit et afflictus est damno.

² videt Amiatinus Φ^RG Θ Ψ^D Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Rusch ] vidit Ω ^LP Weber |

³ innocens Ω ^M Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] et praem. Ω^S Ω ^F |

Numérotation du verset Prv. 22,4

Finis modestie

timor Domini

divitie et gloria et vita.

Numérotation du verset Prv. 22,5

Arma et gladii in via superbi⁴,

⁴ superbi Cor3 (vel) Ω^S Ω ^F Ω^J Rusch ] perversi Cor1 (ita habent hebr. Beda Andreas et antiq.) Cor3 (hebr. Beda moderni) Ω ^M Ω^L Ω^P Ω^R Weber

custos

autem⁵ anime sue longe recedit ab eis.

⁵ autem Amiatinus M Q Y Φ Θ^H Γ Ψ^D Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Rusch edd. cum LXX ] om. Weber

Numérotation du verset Prv. 22,6

Proverbium est : adolescens iuxta viam suam, etiam⁶ cum senuerit non recedet ab ea.

⁶ etiam] et Rusch (hapax)

Numérotation du verset Prv. 22,7

Dives

pauperibus

imperat

et qui accipit

mutuum

servus est

fenerantis.

Numérotation du verset Prv. 22,8

Qui seminat iniquitatem metet mala et virga ire sue consummabitur.

Numérotation du verset Prv. 22,9

Qui pronus est ad misericordiam benedicetur,

de panibus enim suis

dedit pauperi⁷.

⁷ pauperi Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J² Ω^L Ω^P² Ω^R Rusch Weber ] pauperibus Ω^J* ( rubr. cancel. ) Ω^P*, pauperibus X L Y Φ^P, ex Ps. 111, 9

Victoriam et honorem acquiret qui dat munera, animam autem aufert accipentium⁸*.

⁸ Victoriam... acquiret (acquirit Ω^J*, adquirat Θ^A* Cor2 )... aufert (auferet Q² Θ Ω^L Ω^P Rusch, affert Cor2 ) accipentium Q² Θ Cor2 (de LXX... sic ponitur) Ω ^M Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^S Ω^R Rusch Clementina cum LXX ] del . Cor1 Ω^J² ( rubr. sublin. ) Ω^L (va-cat) , om. Cor2 (nec hebr. habet nec antiq.) , Cor3 (hebr. antiq. non habent hunc versum) Weber

Numérotation du verset Prv. 22,10

Eice

derisorem

et exibit cum eo iurgium

cessabuntque cause et contumelie.

Numérotation du verset Prv. 22,11

Qui diligit cordis munditiam

propter gratiam labiorum suorum

habebit amicum

regem.

Numérotation du verset Prv. 22,12

Oculi Domini

custodiunt

scientiam

et supplantantur

verba

iniqui⁹.

⁹ iniqui Ω Ω^J² ( in ras. )] impii Ω ^M (hapax)

Numérotation du verset Prv. 22,13

Dicet¹⁰ piger :

¹⁰ Dicet Φ Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^R Rusch ] Dicit Ω ^M Ω^L Ω^P Weber

leo est¹¹ foris,

¹¹ est Σ Y Φ Θ^H Γ Ψ^D Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch edd. ] om. Weber

in medio platearum occidendus sum.

Numérotation du verset Prv. 22,14

Fovea profunda

os aliene,

cui iratus est Dominus

incidet in eam.

Numérotation du verset Prv. 22,15

Stultitia colligata est

in corde pueri

et virga discipline

fugabit eam.

Numérotation du verset Prv. 22,16

Qui calumniatur

pauperem

ut augeat

divitias suas

dabit ipse ditiori et egebit.

Numérotation du verset Prv. 22,17

Fili mi¹², inclina aurem tuam et audi verba sapientium, appone autem cor ad doctrinam meam,

¹² Fili mi Cava Θ Cor3 (hebr. antiq. Beda) Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch ] del . Cor1 Cor3 ( rubr. sublin. ), om. Clementina Weber

Numérotation du verset Prv. 22,18

que pulchra erit tibi

cum servaveris eam in ventre tuo¹³

¹³ ventre Cor3 (hebr. antiq. Beda) Ω^S Ω^J Ω^L Ω^R Rusch Weber ] ore Φ Ω ^F Ω^P, corde X M Y Θ Ω ^M cum LXX , cf. Beda

et redundabit in

labiis tuis

Numérotation du verset Prv. 22,19

ut¹⁴ sit in Domino fiducia tua unde et ostendi¹⁵ eam tibi¹⁶ hodie.

¹⁴ ut] Cor3 (hebr.) |

¹⁵ ostendi Cor3 (hebr. antiq.) Ω ^M Ω^J Ω^L Ω^P Rusch Weber ] ostende Φ^R, ostendam L² Y Ω^S Ω ^F Ω^R |

¹⁶ eam tibi Cor3 (hebr.) quae nota potius ad v. 20 pertinet) Ω ^M Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] inv. Amiatinus Q Ω^S |

Numérotation du verset Prv. 22,20

Ecce descripsi eam tibi¹⁷ tripliciter in cogitationibus et scientia

¹⁷ tibi Cor1 , cf. Cor3 (n. 15122) Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Clementina Weber ] om. Ω ^M Ω ^F Ω^S

Numérotation du verset Prv. 22,21

ut ostenderem tibi firmitatem et eloquia veritatis responderes¹⁸ ex his¹⁹ illis qui miserunt te²⁰.

¹⁸ responderes G Cava Σ Π^H Z T Ω^SF Ω^J Rusch ] respondens Ω ^M, respondere Amiatinus L M D Q Y Φ Θ Γ Ψ^D Ω ^LPR edd. Weber |

¹⁹ his] eis (hapax) |

²⁰ illis qui miserunt te (te miserunt M Γ Ω ^M) Amiatinus L D Y Φ Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch edd. ] illi qui misit te G Cava ... Ψ^D Weber |

Numérotation du verset Prv. 22,22

Non²¹ facias violentiam²² pauperi

²¹ Non Ω ^F Ω^J Rusch Weber ] ut Ω ^M (hapax) |

²² violentiam Ω ^M Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^S Ω^R Rusch Weber ] molestiam Cor3 (al.) |

quia pauper est neque conteras egenum in porta,

Numérotation du verset Prv. 22,23

quia Dominus iudicabit²³ causam eius

²³ D. iud. Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] inv. Clementina

et configet eos qui confixerunt²⁴ animam eius.

²⁴ confixerunt Ω (confix-t Ω ^F Ω^R) Rusch ] confixerint Weber

Numérotation du verset Prv. 22,24

Noli²⁵ esse amicus homini iracundo neque ambules cum viro furioso,

²⁵ Noli Ω ^FS Ω Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] Nolite Ω ^M

Numérotation du verset Prv. 22,25

ne forte discas semitas eius et sumas scandalum anime tue.

Numérotation du verset Prv. 22,26

Noli esse cum his qui defigunt manus suas

et qui vades se offerunt

pro debitis.

Numérotation du verset Prv. 22,27

Si enim non habet²⁶ unde restituat²⁷ quid cause est ut tollat operimentum²⁸ de cubili tuo²⁹ ?

²⁶ habet Amiatinus L* D Y Ω ^M Ω^R Rusch cum Beda LXX] habes Cor2 Cor3 (Beda antiq.) Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Weber |

²⁷ restituat Amiatinus Y Ω ^M Ω^R Rusch cum LXX] restituas Cor2 Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Weber |

²⁸ tollat operimentum Ω ^M Ω^J² Ω^R Rusch Weber ] tollas operimentum X Σ^C L² Φ^RGP² Z² Cor2 Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P, + tuum Σ Γ Ω^J* |

²⁹ tuo Rusch Weber ] suo Ω ^M (hapax) |

Numérotation du verset Prv. 22,28

Ne transgrediaris terminos

antiquos

quos posuerunt patres tui.

Numérotation du verset Prv. 22,29

Vidisti virum velocem

in opere suo,

coram regibus

stabit nec erit ante ignobiles.

Capitulum 22

Numérotation du verset Prv. 22,1

^marg.| {a} Melius est nomen bonum] id est bona fama et vera.

^marg.| {b} Quam divitie ] etc. temporales : quia divitie temporales, inutiles sunt amanti. Eccl. 5.b. Qui amat divitias, fructum non capiet ex eis et hoc ergo vanitas. Fama vero bona odor vivificus est. Unde 2Cor. 2.d. Christi bonus odor sumus in his, qui salvi fiunt et in his, qui pereunt ; aliis autem odor vite in vitam : aliis autem odor mortis in mortem. De hoc Eccl. 41.c. Curam habe de bono nomine, hoc enim magis permanebit tibi, quam mille thesauri magni et pretiosi. Est autem fama ore multorum celebrata laudatio. Que et veritatem debet habere et auctoritatem. Unde Beda. Nomen bonum habet, qui fidelium testimonio laudatur, licet paucorum, non vulgi imperiti.

^marg.| Seneca. Tantumdem est si lauderis ob turpia, quantum si a turpibus.

^marg.| Vel nomen bonum, est nomen adoptionis in filium Dei, vel scribi in libro vite.

^marg.| Et hoc melius est, quam divitie multe. Unde Beda : Si quis mundum universum lucraretur, merito totum contemneret, ut eius nomen scriberetur in celis, eiusque memoria inter Sanctos et Angelos fulgeret eterna.

^marg.| Unde et Dominus dicit de hoc esse gaudendum, non de operatione miraculorum. Lc. 10.c. Nolite gaudere, quia Spiritus vobis subiiciuntur ; gaudete autem quod nomina vestra scripta sunt in celis. Nomen illud, nihil aliud est, quam notitia, qua agnoscuntur filii Dei.

^marg.| {c} Super argentum ] etc. que facit hominem bonum et a bonis pro bonis laudari, pro hac gratia datur gloria, non pro argento, vel auro. Unde Io. 1.b. De plenitudine eius omnes accepimus et gratiam pro gratia.

^marg.| {d} Dives et pauper ] etc. ad litteram, in via.

^marg.| {g} Utriusque operator ] etc. Et ideo nec dives propter divitias honorandus ; nec pauper propter inopiam despiciendus ; sed uterque amandus, quia opus Dei sunt et ad imaginem Dei facti. Eccl. 18.c. Timor Dei est non despicere hominem iustum pauperem et non magnificare virum peccatorem divitem.

^marg.| $mystice

^marg.| .

^marg.| {d} Dives et pauper] id est Iudeus et Gentilis.

^marg.| {f} Obviaverunt sibi] in angulo fidei catholice.

^marg.| {g} Utriusque operator est ] etc. Et ideo neuter debet alium despicere, quia Dominus utrumque diligit sicut opus suum. Sap. 6.b. Pusillum et magnum ipse fecit et equaliter est illi cura de omnibus. Vel :

^marg.| {d} Dives et pauper] id est Deus et homo.

^marg.| {f} Obviaverunt sibi] in Christo. Unde Ps. 48. Simul in unum dives et pauper.

^marg.| {g} Utriusque operator ] etc. id est unionem illorum operatus est Deus Trinitas : Vel

^marg.| {d} Dives] vir t utibus.

^marg.| {e} Et pauper] spiritu.

^marg.| {f} Obviaverunt sibi] in quolibet iusto.

^marg.| {h} Callidus videt malum] persecutionis.

^marg.| {k} Et abscondit se] ex timore. Unde multi ex Principibus crediderunt in Iesum, sed propter Phariseos non confitebantur ne extra Synagogam fierent. Callidi enim videbant malum persecutionis et abscondebant fidem pietatis. Et multi timore mortis Christum negaverunt. Utrique mali sunt. Sed Gamaliel non propter malum persecutionis, sed de consilio Apostolorum abscondebat fidem, ut dicit beatus Clemens in itinerario beati Petri.

^marg.| {3. 48vb} {l} Innocens] autem,

^marg.| {m} pertransiit] itinere manifeste professionis, ut Apostoli.

^marg.| {n} Et afflictus est damno] rer u m et corporis. Vel sic

^marg.| {h} Callidus] id est astutus, sive Sapiens.

^marg.| {i} Videt malum] arcum divini iudicii et penas eternas.

^marg.| {k} Et abscondit se] in abscondito religionis vel penitentie.

^marg.| {l} innocens] id est simplex.

^marg.| {m} Pertransiit] exponendo se vento inanis glorie.

^marg.| {n} Et afflictus est damno] constantie et bonorum operum et glorie eterne.

^marg.| {o} Finis modestie ] etc. qui permanet in seculum seculi. Et

^marg.| {p} Divitie] eterne.

^marg.| {q} Et gloria et vita] supple, sunt finis modestie. Finis etiam modestie est timor Domini limitans et arcens omnem excessum inepte letitie, que se virtutum motibus latenter ingerit. Et hoc loco est modestia generale nomen virtutis : Et de hoc Eccl. 25.b.

^marg.| Timor Domini super omnia se superposuit : quasi repressorium quoddam, ne vento vane glorie, aut inepte letitie moveantur.

^marg.| {p} Divitie et gloria et vita] id est dives et gloriosa vita, est finis modestie. Sed obiicitur. Eccl. 25.b. dic : Initium dilectionis timor Domini : Non ergo est finis omnium virtutum timor Domini : Solutio : Augustinus dicit in lib. 84. quest. quod timor Domini sicut est initium Sapientie, ita est et consummatio. Sed non idem timor. Triplex est enim Timor Domini. Servilis, initialis et filialis. Servilis, initium est Sapientie et omnium virtutum. Principium dico extrinsecum et preparativum, quia expellit peccatum. Initialis similiter est initium virtutum, sed intrinsecum et permanens. Filialis vero, sive castus, qui permanet in seculum seculi, consummatio est omnium virtutum et finis in presenti. Unde et ultimo ponitur inter dona. Is. 11.a. Et repleri dicitur quod non alia dona. Aliqui legunt sic.

^marg.| {o} Finis modestie ] etc. et ipse timor est [divitie et gloria et vita Unde Is. 33.a. Et erit fides temporibus suis divitie salutis Sapientia et scientia, timor Domini ipse est thesaurus eius.

^marg.| Item Eccl. 40.d. Facultates et virtutes exaltant cor et super omnem gloriam operuerunt illum, eterna premia, dicit. <Glossa> interlinearis Item. Eccl. 1.b. Timor Domini gloria et gloriatio, in presenti, dicit Glossa Et letitia et corona exultationis eterne beatitudinis in futuro. Item Bed. 1.

^marg.| Perfectio virtutum est ad hunc statum animi conscendere, quo gratiam conditoris etiam in modico timeamus offendere, qui et alibi vocatur perfecta caritas, que foras mittit timorem.

^marg.| {r} Arma et gladii ] etc. id est in vita, sive conversatione superba. Arma defensionis contra corrigentes et gladii impugnationis contra minores. Unde supra 13.b. Inter superbos semper iurgia sunt. Vel

^marg.| {r} Arma et gladii] id est verba et facta mala.

^marg.| {s} In via superbi] quibus se et alios scandalizando occidit. Eccl. 9.c.

^marg.| Longe abesto ab homine potestatem habente occidendi et non suscitandi. Vel

^marg.| {r} Arma et gladii] id est potentia et opulentia temporalis, que lethale vulnus amoris infligunt.

^marg.| {s} In via superbi] id est in via, que ducit ad superbum id est ad Diabolum, qui est Rex super omnes filios superbie. Iob. 41.d.

^marg.| Et hec sunt arma dolentium, que multos dolere faciunt.

^marg.| Eccl. 9.d. In medio laqueorum ingredieris et super arma dolentium ambulabis.

^marg.| {t} Custos autem ] etc. id est vir iustus et humilis, qui omni custodia servat cor suum, quasi castrum Domini sui,

^marg.| {u} Longe recedit ab eis] scilicet, armis et gladiis. Vel

^marg.| {r} Arma et gladii in via superbi] id est adulatio et detractio.

^marg.| {t} Custos autem ] etc. id est humilis et patiens.

^marg.| {u} Longe recedit ab eis] quia humilis adulationem declinat semper cogitans de sua vilitate, patiens non timet detractionem.

^marg.| {x} Proverbium est adolescens, iuxta viam suam] incedens, sive bona sive mala sit.

^marg.| {y} Etiam cum senuerit, non recedet ab ea] de facili, quia dum consuetudini non resistitur, fit necessitas, ut dicit Augustinus et ideo non parum differt a iuventute assuescere.

^marg.| Tamen dicit Beda quod plerique vitia adolescentie sue relinquunt in senectute, alii virtutes adolescentie in senectute mutant in vitia, multi servant vitia iuventutis in senectute.

^marg.| Et hoc sepius contingit, ideo huiusmodi proverbium ponit Salomon, ut auditores a prima etate virtutibus studere persuadeat. Nam :

^marg.| Quo semel est imbuta recens servabit odorem. Testa diu.

^marg.| Et Greca narrat historia, Alexandrum magnum moribus et incessu Leonidis pedagogi sui non potuisse carere et vitiis, quibus parvus fuerat infectus. Unde Iob. 20.b. Ossa eius implebuntur vitiis adolescentie eius et cum eo dormient in pulvere. Ideo dicitur Lam. 3.c. Bonum est viro, cum portaverit iugum Domini ab adolescentia sua.

^marg.| {3. 49ra} {a} Dives pauperibus imperat] quasi Dominus.

^marg.| {d} Et qui accipit mutuum ] etc. id est accommodantis sibi. ad litteram patet. Unde Eccl. 10.b. Est malum quod vidi sub sole, quasi per errorem egrediens a facie Principis, positum stultum in dignitate sublimi.

Numérotation du verset Prv. 22,mystice

^marg.| .

^marg.| {a} Dives] id est Christus.

^marg.| {b} Pauperibus] id est humilibus, qui eius imperium implent, imperat.

^marg.| {d} Et qui accipit mutuum] a C hristo.

^marg.| {e} Servus est fenerantis] id est Christi, qui omnia que habet homo, ei quasi mutuum accommodat. Unde quidam peregre proficiscens vocavit servos suos et tradit illis bona sua etc. Unde nullus potest aliqua re, etiam membro aliquo uti pro voluntate sua, sed tantum pro voluntate Domini. Unde Bernardus Fidelem servum te esse putato, si de bonis Domini tui manibus tuis nihil adherere permiseris. Vel

^marg.| {a} Dives] virtutibus.

^marg.| {c} Imperat] id est imperabit in die iudicii.

^marg.| {b} Pauperibus] id est peccatoribus, quos sub pedibus conculcabit. Mal. ultimo a. Egrediemini et salietis sicut vitulus de armento et calcabitis impios, cum fuerint cinis sub planta pedum vestrorum in die qua ego facio, dicit Dominus exercituum.

^marg.| {d} Et qui accipit mutuum] id est debitor implendi omnia que audit. Unde Iac. 1.d. Estote factores verbi et non auditores tantum. Et Rm. 2.b. Non auditores, sed factores legis iustificabuntur apud Deum.

^marg.| {f} Qui seminat iniquitatem] id est qui verbo, vel exemplo docet iniquitatem.

^marg.| {g} Metet mala] id est sustinebit penam. Gal. 6.b. Que seminaverit homo, hec et metet. Iob. 4.b. Vidi eos qui operantur iniquitatem et seminant dolores et metunt eos, flante Deo periisse et spiritu ire eius esse consumptos.

^marg.| {h} Et virga ire ] etc. id est oppressione qua opprimit alios, finietur, vel ipse consummabitur virga ire sue id est flagello quo alios conterit, conteretur.

^marg.| {i} Qui pronus est ad misericordiam] id est ad opera misericordie.

^marg.| {k} Benedicetur] ab his quibus miseretur affectu, vel effectu. Eccl. 31.c. Splendidum in panibus benedicent labia multorum et testimonium veritatis illius fidele. E contrario qui abscondunt misericordiam, maledicentur, supra 11. Qui abscondit firmamenta, maledicetur in populis, benedictio autem super caput vendentium.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {i} Qui pronus est ] etc. a D eo hic benedictione sinistre, quia pro talento Domini expenso bene et utiliter, meretur multiplicationem talenti. Unde Mt. 26.c. Illi, qui quinque talenta acceperat, quia bene in eis operatus fuerat, datum est talentum servi nequam Unde supra 11. Anima que benedicit, impinguabitur et qui inebriat, ipse quoque inebriabitur. Item benedicetur benedictione dextere in futuro.

^marg.| {l} De panibus enim suis] non solum carnalibus, sed etiam spiritualibus.

^marg.| {m} Dedit] non vendidit, non mutuavit.

^marg.| {n} Pauperi] non diviti. Sicut multi qui explorant divites quibus dent eleemosynas suas, qui sunt ditiores eis. Quod etiam faciunt multi Religiosi, pro bonis scilicet et Sanctis, quorum sunt familiares orantes ; de peccatoribus, qui omnino indigent non curantes, cum tamen dicat Dominus, Is. 58.c. Frange esurienti panem tuum et egenos, vagosque induc in domum tuam etc. Et Dominus, Lc. 14.c. Cum facis convivium, voca pauperes et debiles, cecos et claudos et beatus eris, quia non habent unde retribuant tibi.

^marg.| {o} Victoriam et honorem ] etc. ad litteram patet hoc de victoria et non ore mundi, qui omnino venalis est.

^marg.| {s} Animam autem aufert] dator munerum.

^marg.| {t} Accipientium] causa cupiditatis, non causa necessitatis, aut causa fovende mutue caritatis. Unde Iob. 15.d. Ignis devorabit tabernacula eorum, qui libenter munera accipiunt. Qui tamen multi sunt et magni nomine : De quibus dicitur, Mi. 3.b. Hec dicit Dominus super Prophetas qui seducunt populum meum, qui mordent dentibus suis et predicant pacem et si quis non dederit in ore eorum quippiam, sanctificant super eum prelium. Et Act. 20.g. Beatius {3. 49rb} est magis dare, quam accipere.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {o} Victoriam] de vitiis in presenti.

^marg.| {p} Et honorem] pro victoria in futuro.

^marg.| {q} Acquiret] sibi [qui dat munera

^marg.| corporalia, vel spiritualia, Ps. 40. Beatus qui intelligit super egenum et pauperem etc.

^marg.| {s} Animam autem ] etc. occasionaliter, quia qui accipit et non indiget, idem est, ac si rapiat. Exemplum est in vitis Patrum, de patribus qui rogabant quandam pauperem mulierem, ut reciperet ab eis benedictionem, unde se et filios et filias suas pasceret et vestiret. Et respondit mulier : Absit a me hoc peccatum, quia non indigeo. Et alii pauperi obtulerunt, qui respondit : Vultis mihi auferre procuratorem meum ? tot enim annos habito hic et nihil mihi defuit. Et patres glorificabant Deum.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {r} Qui dat munera] doctrine spiritualis, vel predicationis.

^marg.| {o} Victoriam] contra mundum, carnem, diabolum.

^marg.| {p} Et honorem] apud Deum et homines [acquiret

^marg.| 1Tim. 5.d. Qui bene presunt Presbyteri, duplici honore digni habeantur, maxime qui laborant in verbo et doctrina.

^marg.| {s} Animam autem aufert] Diabolo.

^marg.| {t} Accipientium] doctrinam et predicationem, Lc. 11.d. Beati qui audiunt verbum Dei et custodiunt illud. Hec munera bonum est dare et accipere.

^marg.| {u} Eiice derisorem] a te.

^marg.| {y} Et exibit ] etc. quia cessante causa, cessabit effectus. Unde supra 17.b. Semper iurgia, querit malus. De derisoribus satis dictum est supra 3.d. ibi : Parata sunt derisoribus iudicia.

Numérotation du verset Prv. 22,mystice

^marg.| .

^marg.| {u} Eiice] ab Ecclesia

^marg.| {x} Derisorem] id est hereticum incorrigibilem.

^marg.| {y} Et exibit ] etc. id est pacem prestabit Ecclesie. Unde Tit. ultimo c. Hereticum hominem post unam et secundam correctionem devita, sciens quia subversus est, qui huiusmodi est.

Numérotation du verset Prv. 22,moraliter

^marg.| Derisor est monachus, causidicus et litigiosus, qui exterius nomine et habitu militat Deo, interius corde, ore et opere militat Diabolo. Qui mortuus est et litigat, sepultus et discurrit, ubique portans sudarium suum, que maior derisio ista ? Eiice hunc derisorem, quasi pacis et quietis inimicum de claustro. Peccatum enim esset hominem vivum dimittere in sepulchro cum mortuis.

^marg.| {y} Et exibit] sicut cum Lucifero exivit omne celi litigium. Unde Apc. 12.b. Factum est prelium magnum in celo : Michael et Angeli eius preliabantur cum Dracone et Draco pugnabat et Angeli eius et non valuerunt resistere, neque locus inventus est eorum amplius in celo. Si enim propter inquietationem et turbationem quietis corporalis, monachus stertere assuetus de dormitorio fratrum, quanto magis propter turbationem quietis spiritualis id est contemplationis et sancte conversationis eiiciendus est monachus, causidicus et litigiosus de claustro ? Est enim abusio claustri, ut dicit Beatus Bernardus. sed hodie non est abusio, sed est specialis obedientia et nomen speciale habet, sicut Cellarius, vel Prior, vel Sacrista. Unde et tales in claustris maxime honorantur et ideo monachi libenter currunt ad leges et decreta.

^marg.| {z} Cessabuntque cause] illo eiecto.

^marg.| {a} Et contumelie] id est opprobria, que tota die dicuntur de Religiosis propter causas.

^marg.| {b} Qui diligit ] etc. non solum corporis, que tantum signum est perfecte munditie, sive vestis.

^marg.| {c} Propter gratiam ] etc. id est recte doctrine et recte predicationis.

^marg.| {d} Habebit amicum Regem] id est Christum. Unde Io. 15.b. Vos amici mei estis, si feceritis que precipio vobis omnia, quorum unum est observantia munditie cordis. Unde Mt. 5.a. Beati mundo corde, quoniam ipsi etc. Et Ps. 1.e. Lavamini, mundi estote, auferte malum cogitationum etc. De hoc dicit sponsus ad sponsam in Ps. 44. Diffusa est gratia in labiis tuis, propterea etc. Sed numquid qui non habet cordis munditiam, cessare debet a doctrina et predicatione veritatis. Responsio : Si non sit notorius et habet officium, non debet cessare. Unde Origenes : Nolo duplicati criminis esse reus, ut et bona non faciam et bona que novi, taceam.

^marg.| {c} Oculi ] etc. veritatis in Ecclesia. Sola enim misericordia Domini, que significatur per oculos, custoditur scientia veritatis in Ecclesia, Undique enim impugnatur scientia veritatis : Exterius a falsitate hereticorum, interius a vanitate Doctorum et Predicatorum, qui dimissa vel ignorata veritate docent et predicant vanitatem. Is. 5.e. Ve qui trahitis iniquitatem in funiculis vanitatis id est verbis subtilibus Philosophorum et inutilibus. Et Is. 19.b. Confundentur, qui operabantur linum plectentes et texentes subtilia et erunt irrigua eius flaccentia id est arentia, Sap. 13.a. Vani sunt omnes homines, in quibus non est scientia Dei et de his qui etc.

^marg.| vel oculi Domini] intelliguntur Prelati, Doctores, Predicatores, qui custodiunt scientiam Ecclesie, quasi dispensatores Domini, 1Cor. 4.a. Sic nos existimet homo, ut ministros Christi et dispensatores ministeriorum Dei. Sed {3. 49va} iam queritur inter dispensatores, ut fidelis, quis inveniatur. Omnes enim que sua sunt, querunt, non que Iesu Christi, Mal. 2.b. Labia Sacerdotis custodiunt scientiam et legem ex ore eius requirunt, quia Angelus Domini exercituum est. Item custodiunt scientiam in Ecclesia, sicut canes latratu sacrarum obiurgationum, arcentes ob ea Demones et hereticos et omnes malos suggestores tamquam latrones. Et ideo dicuntur vigiles et custodes, Ct. 3.a. Invenerunt me vigiles, qui custodiunt civitatem. Et Is. 62.b. Super muros tuos Hierusalem, constitui custodes tota die et nocte in perpetuum non tacebunt.

^marg.| {a} Et supplantantur] a Domino.

^marg.| {b} Verba iniqui] id est heretici, vel cuiuslibet mali, quia non habent fundamentum recte intentionis, aut firmamentum veritatis, sed ventum vanitatis, aut vacuum falsitatis.

^marg.| {c} Dicit] in animo suo [piger

^marg.| ad bona opera, ad confessionem fidei, quam corde tenet. De quo supra 18.b. Pigrum deiecit timor. Item supra 6.a. Vade ad formicam, o piger. Et 13.e. Vult et non vult piger.

^marg.| {d} Leo est foris] id est persecutor, vel Diabolus, qui me occidet, si fidem confiteor, vel acrius impugnabit, si aperte benefacio. Et hoc est quod sequitur.

^marg.| {e} In medio platearum ] etc. id est veniens in publicum per opera acrius tentatus, aut convitiis et irrisionibus confusus, aut iniuriis affectus, aut tormentis lacessitus succumbam. De hoc loco sumptum est illud quod communiter dicitur : Piger servus Propheta est.

^marg.| {f} Fovea profunda os aliene] id est oscula et ubera meretricis, vel cuiuslibet etiam mulleris. Unde infra 23.c. Fovea profunda est meretrix et puteus angustus aliena, quia ex quo aliquis semel in eam lapsus fuerit, vix exire potest. Unde Os. 5.b. Non dabunt cogitationes suas, ut revertantur ad Deum suum, quia spiritus fornicationis in medio eorum. Vel potest intelligi de eloquentia scientie secularis, que quasi meretrix auditores suos allicit, adeo ut non sit fovea, a qua facilius non explicarent se homines. Sponsa enim intellectus hominis est sapientia celestis. Unde Sap. 6.a. Quesivi sponsam eam mihi assumere et amator factus sum forme illius : Mundana vero sapientia meretrix est. Exponitur etiam de mundana felicitate et de carnali voluptate, que significantur per malam mulierem, de qua habes concordantias sup. 9.c. infra 23.c. et Eccles. 9.b. et 25.c. et 16.b. et Eccles. 7.d. Is. 3.c. Apc. 17.a.

^marg.| {g} Cui iratus est Dominus, incidet in eam] Nam merito superbie sepe Dominus permittit cadere hominem in fornicationem, ut dicit Gregorius in moral.

^marg.| {h} Stultitia colligata est] quasi in quodam fasciculo.

^marg.| {i} In corde pueri] non etate, sed sensu. Ieremias enim puer prophetavit. Ier. 1.b. Et Daniel puer iudicavit senes et vicit, Dn. 13.f. Unde Beda. Pueros dicit animos stultitie, vel inertie, vel lascivie deditos, quos necesse est castigari disciplina prudentum.

^marg.| {k} Et virga discipline] id est correctio prudentum.

^marg.| {l} Fugabit eam] sicut ventilabrum fugat muscas et virga pulverem et pediculos [Colligata

^marg.| dicitur, quia quasi violenter detinetur stultitia in corde hominis, quia cor proprius locus est sapientie.

Numérotation du verset Prv. 22,mystice

^marg.| . Puer intelligitur populus Iudaicus.

^marg.| {i} In corde] cuius [colligata est stultitia

^marg.| litteralis intelligentie, quam fugavit.

^marg.| {k} Virga discipline] id est Crux Passionis Dominice, per quem reserata sunt mysteria spiritualis intelligentie.

^marg.| {m} Qui calumniatur pauperem] trahendo in causam.

^marg.| {n} Ut augeat divitias suas] auferendo pauperi sua.

^marg.| {p} Dabit ipsi ditiori] se, scilicet Regi, vel alicui Principi.

^marg.| {q} Et egebit] ad litteram. Unde Is. 33.a. Ve qui predaris, nonne et ipse predaberis ? Et Habac. 2.b. quia tu spoliasti gentes multas, spoliabunt te omnes qui reliqui fuerint de populis.

Numérotation du verset Prv. 22,mystice

^marg.| .

^marg.| {m} Qui calumniantur pauperem] spiritu id est quemlibet iustum, detrahendo virtutibus eius.

^marg.| {n} Ut augeat] per eius vituperationem.

^marg.| {o} Divitias suas] id est humane laudis gloriam quam querit.

^marg.| {p} Dabit ipse ditiori] se et [egebit id est illud bonum quod videbatur habere, vel quod habiturus erat, auferetur ab eo et dabitur habenti et abundabit. Unde Lc. 19.d. Auferte ab eo mnam et date illi qui {3. 49vb} decem mnas habet. Et dixerunt ei : Domine, habet decem mnas. Dico autem vobis, quia omni habenti dabitur et abundabit ; ab eo autem qui non habet et quod habet auferetur ab eo.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {m} Qui calumniatur pauperem] detrahendo fame, vel scientie eius.

^marg.| {n} Ut augeat divitias suas] id est famam et scientiam suam.

^marg.| {p} Dabit ipse] divitias suas, velit, nolit [ditiori se id est Deo, qui auferet ab eo ad minus in morte et quandoque in presenti.

^marg.| {q} Et egebit] perpetua egestate. Unde Iob. 20.b. Divitias, quas devoravit, evomet et de ventre eius extrahet eas Deus. Auctoritas. Rapina est etsi alienam gloriam mentiendo non corrumpis, si silendo repellis, alienam obfuscas, quia privatam gloriam cogitas.

^marg.| {r} Fili ] etc. Hic mutatur stilus loquendi. Triplicem enim modum loquendi habet Salomon in hoc libro : In prima parte huius libri loquitur Salomon quasi pater ad filium diutius disputans de bonorum et malorum partibus et hoc usque ad 10. Ibi enim mutavit Salomon stilum, non ad filium, sed secum ratiocinando alternis versibus, de bonis et malis disputans. Et hoc modo processit usque huc. Nunc vero revertitur ad priorem stilum, ut ad eum quem doceat, verba faciat pulcherrimum initium nove locutionis prelibans, ut ille qui loquitur aures apponat. Unde dicit.

^marg.| {r} Fili mi] cui servatur hereditas paterna.

^marg.| {s} Inclina] per humilitatem et attentionem.

^marg.| {t} Aurem tuam] non tam exteriorem, quam interiorem.

^marg.| {u} Et audi verba sapientium] qui non loquuntur nisi bona et utilia, que sapiunt, Eccl. 6.d. In multitudine Presbyterorum prudentium sta et sapientie illorum ex corde contingere.

^marg.| {x} Appone autem cor ] etc. intelligendam et faciendam.

^marg.| {y} Que pulchra erit tibi] in futuro super omnia alia dogmata, quamvis primo videatur aspera. Unde Eccl. 6. Que aspera est nimium sapientia indoctis hominibus et non permanebit in illa excors. Tunc inquam pulchra erit tibi.

^marg.| {z} Cum servaveris eam in ventre tuo] id est in intimo corde tuo, scilicet intellectu et affectu.

^marg.| {a} Et tunc redundabit labiis suis] per predicationem.

^marg.| {b} Ut sit in Domino] non in te.

^marg.| {c} Fiducia tua] quasi dicat : inclinaveris aurem tuam ad audiendum verba sapientium et apposueris cor ad intelligendum et custodieris in ventre memorie et predicaveris ore et opere, tunc erit fiducia tua in Domino. Unde supra 2.a. Fili mi, si susceperis sermones meos etc. Unde et ostendit ] etc. id est in vita presenti, postquam cessabit omnis doctrina hominis : Sed erunt omnes docibiles Deo. Unde Ier. 31.f. Non docebit ultra vir proximum suum et vir fratrem suum, dicens : cognosce Dominum, omnes enim cognoscent me a minimo usque ad maximum, ait Dominus. Unde Can. 2.c. Hiems transiit id est vita presens, imber doctrine et predicationis abiit et recessit.

^marg.| {e} Ecce descripsi eam ] etc. id est in tribus habendam, scilicet in cogitatione, locutione, operatione. In his tribus debet unusquisque possidere sapientiam. Unde Beda : Cogitare, loqui et opere exercere sapientiam precipit Salomon, que triplex descriptio toto hoc libello refulget. [Descripsi eam

^marg.| inquam, tripliciter.

^marg.| {f} In cogitationibus] id est ad cogitandum interius corde.

^marg.| {g} Et scientia] id est ad docendum exterius ore et opere. Ecce tripliciter descripta est sapientia ad cogitandum, ad loquendum et ad operandum. Sic debet eam habere omnis Doctor et sic debet eam recipere omnis auditor, ut scilicet sciat, dicat, faciat. Et posset querere filius Salomonis ; quare ita tripliciter descripsisti mihi sapientiam. Respondet Salomon.

^marg.| {h} Ut ostenderem tibi firmitatem sapientie] quia in his tribus firmatur sapientia in homine, scilicet cogitatione, locutione, operatione. Unde Eccl. 4.c. Funiculus triplex difficile rumpitur et ita ostenderem tibi.

^marg.| {i} Eloquia veritatis respondere ex his] id est per hec.

^marg.| {k} Illis qui miserunt te] audire verba sapientie. Et qui miserunt eum ? Christus et tota Ecclesia, que ab eo erudiri exspectat, Omnes enim qui sapientiam audiunt et qui non audiunt missi sunt audire sapientiam, ad docendum totam Ecclesiam.3.50ra} Et qualiter unusquisque audierit et docuerit, oportebit in die iudicii respondere. Propter quod dicitur Hab. 2.a. Super custodiam meam stabo et figam gradum super munitionem et contemplabor, ut videam, quid dicatur mihi et quid respondeam ad arguentem me. Et respondit Dominus mihi et dixit. Scribe visum et explana eum super tabulas, ut percurrat, qui legerit eum. Unde Iob. 31.b. Quid faciam, cum surrexerit ad iudicandum Deus : et cum quesierit, quid respondebo illi ? Et paulo post subdidit. d. Librum scribat ipse qui iudicat, ut in humero meo portem illum et circumdem illum quasi coronam mihi : per singulos gradus meos pronuntiabo illum et quasi Principi offeram eum. Ps. 111. Iucundus homo, qui miseretur et commodat, disponit sermones suos in iudicio et respondendum Iudici.

^marg.| {a} Non facias violentiam pauperi] cuilibet et maxime Christo, qui pro nobis factus est pauper intantum, ut non haberet, ubi caput suum reclinaret. Mt. 8.c.

^marg.| {b} Neque conteras egenum] quemlibet, vel Christum.

^marg.| {c} In porta] id est in iudicio iniuste iudicando, vel ei iustitiam denegando. Dt. 16.d. Iudices et magistros constitues in omnibus portis tuis, ut iudicent populum iusto iudicio, nec in alteram partem declinent. Non accipies personam, nec munera ; quia munera excecant oculos Sapientum et mutant verba iustorum : iuste quod iustum est, exequaris. Rationem autem, quare non est conterendus egenus, subdit Salomon.

^marg.| {d} Quia Dominus iudicabit] in futuro.

^marg.| {e} Causam eius] scilicet ; pauperis et egeni ; quia Domino derelictus est pauper et orphano ipse erit adiutor.

^marg.| {f} Et configet] id est eternaliter in anima et corpore perdet.

^marg.| {g} Eos, qui confixerunt, animam eius] id est iudices, qui eum cruci assixerunt. Za. 12.c. Aspicient ad eum, quem confixerunt et plangent eum planctu, quasi super unigenitum et dolebunt super eum, sicut doleri solet in morte primogeniti. Idem habes Apc. 1.b. Vel [configet eos, qui confixerunt animam eius id est filios suos, quos dilexit, ut animam suam, imo plus, quam animam suam ; quia pro ipsis illam dedit. Io. 15.b. Et Ier. 12. Reliqui domum meam, dedi dilectam animam meam.

^marg.| {h} Noli esse amicus] id est familiaris.

^marg.| {i} Homini iracundo] id est qui libenter irascitur ; quia molestas et onerosas facit amicitias, ut dicit Tullius : Generaliter verum est hoc, quia omnis mala societas fugienda est, quia a convictu formantur mores. Et corrumpunt bonos mores colloquia prava. 1Cor. 15.d. Tamen sicut dicit Beda, perfecti perversos proximos suos non debent fugere, quia sepe illos ad bonum trahunt, nec ipsi ab eis pervertuntur. Ier. 16.d. Ipsi convertentur ad te et tu non converteris ad eos. Infimi vero societatem malorum debent vitare, in quantum possunt, ne mala, que frequenter aspiciunt et corrigere non valent, incipiant imitari.

Numérotation du verset Prv. 22,mystice

^marg.| .

^marg.| {h} Noli esse amicus homini iracundo] id est Iudeo, qui vesana mente Christum et discipulos suos persecutus est.

^marg.| {k} Neque ambules] quasi socius.

^marg.| {l} Cum viro furioso] id est cum quolibet aperte peccante, vel Iudeo.

^marg.| {m} Ne forte discas] ex convictu.

^marg.| {n} Semitas eius] qui b us currit ad infernum.

^marg.| {o} Et sumas scandalum anime tue] id est offendiculum peccati : quo corruas in infernum. Eccl. 13.a. Qui tetigerit picem, inquinabitur ab ea ; et qui communicaverit superbo, induet superbiam. Ps. 17. Cum Sancto Sanctus eris etc. Ier. 15.d. Non sedi in consilio ludentium et gloriatus sum a facie manus tue id est auxilii, vel flagelli tui.

^marg.| {q} Noli esse cum his, qui defigunt manus suas] spondendo pro aliis,

^marg.| {r} Et qui vades] id est sponsores, sive fideiussores.

^marg.| {s} Se offerunt] non requisiti.

^marg.| {t} Pro debitis] alienis, ad litteram. Non prohibet societatem eorum ; sed monet, ne libenter fideiubeat pro alio.

^marg.| {u} Si enim non habet] ille debitor principalis.

^marg.| {x} Unde restituat] creditori debitum.

^marg.| {y} Quid cause est] certe.

^marg.| {z} Ut tollat] ipse creditor [operi mentum de cubili tuo ?

^marg.| Vel

^marg.| {y} Quid cause est] id est que utilitas, vel que necessitas est

^marg.| {x} Ut tollat] id est tolli faciat debitor, pro quo fideiubes.

^marg.| {a} Operimentum de cubili tuo] id est pignus pro debito suo quodlibet secretissimum ?

Numérotation du verset Prv. 22,mystice

^marg.| {3. 50rb} , prohibet ambire cathedram et ingerere se ad curam animarum suscipiendam. Defigere enim manus et vadem se offerre pro debitis, est pro alio spondere. Unde supra 6.a. Fili, si spopondisti pro amico tuo, defixisti apud extraneum manum tuam, responsurus in die iudicii pro omnibus, quorum curam suscepisti. Unde presentandus est quilibet ad curam animarum suscipiendam a Patrono, tamquam medicus ad infirmos curandos.

^marg.| Qui si Sapiens esset, responderet illud Is. 3.b. Non sum medicus et in domo mea non est panis doctrine, neque vestimentum virtutum, aut bonorum operum ; nolite me constituere Principem populi. Et quomodo erit Princeps aliorum, qui nescit esse Princeps sui ? 1Tim. 3.b. Si quis domui sue preesse nescit, quomodo Ecclesie Dei diligentiam habebit ? Item presentandus est, quasi Athleta et Pugil Parochie, contra Demones, contra hereticos, contra Tyrannos. Unde Episcopus debet videre, si habeat arma et clavam ; et si audax, aut formidolosus sit. Et sic debet clamare illud Dt. 20.b. Quis est homo formidolosus et corde pavido ? vadat et revertatur in domum suam, ne pavere faciat corda fratrum suorum.

^marg.| Item presentandus est, quasi vir, vel sponsus ad sponsam. Unde et Episcopus videre debet, si habet virilia, quibus possit generare.

^marg.| Si non, statim debet promulgare legem illam. Dt. 23.a. Non intrabit Eunuchus attritis, vel amputatis testiculis et abscisso veretro Ecclesiam Dei. Item presentandus est quasi bos ad excolendum agrum Domini. Unde Episcopus debet videre, si habeat cornua id est vitam et scientiam ; aut si sit cornupeta. Quod si sic, timeat legem illam. Ex. 21.e.

^marg.| Si bos cornupeta fuerit ab heri et nudiustertius et contestati sunt Dominum eius, nec reclusit Dominus eum, occideritque virum, vel mulierem bos, scilicet et bos obruetur lapidibus et Dominum illius occident. Bos cornupeta est Prelatus ambitiosus. Unde Am. 6.d. Numquid currere queunt in petris equi ? aut arari potest in bubalis ? quoniam convertistis in amaritudinem iudicium et fructum iustitie in absynthium, qui letamini in nihilo, qui dicitis numquid non in fortitudine nostra assumpsimus nobis cornua id est plura beneficia ? Item presentandus est, sicut asinus ad portandum onera totius Parochie. Et de hoc asino dicitur Iob. 24.a. Asinum pupillorum abegerunt et abstulerunt pro pignore bovem vidue. De hac materia require. supra 11.d. Qui animas suscipit, Sapiens est. Ideo propter hec et his similia, que requiruntur in Prelatis, dicit Salomon cuilibet.

^marg.| {p} Noli esse cum his] id est de numero eorum.

^marg.| {q} Qui defigunt manus suas] id est temere presumunt fideiubere pro subditis ; reddituri rationem pro omnibus.

^marg.| {r} Et qui vades se offerunt pro debitis] id est animas suas obligant pro omnibus peccatis, subditorum quod curabunt ea. Unde 3Rg. 20.g. Custodi virum istum, qui si lapsus fuerit, erit anima tua pro anima eius.

^marg.| {u} Si enim non habet] ille pro quo spopondisti.

^marg.| {x} Unde restituat] censum, quem debet Deo, scilicet fidem et opera et preterea quod accrevit per peccata.

^marg.| {y} Quid cause est] id est que causa te impellit ad hoc, ut te vadem pro illo offeras.

^marg.| {z} Ut tollat] id est ut tolli faciat in die iudicii.

^marg.| {a} Operimentum] virtutum.

^marg.| {b} De cubili tuo] id est de conscientia, qua indutus videbaris, quando spopondisti pro illo.

^marg.| {c} Ne transgrediaris ] etc. id est terminos antiquorum, scilicet terminos fidei, doctrine, sermonum, exemplorum.

^marg.| {d} Quod posuerunt ] etc. id est Doctores, Patriarche, Prophete, Apostoli, Expositores, Ex. 19.d. Contestare populum, ne forte velit transcendere terminos ad videndum Dominum et pereat ex eis plurima multitudo. Hoc est contra Religiosos et Prelatos, qui pro parvis domunculis predecessorum suorum edificant sibi magna palatia. Unde B. Bernardus cum in quadam Abbatia edificia magna constructa vidisset, dixit. Cito recessimus a viis Patrum nostrorum. Ideo autem bonum est non transgredi terminos antiquos, quia infra limites est securitas et in Marchiis est guerra.

^marg.| {3. 50va} {a} Vidisti virum velocem ] etc. id est strenuum et sollicitum nihil de contingentibus omittentem.

^marg.| {b} Coram Regibus] id est Apostolis.

^marg.| {c} Stabit] in die iudicii quia eorum iussa strenue implevit.

^marg.| {d} Nec erit ante ignobiles] id est non erit in sinistra cum ignobilibus et reprobis Doctoribus, quorum cavit errorem. Eccles. 31.c. In omnibus operibus tuis esto velox et omnis infirmitas non occurret tibi. Hec est velocitas strenuitatis, que bona est. Est autem velocitas temeritatis, que mala est 2Rg. 2.d. Asabel cursor velocissimus fuit, quasi unus de capreis, que morantur in silvis.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Prv. Capitulum 22), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=28&chapitre=28_22)

Signaler un complément d'information

Notes :

<28. Liber Proverbiorum seu Parabolae Salomonis**>

Capitulum 22

<28. Liber Proverbiorum seu de Parabolis Salomonis>

Capitulum 22