Hugo de Sancto Caro

Capitulum 15

Numérotation du verset Prv. 15,1 

Responsio mollis frangit iram, sermo durus suscitat1 furorem.
1 suscitat] sustinet Ω M, def . Ω F
Numérotation du verset Prv. 15,2 

Lingua sapientium
ornat
scientiam,
os fatuorum
ebullit stultitiam.
Numérotation du verset Prv. 15,3 

In omni loco oculi Domini
contemplantur bonos et malos2.
2 bonos et malos Cava X Σ L Θ Φ ΨD Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch Clementina ] inv. Weber
Numérotation du verset Prv. 15,4 

Lingua placabilis
lignum vite
que autem3 immoderata4 est
3 autem plerique codd., ΩD edd. Rusch ] om. Weber (ΩJ Cava X Σ ΠH) |
4 immoderata] immaculata Ω M (hapax) |
conteret
spiritum.
Numérotation du verset Prv. 15,5 

Stultus
irridet disciplinam patris sui,
qui autem custodit
increpationes astutior fiet.
In abundanti iustitia virtus maxima est, cogitationes
autem impiorum eradicabuntur5.
5 In abundanti… eradicabuntur Cava Θ Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Rusch Clementina cum LXX] Cor2 = Cor3 (nec hebr. nec anti. habent hunc versum. Habetur tamen in greco, puto de LXX interpretibus), del. ΩL² (va-cat), om. Weber cum hebr.
Numérotation du verset Prv. 15,6 

Domus
iusti
plurima fortitudo
et in fructibus
impii
conturbatio6.
6 conturbatio Y² Z² T² ΩD plerique codd. Rusch ] conturbatur G C X Y* Z* T* Weber
Numérotation du verset Prv. 15,7 

Labia sapientium7
7 sapientium Ω F ΩL Rusch etc.] sapientum ΦG Ω M
disseminabunt scientiam,
cor stultorum
dissimile erit.
Numérotation du verset Prv. 15,8 

Victime
impiorum
abominabiles,
Domino vota iustorum
placabilia.
Numérotation du verset Prv. 15,9 

Abominatio
est Domino vita8 impii,
8 vita ΩS Ω F Rusch ] via Cor1 ΩJ Cor2 (hebr. et antiq. habent VIA, non est ibi VITA ) Cor3 (hebr. antiq.) Cor3 (hebr. antiq.) ΩL ΩP Weber
qui sequitur iustitiam diligetur
ab eo9.
9 eo ΩS Ω F ΩJ ΩL Rusch Weber ] ea T Ω M, Domino Q Θ
Numérotation du verset Prv. 15,10 

Doctrina mala
deserentium10 viam vite11,
10 deserentium L² Y Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ* Rusch ] deserenti ΩL ΩP Weber |
11 viam vite plerique codd. Ω M ΩD (# ? ) ΩS Ω F ΩJ* ΩP edd. Rusch ] viam G Cava X Σ ΠH Z* T Beda Cor1 (quidam habent VITE sed hebr. non habet) Cor2 (non est subiungendum quod dicitur VITE ) ΩJ² ( rubr. sublin. ) ΩL Weber cum hebr. |
qui increpationes
odit morietur.
Numérotation du verset Prv. 15,11 

Infernus et perditio coram Domino
quanto magis
corda filiorum hominum.
Numérotation du verset Prv. 15,12 

Non amat pestilens eum qui se corripit,
nec ad sapientes graditur.
Numérotation du verset Prv. 15,13 

Cor gaudens exhilarat faciem,
in merore animi
deicietur12
12 deicietur ΩS Ω F ΩJ Rusch (deiic-)] deicitur Ω M ΩL ΩP, deicitur Weber , decipitur Y*
spiritus.
Numérotation du verset Prv. 15,14 

Cor sapiens queret13 doctrinam et os
13 sapiens queret ΠH Y ΦRG ΩS Ω F ΩJ ΩP Rusch ] sapientis querit Ω M ΩD (queret?) ΩL Weber
stultorum pascitur14 imperitia.
14 pascitur Σ Amiatinus L M Y² Θ S² ΓM Ω Rusch Clementina ] pascetur Weber
Numérotation du verset Prv. 15,15 

Omnes dies pauperis
mali,
secura mens
quasi iuge convivium.
Numérotation du verset Prv. 15,16 

Melius est parum cum timore Domini
quam thesauri magni et insatiabiles15.
15 insatiabiles] insabiles cacogr. Ω M*
Numérotation du verset Prv. 15,17 

Melius est vocari16* ad olera cum caritate quam ad vitulum saginatum cum odio.
16 vocari ΩS Ω F ΩJ edd. ] vocare Ω M ΩL ΩP Rusch Weber, microforma illegibilis ΩD
Numérotation du verset Prv. 15,18 

Vir iracundus provocat rixas, qui patiens est mitigat
suscitatas.
Numérotation du verset Prv. 15,19 

Iter pigrorum quasi sepes spinarum, via iustorum absque offendiculo.
Numérotation du verset Prv. 15,20 

Filius sapiens
letificat patrem et stultus homo despicit matrem suam.
Numérotation du verset Prv. 15,21 

Stultitia gaudium stulto et vir prudens diriget17 gressus suos18.
17 diriget X Q Y Φ ΨD Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch ] dirigit Clementina etc. Weber |
18 gr. suos Cava X Θ Cor3 (anti. iuxta hebr.) Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩP ( inv ) Rusch Clementina ] gressus Cor3 (nec subiungitur quod dicitur SUOS ) ΩL Weber |
Numérotation du verset Prv. 15,22 

Dissipantur cogitationes ubi non est consilium, ubi vero sunt plures19 consiliarii confirmantur.
19 sunt plures ΩD Ω F ΩS ΩJ Ed1530 Rusch Clementina ] plures Ω M, inv. Ω M Ω LP Weber
Numérotation du verset Prv. 15,23 

Letatur homo in sententia oris sui et sermo oportunus optimus est20.
20 optimus est Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ Rusch ] inv. Ω LP Weber
Numérotation du verset Prv. 15,24 

Semita vite super eruditum
ut declinet de inferno novissimo.
Numérotation du verset Prv. 15,25 

Domum21 superborum demolietur,
21 Domum Cor1 (anti.) Ω F ΩJ ΩP Rusch Weber etc.] Domos G ΦP Ω M Cor2 = Cor3 (vel anti.) ΩL, conventicula Cor3 (vel)
Dominus et firmos faciet22 terminos
22 faciet plerique codd. ΩD ΩJ ΩL ΩP Rusch ] facit G Cava Amiatinus L Q Weber
vidue.
Numérotation du verset Prv. 15,26 

Abominatio Domini cogitationes male
et purus sermo pulcherrimus firmabitur ab eo23.
23 firmabitur ab eo plerique codd., edd. Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch ] om. G Cava X Σ T Γ Weber cum hebr. LXX
Numérotation du verset Prv. 15,27 

Conturbat domum
suam qui sectatur avaritiam, qui autem odit munera
vivet.
Per misericordiam et fidem purgantur peccata, per timorem autem Domini declinat omnis a malo24.
24 Per misericordiam... a malo Cava Q² Θ Z Ω M ΩD ΩS ΩJ ΩL ΩP Rusch Clementina cum LXX ] del . Cor1 ΩL² ( va-cat ) , om. Cor2=Cor3 (iste versus vacat hic secundum anti. et hebr. sed infra 16.B [Prv. 16, 6] habetlocum. Hic tamen habet grecus de LXX interpretibus sed non infra), Weber
Numérotation du verset Prv. 15,28 

Mens iusti meditatur25 sapientiam26, os impiorum redundat malis27.
25 meditatur ΩS Ω F ΩJ ΩP Rusch Weber ] meditabitur G² Σ T² ΠH Amiatinus L Q Y ΓA² ΨD Ω M ΩD ΩL Ed1530 |
26 sapientiam G ² Cor2=Cor3 (alia littera) Ω M ΩD ΩS Ω F Rusch ex Ps. 36, 30 ] obedientiam Cor1 (vel obedientiam : hebr. habet LAANOTH id est ad respondendum), Cor2 (hebr. et antiq. [...] hebr. ad obediendum vel ad respondendum), Cor3 (hebr. anti.) ΩD² (+ interl. ) ΩJ ΩL ΩP Weber |
27 malis Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩP Rusch Weber etc.] + accepta (-tae G² ) apud Deum (dominum G² Z ) via (viae G ² Z ) iustorum (iustitia Z ) et per ipsos (per ipsam Z ) etiam inimici amici fiunt LXX G² Z Cava ΩL ( del. per va-cat ) |
Numérotation du verset Prv. 15,29 

Longe est Dominus ab impiis
et orationes iustorum exaudiet.
Numérotation du verset Prv. 15,30 

Lux oculorum letificat animam, fama bona impinguat28 ossa.
28 impinguat] inpugnat cacogr. Ω M, illegibilis microforma ΩD
Numérotation du verset Prv. 15,31 

Auris
que audit
increpationes
vite, in medio sapientium commorabitur.
Numérotation du verset Prv. 15,32 

Qui abicit disciplinam despicit animam suam,
qui autem29 acquiescit
29 autem ΠH Amiatinus L M Q Y Φ Θ S Γ ΨD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩP Rusch edd.] om. ΩL Weber , illegibilis microforma ΩD
increpationibus possessor est cordis.
Numérotation du verset Prv. 15,33 

Timor Domini disciplina sapientie et gloriam precedit humilitas.

Capitulum 15

Numérotation du verset Prv. 15,1 
marg.| {a} Responsio mollis etc.   Com mendata intelligentia cordis supra, docet hic Salomon responsum oris, conferens duram et mollem responsionem, ostendens quid utraque efficiat, ut sic doceat mollem eligere responsionem et duram fugere. Dicit ergo.
marg.| {a} Responsio mollis id est benigna, vera tamen.
marg.| {b} Frangit id est mitigat iram increpantis vel comminantis, ut patet in Abigail. 1Rg. 25.d. Et in Gedeone, qui dixit Ephraitis. Melior est racemus Ephraim vindemiis Abiezer. Idc. 8.a.
marg.| {c} Sermo durus inc repantis, vel respondentis.
marg.| {d} Suscitat furorem in altero, ut patet in Nabal. 1Rg. 25.b. Et in Roboam 3Rg. 12.d. Et in vitis Patrum legitur de quodam Abbate, qui mittebat in civitatem quendam monachum comparare necessaria, qui inveniens quemdam raptorem, dixit ei : Quo vadis Demon ? Et ille respondit, Tu experieris me esse Demonem et extracto gladio occidit eum. Quem raptorem iterum Abbas inveniens, dixit ei. Salve frater. Et respondit. Non sum frater tuus, sed frater Demonum sum, sed et secutus Abbatem, factus est monachus. Unde Hieronymus Vide quid lenitas sermonis fecerit et quid austeritas. Per quod patet quod numquam debemus abominari peccatores. Dt. 23.b. Non abominaberis Idumeum quia frater tuus est : neque Egyptium, quia advena fuisti in terra eius. Sicut dicitur de quodam recluso quod spuit in faciem cuiusdam peccatoris, qui venerat ad eum confiteri. Est autem mollis responsio, cum quis verba increpantis humiliter recipit, ut dicit Beda. Item cum flagellamur a Domino infirmitate, vel aliqua tribulatione, tunc mollis responsio est patiens sustinentia flagelli. Et hec responsio mitigat iram. Unde infra eodem. b. Vir iracundus suscitat rixas, qui patiens est mitigat suscitatas. Mollior responsio est culpe sue recognitio et iustitie Dei commendatio. Sed mollissima responsio est, gratiarum actio in ipsa tribulatione. Et hec responsio omnino frangit iram. Unde Eccles. 18.b. Nonne ardorem refrigerabit ros ? Sic et verbum bonum melius, quam durum.
marg.| {e} Lingua Sapientium Int erlinearis <Glossa> dicit id est Catholicorum patrum.
marg.| {f} Ornat scientiam div ini eloquii fideliter exponendo. Vel {e}   Lingua sapientium id est Doctorum, qui ex sapore cordis proferunt verba.
marg.| {f} Ornat scientiam man ifestando aliis exquisitis et planis verbis, non politis et rhythmicis. Talis enim ornatus, ut homo placeat, meretricius est, potius sordidat, quam ornet. Unde infra 26.d. Quomodo si argento sordido ornare velis vas fictile, sic labia tumentia cum pessimo corde sociata.
marg.| {g} Os fatuorum id est hereticorum.
marg.| {h} Ebullit stultitiam scr ipturam pervertendo, suos sensus Sanctorum auctoritatibus preponendo. Vel
marg.| {g} Os fatuorum id est sine condimento salis id est discretionis loquentium.
marg.| {h} Ebullit stultitiam qui a ferventer et impetuose profert eam.
marg.| {i} In omni loco oculi Domini contemplantur bonos et malos und e cautius agendum est. Unde Boethius. Magna nobis indicta est necessitas probitatis, nisi dissimulare velimus, cum omnia agimus in conspectu Iudicis cuncta cernentis, infra. 16.a. Omnes vie hominum patent oculis eius. Iob. 26.d. Nudus est infernus coram illo et nullum est operimentum {3. 32vb} perditioni. Contemplatur autem Dominus bonos ad remunerandum. Ps. 33. Oculi Domini super iustos etc. Malos vero ad condemnandum. Ps. 33. Vultus autem Domini super facientes mala etc.
marg.| {k} Lingua placabilis id est Doctoris Catholici.
marg.| {l} Lignum vite qui a ad fructum et soliditatem vite, gratie et glorie ducit. Vel
marg.| {k} Lingua placabilis id est Deum placans et homines.
marg.| {l} Lignum vite qui a fructus eius vita est his, qui apprehenderint eam.
marg.| {m} Que autem immoderata est id est sine modo Ecclesiastice regule.
marg.| {n} Conteret spiritum pro prium et auditorum infra 18.b. Os stulti contritio eius et labia ipsius ruina anime eius.
marg.| {o} Stultus irridet disciplinam patris sui Stu ltus est Iudaicus populus, qui irrisit et adhuc irridet disciplinam patris sui id est Christi qua pro nobis disciplinatus est. Is. 53.b. Disciplina pacis nostre super eum. Vel qua eos per se et Apostolos docuit. 1Cor. 1.c. Verbum crucis pereuntibus quidem stultitia est. Vel Stultus, est omnis peccator terrenis actibus deditus, non providens in futurum. Is irridet disciplinam patris sui id est Dei vel Prelati, vel Doctoris monentis terrena contemnere et celestia querere.
marg.| {p} Qui autem custodit id est patienter suscipit.
marg.| {q} Increpationes ver borum vel verberum.
marg.| {r} Astutior fiet id est sapientior.
marg.| {s} In abundanti iustitia qua sobrie et pie et iuste vivitur in hoc seculo. Tit. 2.d.
marg.| {t} Virtus maxima est Mag na, quia sobria sibi. Maior, quia iusta proximo. Maxima, quia pia Deo. Vel iustitia sufficiens est observantia preceptorum, hec fuit in lege. Abundans iustitia est impletio consiliorum et in hac est virtus maxima id est fortitudo, hanc docet euangelium. Unde Mt. 5.c. Dico autem vobis, quia nisi abundaverit iustitia vestra plus quam Scribarum et Phariseorum, non intrabitis in regnum celorum. Vel abundans iustitia est subiicere se minori. In hac virtus maxima est id est humilitas maxima ; Magna, quia maiori sponte se subiicit. Maior quia pari. Maxima, quia minori. Mt. 3.d. Sine modo, sic enim docet nos adimplere omnem iustitiam id est omnem gradum humilitatis. Vel abundans iustitia fuit passio Christi, quia solvit, que non rapuit. Et ibi fuit virtus maxima id est caritas maxima, quia maiorem hac dilectionem nemo habet etc. Io. 15.b. Vel
marg.| {s} In abundanti iustitia id est in eleemosyna.
marg.| {t} Virtus maxima est id est misericordia, ut patet in Zacheo. Lc. 19.b. Et in muliere, que misit duo minuta in gazophylacium. Lc. 21.a.
marg.| {u} Cogitationes autem impiorum que sunt contra iustitiam.
marg.| {x} Eradicabuntur id est frustrabuntur, quia sine virtute fuerunt. Ps. 145. In die illa peribunt omnes cogitationes eorum. Vel eradicabuntur id est radix eis auferetur, scilicet opulentia, potentia, que sunt radices pravarum, cogitationum. Unde Sap. 4.d. Commovebit eos a fundamentis id est cogitationibus et usque ad supremum operum desolabuntur.
marg.| Et nota quod duplex est cogitatio impiorum. Quedam de gaudio in presenti. Alia de impunitate peccati. Utraque eradicabitur. Apc. 18.b. Qui in corde suo dicit, Sedeo Regina et vidua non sum et luctum non videbo et ideo in una die plage eius venient, mors et luctus et fames et igne comburetur.
marg.| {y} Domus iusti id est Ecclesia Christi.
marg.| {z} Plurima fortitudo id est plurimum fortis, quia fundata est supra firmam petram. Mt. 5.d. Vel
marg.| {y} Domus iusti id est conscientia iusti, vel soboles iusti, secundum quod dicitur Ex. 1.d. quod Dominus dedit domos obstetricibus ; id est sobolem. Soboles iusti sunt virtutes, ex quibus sancta desideria et ex eis bona opera. Et hec sunt ei.
marg.| {z} Plurima fortitudo Que libet enim virtus, fortitudo magna est, quia eam reddit fortem in bello contra vitia.
marg.| {a} Et in fructibus impii id est in operibus Diaboli.
marg.| {b} Conturbatio fer vet, supple, quia nititur evertere domum Christi, per se, per falsos fratres, per apertos adversarios. Vel
marg.| {a} In fructibus impii id est in operibus dolosis.
marg.| {b} Conturbatio id est anime et corporis turbatio in presenti et in futuro Sap. 5.a. Videntes turbabuntur timore horribili et mirabuntur in subitatione insperate salutis, {3. 33ra} {a}   Labia sapientium qui bus scilicet sapiunt res, prout sunt.
marg.| {b} Disseminabunt id est diversis vel diversimode, scilicet verbo et exemplo seminabunt in cordibus auditorum quasi in terra bona.
marg.| {c} Scientiam rec te fidei et bonorum morum. Eccl. 11.a. Mitte panem tuum super transeuntes aquas, quia post multa tempora invenies illum. Is. 32.d. Beati, qui seminatis super omnes aquas innectentes pedem bovis et asini.
marg.| {d} Cor stultorum id est hereticorum.
marg.| {e} Dissimile erit cor di sapientis, quia sapiens scientiam seminatam recipit, ut se et alios recte vivere doceat ; stultus vero id est hereticus pro scientia perfidiam concipit, ut eam docendo decipiat. Vel cor stultorum dissimile erit, sibi ipsi variis cogitationibus agitatum. Eccles. 27.b. Homo sanctus in sapientia manet, sicut Sol, nam stultus sicut Luna mutatur.
marg.| {f} Victime impiorum id est orationes, opera, sacrificia hereticorum.
marg.| {g} Abominabiles Domino Tum propter offerentes, quia quicquid non est ex fide, peccatum est. Rm. 14.d. id est absorbetur a peccato. Is. 1.d. Cum multiplicaveritis orationem, non exaudiam, manus enim vestre sanguine plene sunt. Item propter oblatum. Eccl. 34.c. Immolantis ex iniquo oblatio est maculata.
marg.| {h} Vota iustorum id est illorum, qui fidem Catholicam bonis operibus affirmant.
marg.| {i} Placabilia id est Deo grata, quia quicquid offert iustus, totum est placatio Deo, sive cogitationes devote, sive desideria sancta, sive opera bona. E converso.
marg.| {k} Abominatio est etc. id est peccatoris, quia fetida et immunda et maligna. Fetida Deo, immunda sibi, maligna proximo. E converso, via iusti, quasi cella est pigmentaria plena speciebus aromaticis, habens balsamum caritatis et oleum pietatis, thus devotionis myrrham discipline.
marg.| {l} Qui sequitur iustitiam tam quam doctricem suam, ut quecumque sibi ab aliis vult fieri, eadem faciat illis, sicut Dominus dicit Mt. 7.b. Et quod odit sibi fieri alii non faciat, ut dicitur Tb. 4.c.
marg.| {m} Diligitur ab eo scilicet Domino id est fructum dilectionis consequitur. Ipse enim prior diligit, quia gratiam qua diligatur infundit. Unde 1Io. 4.b. In hoc est caritas Dei, non quasi nos dilexerimus eum, sed quoniam ipse prior dilexit nos. Eccl. 27.b. Si sequaris iustitiam apprehendes illam et indues quasi poderem honoris et inhabitabis cum ea et proteget te in sempiternum.
marg.| {n} Doctrina mala deserentium viam vite id est Christum, qui est via vite, Io. 14.a. Ego sum via, veritas et vita. Vel via vite est penitentia, de qua Mt. 7.b. Arcta est via que ducit ad vitam et pauci inveniunt eam. Doctrina eorum qui deserunt hanc viam, mala est, ad minus sibi ; quia, ut dicitur in libro Prosperi, male vivere et bene docere nihil aliud est, quam seipsum lingua propria damnare. Item Eccl. 27.b. Narratio peccantium odiosa. Vel mala, quia de malis : Triplex enim est schola eorum, scilicet carnis, mundi, diaboli. In prima docentur discipuli dormire diu, comedere splendide, bibere multum. In secunda, ambire honores, dilatare possessiones, exaltare parentes. In tertia, superbire, invidere, odire ; sed schola Christi non hoc docet, sed paupertatem, sed mansuetudinem, sed luctum, sed iustitiam, sed misericordiam, sed munditiam, sed pacem, sed patientiam. Mt. 5.a.
marg.| {o} Qui increpationes odit id est flagella presentia, vel sapientum correctiones.
marg.| {p} Morietur mor te secunda, quia iam mortuus est morte prima. Ideo dicitur Iob. 5.c. Increpationes Domini ne reprobes. Item supra 3.b. Disciplinam Domini fili mi, ne abiicias, ne deficias, cum ab eo corriperis, Eccl. 21.b. Qui odit correctionem, vestigium est peccatoris id est Diaboli.
marg.| {q} Infernus et perditio coram Domino id est nota sunt {3. 33rb} Domino, ad litteram. Iob. 26.b. Nudus est infernus coram eo et nullum operimentum perditioni.
Numérotation du verset Prv. 15,mystice 
marg.| Vel mystice : Infernus est profunditas malarum cogitationum, insatiabilitas noxiarum affectionum : Perditio est malitia operationum. Hec omnia nota sunt Deo ad puniendum, sicut bona ad remunerandum. Iob. 34.c. Non sunt tenebre et non est umbra mortis, ubi se abscondant qui operantur iniquitatem. Hbr. 4.d. Omnia nuda sunt et aperta oculis eius, ad quem nobis sermo. Item infernus dicitur avarus, quia insatiabilis. Eccl. 5.b. Avarus non implebitur pecunia. Et infra 30.c. Tria sunt insatiabilia : Infernus et os vulve et terra. Item infernus dicitur detractor, quia vivos absorbet, supra 1.b. Deglutiamus eum sicut infernus viventem. Et quia confederatos dissolvit. Os. 13.d. Infernus inter fratres dividet. Item infernus est quilibet peccator, ubi sunt tenebre obscurissime, quia ibi non lucet Sol iustitie, ut dicitur Sap. 5.a. Ibi tot Demones, quot vitia, ibi algor infidelitatis, ibi ardor iniquitatis. Perditio vero dicitur ipsum peccatum ; et hec omnia sunt coram Domino ad perdendum. E converso, viri sancti sunt quasi paradisus, locus scilicet amenitatis, imo amenissimus locus ad Dei inhabitationem proprie deputatus. Is. 51.b. Ponet desertum eius delitias et solitudinem eius, quasi hortum Domini. Gaudium et letitia invenietur in ea, gratiarum actio et vox laudis. Ioel. 2.a. quasi hortus voluptatis terra coram eo. Unde dictum est supra 8.d. Delitie mee esse cum filiis hominum. In hoc horto invenies gramina virentia sanctarum meditationum, flores piorum desideriorum, folia utilium locutionum, fructus bonorum operum. Et hic hortus est coram Deo, ad custodiendum, ad irrigandum, ad inhabitandum.
marg.| {r} Quanto magis corda filiorum hominum id est bonorum, supple, coram eo sunt, quasi dicat : si Dominus respicit mala, ut puniat ; multo magis bona, ut remuneret, quia pronior est ad miserandum, quam ad puniendum, vel ad condemnandum. Et misericordia superexaltat iudicium. Iac. 2.c.
marg.| {s} Non amat pestilens id est peccator, qui iam sedet in cathedra pestilentie et corruptus alios corrumpit verbo et exemplo.
marg.| {t} Eum qui se corripit id est a malo revocat, vel super malo suo redarguit. Am. 5.c. Odio habuerunt in porta corripientem et loquentem perfecte abominati sunt.
marg.| {u} Nec ad sapientes graditur qui a timet argui. Io.
marg.| {c} . 3.c. Qui male agit, odit lucem et non venit ad lucem, ut non arguantur opera eius.
marg.| {x} Cor gaudens id est bona conscientia.
marg.| {y} Exhilarat faciem ext eriorem, ad litteram et etiam producit vitam. Unde Eccl. 30.d. Iucunditas cordis hec est vita hominis.
marg.| {z} In merore animi id est in tristitia conscientie egre.
marg.| {a} Deiicitur de alto virtutum spiritus, non solum facies, Eccl. 30.d. Tristitiam longe expelle a te, multos enim occidit tristitia et non est utilitas in ea. Et intellige de tristitia seculi, que mortem operatur, ut dicitur 2Cor. 7.c.
marg.| {b} Cor sapientis etc.   qua doceatur et doceat : Nam velle doceri prudentie est, velle docere caritatis. Et has duas virtutes continet in se sapientia.
marg.| {c} Et os stultorum pascetur imperitia id est vanitate et falsitate. Quatuor sunt animalia que pascuntur quatuor elementis : Sala mandra igne Hirundo aere, Halec aqua, Talpa terra ; sic sunt quatuor stultorum genera, qui huiusmodi pascuntur et vivunt. Invidi et iracundi igne pascuntur malignitatis. Superbi et ambitiosi aere vane laudis et mundane dignitatis. Luxuriosi et gulosi, aqua voluptatis. Cupidi et avari, terra temporalis prosperitatis.
marg.| {d} Omnes dies etc.   spi ritu id est cuiuslibet iusti.
marg.| {e} Mali mal itia pene id est penales et laboriosi. Unde Gn. 47.b. Dies peregrinationis vite mee centum triginta annorum sunt parvi et mali. Et Eph. 5.d. Redimentes tempus, quoniam dies mali sunt, malitia pene, de qua dicitur. Mt. 6.d. Sufficit diei malitia sua.
marg.| {d} Vel Omnes dies pauperis vir tutibus.
marg.| {e} Mali sunt mal itia pene et culpe.
marg.| {3. 33va} {a} Secura mens bon orum, securitate spei, vel sine cura et sollicitudine temporali.
marg.| {b} quasi iuge id est continuum et festivum convivium, quia mens, que sine cura est, semper est in gaudio et eterni convivii iam presenti odorem. De quo convivio dicitur Lc. 5.f. Relictis omnibus surgens secutus est Iesum et fecit ei convivium magnum Levi in domo sua. In hoc convivio aqua tribulationis mutatur in vinum iucunditatis. Et ideo quanto plus ibi fuit de aqua, tanto plus ibi erit de vino. Unde et Dominus, qui dare vult huiusmodi vinum, precipit. Io. 2.a. Implete hydrias aqua. Convive huius convivii sunt virtutes, que omnes propriis ferculis reficiuntur, sicut in corporali convivio omnia membra corporis reficiuntur. Unde Est. 1. Cum implerentur dies convivii, invitavit Rex omnem populum qui inventus est in Susis, a maximo usque ad minimum et iussit septem diebus convivium preparari ; ecce iuge in vestibulo horti, ecce festivum. Glossa exponit in malo sic.
marg.| {a} Secura mens a t imore Domini id est sine cura vite spiritualis.
marg.| {b} quasi iuge convivium qui a sine timore Dei mundi delitiis fruitur, sicut dives epulo, qui induebatur purpura et bysso et epulabatur quotidie splendide. Lc. 16.e. Hi sunt, qui dicunt. Is. 22.d. Comedamus et bibamus, cras enim moriemur. Et Sap. 2.b. Venite et fruamur bonis que sunt, utamur creatura, tamquam in iuventute celeriter, vel feliciter. Vino precioso et unguentis nos impleamus et non pretereat nos flos temporis. In hoc convivio impinguantur et roborantur omnia membra veteris hominis, que sunt fornicatio, immunditia, impudicitia, luxuria et huiusmodi, que Gal. 5.d. numerantur.
marg.| {c} Melius est parum cib i, pecunie, scientie.
marg.| {d} Cum timore Domini id est quo timetur Dominus filialiter, scilicet.
marg.| {e} Quam thesauri magni etc. id est quam copia epularum carnalium, vel divitiarum temporalium, vel scientiarum secularium sine timore Domini, que nullo modo animam satiant, propter quod insatiabiles thesauri dicuntur secundum estimationem mundi, qui huiusmodi affluentiam thesauros et divitias consuevit appellare. De hoc dicitur in Ps. 36. Melius est modicum iusto super divitias peccatorum multas. Item Infra 16.b. Melius est parum cum iustitia, quam multi fructus cum iniquitate. Item 17.c. Quid prodest habere divitias, cum sapientiam emere non possis ?
marg.| {f} Melius est vocare ad olera que sunt cibus omnium, etiam infirmorum. Rm. 14.a. Qui infirmus est, olus manducet.
marg.| {g} Cum caritate cum qua modicum satis est, sine qua cetera nihil sunt. 1Cor. 13.a. Si habuero omnem fidem, ita ut montes transferam.
marg.| {h} Quam ad vitulum saginatum id est impinguatum, obesum, ad litteram.
marg.| {i} Cum odio quasi dicat : gratius est modicum quod datur cum hilaritate, que est signum amoris, quam multum quod datur cum tristitia, que est signum odii. Seneca. Multo gratius venit quod cum facili, quam quod plena manu datur. Unde Eccles. 35.b. In omni dato hilarem fac vultum tuum et in exultatione sanctifica decimas tuas.
marg.| $mystice
marg.| Mystice : Vitulus saginatus est Christus Dominus, omnium virtutum pinguedine saginatus, de cuius pinguedinis plenitudine nos omnes accepimus, quem pater in reditu filii prodigi immolavit. Lc. 15.d. Melius est ergo cum caritate comedere olera, quam cum odio accedere ad Eucharistiam. Modus est loquendi, quia illum bonum, istum vocat malum. 1Cor. 11.f. Quicumque manducaverit panem et biberit calicem Domini indigne, reus erit corporis et sanguinis Domini. $moraliter Olera sunt infirmorum opera, scilicet simplex observantia mandatorum Dei. Vitulus saginatus, ardua opera perfectorum, scilicet adimpletio consiliorum. Dicit ergo quod melius est cum caritate servare mandata, quam cum odio implere consilia. Glossa Multo utilius est simplicis {3. 33vb} vite innocentiam cum caritate servare, quam virtutum exterius fulgere miraculis et interiora mentis ab odiorum sordibus non purgare.
marg.| {k} Vir iracundus qui cito irascitur et diu servat iram.
marg.| {l} Provocat rixas id est contentiones et lites. Iac. 1.c. Ira viri iustitiam Dei non operatur.
marg.| {m} Qui patiens est, mitigat suscitatas imo extinguit omnino sicut aqua ignem, infra 25.c. Patientia lenietur Princeps et lingua mollis confringet duritiam.
marg.| {n} Iter pigrorum quo s piget operari iustitiam, vel facere penitentiam.
marg.| {o} quasi sepes spinarum id est durum et asperum. Pigri enim cum viam penitentie aggredi cogitant, animadvertunt amaritudinem penitentie et quasi a sepibus spinarum resiliunt. Unde infra 22.b. Dicit piger leo est foris, in medio platearum occidendus sum. Sunt autem quatuor, que precipue revocant a bono proposito, scilicet amor voluptatum, ambitio dignitatum, timor asperitatis, dissidentia persistendi. Sunt et alia quatuor, que retardant et quandoque omnino impediunt, scilicet amor parentum, fiducia longioris vite, multitudo consiliariorum, timor proprie debilitatis. Vel
marg.| {n} Iter pigrorum est vita presentis voluptatis.
marg.| {o} Sepes spinarum spi nosa et pungentia desideria pigrorum. Unde sicut sepes spinarum non transitur absque lesione pedum, sic nec presens voluptas absque punctione affectuum ; quia autem delitie presentis vite spine sunt, dicit Iob. 30.b. Esse sub sentibus delicias computabant. Unde rusticus in luna fasce spinarum onustus, quid aliud est, quam homo in mutabilitate presentis vite sub onere presentium voluptatum ? Nm. 1.c. Sicut spine se invicem complectuntur, sic convivium eorum pariter potantium consumetur, quasi stipula ariditate plena.
marg.| {p} Via iustorum absque offendiculo qui a recta, quia plana, quia lucida, quia secura ; nam quicquid adversitatis, vel difficultatis acciderit, equo ferunt animo. Unde supra 12.c. Non contristabit iustum, quicquid ei acciderit. Ideo semper currunt iusti in via sua, quousque perveniant ad patriam. Is. 40.g. Qui sperant in Domino, mutabunt fortitudinem, assument pennas sicut aquile, current et non laborabunt, ambulabunt et non deficient. E converso, via impiorum plena est spinis avaritie, que suffocant semen. Mt. 13.c. Et gladiis detractionis. Infra 22.a. Arma et gladius in vita superbi. Item laqueis adulationis. Eccles. 9.b. Communionem mortis scito, quoniam in medio laqueorum ingredieris et super arma dolentium ambulabis. Item lapidibus contentionis et obiurgationis. Eccl. 21.b. Via peccantium complantata lapidibus. Item difficilis est. Sap. 5.b. Ambulavimus vias difficiles. Item tenebrosa et lubrica. Ps. 34. Fiat via illorum tenebre et lubricum etc. Ideo non est mirum, si ambulans in hac via impingit.
marg.| {q} Filius sapiens exp one ut supra 10.a.
marg.| {r} Letificat patrem et stultus homo despicit matrem suam car nalem vel spiritualem, scilicet Ecclesiam, gratiam, doctrinam, quia non paret monitis, preceptis et consiliis eius. Vel quia facit contra generationem suam. Is. 1.a. Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunt me.
marg.| {s} Stultitia gaudium stulto id est stultus gaudet stultitia sua, supra 10.d. Stultus quasi per risum operatur scelus.
marg.| {t} Et vir prudens diriget gressus suos in viam rectam, que ducit in civitatem habitaculi. Contra Ier. 10.d. Scio, Domine, quia non est hominis via eius, nec est viri, ut ambulet et dirigat gressus suos. Sol. Deus dirigit auctoritatem et gratiam infundendo, homo dirigit cooperando.
marg.| {u} Dissipantur cogitationes id est ad diversa variantur.
marg.| {x} Ubi non est consilium id est deliberatio sententie. Consilium enim nihil aliud est, quam deliberata sententia. Vel consilium sapientum, vel sacre Scripture infra 20.a. Divisum est cor eorum, nunc interibunt.
marg.| Vel sic.
marg.| {u} Dissipantur cogitationes id est cogitata non sortiuntur effectum, ubi non est consilium.
marg.| {y} Ubi vero plures sunt consiliarii, confirmantur id est ad effectum bonum perducuntur, Os. 10.c. Cogitationes {3. 34ra} consiliis roborantur et gubernaculis tractanda sunt bella. Sed contra. Eccl. 6.a. Multi pacifici sint ibi, consiliarius autem unus de mille. Solutio. Unus id est Christus, vel unus id est constans, non variabilis, vel unus id est pauci : Bonum est enim multorum audire consilia, sed pauci aperire cor suum.
marg.| {a} Letatur homo in sententia oris sui qua ndo credit se bene locutum fuisse : Humanum enim est, ut dicit Glossa de sententia, quasi prudenter prolata, letari. Sed vere sapiens non solum quod loquitur, sed etiam opportunitatem loci et temporis et persone, cui loquitur diligenter inquirit. Et hoc est quod sequitur.
marg.| {b} Et sermo opportunus id est opportune prolatus id est tempore et loco et debito modo.
marg.| {c} Est optimus Bon us, quia de bono thesauro cordis, Mt. 13.g. Omnis scriba doctus similis est patrifamilias, qui profert de thesauro suo nova et vetera. Item melior, quia ad bonum id est ad Dei honorem et proximi edificationem. Eph. 4.g. Omnis sermo malus non procedat ex ore vestro, sed si quis bonus est ad edificationem fidei, ut det gratiam audienti. Item optimus, quia congruens loco, tempori et persone. Infra 25.b. Mala aurea in lectis argenteis, qui loquitur verbum in tempore suo. Optimi sermonis quinque sunt partes, scilicet doctrina veritatis, exhortatio honestatis, confessio peccati, confessio laudis et oratio. Unde 1Cor. 14.d. In Ecclesia volo quinque verba sensu meo loqui, ut alios instruam, quam decem millia verborum in lingua.
marg.| {d} Semita vite gra tie, per quam itur ad vitam glorie.
marg.| {e} Super eruditum sci entia et opere.
marg.| {f} Ut declinet de inferno novissimo id est de pena novissime damnationis.
marg.| Vel sic.
marg.| {d} Semita vite id est impletio consiliorum, quia via vite observatio mandatorum.
marg.| {e} Super eruditum id est extra ruditatem secularis vite positum.
marg.| {f} Ut declinet per humilitatem :
marg.| {g} De inferno etc.   non est de omni inferno. Primus infernus est pena temporis ; secundus pena Purgatorii ; tertius pena inferni.
marg.| Vel sic.
marg.| {d} Semita vite id est imitatio Christi, qui est vita anime. Io. 14.a. Ego sum via, veritas et vita :
marg.| {e} Super eruditum id est quemlibet perfectum. Io. 12.d. Si quis mihi ministrat, me sequatur. Vel sic. Semita vite super eruditum id est crux super Christum, qui ex his, que passus est, didicit obedientiam Hbr. 5.c. De hoc dicitur Is. 9.b. Factus est principatus super humerum eius, Io. 19.c. Et baiulans sibi crucem, exivit in eum, qui dicitur Calvarie, locum. Vel sic. Semita vite super eruditum id est sequi eruditum est semita vite.
marg.| {h} Domum superborum id est conventicula hereticorum et Ecclesie persecutorum, vel quorumcumque malorum.
marg.| {i} Demolietur Dominus id est subvertet, vel modo salubriter reducendo ad penitentiam, vel in fine damnabiliter proiiciendo in penam eternam. Vel domus superborum, est familia, vel corpus superborum, quam Dominus in fine demolietur id est de mole proprie iniquitatis condemnabit, quia superbiebant de bonis acceptis a Domino. Iob. 22.c. quasi nihil possit facere Omnipotens, estimabant eum, cum ille implesset domos eorum bonis.
marg.| {k} Et firmos faciet terminos vidue id est Ecclesie, pro qua mortuus est. Firmata est enim et fundata Ecclesia supra firmam petram, ita ut subverti non possit, licet tribulationibus concuti possit. Est enim Arcturus, qui semper vergitur. Sed numquam demergitur ; et navicula Petri fluctibus quatitur, sed non submergitur Unde Mt. 27.d. Vobiscum sum usque ad consummationem seculi, Vel terminos vidue, dicit primos fundatores Ecclesie, scilicet Apostolos et Martyres et ultimos Predicatores, qui erunt tempore ultime persecutionis, quos Dominus firmos faciet in fide et patientia. Vel termini vidue sunt articuli fidei, quos Dominus firmos fecit id est per universum orbem firmiter credi. Vel {3. 34rb} vidua est anima cuiuslibet iusti, pro qua sponsus suus id est Christus utiliter mortuus est : Huius terminos et marchias, ubi solent hostes concurrere id est sensus, qui sunt in confinio corporis et anime, firmos faciet Dominus id est stabiles, vel firmos id est clausos. Clausio enim sensuum est firmitas eorum, sicut clausio claustri, vel castri firmitas eius est.
marg.| {l} Abominatio Domini cogitationes etc.   Iud eorum dicentium. Quis est hic, qui etiam peccata dimittit ? Lc. 7.g. Vel de omnibus intelligitur, quia omnis mala cogitatio cor facit tepidum et nauseam provocat Domino, ut evomat illud : consensus peccati, frigidum facit ; opus, mortuum ; consuetudo, fetidum. Unde supra 11.c. Abominabile est Domino cor pravum.
marg.| {m} Et purus sermo quo confessus est Bernar
prol.| Petrus ipsum esse filium Dei, Mt. 16.c. Tu es Christus filius Dei vivi. Iste sermo est.
marg.| {n} Pulcherrimus id est fidelissimus.
marg.| {o} Firmabitur ab eo id est confirmabitur. Quod impletum est, ibidem cum Dominus respondit, Beatus es, Simon Bariona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui in celis est. Vel generaliter.
marg.| {m} Purus sermo a s tultiloquio, a vanitate, a falsitate, a detractione, ab adulatione, a duplicitate, a scurrilitate, a mendacio, a periurio, a falso testimonio, ab otiositate, a nugacitate, a superfluitate.
marg.| {n} Pulcherrimus id est triplici pulchritudine pulcher. Sententia pulcher, utilitate pulchrior, honestate pulcherrimus. Et talis sermo.
marg.| {o} Firmabitur ab eo id est a Domino fructificatione eorum, qui audiunt, aut miraculorum coruscatione, sicut legitur Mc. ultimo d. Illi autem profecti predicaverunt ubique Domino cooperante et sermonem confirmante sequentibus signis. Vel firmatur ab eo, in iudicio, quando omnibus bonis verbis premia reddet condigna.
marg.| {p} Conturbat domum suam id est familiam,
marg.| {r} Qui sectatus avaritiam dic endo nimis comeditis, vel bibitis, aut nimis restringendo ei necessaria. Unde supra 11.d. Qui conturbat domum suam, possidebit ventos id est lites. Et quidam dixit. Servorum ventres modio castigat iniquo. Crumene largus, nulli largitur amico.
marg.| Vel
marg.| {p} Conturbat id est intus et extra turbat.
marg.| {q} Domum suam id est conscientiam.
marg.| {r} Qui sectatur avaritiam id est corde et corpore sequitur.
marg.| {s} Qui autem odit munera a c orde, ab ore, a manu.
marg.| {t} Vivet vit a gratie in presenti et vita glorie in futuro Is. 53.c. Quis habitabit ex vobis cum ardoribus sempiternis id est in splendoribus Sanctorum, qui ardent in amore Dei et qui excutit manus suas ab omni munere. Infra 22.b. Victoriam et honorem acquirit, qui dat munera ; animam autem aufert accipientium. Munera accipere ad nutrimentum mutue caritatis, bonum est, aut causa necessitatis, aliter malum est. Unde Iob. 15.d. Ignis devorabit tabernacula eorum, qui libenter munera accipiunt.
marg.| {u} Per misericordiam Dei condonantis et hominis anime sue miserentis.
marg.| {x} Et fidem vir tute formatam.
marg.| {y} Purgantur peccata quo ad culpam. Vel
marg.| {u} Per misericordiam qua miseremur proximo affectu et effectu.
marg.| {x} Et fidem ius tificantem.
marg.| {y} Purgantur peccata quo ad culpam et quoad penam. Fide enim purgantur quoad culpam. Rm. 4.d. Arbitramur iustificari hominem per fidem sine operibus legis. Act. 15.b. Fide purificans corda eorum. Misericordia purgantur quoad penam. Lc. 11.f. Date eleemosynam et ecce omnia munda sunt vobis. Infra 16.a. Misericordia et veritate redimitur iniquitas.
marg.| {z} Per timorem autem Domini ser vilem vel initialem,
marg.| {a} Declinat omnis a malo cul pe et pene. Timor enim describitur esse fuga mali. Eccl. 27.a. Si non timore Domini tenueris te instanter, cito subvertetur domus tua.
marg.| {b} Mens iusti etc.   ut eam sentiat corde et doceat ore. Vel Sapientiam id est Christum, ut eum imitetur.
marg.| {c} Os impiorum redundat etc.   ex nimia exuberantia cordis. Mt. 12.c. Ex abundantia cordis os loquitur.
marg.| {d} Longe est Dominus etc.   Ide o non audiuntur ab eo. Sed contra, Iere. 23.c. Celum et terram ego impleo. Item. Act. 17.f.3.34va} dicitur : Quamvis non longe sit ab unoquoque nostrum, in ipso enim vivimus, movemur et sumus. Item Deus ubique est, ergo non longe ab impiis. Ps. 138. Si ascendero in celum, tu illic es, si descendero in infernum ades. Sol. Deus ubique est potentia, essentia, presentia, sed longe a malis, gratia, Eccl. 15.b. Longe abest a superbia et dolo. Alio modo prope est Deus malis, scilicet per flagellationem, Ps. 94. Quadraginta annis proximus fui generationi huic etc. Sed iustis prope per gratiam. Omnibus autem prope per vite sustentationem et temporalium collationem. Is. 55.b. Querite Dominum dum inveniri potest, invocate eum dum prope est.
marg.| {a} Et orationes iustorum exaudiet qui a prope ipsum sunt. Conversatio enim eorum in celis est. Phil. 3.d. Ps. 144. Prope est Dominus omnibus invocantibus eum in veritate. Is. 65.d. Antequam clament, ego exaudiam eos, adhuc illis loquentibus, ego exaudiam ; orationes malorum non audit Dominus. Primo, quia ipsi non audiunt legem Domini. infra 21.b. Qui declinat aures suas ne audiat legem, oratio eius fiet execrabilis. Secundo, quia non audient pauperes, infra 21.b. Qui obturat aurem suam ad clamorem pauperis et ipse clamabit et non exaudietur. Tertio, propter malitie oppositionem. Lam. 3.e. Opposuisti nubem tibi, ne transeat oratio. Quarto, propter malitiam operum. Is. 1.d. Cum multiplicaveritis orationes vestras non exaudiam ; manus enim vestre sanguine plene sunt. Sed nota quod humilitas fidelis comes est orationis, que ipsam ducit ad Deum et exaudire facit eam. Eccl. 35.d. Oratio humiliantis se nubes penetrabit ; et donec propinquet, non consolabitur et non discedet donec Altissimus aspiciat.
marg.| {b} Lux oculorum letificat animam ad litteram, ut patet in Tb. 11.c. Vel lux oculorum inferiorum, scilicet intellectus et affectus id est gratia, letificat animam in presenti, spe ; in futuro re. Eccl. 11.c. Dulce lumen et delectabile est oculis videre Solem. Alia translatio habet :   Videns bona oculus delectat cor. Bona id est Deum, in quo videntur omnia.
marg.| {c} Fama bona impinguat ossa ani me id est virtutes. Boni enim videntes, vel audientes bona alicuius, gaudent inde et laudant Deum et sic merentur et ita impinguant se de pinguedine aliorum.
marg.| {d} Auris que audit et exaudit obediendo.
marg.| {e} Increpationes vite id est correctiones verborum, vel verberum, que ducunt ad vitam gratie et glorie. Lc. 21.d. In patientia vestra possidebitis animas vestras.
marg.| {f} In medio sapientium commorabitur ut audiendo sapiens fiat. Eccl. 6.d. Si inclinaveris aurem tuam, excipies doctrinam ; et si dilexeris audire, sapiens eris. Sicut enim emptores pannorum illuc libentius vadunt, ubi sciunt multitudinem pannorum meliorum venalium ; et emptores equorum, ubi sciunt multitudinem equorum venalium ; et venatores, ubi sciunt frequentiam ferarum : Sic boni discipuli, qui sunt veri venatores veritatis et honestatis libenter commorantur in multitudine sapientum, qui verbo docent veritatem et exemplo honestatem. Unde dicitur Eccles. 6.d. In multitudine Presbyterorum prudentium sta et sapientie illorum ex corde coniungere, ut omnem narrationem Dei possis audire et proverbia laudis non effugiant a te.
marg.| {g} Qui abiicit disciplinam ver berum, vel verborum.
marg.| {h} Despicit animam suam qui a disciplina ianitor est domus nostre tenens clavem, nec sinit intrare indignos. Est etiam propugnator tenens gladium evaginatum super latrunculos primorum motuum. Est etiam mundatrix domus conscientie : Et ideo, qui abiicit disciplina, despicit animam suam, quia expellit ianitorem suum et propugnatorem et mundatricem omnium sordium eius, ac custodem fidelissimum.
marg.| {i} Qui autem acquiescit int ellectu et affectu.
marg.| {k} Increpationibus ver berum et verborum, sicut Paulus, Act. 9.a.
marg.| {3. 34vb} {l} Possessor est cordis sui id est Dominus, quia cogit illud, contra consensum proprium et propriam voluntatem, quia non vult liberum esse, sed sequi aliorum voluntatem et sensum. Unde infra 19.b. Qui possessor est mentis diligit animam suam.
marg.| {m} Timor Domini scilicet servilis, initialis, filialis.
marg.| {n} Disciplina sapientie est id est disciplinatum facit et sapientem. Unde Ps. 118. Confige timore tuo carnes meas id est carnales concupiscentias. Differunt autem scientia, sapientia, disciplina, prudentia et consilium. Scientia consistit in cognitione veritatis uniuscuiusque rei. Sapientia, in sapore bonitatis. Disciplina, in mortificatione pravitatis. Prudentia, in electione boni precogniti et fuga mali. Consilium, in deliberatione sententie. Timor igitur, quia expellit peccatum ab anima. Sapientiam introducit, quia tunc anima potest saporare res omnes et bonas et malas, secundum saporem proprium. Corrigit etiam timor superbiam carnis et spiritus ; et ideo recte dicit Salomon : Timor Domini, qui timetur ut Dominus, disciplina sapientie id est disciplinata sapientia.
marg.| {o} Et gloriam precedit humilitas sic ut vallis montem. Ut sicut non potest quis ascendere in montem, nisi per vallem ; sic nec potest quis ascendere in gloriam, nisi per humilitatem. Lc. 14.c. Qui se humiliat, exaltabitur. Mt. 18.a. Nisi conversi fueritis et efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum celorum. Precedit humilitas gloriam, non solum tempore, sed ordine et merito et causa. Unde quanto maior fuerit humilitas, tanto maior erit gloria, ut patet in Domino Iesu, qui super omnes fuit humilis et super omnes gloriosus et post ipsum beata Virgo.
marg.| Est etiam humilitas prima virtutum in penitudine, fides in conversione, caritas in operatione. Si quis autem bene advertat, octo bona inveniet, que facit iustitia. Primum est meditatio sapientie. Unde dictum est : Mens iusti meditatur sapientiam. Secundum est orationis exauditio. Ibi : Et orationes iustorum exaudiet. Tertium est letitia in Deo. Ibi : Lux oculorum letificat animam. Quartum est bone fame exultatio. Ibi : Fama bona impinguat ossa. Quintum est obedientia increpationis. Ibi : Auris, que audit increpationes etc. Sextus est timor Dei. Ibi : Timor Domini etc. Septimum est humilitas. Octavum gloria. Ibi : Et gloriam precedit humilitas.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Prv. Capitulum ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 05/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=28&chapitre=28_15)
Signaler un complément d'information

Notes :