Hugo de Sancto Caro

Capitulum 17

Numérotation du verset Prv. 17,1 

Melior est buccella sicca cum gaudio quam plena domus1* victimis cum iurgio.
1 p. d. ΩD ΩS Ω F ΩJ] inv. ΩM ΩL ΩP Rusch Weber
Numérotation du verset Prv. 17,2 

Servus sapiens dominabitur stultis filiis2 et inter fratres hereditatem dividet.
2 s. f. ΩD ΩS Ω F ΩJ Rusch ] inv. Ω M ΩL ΩP Weber
Numérotation du verset Prv. 17,3 

Sicut igne probatur argentum et aurum camino ita corda probat Deus3*.
3 Deus X ΩD ΩS Ω F Cor3 (vel)] Dominus Cor3 (hebr. antiq.) Ω M ΩJ ΩL ΩP Rusch Weber
Numérotation du verset Prv. 17,4 

Malus obedit lingue inique et fallax obtemperat labiis mendacibus.
Numérotation du verset Prv. 17,5 

Qui despicit pauperem exprobrat factori4 eius et qui in ruina letatur alterius non erit impunitus.
4 factori Ω Rusch Weber ] factorem Amiatinus Q
Numérotation du verset Prv. 17,6 

Corona senum5 filii filiorum6* gloria filiorum patres eorum7.
5 senum] semini ΩD |
6 filiorum ΩD Ω F ΩS] + et Ω M ΩJ ΩL ΩP Rusch Weber |
7 eorum plerique codd. Ω Rusch edd.] sui Weber (G X ΠH T S*) |
Numérotation du verset Prv. 17,7 

Non decent stultum verba composita nec principem labium mentiens.
Numérotation du verset Prv. 17,8 

Gemma gratissima exspectatio prestolantis,
quocumque se vertit8* prudenter intelligit9.
8 vertit Beda ΩD ΩS Rusch edd. ] verterit Weber |
9 intelligit] –get ΦRG S² ΨD Ω M |
Numérotation du verset Prv. 17,9 

Qui celat delictum querit amicitias,
qui altero10 sermone repetit
10 altero Cor3 (vel) ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch Weber ] alto Ω M Cor1 (vel), Cor3 (hebr. anti.)
separat federatos.
Numérotation du verset Prv. 17,10 

Plus proficit correctio11 apud prudentem quam centum plage apud stultum.
11 correctio ΩD ΩS Ω F ΩJ Rusch ] correptio Cor2 (correpcio per p) Cor3 (al.) Ω M ΩL ΩP Weber
Numérotation du verset Prv. 17,11 

Semper iurgia querit malus, angelus autem crudelis
mittetur contra eum.
Numérotation du verset Prv. 17,12 

Expedit magis urse
occurrere raptis
fetibus quam fatuo
confidenti sibi in stultitia sua.
Numérotation du verset Prv. 17,13 

Qui reddit mala pro bonis
non recedit12 malum de domo eius.
12 recedit X Σ D Φ Γ ΨD Ω M ΩJ ΩS Rusch ] reced’ Ω F, recedet Cor3 (vel) ΩD ΩL ΩP Weber
Numérotation du verset Prv. 17,14 

Qui dimittit aquam
caput est iurgiorum et antequam patiatur contumeliam iudicium
deserit.
Numérotation du verset Prv. 17,15 

Et qui iustificat impium
et qui condemnat iustum
abominabilis est uterque apud Dominum13.
13 Dominum Cava M D Q Φ Z S Cor3 (hebr. anti.) Ω Rusch Weber ] Deum G cum antiqua versione plerique codd., Cor3 (al.)
Numérotation du verset Prv. 17,16 

Quid prodest habere divitias
stulto14
14 h. d. - stulto Σ M D ΨD Ω Rusch ] h. d. stultum Weber , inv. Clementina
cum sapientiam
emere non possit ?
Qui altam facit domum suam querit ruinam et qui evitat discere incidit in mala15.
15 Qui altam… mala G J ² Cava Θ Z M D Ω M ΩD Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Rusch Clementina cum LXX ] del . Cor1 ΩL² (va-cat), Cor2 (nec hebr. nec antiq. habent set grecus de LXX) =Cor3 (hebr. anti. non habent sed grecus de LXX), om. Edmaior. Weber cum hebr. | incidit Cava (incedit) Θ Ω] incidet Ω F (-d3) cett. | malum] mala Cava Z
Numérotation du verset Prv. 17,17 

Omni tempore
diligit
qui amicus est
et frater in angustiis
comprobatur.
Numérotation du verset Prv. 17,18 

Homo stultus16
16 H. s.] inv. Ed1530 Clementina
plaudet17 manibus suis18* cum spoponderit pro amico suo.
17 plaudet Cor 2 Cor 3 (anti.) ΩD Ω M Ω F ΩS ΩL ΩP Rusch Weber ] plaudit ΠH D Z* T S ... Cor1 ΩJ |
18 suis ΩD ΩS Ω F ΩJ* ( rubr. sublin. ) ] om. Cor3 (hebr. anti.) ΩJ² ΩL ΩP Rusch Ed1530 Weber |
Numérotation du verset Prv. 17,19 

Qui meditatur discordias19 diligit rixas
19 discordias plerique codd. Ω Rusch ] discordiam G Cava X Σ Q Θ Weber cum hebr.
et qui exaltat os suum20 querit ruinam.
20 os suum G Cava Amiatinus plerique codd. edd. Cor1 Cor3 (hebr. antiq.) Ω M ΩD Ω J2 ΩL ΩP Rusch ] cor suum ΣC2 ΩS Ω F ΩJ*, ostium suum Cor2 (hebr. pro eo quod est OS habet HOSTIUM et similiter grecus) Ed1530 Edmaior. (ΣC*) cum hebr. , ostium Clementina Weber
Numérotation du verset Prv. 17,20 

Qui perversi cordis est non invenit21 bonum
21 invenit ΩD* ΩS Ω F Rusch ] inveniet Cor3 (hebr. antiq.) Ω M ΩD² ΩJ² ( in ras. ) ΩL ΩP Weber , veniet in bonum Cor3 (Beda)
et qui vertit linguam
incidet in malum.
Numérotation du verset Prv. 17,21 

Natus est stultus
in ignominia sua22 sed nec pater
22 in ignominia sua M Q² Φ... ΩD Ω M Ω F ΩJ Rusch ] ad ignominiam suam ΩS, in ignominiam suam ΩL ΩP Weber
in fatuo filio23* letabitur.
23 in fatuo filio T Ω M ΩD ( rubr. sublin. et superpunct.) ΩS] fatuo T Ω F*, in fatuo ΩJ ΩL ΩP Rusch edd. Weber
Numérotation du verset Prv. 17,22 

Animus24 gaudens
24 Animus] amicus Ω M (hapax)
etatem floridam facit
spiritus tristis25
25 tristis] fictus praem. et expunc. Ω M
exsiccat
ossa.
Numérotation du verset Prv. 17,23 

Munera de sinu
impius
accipit ut pervertat semitas iudicii.
Numérotation du verset Prv. 17,24 

In facie prudentis
lucet sapientia
oculi stultorum
in finibus
terre.
Numérotation du verset Prv. 17,25 

Ira
patris
filius stultus et dolor matris
que genuit eum.
Numérotation du verset Prv. 17,26 

Non est bonum damnum inferre
iusto
nec percutere principem
qui recta26* iudicat.
26 recta ΩD ΩF ΩS ΩJ ΩL ΩP Weber] recte ΦG T Ω M Rusch
Numérotation du verset Prv. 17,27 

Qui moderatur sermones suos
doctus et prudens est et pretiosi spiritus
vir eruditus.
Numérotation du verset Prv. 17,28 

Stultus quoque si27 tacuerit sapiens reputabitur28 et si compresserit labia sua intelligens.
27 si Ω M ΩD Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Rusch ] cum ΩJ* |
28 reputabitur M Φ Θ Z² S² ΨD Ω M ΩD Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Rusch Clementina ] vocavitur Cava, putabitur Weber |

Capitulum 17

Numérotation du verset Prv. 17,1 
littera
marg.| {l} Melior est buccella sicca cum gaudio, quam domus plena victimis id est lautioribus et solemnibus epulis   cum iurgio ad l itteram.
Numérotation du verset Prv. 17,1 
mystice
marg.| Melius est parvum bonum cum caritate, que est gaudium et risus anime, sine scientia predicandi quod est buccellam siccam comedere, quam magnis fulgere virtutibus cum admixtione discordie, que est iurgium. Unde Eccl. 19.c. Melior est homo, qui minuitur scientia et deficiens sensu in timore Dei, quam qui abundat sensu et transgreditur legem Altissimi.
marg.| {l} Vel sic. Melior est buccella sicca id est modica substantia   cum gaudio id est cum pace et quiete mentis, {n}   Quam domus plena victimis cum iurgio id est quam multe divitie cum cura et sollicitudine, que est iurgium mentis. Eccl. 5.c. Dulcis est somnus operanti, sive parum, sive multum comedat, saturitas autem divitis non sinit eum dormire. Ps. 36. Melius est modicum iusto super divitias peccatorum multas.
marg.| {l} Item Melior est buccella sicca cum gaudio id est modica eleemosyna cum hilaritate, quam multa et magna dare cum obiurgatione et tristitia. Unde Eccl. 35.b. In omni dato hilarem fac vultum tuum et in exultatione sanctifica decimas tuas. Hoc est quod dicit Apostolus, 2Cor. 9.b. Qui parce seminat, parce et metet ; et qui seminat in benedictionibus, de benedictionibus {3. 36vb} et metet. Unusquisque prout destinavit in corde suo non ex tristitia, aut necessitate. Hilarem enim datorem diligit Deus. Item   Melior est buccella sicca cum gaudio id est modica penitentia cum mentis hilaritate sine laude hominum, quam domus plena victimis cum iurgio id est quam magna corporis afflictio cum cordis murmuratione, que est pessimum iurgium. Hieronymus : Melius est paucos psalmos cum hilaritate animi canere, quam totum psalterium cum tristitia transcurrere.
marg.| {l} Vel Melior est buccella Euch aristie   sicca id est sine potu lacrimarum, sine pulmento devotionis, sine salsa contritionis   cum gaudio spei et munde conscientie Q  uam domus plena victimis id est quam opera discipline, ubi multa animalia vitiorum occiduntur.o}   Cum iurgio id est carnis rebellione. Utrumque tamen bonum est, sed illud melius. De hac buccella dicitur Ruth. 2.c. Quando hora vescendi fuerit, veni huc et comede panem et intinge buccellam tuam in aceto id est in commemoratione passionis Christi quod debet fieri cum cordis compassione. Unde Gn. 3.d. In sudore vultus tui vesceris pane tuo.
Numérotation du verset Prv. 17,2 
littera
marg.| {p} Servus sapiens dominabitur filiis stultis etc. id est auctoritatem dividendi accipiet, ut patet in Iosue servo Moysi, qui filiis Israel terram promissionis divisit. Ios. 14. Vel in divisione partem accipiet, ut patet in Hieroboam, qui decem tribus habuit et Roboam filius Salomonis tantum duas. 3Rg. 12. Et in Iepte : Idc. 11.
Numérotation du verset Prv. 17,2 
mystice
marg.| {p} Servus sapiens id est populus gentilis, qui olim idolis serviebat. Rm. 6.d. Cum servi essetis peccati, liberi fuistis iustitie. Fili stulti, sunt populus Iudaicus, quibus modo dominatur populus gentilis.
marg.| {r} Et inter fratres id est inter filios regni, dividet hereditatem celestem, vel Sacram Scripturam predicando et docendo. Quod autem sacra Scriptura hereditas dicatur, testatur David Ps. 118. dicens : « Hereditate acquisivi testimonia tua ». De hac divisione prophetavit Iacob Gn. 49.d. Beniamin id est Paulus, lupus rapax, mane comedet predam et vespere dividet spolia.
Numérotation du verset Prv. 17,2 
moraliter
marg.| Secundum Glossa {p} Servus est quilibet penitens, olim servus Diaboli et peccati ; quia qui facit peccatum, servus est peccati, Io. 9.d. Sed modo effectus est   sapiens peni tendo de peccatis. Hic {q}   dominabitur filiis stultis id est iustis negligentibus et in caritate torpentibus.r}   Et inter fratres etc. id est inter Electos portionem secundum exigentiam meritorum suorum eterne hereditatis habebit. Item
marg.| {p} Servus sapiens est quilibet iustus, cui sapiunt res, prout sunt, serviens Deo corde, ore et opere. Hic
marg.| {q} dominabitur filiis stultis id est detractoribus, quia non reputat eos, quia licet lacerent et mordeant et oblatrent ut canes : linguas tamen habent medicinales et extrahunt exterius putredinem vitiorum de corde iustorum per confusionem, si qua est interius. Item latrando custodiunt, ne ad mala exeat iustus. Unde Diogenes Omnis homo necessarium habet, aut valde amicum, aut valde inimicum ad sui custodiam. Item spine et vepres, etsi non proferant ex se vuas, aut ficus ; valent tamen ad faciendum sepes ad custodiam vinearum. Valent etiam ad pungenda apostemata, ut sanies effluat extra. Hoc faciunt inimici, qui serviunt detrahendo. Unde Mt. 7.c. et Lc. 6.f. Numquid colligunt de spinis uvas, aut de tribulis ficus ? Ita, Domine, ipsi, qui sunt Sapientes, quia et tu de lapidibus panes dulces facis. Unde et beato Stephano lapides dulces fuerunt. Item {p}   servus sapiens est spiritus, sive anima penitentis. Filii stulti sunt peccata, vel mala opera, que serviunt de tribus, scilicet de aqua, de sale, de sinapio. De aqua lacrimarum, quam effundunt ad lavandum manus id est opera. De sale discretionis, quia discretior et cautior est homo post peccatum. De sinapio compunctionis, quam excitat in recordatione sui, qua pungitur cor triplici aculeo, scilicet doloris, pudoris et timoris. Et hoc est quod dicitur Rm. 8.f. Omnia cooperantur in bonum his, qui secundum propositum vocati sunt Sancti, etiam peccatum, dicit Glossa.
Numérotation du verset Prv. 17,3 
marg.| {s} Sicut igne probatur argentum et aurum camino ; ita corda probat Dominus ] fortiora, scilicet que per aurum significantur, probat maiori tribulatione, que per {3. 37ra} caminum intelligitur ; fragiliora, que per argentum designantur, probat minori tribulatione, que per ignem accipitur hic. Sunt autem tria probatoria boni auri. Primum, est ignis fornacis. Secundum, tactus lapidis. Tertium, repositio in luto. Sic viri iusti tria habent probatoria. Primum, est ignis tribulationis, ubi sicut aurum in fornace probatur ; sic iustus ab omni corde mundatur. Sap. 3.b. Tamquam aurum in fornace probavit eos Dominus Eccl. 27.a. Vasa figuli probat fornax et homines iustos tentatio tribulationis. Secundum est probatorium laudis humane, ubi sicut aurum in tactu lapidis cognoscitur ; sic iustus in laude hominis. Si enim afficitur, vel inficitur ea, reprobus est ; si non, probatus est. De hoc dicitur infra 27.c. Quomodo probatur in conflatorio argentum et in fornace aurum ; sic probatur homo ore laudantium. Probatio ista fortior est, quam precedens. Multi enim ignem tribulationis equanimiter sustinent, qui laudes, vel vituperia pati nesciunt sine elatione, vel odio. Tertium probatorium, sunt divitie temporales, ubi si cor hominis non putrescit ; sicut nec bonum aurum in luto putrescit ; tunc probatus est homo : si autem putrescit aurum, reprobatum est ; similiter et homo. Unde Ier. 6.g. Argentum reprobum vocate illos, quia Dominus proiecit eos. Tempore Martyrum aurum Ecclesie probatum est igne, tempore confessorum laude, quia toto mundo laudabantur, nec inde superbiebant, sed totam laudem in Dominum retorquebant. Tempore vero nostro, in quo feces seculi devenerunt, probatur Ecclesie aurum in luto divitiarum et in pluribus reprobum invenitur. Hoc triplex probatorium in figura precessit. Nam Abel, Caïn habuit quasi suum probatorium ; Isaac, Hismaelem, Iacob, Esau.
Numérotation du verset Prv. 17,4 
marg.| {a} Malus obedit lingue inique que triplex est, scilicet lingua carnis, lingua mundi, lingua Diaboli. Lingua carnis suadet suavia, scilicet molliter dormire, bene comedere et dissuadet aspera, scilicet ieiunare, vigilare et huiusmodi. Hec lingua loquitur tibi, cum vis surgere ad matutinas, aut cum vis ieiunare. Et primo contradicit et appellat a manifesto gravamine et postulat diem. Si autem non acquiescitur ei, tunc incipit allegare et ostendere rationes, sicut asina Balaam. Nm. 23.f. Multi inquit, mortui sunt, vel insanierunt propter nimias vigilias et propter nimia ieiunia ; melius est suaviter ire, quam cito deficere. Et dicit Poeta : “ Quod caret alterna requie durabile non est”. Et rationabile sit obsequium vestrum Rm. 12.a. Et carnem suam nemo umquam odio habuit. Eph. 5.f. Sed bonus onager clamorem huius exactoris non audit id est desiderium voluptatis. Iob. 39.a. Lingua mundi suadet vana, scilicet honores mundi, divitias et huiusmodi : dissuadet vera bona, scilicet paupertatem, humilitatem et vilitatem. Hec est lingua Egyptiaca, quam veri filii Iacob missi ad emendum frumentum non intelligunt Gn. 42.e. Tertia lingua id est Diaboli, suadet iniqua, scilicet invidiam, odium, superbiam et huiusmodi : et dissuadet pacem, concordiam, caritatem et huiusmodi. Hec est lingua Syriaca, quam viri de Hierusalem non intelligunt. Is. 36.c. Qui huic triplici lingue obedit id est acquiescit, malus est. Signanter autem dicit, malus obedit lingue inique, quia omnis malus has tres linguas sibi preficit Priorissas, ut quicquid iusserint, statim obediat. De qualibet harum trium linguarum potest intelligi illud Eccl. 27.b. Lingua tertia multos commovit et dispersit illos de gente in gentem. Et infra eod. c. Lingua tertia mulieres fortes eiecit et privat illas laboribus suis.b}   Et fallax obtemperat labiis mendacibus id est Diaboli, qui est mendax et pater mendacii Io. 8.f. qui promittit temporalia, ut oblivisci faciat eterna. Dicitur autem Diabolus habere linguam iniquam aperte suggerendo et labium mendax occulte insidiando : et qui non vult resistere aperte tentationi, merito decipitur occulta suggestione sub specie virtutis, ut dicit Gregorius Unde Iob. 24.b. Ipsi fuerunt rebelles lumini, nescierunt vias eius. Vel {b}   Fallax id est simulator, hypocrita, qui seipsum et alios sub specie aliena decipit.c}   Obtemperat labiis mendacibus laud antium, scilicet et {3. 37rb} adulantium. Iusto enim iudicio Dei fit, sicut dicit Gregorius ut qui alios exterius decipit, ipse interius excecatus, que de se falsa audit, quandoque credens decipiatur.
Numérotation du verset Prv. 17,5 
marg.| {d} Qui despicit pauperem ind ignando, quia pauper est, vel maledicendo, vel non subveniendo.
marg.| {e} Exprobrat factori eius Nam quicquid fit pauperi, fit ipsi Christo, qui est Factor et Pater pauperum. Mt. 25.d. Quandiu uni ex fratribus his minimis meis fecistis, mihi fecistis. Item Mt. 10.d. Qui vos recipit, me recipit. Et Lc. 10.c. Qui vos spernit, me spernit. Vel spiritualiter.
marg.| {d} Qui despicit pauperem id est qui abominatur peccatorem.
marg.| {e} Exprobrat Factori eius id est qui propter peccatores factus est homo. Non enim venit vocare iustos, sed peccatores. Mt. 9.b. Unde Dt. 23.b. Non abominaberis Egyptium Iob. 31.b. Si despexi pretereuntem eo quod non haberet indumentum et absque operimento pauperem.
marg.| {f} Et qui ruina letatur alterius, non erit impunitus qui a ipsum gaudium est ei ruina. Et intelligitur hoc de ruina peccati, vel mortis, vel infortunii. De nulla enim ruina alterius, etiam inimici gaudendum est, se potius compatiendum et dolendum. infra 24.c. Cum cecidit inimicus tuus, ne gaudeas et in ruina eius ne exultet cor tuum, ne forte videat Dominus et displiceat ei Iob. 31.c. Si gavisus sum ad ruinam eius, qui me oderat et exultavi quod invenisset eum malum.
Numérotation du verset Prv. 17,6 
marg.| {g} Corona senum id est gaudium Patriarcharum et Prophetarum, sunt.
marg.| {h} Filii filiorum id est successores Apostolorum, a quibus digna laude celebrantur. Unde Eccl. 44.a. Laudemus viros gloriosos et parentes nostros in generatione sua.
marg.| {i} Et gloria filiorum id est Predicatorum novi testamenti sunt.
marg.| {k} Patres eorum id est Patriarche et Prophete, quia in hoc gloriantur moderni Predicatores quod veterum Patrum filii esse meruerunt. Quod autem Apostoli dicantur filii Patriarcharum et Prophetarum, testatur Ps. 44. Pro Patribus tuis nati sunt tibi filii id est pro Patriarchis et Prophetis, Apostoli. Item quod nos simus Apostolorum filii, dicit Paulus. 1Cor. 4.d. Ego per Evangelium in Christo vos genui.
Numérotation du verset Prv. 17,6 
moraliter
marg.| Filii, sunt cogitationes ; filii filiorum sunt affectiones. Pronepotes sunt operationes. Bene ergo dicit.g} Corona senum filii filiorum, non filii quia cogitationibus non coronamur sed affectionibus.
Numérotation du verset Prv. 17,7 
marg.| {l} Non decent stultum id est superbum. Stultus enim dicitur, quasi stans altus.
marg.| {m} Verba composita id est sacra eloquia, que audientes et facientes componunt et ornant. Unde supra 11.c. Circulus aureus in naribus suis, mulier pulchra et fatua id est doctrina pulchra verbis, fatua operibus. Vel stultus dicitur quilibet peccator, quem non decent verba composita id est sacra doctrina, quia quod edificaret verbo, destrueret exemplo. Eccl. 15.c. Non est speciosa laus in ore peccatoris, quia non est a Deo missus.
marg.| {n} Nec Principem que mlibet vel Prelatum
marg.| {o} Labium mendax dec et imo valde dedecet, sive in Iudicio, sive in predicatione, sive in consilio, sive in simplici locutione Eccl. 25.a. Tres species odivit anima mea et aggravor valde anime eorum, pauperem superbum, divitem mendacem et senem fatuum et insensatum.
Numérotation du verset Prv. 17,8 
marg.| {p} Gemma id est vita eterna, pro qua comparanda Sapiens negotiator vendidit universa, que habuit Mt. 13.f. Est.
marg.| {q} Gratissima exspectatio prestolantis id est a longe videntis. Prestolari enim dicitur a pre et Stolon quod est longum, quia longe videre facit fides et spes, scilicet usque ad celum. De hoc dicitur sup. 10.d. Exspectatio iustorum letitia Lam. 3.c. « Bonum est prestolari cum silentio salutare Dei ».
marg.| {r} Quocumque se verterit scilicet prestolans, sive ad gaudia celi, sive ad supplicia inferni, sive ad miserias seculi.
marg.| {s} Prudenter intelligit id est intus legit, que bona, que mala, que fugienda, que timenda, que appetenda.
Numérotation du verset Prv. 17,9 
marg.| {t} Qui celat delictum alt erius.
marg.| {u} Querit amicitias Dei et proximi. Nam celare delictum alterius, est sepelire, mortuum quod est opus pietatis. E converso revelare, est mortuum detumulare quod est nefandissimum. De hoc Ecclesiast. 27.c. Qui denudat arcana amici, fidem {3. 37va} perdit et non invenit amicum ad animum suum. Seneca. Tardiloquum te esse iubeo et prope erit tibi Deus. Et Socrates interrogatus a quodam, qualiter haberet gratiam Dei et hominum, respondit : Si optima queque egeris et pauca locutus fueris.
marg.| {a} Qui alto sermone id est audibili.
marg.| {b} Repetit id est revelat alii delictum proximi.
marg.| {c} Separat federatos id est se et illum, cuius secretum revelat. Aliqui libri habent :   Qui altero sermone repetit, de lictum scilicet proximi,   separat federatos, id est amicitiam inter illum, cuius delictum revelat ; et illum, cui revelat. Hanc litteram legit Glossa que dicit : Primus sermo est, cum fit delictum ; alter cum manifestatur : et secundum hoc potest intelligi, tam de proprio delicto, quam de alieno. Vel primus sermo est confessio, qua tibi peccatum, vel secretum confitetur proximus. Alter sermo est revelatio tua, qua tu alii revelas et de hac dicitur Eccles. 42.a. Non duplices sermonem auditus de revelatione sermonis absconditi.
Numérotation du verset Prv. 17,10 
marg.| {d} Plus proficit correctio apud prudentem qui scit, quid bonum, quid malum.
marg.| {e} Quam centum plage apud stultum qui nescit discernere inter bonum et malum. Talis enim, nec flectitur, nec blanditiis emollitur. Unde infra 27.d. Si contuderis stultum in pila quasi ptisanas desuper feriente pilo, non auferetur ab eo stultitia eius.
Numérotation du verset Prv. 17,11 
marg.| {f} Semper iurgia querit malus id est seditiosus.
marg.| {g} Angelus, autem crudelis id est Diabolus.
marg.| {h} Mittetur contra eum ut in presenti affligat sicut Egyptios, Ex. 12.d. Vel post mortem ad eternum interitum rapiat. Vel sic. Malus id est contentiosus, semper iurgia querit, sive colloquendo, sive disputando, magis confidens in clamore et contradictione, quam in ratione. Unde Petrus dixit ad Simonem Magum : Si interrogas ad contradicendum, non respondeo : Nihil enim prohibet post evidentissimas rationes, seu ratiocinationes dicere : nihil est dictum. Contra hunc mittit Dominus aliquando Angelum crudelem id est alium clamatorem, 1Cor. 11.c. Si quis videtur contentiosus esse, nos talem consuetudinem non habemus, sed nec Ecclesia Dei.
Numérotation du verset Prv. 17,12 
marg.| {i} Expedit magis Urse occurrere raptis fetibus qua ndo valde irata est.
marg.| {k} Quam fatuo confidenti sibi in stultitia sua qui a Ursa maiori vi vincitur ; stultus vero eruditissimis rationibus superari non potest.
Numérotation du verset Prv. 17,12 
mystice
marg.| Ursa est gentilitas, catuli rapti, ex ea conversi, stultus, hereticus : Et facilius fuit et est Doctoribus furori gentilitatis occurrere, aliquibus ex ea a bestiali sevitia ad pietatem fidei conversis, quam heretico confidenti in sui dogmatis perfidia.
Numérotation du verset Prv. 17,12 
moraliter
marg.| Ursa, que fortis est in posterioribus, sed debilis in capite, significat Diaboli suggestionem, que in principio debilis est, sed postea convalescit. Fatuus est sensus carnalis, cui sapida desipiunt et insipida sapiunt. Expedit ergo magis occu rrere   Urse rapt is fetibus id est extinctis primis suggestionum motibus, quam fatuo id est carnali sensui. Facilius est enim suggestiones Diaboli superare, quam insultus sensus carnalis. Diabolus convalenim resistendo vincitur, sicut dicit. Iac. 4.b. Resistite Diabolo et fugiet a vobis : Sensus autem carnalis semper   tecum : es t enim familiaris inimicus : De quo dicitur Mi. 7.b. Ab ea, que dormit in sinu tuo, custodi claustra oris tui ; quia filius contumeliam facit patri et filia consurget in matrem suam et nurus contra socrum suam : et inimici hominis domestici eius.
Numérotation du verset Prv. 17,13 
marg.| {t} Qui reddit mala pro bonis que est retributio Diabolica, quam Deus nescit.
marg.| {m} Non recedet malum cul pe et pene.
marg.| {n} De domo eius id est familia, vel corpore, vel conscientia. Ier. 18.d. Numquid redditur pro bono malum ? Et infra eodem. Ne propitieris iniquitati eorum, peccatum eorum a facie tua non deleatur. Omnis inpatiens, qui maledicenti sibi, vel malefacienti {3. 37vb} irascitur, reddit malum pro bono. Huiusmodi enim tribulatio nihil aliud est, quam lixivium ad lavandum sordes capitis id est cordis. Qui igitur tribulanti se irascitur, quasi puer scabiosus est, qui matri lavanti caput eius irascitur et convitiatur. Item huiusmodi tribulatio aqua est ad extinguendum ignem concupiscentie. Unde Eccl. 11.d. Malitia unius hore oblivionem facit luxurie magne. Qui igitur tribulanti irascitur, similis est illi, cuius domus ardet : et afferenti sibi aquam ad extinguendum convitiatur. Item tribulatio panis est anime. Unde Lam. 3.d. Saturabitur opprobriis. Qui igitur tribulanti irascitur, similis est cani, qui manum porrigentis sibi panem mordet. Sed dicet aliquis, etsi bona faciunt tribulantes ; tamen non quia hoc intendunt, ideo non sunt sustinendi. Amice, nec spine, que vineam claudunt et custodiunt, hoc intendunt, sed si ideo reiicis, stultus es.
Numérotation du verset Prv. 17,14 
marg.| {o} Qui dimittit aquam id est non refrenat linguam.
marg.| {p} Caput est iurgiorum id est origo discordie et contentionis. Eccl. 12.d. Non des aque tue exitum nec modicum, nec mulieri nequam veniam prodeundi. Vel aqua est fluxa cogitatio, quam dimittit, qui de cogitatione statim in verba prorumpit et talis fatuus est. Unde supra 12.c. Fatuus statim indicat iram suam. Quare ? Quia vas cordis sui ligaturam, circulum patientie, vel humilitatis, aut mansuetudinis non habet : unde immundum est secundum legem. Nm. 19.c. Omne vas quod non habet, ligaturam desuper, immundum est.
marg.| {q} Et antequam patiatur contumeliam, iudicium deserit dis cretionis id est antequam audierit contumeliam ab alio, prorumpit in contumelias, non discernens quid dicat, vel utrum silere, aut loqui debeat, vel quid distet inter contumeliam et pati contumeliam. Putant enim multi quod pati contumeliam sit contumelia, sed non est, imo honor, quo non sunt omnes digni : Ideo iusti gaudent in passione contumeliarum. Act. 5.g. Ibant Apostoli gaudentes etc. Vel sic : Antequam patiatur id est donec patiatur, contumeliam, Iudicium deserit, alios obiurgando iniuste : Sunt enim quidam, qui semper rixantur, donec audiant contumeliam et tunc tacent. Unde Martialis coquo cuidam dixit, qui semper clamabat, dum alii recitarent carmina sua, ut audirentur versus sui, donec ad plenum verberatus est. Quod clamas semper quod versibus obstrepis, Heli. Non facis hoc gratis ; accipis, ut taceas.
Numérotation du verset Prv. 17,15 
marg.| {r} Et qui iustificat impium pro ipso iudicando.
marg.| {s} Et qui condemnat iustum con tra eum sententiam dando.
marg.| {t} Abominabilis est uterque apud Deum lic et non apud mundum, vel apud se : Sicut Iudei, qui Barrabam impium quasi iustum petierunt dimitti et Christum quasi impium condemnari. Mt. 27.b. Is. 5.e. Ve qui dicitis malum bonum et bonum malum. Sed quid faciet Iudex, cum videt impium et quem scit impiam causam habere, prevalere secundum allegationes ; et iustum quem scit iustam causam habere succumbere ? Si iudicat secundum allegata, condemnat iustum et iustificat impium et ita abominabilis fit apud Deum ; si aliter iudicat, facit contra ordinem Iudicis. Sol. Aliud est aliquid scire, ut homo ; aliud, ut Iudex. Tu scis ut homo istum habere iustam causam ; sed ut iudex scis eum habere iniustam : tibi homini evidentia facti extra iudicium fecit fidem de causa. sed tibi iudici allegationes in iudicio fecerunt fidem et ideo ubi es, ut Iudex, oportet te iudicare secundum allegata : nec sic iustificas impium et condemnas iustum, quia apud te Iudicem ille iustus est, cuius allegationes prevalent et alius iniustus, qui succumbit, licet apud te hominem e converso sit ; ideo ubi es, ut homo, e converso iudicabis. Unde Ambrosius 3. causa, q 7.c. iudicet. Bonus Iudex nihil ex arbitrio suo facit et domestice proprietate voluntatis ; sed iuxta leges et iura pronuntiat, scitis iuris id est statutis obtemperat ; non indulget proprie voluntati : nihil paratum et meditatum de domo defert ; sed sicut audit, ita iudicat. Licet enim quasi homo aliter de facto certus sit ; in eo tamen quod gerit personam Iudicis, sedet tamquam prorsus factum ignorans : quare ratione persone, quam gerit, debet semper secundum allegata iudicare. Et si obiicitur quod contra conscientiam condemnat innocentem, ergo et mortaliter peccat. Respondeo per interemptionem, qui non contra conscientiam, sed per conscientiam condemnat. Conscientia enim sua sibi debet dictare, ita esse faciendum ; aliter erronea est. Aliqui tamen aliter dicunt, scilicet quod debet alii delegare causam, qui nesciat factum, qui possit secundum conscientiam iudicare.
marg.| 16
marg.| {a} Quid prodest habere divitias ] {3. 38ra} temporales, que deficiunt.
marg.| {b} Stulto id est diviti avaro.
marg.| {c} Cum Sapientiam qua fieret sapiens.
marg.| {d} Emere non possit In suo statu manens et ideo dicitur stultus : quia si vellet mutare statum, divitiis suis posset emere Regnum celorum, ubi veram sapientiam haberet : Iuxta illud Mt. 6.c. Thesaurizate vobis thesauros in celo etc. De hac stultitia dicitur : Eccles. 5.c. Quid prodest possessori, nisi quod cernit divitias oculis suis ? Imo certe nocent ei : Sunt enim ei sicut mola asinaria in collo, ut demergatur in profundum ; sicut dicitur Mt. 18.a. Sunt etiam quasi gibbus cameli, ut non possit transire ad foramen acus in celestem Hierusalem, ut dicitur Mt. 19.c.
marg.| $mystice
marg.| {a} Quid prodest habere divitias Scr ipturarum vel recte fidei, vel bonorum operum.
marg.| {b} stulto id est heretico vel Iudeo vel hypocrite vel cuilibet malo Christiano.
marg.| {c} cum sapientiam id est Christum, qui est Dei virtus et Dei Sapientia, 1Cor. 1.d. Vel fidei unitatem, vel vitam eternam, vel bonam actionem   emere non possit ? Chr istum quoad Iudeum, velamen malitie habens super faciem cordis, Christum in lege non potest cognoscere. Fidei unitatem quantum ad hereticum, qui fidem destruit. Vitam eternam quoad hypocritam, qui bonis, que facit, laudem hominum, querit et emit. Bonam actionem, quantum ad malum Christianum, cuius omnis vita peccatum est id est absorpta a peccato.
marg.| {e} Qui altam facit domum suam ad litteram id est alta et magna edificia construit de pecunia male acquisita, vel de patrimonio crucifixi, vel superbie causa, vel oppressionis aliorum.
marg.| {f} Querit ruinam id est facit, unde ruat in infernum. Unde Ier. 22.d. Ve qui edificat domum suam in iustitia et cenacula sua non in iudicio.
marg.| Vel sic.
marg.| {e} Qui altam facit domum suam id est qui aspirat ad honores et dignitates seculares.
marg.| {f} Querit ruinam id est unde ruat, sicut Sathan, Is. 14.d. Ascendam super altitudinem nubium, similis ero Altissimo, veruntamen in infernum detraheris in profundum laci, Lc. 10.c. Et tu, Capharnaum, usque ad Celum exaltata es, usque ad infernum demergeris. Vel de novitiis claustralibus potest hoc exponi, qui non sunt contenti regula communi, sed superaddunt ; quibus non sufficit esse confessores, sed volunt esse martyres : qui sepe credunt sibi revelationes fieri et patiuntur mirabiles delusiones : et cum volunt alios precedere, sepe alios sequi non possunt. Dicit ergo.
marg.| {e} Qui altam facit domum suam id est conversationem suam super alios eminere cupiens.
marg.| {f} Querit ruinam a c ommunitate aliorum. Seneca. Redige te ad parva, unde excidere non possis, Lc. 10.c. Vidi Sathanam sicut fulgur de celo cadentem.
marg.| Vel sic.
marg.| {e} Qui altam facit domum suam id est parentelam suam, sicut Episcopi et Abbates, qui de bonis Ecclesie et in Ecclesia volunt sublimare parentes suos.
marg.| {f} Querit ruinam id est facit, unde ruat in infernum. Unde dicitur Mi. 3. Audite hoc Principes Iacob et Duces domus Israel, qui abominamini iudicium et omnia recta pervertitis, qui edificatis Sion in sanguinibus : et Hierusalem in iniquitate. Propter hoc, causa vestri Sion quasi ager arabitur et Hierusalem quasi acervus lapidum erit et mons templi in excelsa silvarum, ubi non sunt, nisi infructuose arbores. Item Abd. 1.b. Si exaltatus fueris, ut aquila et inter sidera posueris nidum tuum, inde detraham te, dicit Dominus.
marg.| {g} Et qui evitat discere leg em Dei, que docet recte vivere, unde significatur per arborem vite, que est in medio Paradisi.
marg.| {h} Incidit in mala mul ta. Primo, in tenebras erroris et ignorantie. 2Pt. 1.b. Cui non presto sunt hec, cecus est et manu tentans. Secundo, in captivitatem Diaboli et peccati. 1. Is. 5.d. Propterea ductus est populus meus, quia non habuit scientiam. Tertio, quia repellitur a servitio Dei. Os. 4.b. Quia tu repulisti scientiam, repellam te et ego, ne sacerdotio fungaris mihi : Quarto, quia reddit orationem execrabilem. Unde infra 28.b. Qui declinat aures suas, ne audiat legem, oratio eius execrabilis. Quinto incidit in malum infelicitatis. Sap. 3.c. Sapientiam et disciplinam qui abiicit, infelix est.
Numérotation du verset Prv. 17,17 
marg.| {i} Omni tempore ] {3. 38rb} prosperitatis et adversitatis.
marg.| {k} Diligit, qui amicus est re et nomine. Vera enim amicitia iunctura est animorum amantium, non continuatio sed condignatio ; sed mixtura, que non patitur aliquod permixtorum tangi, quin totum tangatur. Unde Tullius dicit. Idem velle, idem nolle, ea demum vera est amicitia. Hec amicitia non verbis ; sed factis contrahitur. Unde 1Io. 3.d. Filioli, non diligamus verbo, neque lingua, sed opere et veritate. Hec amicitia non beneficiis pascitur exterioribus, sed amore. Unde Tullius : Hanc dicimus veram amicitiam, cuius fructus totus in amore est. Et de hoc dicit. Eccl. 6.a. Si possides amicum, in tentatione posside illum. Sed est amicitia fortune, que in tempore prosperitatis diligit, in adversitate deserit : De qua Eccl. 6.a. Est amicus secundum tempus et non permanebit in tempore tribulationis. Seneca. Sicut ingressus est, sic exibit. August. Periculosum est amicum fieri cum eo, a quo necesse habet separari.
marg.| {l} Et frater in angustiis comprobatur sic ut olla in igne. Unde Seneca. Hoc habet boni adversitas quod amicos probat.
Numérotation du verset Prv. 17,18 
marg.| {m} Homo stultus plaudet manibus pre gaudio.
marg.| {n} Cum spoponderit Deo, pro amico suo cui us animam regendam suscipit. Et recte stultus dicitur : Nam qui curam animarum suscipit, pro latronibus patibulo adiudicatis, pro Civitate obsessa, pro infirmis desperatis fideiussorem se constituit et de hoc gaudet. Sed hoc ideo est, quia honorem, non onus ; redditus, non ista pericula cogitat. Unde Za. 11.a. Pasce pecora occisionis, que qui possederant, occidebant et non dolebant et vendebant ea dicentes, benedictus Dominus, divites facti sumus. Pro amico dicit, quia solo Dei amore suscipienda est cura animarum, Eccles. 8.c. Non spondeas supra virtutem tuam ; quod si spoponderis, restituens cogita.
Numérotation du verset Prv. 17,19 
marg.| {o} Qui meditatur discordias sem inandas inter alios. Vel discordias id est iniurias sibi illatas.
marg.| {p} Diligit rixas id est clamosas et contentiosas litigationes. Lv. 19.d. Non queras ultionem, nec memor eris iniurie civium tuorum. Unde Cato : “ Post inimicitias iram meminisse malorum est”.
marg.| {q} Et qui exaltat os suum mag natibus detrahendo, contra legem, Ex. 22.d. Diis non detrahes. Ps. 72. Posuerunt in celum os suum et lingua eorum transivit in terra. Vel laudando seipsum, contra illud, Infra 27.a. Laudet te alienus et non os tuum ; extraneus et non labia tua. Vel magnifica loquendo, contra illud, 1Rg. 2.a. Nolite multiplicare loqui sublimia gloriantes. Vel de peccato gloriando Ps. 51. Quid gloriaris in malitia, qui potens es in iniquitate ? Vel se iactando, ut Nabuchodonosor. Dn. 4.f. Nonne hec est Babylon civitas magna, quam ego edificavi in domum regni in robore fortitudinis mee et gloria decoris mei ? Cum adhuc sermo esset in ore Regis, vox de celo ruit : Tibi dicitur, Nabuchodonosor Rex, Regnum tuum transibit a te et ab hominibus eiicient te et cum bestiis, atque feris erit habitatio tua, fenum quasi bos comedes. Non tamen credendum quod fuerit bos ; sed ita videbatur ei quod esset bos ex parte anteriori et Deo ex parte posteriori. Qui his modis exaltabit os suum.
marg.| {r} Querit ruinam id est facit, unde ruat in culpam et inde in gehennam. Ier. 11.c. Ad vocem loquele grandis exardescet ignis.
marg.| {s} Qui perversi cordis est ex quo debet procedere vita. Unde supra 4.d. Omni custodia serva cor tuum, quia ex ipso vita procedit.
marg.| {t} Non invenit bonum id est vitam gratie et ita nec vitam glorie.
marg.| Vel sic.
marg.| 20
marg.| {s} Qui perversi cordis est id est qui cogitando machinatur malum.
marg.| {t} Non invenit bonum id est Deum. Sap. 1.a. Perverse cogitationes separant a Deo.
marg.| {u} Et qui vertit linguam pro priam ad libitum auditorum, ut Adulator. Is. 30.c. Loquimini nobis placentia. Vel alienam ut detractor, qui et linguam et mentem auditorum vertit et pervertit. Unde Sap. 1.c. A detractione parcite lingue. Vel
marg.| {u} Qui vertit linguam id est sacram Scripturam perverse exponendo.
marg.| {x} Incidet in malum cul pe et gehenne. Ier. 23.g. Onus erit unicuique sermo suus et pervertistis verba Dei viventis.
marg.| 21
marg.| {a} Natus est stultus in ignominia sua ] {3. 38va} et in ignominia moritur et ad ignominiam eternam descendit. Eccles. 5.c. Miserabilis prorsus infirmitas, quomodo venit, sic revertitur. Item Eccl. 41.b. Ve vobis viri impii, qui dereliquistis legem Domini Altissimi ; et si nati fueritis, in maledictione nascemini ; et si mortui fueritis, in maledictione erit pars vestra.
marg.| {b} Sed nec pater nat uralis, vel spiritualis, scilicet Deus, vel Prelatus.
marg.| {c} In filio fatuo letabitur Imo contristabitur. Prelatus enim tot filios gignit, quot Canonicos in Ecclesia instituit. Filius fatuus est parvus nepotulus sale Sapientie non conditus. In tali filio non letabitur in fine Prelatus. Unde Eccl. 16.a. Ne iucunderis in filiis impiis, si multiplicentur, nec oblecteris super ipsos. Et infra eodem. Utile est mori sine filiis, quam relinquere filios impios. Item Iob. 21.b. Egrediuntur quasi greges parvuli eorum et infantes eorum exultant lusibus, tenent tympanum et cytharam et gaudent ad sonitum organi, ducunt in bonis dies suos et in puncto ad infernum descendunt. E converso, bonus Prelatus de bonis filiis letabitur in futuro. Unde Phil. 4.a. Fratres mei carissimi et desideratissimi, gaudium meum et corona mea etc. Et 2Cor. 1.c. Gloria vestra sumus, sicut et vos nostra, in die Domini nostri Iesu Christi.
marg.| {d} Animus gaudens etatem floridam facit ad litteram, tardius senescit iucundus homo, quam iracundus.
marg.| $mystice
marg.| Vel mystice
Numérotation du verset Prv. 17,22 
marg.| {d} Animus gaudens gau dio in Spiritu sancto.
marg.| {e} Etatem floridam facit id est actionem bonam, unde fructus celestis procreatur et bone fame.
marg.| {f} Spiritus tristis est , tristitia seculi, que mortem operatur, 2Cor. 7.c.
marg.| {g} Exsiccat ossa id est virtutes, vel vires a pinguedine caritatis et devotionis et gaudii in Spiritu Sancto. De hoc dicitur Eccl. 30.d. Iucunditas cordis hec est vita hominis et thesaurus sine defectione sanctitatis et exultatio viri est longevitas et tristitiam longe expelle a te ; multos enim occidit tristitia et non est utilitas in illa.
Numérotation du verset Prv. 17,23 
marg.| {h} Munera de sinu impius accipit, ut pervertat semitas iudicii id est latenter accipit. Impium dicit Iudicem, qui munera latenter accipit, quibus vendit iustitiam et ideo impius dicitur : quia in Deum peccat, cuius est iudicium, ut dicitur Dt. 1.c. Non accipietis cuiusquam personam, quia Dei Iudicium est.
Numérotation du verset Prv. 17,23 
moraliter
marg.| {h} Munera sunt delectationes occulte, quas Diabolus, vel caro spiritui porrigit, ut pervertat iudicium discretionis, quo debet discernere quid et quod faciendum sit. Eccles. 20.d. Exenia et dona excecant oculos Iudicum et quasi mutus in ore avertit correctiones eorum.
Numérotation du verset Prv. 17,24 
marg.| {i} In facie prudentis ext eriori.
marg.| {k} Lucet sapientia id est apparet quasi lucerna illuminans alios per exemplum. Nam verecundia frontis, disciplina sensuum, modestia oris, maturitas incessus, gravitas status, mediocritas habitus, aliud non sunt, nisi quidam radii Sapientie exterius radiantes, quibus proditur Sapientia cordis ? Unde Eccl. 19.d. Ex visu cognoscitur vir et ab occursu faciei cognoscitur sensatus : amictus corporis et risus dentium et ingressus hominis enuntiant de ipso. Vel
marg.| {i} In facie Prudentis inte riori, que est synderesis.k}   Lucet Sapientia quia illi omnia semper faciunt, prout sunt bona, bene ; mala, male. Ipsa enim sola semper remurmurat malo et desiderat bonum ; nec subest libero arbitrio, sed super omnes vires anime est. Unde Ez. 1.c. per caput Aquile designatur. Et de hac facie dicitur Gn. 2.b. Formavit Deus hominem de limo terre et inspiravit in faciem eius spiraculum vite. Optime dicit, vite : quia synderesis semper vivit desiderio boni et numquam peccato moritur, quia numquam peccat.
Numérotation du verset Prv. 17,24 
mystice
marg.| Vel mystice {i} In facie prudentis id est Christi. {k} {3. 38vb}   Lucet sapientia divinitatis : In carne enim apparens, in doctrina et miraculis. Sapientiam divinitatis ostendebat. Eccl. 8.a. Sapientia hominis lucet in vultu eius, potentissimus faciem illius commutavit. Tota etiam conversatio sua circumfulta fuit gratia et Sapientia et admiratione. Unde Est. 6. vel 15.d. secundum diversa capitula, dixit Esther ad Assuerum : Vidi te, Domine, quasi Angelum Dei et conturbatum est cor meum pre timore glorie tue : Valde enim mirabilis es, Domine et facies tua plena est gratiarum. Unde credo quod solus visus multum conferebat, imo etiam visus cuiuslibet viri perfecti multum confert videntibus. Rm. 1.b. Cupio vos videre, ut impertiar vobis aliquid gratie spiritualis.
marg.| {l} Oculi stultorum id est avarorum, qui stulti dicuntur, quia transitoria preponunt eternis.
marg.| {m} In finibus terre id est in terrenis, ad litteram, in vineis, in agris et ceteris possessionibus, quia ubi amor, ibi oculus. Nec tantum oculi, sed et aures et lingua et cor. Unde Mt. 6.c. Ubi est thesaurus tuus, ibi est et cor tuum. Tales vero nec cogitare, nec loqui, nec audire possunt, nisi de terrenis : quia ibi cor, ibi lingua, ibi aures eorum sunt. Unde Is. 29.a. Humiliaberis, de terra loqueris et de humo audietur eloquium tuum et erit quasi pythonis de terra vox tua et de humo mussitabit eloquium tuum. Item Io. 3.d. Qui de terra est, de terra loquitur. Huic auctoritati, que hic ponitur, solet coniungi illud. Eccl. 2.c. Oculi Sapientis in capite eius : Et fit ex his duabus auctoritatibus quasi unum proverbium : Oculi Sapientis in capite eius : oculi autem stultorum in finibus terre. Sicut illud quod communiter dicitur : Cum venerit Sanctus Sanctorum, cessabit unctio vestra, sumptum est de diversis locis, Dn. 9.f.
Numérotation du verset Prv. 17,25 
marg.| {n} Ira patris car nalis, vel spiritualis id est causa, vel materia ire et doloris.
marg.| {n} Filius stultus scilicet qui devorat vestes suas propriis manibus.
marg.| {p} Et dolor matris car nalis, vel spiritualis id est Ecclesie.
marg.| {q} Que genuit eum In mundo, vel in fide. Quantum doleat Ecclesia de stultitia filiorum, qui se gratis in ignem avaritie proiiciunt et in lutum luxurie, dicit Ier. 21.c. Vox in excelsis audita est lamentationis et fletus et luctus, Rachel plorantis filios suos et nolentis consolari super eos, quia non sunt.
Numérotation du verset Prv. 17,26 
marg.| {r} Non est bonum imo malum est.
marg.| {s} Damnum inferre re rum, vel corporum, vel fame, vel vite, vel parentum.
marg.| {t} Iusto homini qui nulli nocet, sed reddit unicuique quod suum est. Hoc malum est inferenti, iuxta illud Sap. 10.d. Transtulit illos per mare rubrum et transvexit eos per aquam nimiam, inimicos autem illorum demersit in mare. Iusto vero, cui infertur, bonum est, quia fabricatio corone. Unde Psalmus 128. Supra dorsum meum fabricaverunt peccatores, coronam, scilicet mihi de lapide pretioso.
Numérotation du verset Prv. 17,26 
mystice
marg.| Vel mystice.r} Non est bonum damnum inferre iusto id est Christo, cui infertur damnum, cum filii eius occiduntur per detractionem, per adulationem, per iniquam suggestionem, per malum exemplum, cum etiam hereditas eius dissipatur, cum templa eius violantur spiritualiter et corporaliter.u}   Nec percutere Principem, qui recta iudicat,
marg.| supple, bonum est id est Christum, qui est Princeps Principum.
marg.| Quod faciunt blasphemantes, irascentes, murmurantes contra iudicia eius : Quod fecerunt Iudei, qui et lingua et manu eum in faciem percusserunt. Unde Is. 50.c. Corpus meum dedi percutientibus et genas meas vellentibus, faciem meam non averti ab increpantibus et conspuentibus in me. Item Mi. 5.a. In virga percutient maxillam Iudicis Israel. Item Za. 13.c. Percute pastorem et dispergentur oves gregis.
Numérotation du verset Prv. 17,26 
moraliter
marg.| Princeps est omnis, qui rebus et membris, cogitationibus et affectionibus et locutionibus et operationibus suis principatur. Hunc percutere lingua, vel manu non est bonum quod tamen sepe faciunt detractores.
Numérotation du verset Prv. 17,27 
marg.| {x} Qui moderatur sermones vir tutes modestie,
marg.| {y} Doctus et prudens est Doc tus a Deo ; prudens ad proximum. Moderari autem debet sermo a quinque. Primo, a multiloquio supra 10.c. In multiloquio non deerit peccatum ; qui autem moderatur labia sua, prudentissimus est. Secundo, a precipitatione sermonis. Iac. 1.c. Sit omnis homo velox ad audiendum, tardus autem ad loquendum. Unde Seneca. Tardiloquum te esse iubeo et prope erit tibi Deus. Tertio, a fervore, ut non pro occidendo pulice accingatur ensis. Sicut quidam, qui ad frangendum ovum mutuavit securim. Unde supra 5.a. Labia tua conservent disciplinam. Quarto, temporis in opportunitate. Eccles. 20.c. Ex ore fatui reprobabitur {3. 39ra} parabola, non enim dicit eam in tempore suo. Quinto, ad auditorum capacitatem, ut parvis parva et magnis magna predicentur Lc. 12.f. Quis putas, est fidelis dispensator et prudens, quem constituit Dominus super familiam suam ut det illis in tempore tritici mensuram.
marg.| {a} Et pretiosi spiritus id est cari vel rari est.
marg.| {b} Vir eruditus id est extra ruditatem infantie positus, quasi dicat : vir eruditus, qui non curat infantilia id est temporalia, preciosum habet spiritum id est charum et plenum divitiis pretiosis, iuxta illud Ps. 111. Gloria et divitie in domo eius id est in conscientia.
Numérotation du verset Prv. 17,28 
marg.| {c} Stultus quoque si tacuerit cum oportet.
marg.| {d} sapiens reputabitur Und e Eccl. 41.c. Melior est homo qui abscondit stultitiam suam, quam qui abscondit sapientiam suam. Stultum tacere semper bonum est ; sapientem vero aliquando tacere, aliquando loqui necesse est. Unde Eccl. 3.b. Est tempus tacendi et est tempus loquendi. Item Ecclesiast. 20.a. Est tacens non habens sensum loquele et est tacens sciens tempus apti temporis.
marg.| {e} Et si compresserit labia sua a t imore iactantie, vel a multiloquio.
marg.| {f} Intelligens rep utabitur. Vel qui   compresserit, qu ando tentatio loquendi irruit, sicut in quodam monacho qui tentabatur et dicebat quod creparet nisi diceret hec verba : Paries tibi dico que est hec perversio ordinis nostri quod manibus loquimur et ore laboramus.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Prv. Capitulum 17), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 05/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=28&chapitre=28_17)
Signaler un complément d'information

Notes :