Capitulum 29
Numérotation du verset
Prv. 29,1
Viro
qui corripientem1
1 Viro qui corripientem
CorS1
(Se.)
dura cervice contemnit repentinus superveniet2 interitus et eum sanitas non sequitur3.
2 repentinus superveniet
Cor2
(antiq.) ΩJ²
Rusch Weber
] r. super eum veniet Θ Ω
M, r. ei veniet
Cava
, r. ei superveniet ΠH D W S ΓM
CorS1
(moderni) ΩS ΩJ*
Clementina
, repentine interibit
CorS1
=
Cor3
(hebr.)
|
3 sequitur
Amiatinus
plur. codd.
Rusch Weber
] sequetur
Cava
Σ ΠH L² M Q W² Ω
M ΩJ ΩS ΩL
|
Numérotation du verset
Prv. 29,2
In multiplicatione iustorum
letabitur vulgus, cum impii sumpserint principatum gemet populus.
Numérotation du verset
Prv. 29,3
Vir qui amat sapientiam letificat patrem suum, qui autem nutrit scortum4 perdet substantiam.
4 scortum Ω
Rusch
] scortam ΠH* ΦP Z² W² ΨD, scorta
Cor2
=
Cor3
(hebr. et antiq. habent
SCORTA
in plurali) ΩL
Weber
Numérotation du verset
Prv. 29,4
Rex iustus erigit terram5, vir avarus destruet6 eam.
5 terram ΩJ
Rusch Weber
] sapientiam Ω
M
|
6 destruet ΩJ
Rusch Weber
] destruat
|
Numérotation du verset
Prv. 29,5
Homo qui blandis7 fictisque sermonibus loquitur amico suo, rete expandit gressibus eius8.
7 blandis ΩS ΩJ
Rusch Weber
] blandit Ω
M
|
8 recte expandit gressibus eius
CorS1
² ΩJ
Rusch Weber
] recte expandit gressibus suis W
CorS1
* (cancel.) ΩS*, r. exp. pedibus e.
Cava
Y Φ Z² ΨD
Cor3
(vel) cum LXX, retica circumdat pedibus
CorS1
(alia translatio)=
Cor3
(retia)
|
Numérotation du verset
Prv. 29,6
Peccantem9 virum iniquum involvet laqueus et iustus laudabit10 atque gaudebit.
9 Peccantem] Sectantem ΩS
|
10 laudabit] laudabitur ΩJ
|
Numérotation du verset
Prv. 29,7
Novit iustus causam pauperum, impius ignorat scientiam.
Numérotation du verset
Prv. 29,8
Homines pestilentes dissipant civitatem, sapientes vero11 avertunt furorem.
11 vero ΣT² L² Q²
plerique codd., edd.
Ω
M ΩJ ΩL ΩP
Rusch
cum LXX]
om. Cava
X Σ* ΣC L* Q* ΩS
Weber
Numérotation du verset
Prv. 29,9
Vir sapiens si cum stulto contenderit sive irascatur sive rideat non inveniet requiem.
Numérotation du verset
Prv. 29,10
Viri sanguinum oderunt simplicem, iusti autem12 querunt animam eius.
12 i. autem ΠH
Amiatinus L M D Θ T W S
ΓM ΨD
Cor2 CorS1
(iustitiam hebr. et moderni)
Cor3
(moderni hebr.) ΩS ΩJ ΩL
edd. Rusch
cum LXX] iusti
Cava
X Σ Q* Z* Ω
M
CorS3 Weber
, iniusti autem Q² Y Φ Ω
M
Cor2
=
Cor3
(antiq.)
CorS1
(hebr. habent), in iusti
CorS3*
Numérotation du verset
Prv. 29,11
Totum spiritum suum profert stultus,
sapiens differt et reservat in posterum.13
13 et] ut Ω
M | Totum... posterum] Beda dicit quod antiqua translatio habet
TOTAM IRAM SUAM PROFERT IMPIUS SAPIENS AUTEM DISPENSAS PER PARTES
Cor3
Numérotation du verset
Prv. 29,12
Princeps qui libenter audit verba mendacii omnes ministros habet impios14.
14 o. m. habet i.
Y
Φ
Z²
ΨD
Ω
M ΩJ ΩS ΩL
CorS1
(moderni)
Rusch edd.
] o. m. habebit i.
Weber
, omnes ministri eius impii
CorS1
=
Cor3
(hebr.)
Numérotation du verset
Prv. 29,13
Pauper et creditor obviaverunt15 sibi, utriusque16 illuminator est Dominus.
15 obviaverunt
plerique codd., edd. Z² S²
Φ Θ Σ Ψ Ω
M ΩJ ΩS ΩL
Rusch
] obviam fuerunt ΠH ΓM
Weber
|
16 utriusque] sed
praem.
Ω
M
|
Numérotation du verset
Prv. 29,14
Rex qui iudicat in veritate17
17 veritate
CorS1
(moderni)
Rusch Weber
] equitate
CorS1
(in pluribus tamen libris glosatis habetur)
Cor3
(in pluribus libris glosatis)
pauperes, thronus eius in eternum firmabitur.
Numérotation du verset
Prv. 29,15
Virga atque correctio18 tribuit19 sapientiam,
18 correctio
CorS1
(moderni) Ω
M ΩJ ΩS
Rusch
] correptio ΩL
Weber Cor1
(hebr. :
CORREPTIO T.
P<arisius> : correctio vel <cor>rep<tio>)
Cor2
(
CORREPTIO
per p habet hebr.)
Cor3
(hebr. : correptio per p.)
|
19 tribuit
X M T S* CorS1
(moderni) Ω
M ΩJ ΩS
edd. Rusch
] tribuet
CorS1
=
Cor3
(hebr.)
Weber
, tribuint ΩL*, tribuent
L Y Φ Z² S²
ΩL², tribuunt
Cor3
(antiq.) Θ, tribuant
CorS1
(antiq.) ΨD
|
puer
autem qui dimittitur voluntati sue
confundit20 matrem
20 confundit Σ ΠH
Amiatinus M D Y Θ T Cor3
Ω
M ΩJ ΩS ²
Rusch Clementina
] confundet
Cor3
(vel) ΩJ* ΩL
Weber
suam.
Numérotation du verset
Prv. 29,16
In multiplicatione impiorum multiplicabuntur scelera et ruinas eorum iusti21 videbunt.
21 r. e. – iusti Ω
M ΩJ ΩS
Rusch
]
inv. Weber
Numérotation du verset
Prv. 29,17
Erudi filium tuum et refrigerabit te, et22 dabit delicias anime sue23.
22 et... et
Rusch Weber
]
om.
Ω
M | dabit] dabis Ω
M
|
23 sue ΩS²
Rusch
] tue
Weber
|
Numérotation du verset
Prv. 29,18
Cum prophetia defecerit dissipabitur populus, qui vero24 custodit legem beatus est.
24 vero L M Q Θ W S Θ ΓM ΩS ΩJ ΩL
Rusch Ed1530 Clementina
LXX]
om.
Ω
M Φ...
Weber
Numérotation du verset
Prv. 29,19
Servus verbis non potest erudiri25 quia26 quod dicis27 intelligit et respondere contemnit.
25 non p. – erudiri]
inv.
Ω
M
|
26 quia] qui Ω
M
|
27 dicis] dicit
|
Numérotation du verset
Prv. 29,20
Vidisti hominem velocem ad loquendum, stultitia28 magis speranda est29 quam illius correctio30.
28 stultitia
plerique codd., edd. Cor1
(al.) ΩJ ΩL
Rusch
] stultitiam ΓM* ΨD, stulti
Cor1 Weber
|
29 est]
om.
Ω
M
|
30 correctio
Cava
Σ Ω
M ΩJ ΩS ΩL
Rusch Ed1530
] correptio
Weber
|
Numérotation du verset
Prv. 29,21
Qui delicate a pueritia31 nutrit
31 pueritia ΩL
Rusch Weber
] + sua ΩS
servum suum,
postea
sentiet eum32 contumacem.
32 s. eum c. ΩS ΩJ
Rusch Clementina
] s. illum c.
L
ΩL, s. c. illum Ω
M, illum s. c.
Weber
Numérotation du verset
Prv. 29,22
Vir iracundus provocat rixas; et qui ad indignandum facilis est, erit ad peccata33 proclivior.
33 peccata
Rusch Weber
] peccatum
Q Θ
, peccandum
L
Clementina
Numérotation du verset
Prv. 29,23
Superbum sequitur humilitas, et humilem spiritu suscipiet gloria.
Numérotation du verset
Prv. 29,24
Qui cum fure participat34
34 participat Ω
M² ΩS ΩJ
Rusch Ed1530 Clementina
] participatur
Y²
Φ
Z² S²
ΨD ΩL, partitur
Weber
odit animam suam, adiurantem audit et non indicat35.
35 indicat
Rusch
] iudicat
Cava Θ
ΩS, edificat Ω
M
Numérotation du verset
Prv. 29,25
Qui timet hominem cito corruet,
qui sperat in Domino sublevabitur.
Numérotation du verset
Prv. 29,26
Multi requirunt faciem principis, et iudicium a Domino36 egreditur37 singulorum.
36 i. - a Domino Ω
M ΩJ ΩS
Rusch Clementina
]
inv. Ed1530 Weber
|
37 egreditur
Rusch Weber
] egredietur
Σ Π
H
L W S*
ΩS
|
Numérotation du verset
Prv. 29,27
Abominantur iusti virum impium, et abominantur impii eos qui in recta via sunt38. Verbum custodiens filius, extra perditionem erit39.
38 via sunt Ω
M
Rusch
]
inv.
ΩS ΩJ ΩL
Weber
|
39 Verbum ... erit
Cava
Q² Θ Z Ω
M ΩJ ΩS ΩL*
Rusch Clementina
]
om. Cor2
(nec hebr. nec antiq.)
Cor3
(hebr. antiq. non habent hoc)
Weber
,
del
.
Cor1
ΩL² (va- -cat)
|
Capitulum 29
Numérotation du verset
Prv. 29,1
marg.|
{d}
Viro, qui corripientem dura cervice
] id est obstinata superbia, vel superba obstinatione contemnit.
marg.|
{e}
Repentinus ]
etc. eternus.
marg.|
{f}
Et eum sanitas
] id est corporis et anime impassibilitas.
marg.|
{g}
Non sequetur
] post hanc vitam. Omnes quidem resurgemus, sed non omnes immutabimur, sed boni tantum, sup. 10.c. vie vite custodienti disciplinam ; qui autem increpationes relinquit, errat. Item 12.a. Qui diligit disciplinam, diligit scientiam ; qui autem odit increpationes, insipiens est. Item 15.a. Stultus irridet disciplinam patris sui ; qui autem custodit increpationes, astutior fiet. Item in eod. b. qui increpationes odit, morietur. Ibi require de hac materia.
Numérotation du verset
Prv. 29,mystice
marg.|
intelligitur de populo Iudaico, qui tot et tantis disciplinis non est eruditus. Unde Eccl. 3.d. Synagoge superborum non erit sanitas.
marg.|
{h}
In multiplicatione Iustorum
] qua numerus eorum multiplicabitur, vel qua ipsi multiplicant opera virtutum.
marg.|
{i}
Letabitur vulgus
] id est humilis plebs credentium.
marg.|
{k}
Cum impii ]
etc. secularem vel Ecclesiasticum, seipsos intrudendo.
marg.|
{l}
Gemet populus
] illi subditus propter calumnias et oppressiones eius. Hbr. 5.b. Nec quisquam assumit sibi honorem, sed qui vocatur a Deo tamquam Aaron.
marg.|
{m}
Vir qui amat ]
etc. carnalem, vel spiritualem. Unde supra 10.a. Filius sapiens letificat patrem suum. Sicut bona uxor letificat patrem sponsi sui. Sapientia enim Dei sponsa est humane mentis Unde Sap. 8.a. Quesivi ipsam mihi assumere sponsam. De hoc supra 5.d. ibi : Letare cum muliere adolescentie tue.
marg.|
{n}
Qui autem nutrit scortum
] ad litteram, vel scientiam secularem, sive doctrinam hereticam, vel carnalem voluptatem.
marg.|
{o}
Perdet substantiam
] sicut filius prodigus : Lc. 15.c. ad litteram. Vel substantiam nobilissimam scilicet totum cetum virtutum quo anima subsistit in Deo, quomodo dicitur fides, substantia. Hbr. 11.a.
marg.|
{p}
Rex iustus ]
etc. id est exaltat, ad litteram. Sicut Rex Philippus regnum Francie. sup. 16.b. Abominabiles Regi, qui agunt impie, quoniam iustitia firmabitur solium.
marg.|
{r}
Vir avarus ]
etc. per nimias exactiones.
Numérotation du verset
Prv. 29,moraliter
marg.|
{p}
Rex iustus
] bonus Prelatus, bene regens plebem sibi commissam, vel quilibet se bene regens interius et exterius.
marg.|
{q}
Erigit terram
] id est Ecclesiam, quoad primum. Vel animam, vel carnem suam, quoad secundum id est de imo vitiorum, ad alta virtutum exaltat. Sup. 20.b. Rex qui sedet in solio iudicii, dissipat omne malum intuitu suo.
marg.|
{r}
Vir avarus
] id est Prelatus avarus et cupidus.
marg.|
{s}
Destruet eam
] unde conqueritur Dominus, Is. 3.c. Vos depasti estis vineam meam et rapina pauperis in domo vestra, quare atteritis populum meum et facies pauperum commolitis ? Gregorius Nihil scelestius, quam Ecclesiasticum virum amare pecuniam.
marg.|
{t}
Homo ]
etc. id est ipsius adulatoris, qui prius sibi quam alii nocet. Vel eius id est ipsius, qui adulatori prebet aurem. Is. 3.c. Popule meus, qui beatum te dicunt, ipsi te decipiunt. Et Ier. 5.f. dicitur de Sacerdotibus qui manibus applaudebant populo peccante. Inventi sunt in populo meo insidiantes quasi aucupes, laqueos ponentes et pedicas ad capiendos viros, sicut decipula plena avibus, sic domus eorum plene dolo ; ideo magnificati sunt et ditati et impinguati et preterierunt sermones meos pessime.
marg.|
{u}
Peccantem
etc.
laqueus
] peccati ad modum galline, que quanto amplius se explicare a stupa nititur, tanto amplius implicatur ; et musca similiter in tela aranearum et cervus in retibus venatorum ; sic peccator peccati delectatione et peccandi consuetudine irretitur. Sup. 5.d. Iniquitates sue capiunt impium et funiculis peccatorum suorum constringitur. Iob. 18.b. Immisit in rete pedes suos et in maculis eius
{3.
62vb} ambulat, tenebitur planta eius laqueo ; quidam libri habent hanc litteram.
marg.|
{v}
Peccantem virum iniquus involvet laqueis
] id est adulator, qui laudat peccatorem in desideriis anime sue et iniquum benedicit.
marg.|
{x}
Et iustus laudabitur
]
a D
omino et a tota Ecclesia.
marg.|
{y}
Atque gaudebit
] de iustitia Dei in malos. Ps. 75. Letabitur iustus cum viderit vindictam. Item de exitu Israel de Egypto, de terminato exilio, de evasione pene, de bonorum societate, de Dei visione. Aliqui libri habent.
marg.|
{x}
Iustus laudabit et gaudebit
] Laudabit Deum et in hoc gaudebit, Tertia enim dos anime erit laudare Deum. Ps. 83. Beati qui habitant in domo tua, Domine, in secula seculorum laudabunt te.
marg.|
{z}
Novit iustus
] Iudex vel Prelatus.
marg.|
{n}
Causam pauperum
] non accipiendo personam, nec timendo potentes. Iudicem enim oportet habere hec duo et quod non timeat potentes et quod diligenter inquirat merita cause. Iob. 29.c. Pater eram pauperum et causam, quam nesciebam, diligentissime investigabam.
marg.|
{b}
Impius ignorat scientiam
] et ideo causa incognita precipitat sententiam et pervertit iudicium aliquando muneribus excecatus. Unde supra 17.d. Munera de sinu impius accipit, ut pervertat iudicii semitas. Dt. 16.d. Munera excecant oculos sapientum et mutant verba Iustorum.
marg.|
{c}
Homines pestilentes
] id est heretici.
marg.|
{d}
Dissipant civitatem
] id est rumpunt unitatem Ecclesie.
marg.|
{e}
Sapientes vero
] id est Doctores Ecclesie Catholici.
marg.|
{f}
Avertunt furorem
] hereticorum ab Ecclesia Sap. 14.a. Sapiens mulier edificat domum suam, insipiens extructam quoque manibus destruit.
Numérotation du verset
Prv. 29,moraliter
marg.|
{c}
Homines pestilentes
] id est Prelati exemplo suo alios corrumpentes, vel Doctores, quia omnia velut incendio depascunt.
marg.|
{d}
Dissipant civitatem
] id est totam patriam meritorum suorum exigentia, sicut Pentapolis subversa est propter Sodomitas. Gn. 19.e.
marg.|
{e}
Sapientes vero avertunt furorem
] Domini a tota patria meritis suis. Unde Gn. 18.d. dixit Dominus Abrahe. Non delebo propter decem. Eccl. 16.a. Ab uno sensato inhabitabitur patria et a tribus impiis deseretur. Et 2Rg. 20.f. legitur quod sapiens mulier liberavit civitatem Abelam, quam Ioab obsederat propter Sibam.
marg.|
{g}
Vir sapiens si cum stulto contenderit
] eius errores reprobando sive improbando rationibus et auctoritatibus.
marg.|
{h}
Sive irascatur
] ipse sapiens peccatis, vel incorrigibilitati eius, eterna supplicia comminando.
marg.|
{i}
Sive rideat
] eum eterne vite promissionibus consolando.
marg.|
{k}
Non inveniet requiem
] quia nec sic, nec sic emendatur. Unde Beda. Frustra sapiens contra insensatum laborat, sive enim lamenta penitentie suadeat, sive bone operationis que sint premia, dicat, non auditur a stulto. Unde Apostoli dixerunt Iudeis, Mt. 11.b. Cecinimus vobis et non saltastis, lamentavimus et non planxistis.
marg.|
{l}
Viri sanguinum
] id est mariti peccatorum id est peccatores consuetudinarii et incorrigibiles.
marg.|
{m}
Oderunt simplicem
] id est iustum, qui simplici intentione incedit in via Christi. Iob. 12.a. Deridetur Iusti simplicitas lampas contempta apud cogitationes divitum parata ad tempus statutum. Eccl. 13.e. Sicut abominatio est superbo humilitas, sic et execratio diviti pauper.
Numérotation du verset
Prv. 29,mystice
marg.|
.
marg.|
{l}
Viri sanguinum
] sunt Scribe et Pharisei.
marg.|
{m}
Oderunt simplicem
] id est Christum humilem. Sap. 2.c. Gravis est etiam nobis ad videndum, quoniam dissimilis est aliis vita illius. Mt. 11.c. Venit Ioannes neque manducans neque bibens et dicunt demonium habet ; venit filius hominis manducans et bibens et dicunt ecce homo vorax et potator vini et publicanorum et peccatorum amicus.
marg.|
{n}
Iusti autem querunt animam eius
] ad salvandum non sua, quia plus valet unius anime salus, quam totus mundus ; et plus placet Deo et magis dat Deus homini, cuius ministerio salvat unam animam, quam si eius ministerio faceret mille mundos, 1Cor. 9.c. Cum essem liber ex omnibus, omnium me servum feci, ut plures lucrifacerem.
marg.|
{b}
Profert stultus
] id est homo iracundus impatientia impellente. Unde Beda : Impatientia impellente totus spiritus foras prorumpit, quem nulla intus disciplina Sapientie concludit. Sorores sunt inseparabiles, Patientia et Sapientia. Patientia munit contra ictus flagellorum. Sapientia contra iacula verborum. Et ideo ubi hec sunt, non sentitur, vel non curatur ictus verberum, aut verborum et ideo non exit foras spiritus sapientis. Stultus quia utraque caret, statim ad unicum verbum totum se effundit. Et hoc est quod sequitur.
marg.|
{c}
Sapiens ]
etc. Lesus enim non desiderat se ulcisci ; sed vindictam Deo reservat, qui dicit : Mea est ultio et ego retribuam, Dt. 32.e. Et Ez. 9.a. Mihi vindictam et ego retribuam. Secundum aliam translatio habet hic. Totam iram etc. id est stultus ad ultionem sui igne iracundie succenditur ; sapiens vero paulatim eam maturitate consilii attenuat et extinguit. De hoc sup. 20.c. ibi : Ne dicas reddam malum pro malo, exspecta Dominum et liberabit te. Vel sic :
marg.|
{a}
Totum spiritum suum
] id est totam scientiam suam et totam gratiam, si quam habet, aut loquendo, aut cantando.
marg.|
{b}
Profert stultus
] ad ostentationem.
marg.|
{c}
Sapiens ]
etc. quando scilicet videt expedire, Eccles. 20.a. Homo Sapiens tacebit usque ad tempus ; lascivus autem et imprudens non servabunt tempus. Et infra eod. b. Sapiens in verbis seipsum amabilem facit ; gratie autem fatuorum effundentur.
marg.|
{d}
Princeps ]
etc. id est detractionis, vel adulationis, vel fabularum, que excitant risum.
marg.|
{e}
Omnes ministros ]
etc. id est mendaces, adulatores, detractores et huiusmodi querentes placere Domino suo. Eccl. 10.a. Secundum Iudicem populi, sic et ministri eius ; et qualis est Rector civitatis, tales et inhabitantes in ea. Unde Ps. 100. Non adhesit mihi cor pravum, declinantem a me malignum non cognoscebam. Detrahentem secreto proximo suo, hunc persequebar. Superbo oculo et insatiabili corde, cum hoc non edebam. Oculi mei ad fideles terre, ut sedeant mecum, ambulans in via immaculata hic mihi ministrabat. Non habitabit in medio domus mee, qui facit superbiam : qui loquitur iniqua, non direxit in conspectu oculorum meorum. In matutino interficiebam omnes peccatores terre, ut disperderem de civitate Domini omnes operantes iniquitatem.
marg.|
{f}
Pauper ]
etc. ad litteram, in via.
marg.|
{h}
Utriusque ]
etc. Pauperis ad recognoscendum debitum et veniam, vel inducias postulandum : creditoris ad compatiendum et ad sustinendum, vel dimittendum. Unde Lc. 7.f. Duo debitores erant cuidam feneratori, unus debebat denarios quingentos ; alius quinquaginta : non habentibus illis, unde redderent, donavit utrisque.
Numérotation du verset
Prv. 29,mystice
marg.|
. Creditor est Christus, pauper quilibet homo, cui Christus tradidit ad usuram talenta virium et virtutum, requirens fructum bonorum operum pro usuris.
marg.|
{f}
Pauper igitur ]
etc. id est obviabunt sibi in die iudicii, quando repetet ab unoquoque debitum cum usura, ut legitur Mt. 25.b. et Lc. 19.c.
marg.|
{h}
Utriusque ]
etc. id est Deus, Christi ad retribuendum unicuique iuxta opera sua et hominis ad videndum omnia opera sua sive bona, sive mala sint, 1Cor. 5.b. Omnes nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut recipiat unusquisque propria corporis, prout gessit, sive bonum sive malum.
marg.|
Vel sic.
marg.|
{f}
Pauper
] est humilis auditor ; creditor, Sapiens Predicator, qui pecuniam verbi committit auditoribus ad usuram, qui sibi obviant, cum in unam gratiam pietatis conveniunt, vel in unam voluntatem audiendi et docendi verbum Dei.
marg.|
{h}
Utriusque ]
etc. Quia nec iste predicat, nec ille credit sine Dei lumine. Unde Ioa. 15.a. Sine me nihil potestis facere. Sic exponit Glossa Item
{3.
63rb} alia Glossa sic.
marg.|
{f}
Pauper
] est ad litteram omnis indigens, creditor, qui propter Deum eleemosynam largitur pauperi : qui dicuntur sibi obviasse, quia etsi non eque divites in seculo ; tamen eque divites erunt in futuro in Deo. Hic pro patientia paupertatis ; ille pro eleemosyna pietatis. Vel pauper, obviabit creditori suo, quia introducet eum in gloriam merito orationum suarum. Unde Dominus Lc. 16.c. Facite vobis amicos de mammona iniquitatis, ut cum defeceritis, accipiant vos in eterna tabernacula. Item
marg.|
{f}
Pauper et creditor
] id est corpus et spiritus.
marg.|
{g}
Obviaverunt sibi
] in infusione anime ; vel in rebellione, qua sibi invicem iugiter adversantur.
marg.|
{h}
Utriusque ]
etc. in Baptismo, vel in die iudicii, quia tunc apparebit utriusque causa, quando Dominus illuminabit abscondita tenebrarum et manifestabuntur consilia cordium, 1Cor. 4.a.
marg.|
{i}
Rex, qui iudicat in veritate
] sine acceptione persone.
marg.|
{l}
Pauperes
] iuxta merita cause eorum.
marg.|
{m}
Thronus ]
etc. Sup. 16.b. Iustitia firmabitur solium.
Numérotation du verset
Prv. 29,mystice
marg.|
.
marg.|
{i}
Rex
] Christus est, qui totam Ecclesiam quasi regnum suum regit.
marg.|
{k}
Qui iudicat in veritate
] secundum merita.
marg.|
{l}
Pauperes
] id est omnes homines tam in presenti, quam in futuro, licet in presenti occulta sit iustitia iudicii eius. Unde Is. 11.a. Non secundum visionem oculorum iudicabit, neque secundum auditum aurium arguet ; sed iudicabit in iustitia pauperes et arguet in equitate pro mansuetis terre.
marg.|
{m}
Thronus eius
] id est Ecclesia, vel potestas eius.
marg.|
{n}
In eternum firmabitur
]
Is.
9.b. Super solium David et super regnum eius sedebit, ut confirmet illud et corroboret in iudicio et iustitia a modo et usque in sempiternum. Hoc est quod dicit Ps. 44. Sedes tua, Deus, in seculum seculi, virga equitatis, virga regni tui.
Numérotation du verset
Prv. 29,moraliter
marg.|
{i}
Rex, qui iudicat ]
etc. id est ratio, sive liberum arbitrium, qui defectus proprios in veritate punit et diiudicat.
marg.|
{m}
Thronus eius ]
etc. id est anima, que sedes est talis Regis in eternum glorificabitur in regno celorum. De hoc dictum est sup. 20.b. Rex, qui sedet in solio iudicii, dissipat omne malum intuitu suo.
marg.|
{o}
Virga
] id est disciplina flagelli.
marg.|
{p}
Atque correctio
] verbi.
marg.|
{q}
Tribuit Sapientiam
] obedienti, disciplinam recipienti. Hoc est quod dicitur Eccl. 22.a. Flagella et doctrina in omni tempore Sapientia. Is. 28.e. Sola vexatio tantummodo dabit intellectum auditui. Ier. 6.b. secundum aliam translationem. Per omne flagellum et dolorem erudieris Hierusalem.
marg.|
{r}
Puer autem ]
etc. quasi equus effrenis.
marg.|
{t}
Confundet matrem suam
] que tenerius diligit ipsum et magis afficitur circa ipsum. Eccl. 30.b. Equus indomitus evadet durus et filius remissus evadet preceps.
Numérotation du verset
Prv. 29,mystice
marg.|
.
marg.|
{r}
Puer, qui dimittitur voluntati sue
] id est populus sine correctione.
marg.|
{t}
Confundet matrem suam
] id est Ecclesiam. Rm. 2.d. Nomen Dei blasphematur propter vos in gentibus.
Numérotation du verset
Prv. 29,moraliter
marg.|
{r}
Puer
] id est caro.
marg.|
{s}
Qui dimittitur voluntati sue, confundet matrem suam
] id est humanam naturam, vel animam, que quasi mater filiam debet corrigere carnem. Eccl. 42.b. Super filiam luxuriosam constitue custodiam, ne quando faciat te in opprobrium venire inimicis tuis. Vel
marg.|
{r}
Puer
] id est novitius.
marg.|
{s}
Qui dimittitur voluntati sue, confundet matrem suam
] id est regulam ; quia dimissis communibus observantiis facit singularitates suas. Sed infra 30.c. dicitur. Oculum qui subsannat patrem et qui despicit partum matris sue id est novitium, qui sibi videtur sapiens, qui sibi est oculus, qui negligit mandata Prelati et admonitiones derelinquit propter singularitates suas, effodiant eum corvi de torrentibus id est Doctores, vel Prelati convincentes eum per sacram Scripturam, ostendant ei stultitiam suam. Sup. 12.a. Qui confidit in cogitationibus suis, impie agit.
marg.|
{v}
In multiplicatione impiorum
] id est hereticorum, vel quorumlibet peccatorum.
marg.|
{x}
Multiplicabuntur scelera
] in eis et in aliis, quos malo exemplo suo corrumpunt. Tales enim non sunt nisi scaturigines et vene quedam mortis, per quas defluunt scelera ad alios. Sicut e converso dicitur de Iusto. Sup. 10.b. Vena vite os iusti.
marg.|
{v}
Et ruinas eorum
] quibus ruunt de peccato in peccatum et de peccato tandem in infernum.
marg.|
{z}
Iusti videbunt
] in presenti, ut cautiores fiant ; vel in futuro, ut iustitie Dei congaudeant. Unde Ps. 57. Letabitur Iustus, cum viderit vindictam, manus suas lavabit in sanguine peccatoris. Is. ultimo
marg.|
{g}
Egredientur et videbunt cadavera virorum
] qui prevaricati sunt in me.
marg.|
{a}
Erudi filium tuum
] carnalem, vel spiritualem verbo, exemplo, flagello.
marg.|
{b}
Et refrigerabit te
] id est letificabit quietem conferens tue sollicitudini. Vel Refrigerabit te, ab estu et incendio penarum, quas mereris, nisi corrigeres. Eccl. 30.a. Qui diligit filium suum, assiduat illi flagella, ut letetur in novissimo suo.
marg.|
{c}
Et dabit delicias
] eternas et etiam presentes.
marg.|
{d}
Anime tue ]
etc. Erudiendo enim filium promereris delicias Paradisi.
marg.|
{e}
Cum prophetia
] id est doctrina sacri eloquii, vel predicatio futurorum.
marg.|
{b}
Dissipabitur populus
]
a D
emonibus, ab hereticis, a Tyrannis, sicut vinea dissipatur a bestiis destructa sepe. Is. 5.b. Auferam sepem vinee mee ; et erit in direptionem.
Numérotation du verset
Prv. 29,mystice
marg.|
et prophetice de Iudaico populo intelligitur iam impletum, iuxta illud Dn. 9.f. Septuaginta hebdomades abbreviate sunt super populum tuum, ut impleatur visio et prophetia et ungatur Sanctus sanctorum et dissipabitur populus cum Duce venturo et finis eius vastitas.
marg.|
{c}
Qui vero custodit legem
] sicut regulam sicut lucernam, sicut oculum.
marg.|
{d}
Beatus est
] iam spe, tandem re. Io. 13.b. Si hec scitis, beati eritis, si feceritis ea.
marg.|
{e}
Servus
] servilis, vel servus peccati, per consuetudinem.
marg.|
{f}
Verbis non potest : erudiri ]
etc. id est obedire.
marg.|
{g}
Contemnit
] et ideo plus peccat. Lc. 12.f. Servus, qui scit voluntatem Domini sui et non facit, vapulabit multis.
marg.|
{h}
Vidisti hominem ]
etc. cuius verba non habent fundamentum, sed de summitate labiorum procedunt.
marg.|
{i}
Stultitia magis ]
etc. Incorrigibilitatis enim et stultitie signum probatissimum est verbositas. Nam verbosus semper loquitur ; et ideo non cogitat, quid sibi dicatur, sed qualiter obloquatur, sup. 18.c. Qui respondet prius, quam audiat, stultum se esse demonstrat. Eccles. 11.a. Prius, quam audias, ne respondeas verbum.
marg.|
{k}
Qui delicate a pueritia nutrit ]
etc. id est rebellem, sicut Salomon, Ieroboam, 3Rg. 11.e.
marg.|
$moraliter Servus iste est corpus quod subditum quasi servus debet esse spiritui et regi ab eo, sicut equus a sessore et navis a Nauta. Hic servus in pueritia sua edomandus est. Non enim ad domandos pullos equinos exspectatur quinquennium ; nec de carnibus exspectatur, ut putrefiant, antequam saliantur : nec de navi, ut veneat in Charybdim, antequam dirigatur a Nauta : sic et corpus domandum est in pueritia, antequam incipiat contra spiritum lascivire : alioquin sessorem suum precipitat in foveas vitiorum. Ideo dicitur Lam. 3.d. Bonum est viro, cum portaverit iugum ab adolescentia sua Eccl. 33.d. Servo malevolo tortura et compedes. mitte illum in operationem, ne vacet. Dicit ergo.
marg.|
{k}
Qui delicate ]
etc. id est corpus quod rationi, sive spiritui debet subiugari.
marg.|
{l}
Postea
] id est in adolescentia et in iuventute et deinceps.
marg.|
{m}
Illum sentiet contumacem
] id est lascivum et indomabilem. Sup. 22.a. Proverbium est, adolescens iuxta viam suam etiam cum senuerit, non recedet ab ea. Ibi require de hoc. Alia translatio habet plenius [Qui Delitiatur etc.
marg.|
Sero enim penitet, qui in tenera etate noluit penitere Eccles. 7.c. Servus sensatus sit tibi dilectus quasi anima tua. Idem 33.d. Si est tibi servus fidelis, sit tibi quasi anima tua : quasi fratrem sic eum tracta, quia in sanguine comparasti eum.
marg.|
{n}
Vir iracundus provocat rixas
] ad omnia respondendo, nihil patienter ferendo : sicut canis, qui ad omnem lapidem sibi proiectum currit et mordendo oblatrat. Talis homo omnibus onerosus est. Unde supra 27.a. Grave est saxum et onerosa est arena : sed ira stulti utroque gravior : quia saxum et arena aliquo modo portari possunt : sed ira stulti sustineri non potest. Unde supra 18.c. Spiritum ad irascendum facilem quis poterit sustinere ? Socrates : Iracundus cum aliis irasci desierit, sibi ipsi irascitur. Beda : Ianua omnium vitiorum est iracundia : qua clausa virtutibus intrinsecus dabitur quies ; aperta, ad omne facinus armabitur animus. De hoc sup. 15. Vir iracundus provocat rixas : qui patiens est mitigat suscitatas. Et 26.c. Sicut carbones ad prunas et ligna ad ignem : sic homo iracundus suscitat rixas. Ibi require de hoc.
marg.|
{o}
Et qui ad indignandum facilis est, erit ad peccata proclivior
] Indignatio enim intellectum mentis obcecat et affectum absorbet et totum cor inflat ad modum bufonis percussi : et donec venenum effundat, inflatur et crepat. Unde Ier. 44.b. Conflata est indignatio mea et furor meus et succensa est in civitatibus Iuda et in plateis Hierusalem.
marg.|
{p}
Superbum sequitur humilitas
] id est deiectio, quia qui se exaltat, humiliabitur. Lc. 14.c.
marg.|
{q}
Et humilem spiritu
] qui vere est humilis.
marg.|
quia qui se humiliat, exaltabitur, Lc. 14.c. De hoc dictum est satis sup. 16.c. ibi : Contritionem precedit superbia : et ante ruinam exaltabitur spiritus.
marg.|
{s}
Qui cum fure participatur
] iuvando eum in furto faciendo, vel consentiendo, vel penes se receptando, vel furto communicando, vel si potuit, non prohibendo, vel non indicando.
marg.|
{t}
Odit animam suam
] quia facit peccatum. Ps. 10. Qui diligit iniquitatem. odit animam suam.
marg.|
{u}
Adiurantem audit
] qui querit furtum.
marg.|
{x}
Et non indicat
] ideo reus tenetur. Unde Beda : Non solum a peccato operis, sed etiam a consensu abstinere docet Sapientia, ne audiat a districto Iudice : Ps. 49.
marg.|
Si videbas furem, currebas cum eo et cum adulteris portionem tuam ponebas. Non enim solum fur, sed et ille reus tenetur, qui furti conscius, querente possessore, non indicat. Et ne metu persone potentioris se excuset, addit :
marg.|
{y}
Qui timet hominem
] timore humano, vel mundano.
marg.|
{z}
Cito corruet
] in peccatum. Ideo dicit Dominus Mt. 10.c. Nolite timere eos, qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere. Is. 51.d. Quis tu, ut timeas ab homine mortali et a filio hominis, qui quasi fenum ita arescet ? Notandum autem quod novem modis curritur cum fure. Primus modus est, quando Principes precipiunt aliquibus Prepositis suis furtum facere Is. 1.f. Principes tui infideles socii furum. In hoc casu tam Prepositi, quam Principes tenentur ad restitutionem, utrique in solidum : tamen si unus solverit, ceteri sunt liberati. Secundus modus est, quando aliquis incitat, vel consulit furari.
marg.|
In hoc etiam casu tenetur consultor, sive incitator, nisi latro restituerit et consulendum est ei in foro penitentiali quod restituat. De huiusmodi consiliariis dicitur. Is. 19.b. Stulti principes Taneos, sapientes consiliarii Pharaonis dederunt consilium insipiens. Tertius modus est, quando consentit prebendo auxilium. Et in hoc casu similiter tenetur consentiens. Quia qui occasionem damni dat, damnum dedisse videtur. Ad legem Aquiliam. Quartus modus est per adulationem : Iste peccat, sed non tenetur restituere. Ez. 13.c. Ve que consuunt pulvillos sub omni cubito manus. Quintus modus est per recursum, sive per receptationem : Iste etiam tenetur restituere. Sextus modus est per participationem furti : Iste quantum habuerit, tenetur restituere, nec plus. Septimus modus est per silentium. Octavus est, quia non, cum possit, resistit furi. Nonus est, quando non manifestat rem furatam, si sciat. In his tribus ultimis modis non tenetur restituere. De hoc versus :
marg.|
Iussio, consilium, consensus, palpo, receptans. Participans, mutus, non obstans, non manifestans.
marg.|
{a}
Qui sperat ]
etc.
a t
erra in celum. Quibusdam gradibus tamen. Quorum primus est tribulatio presens, secundus patientia, tertius probatio, quartus spes, quintus gloria, Rm. 5.a. Tribulatio patientiam operatur, patientia autem probationem, probatio vero spem ; spes autem non confundit.
marg.|
{b}
Multi requirunt ]
etc. id est notitiam, quasi dicat : multi affectant, familiaritatem et notitiam Principis ad litteram. Unde supra 19.a. Multi colunt personam potentis et amici sunt dona tribuentis.
marg.|
{c}
Et iudicium a Domino ]
etc. id est intentionem utriusque, scilicet requirentis et requisiti, iudicat Dominus, qui solus intuetur cor 1Rg. 16.b.
marg.|
{d}
Abominantur iusti virum impium
] non aspernantes personam impii, sed impietatem persone.
marg.|
{e}
Et
]
e c
onverso [abominantur impii eos, qui in recta sunt via id est Iustos, qui adeo tendunt in Deum, sup. 13.d. de hoc ibi : Detestantur stulti eos, qui fugiunt mala. Eccl. 1.c. Execratio peccatoribus Sapientia.
marg.|
{f}
Verbum custodiens filius extra perditionem erit
] id est extra numerum perditorum, quia verbum legis lux est. Supra 6.c. Mandatum lucerna est et lex lux. Item via regia secura est, quia omnes ambulantes in ea sunt in ducatu Regis. Ps. 118. Viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Prv. Capitulum 29), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 05/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=28&chapitre=28_29)
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Prv. Capitulum 29), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 05/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=28&chapitre=28_29)
Notes :