Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Hugo de Sancto Caro

Biblia communis

Capitulum 25

Numérotation du verset Prv. 25,1

He quoque parabole Salomonis quas transtulerunt viri Ezechie regis Iuda.¹

¹ He... Iuda CorS1 Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^P Ω^R Rusch Clementina Weber ] om. CorS1 = Cor3 (quidam antiq. non habent hunc versum, aliqui antiq. et moderni et hebr. habent) | He(e) Amiatinus Π^H M Q Φ^RG²P Z S² Σ^C Γ^M Ψ^D Ω^D Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Ed1530 Clementina ] Hec Φ^G* S* Ω ^M Weber | quoque] om. Ω ^M

Numérotation du verset Prv. 25,2

Gloria Dei est² celare

² Hic incipit Prv. 25 Ω^J | est G X Q² Φ Z² S Γ^A Ψ^D CorS1 Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^P Ω^R Rusch Clementina ] om. Cor2 Ω^L Weber

verbum

et gloria regum³

³ regum Ω^D Ω ^JSLPR cett. Clementina Rusch ] regis Ω ^M

investigare

sermonem,

Numérotation du verset Prv. 25,3

celum sursum et terra deorsum et cor regum

inscrutabile.

Numérotation du verset Prv. 25,4

Aufer rubiginem⁴

⁴ rubiginem plerique codd., edd. Ω Rusch ] robiginem G Amiatinus Weber

de argento

et egredietur⁵

⁵ egredietur Cor3 (vel) Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] egreditur X Σ^T Ω^J

vas purissimum.

Numérotation du verset Prv. 25,5

Aufer impietatem de vultu regis et firmabitur iustitia thronus eius,

Numérotation du verset Prv. 25,6

ne gloriosus appareas coram rege et in loco magnorum⁶ ne steteris.

⁶ magnorum plerique codd. Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^S Ω^R edd. Rusch Weber ] magnatorum Cor3 (vel) Ω^P

Numérotation du verset Prv. 25,7

Melius est enim ut dicatur tibi : Ascende huc quam ut humilieris coram principe⁷,

⁷ quam ut... principe Ω^D Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Clementina Weber ] om. Ω ^M

Numérotation du verset Prv. 25,8

que viderunt⁸ oculi tui ne proferas in iurgio cito ne postea emendare non possis cum dehonestaveris amicum tuum.

⁸ que viderunt Ω^S Ω^J Ω^P Ω^R Rusch Clementina Weber ] ne viderint Ω ^M, que viderint Ω^D, que vider’t Ω ^F Ω^L

Numérotation du verset Prv. 25,9

Causam tuam tracta cum amico tuo et secretum⁹ extraneo ne¹⁰ reveles,

⁹ secretum Cor2 Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] + tuum Ω^J |

¹⁰ ne Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^R Rusch Weber ( plerique codd. )] non G X L T S* Ω^S Ω^P Weber |

Numérotation du verset Prv. 25,10

ne forte insultet tibi cum audierit et exprobrare non cesset. Gratia et amicitia liberant, quas tibi serva ne exprobrabilis fias¹¹.

¹¹ Gratia... fias Θ Ω^D* Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J* Ω^L* Ω^P Ω^R Rusch Clementina cum LXX] om. Cor2 (nec hebr. nec antiq. habent sed LXX), CorS1 (antiq. non habent hunc versum) Cor3 (hebr. antiq. non habent) Weber , del. Cor1 Ω^J² (sublin.) Ω^D² (va-cat) Ω^L² (va-cat), ... exprobabilis... Ω ^M

Numérotation du verset Prv. 25,11

Mala aurea in lectis argenteis qui loquitur verbum in tempore suo,

Numérotation du verset Prv. 25,12

inauris¹² aurea et margaritum¹³ fulgens,

¹² inauris Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^S ² Ω^J Ω^L Ω^P Rusch Weber ] inaures D Q* Γ^M Ψ^B, in aureis Amiatinus Ω ^F* |

¹³ margaritum Cor2 CorS1 (vel marg.| ) Ω ^M Ω^J² Ω^L Ω^P Ω^R* Rusch Weber ] margarita CorS1 Cor3 (vel) Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J* Ω^R² |

qui arguit sapientem et aurem obedientem.

Numérotation du verset Prv. 25,13

Sicut frigus nivis in die messis

ita legatus fidelis,

ei qui misit eum animam¹⁴ illius¹⁵ requiescere facit.

¹⁴ animam Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Rusch Weber ] anima Γ^M Ω ^M, animum Ψ^D Ω^P |

¹⁵ illius Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Rusch Weber ] eius Q Z² Ω^D Ω ^M Ω^S, ipsius Clementina |

Numérotation du verset Prv. 25,14

Nubes et ventus et pluvie non sequentes vir gloriosus

et promissa non complens¹⁶.

¹⁶ complens Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] solvens Ω ^M

Numérotation du verset Prv. 25,15

Patientia lenietur¹⁷

¹⁷ lenietur Ω^D Ω ^M² Ω^S Ω^J Ω^L Rusch Weber ] lenitur Cava , linietur Ω^J X Π^H M² Y² Θ S² Γ^M, lanietur Ω ^M*, leviter Ω^P

princeps

et lingua mollis

confringet

duritiam.

Numérotation du verset Prv. 25,16

Mel invenisti ?

Comede quod sufficit tibi

ne forte

satiatus¹⁸

¹⁸ satiatus Cava Weber (Ω^J M Y Z²) Φ Θ Ψ^D Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^P Ω^R Rusch ] saturatus Amiatinus Ω^L Weber

evomas¹⁹ illud.

¹⁹ evomas Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch ] evomes Ω ^M

Numérotation du verset Prv. 25,17

Subtrahe pedem tuum de domo proximi tui nequando²⁰ satiatus oderit te.

²⁰ nequando G Amiatinus CorS1 (sic habent moderni) Cor3 (moderni) Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^J Rusch Weber ] ne forte Cava CorS1 (hebr. et an. habent habet FORTE ) Cor3 (hebr. antiq.) Ω^S Ω^L Ω^P Ω^R

Numérotation du verset Prv. 25,18

Iaculum et²¹ gladius et sagitta acuta homo qui loquitur contra proximum suum falsum testimonium²².

²¹ et Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^R Rusch ] om. Ω ^M |

²² contra p. s. – f. testimonium Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Rusch Clementina (t. f. Ω^P Weber )] inv. Ω ^F |

Numérotation du verset Prv. 25,19

Dens putridus et pes lapsus²³ qui sperat super infideli in die angustie

²³ lapsus Cava X Π^H L Z² Φ^R* Θ Ω^D² Ω ^M* Ω^L Ω^R Cor1 = Cor2 CorS1 (sic habent quidam antiq. et quidam moderni) Cor3 (antiq. moderni) Rusch Weber ] lassus Φ^R² Z* CorS1 (sed hebreus et aliqui antiq. habent LASSUS) Cor3 (hebr. al. antiq.) Ω^D* Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^P cett. codd. edd.

Numérotation du verset Prv. 25,20

et amittit pallium in die frigoris²⁴.

²⁴ die frigoris Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] corde perverso Ω ^M*

Acetum in nitro²⁵

²⁵ nitro Cor1 CorS2 (vel) Ω^D Ω ^F Ω ^M² Ω^J Ω^L* Ω^P edd. Rusch Weber ] + intellige : “ebulit acetum in nitro” secundum Glossam et Isidorum, 16° Eth., c. ‘De glebis ex aqua factis’ CorS2 , vitro Cor2 Ω^S Ω^L² Ω^R, + et Ω^L Ω^P Weber

qui cantat carmina cordi²⁶ perverso²⁷.

²⁶ cordi Amiatinus CorS1 (Sen. hebr. an. Beda) Ω^D² Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] corde G Cava Y Θ Z* Γ^A Ψ^D CorS1 (Parisius CORDE ex prima scriptione) Ω^D* Ω^S Ω ^F Ω^J* marg.| Ed1530 |

²⁷ perverso Θ CorS1 = Cor3 (moderni) Ω^D Ω ^M² Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^R² Rusch ] pessimo Cor1 (Andrea Beda et antiq. sic habent) Cor2 (hebr. et antiq.) CorS1 (hebr. antiq. Beda) Cor3 (antiq. hebr. Beda Gregorius) Ω^Dmarg. (al. m. : ... antiq. et hebr. non habent) Ω^L Ω^P Ω^R* Weber |

Sicut tinea vestimento et vermis ligno, ita tristitia viri nocet cordi²⁸.

²⁸ Sicut... cordi Cava Q² Θ Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J* Ω^L Ω^P Ω^R Clementina cum LXX, Cassiani Institut. 9, 2.] om. G Amiatinus Cor1 (Andrea Beda et antiq. [non habent]) CorS1 (hebr. et antiq. non habent hunc versum) Cor2 = Cor3 (hebr. antiq. non habent sed LXX), del. Ω^J² ( rubr. sublin. ) Ω^L² (va-cat) Ed1530 Weber

Numérotation du verset Prv. 25,21

Si esurierit

inimicus tuus ciba illum, si sitierit da ei²⁹ aquam bibere.

²⁹ si² Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] et praem. G Cava X Ω ^M Weber | sitierit Ω ^M Ω^S² Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] sitit T² Ω^D Ω^S* Ω ^F | ei Ω ^M Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] illi X Γ^M Ω^D Ω^S Ω ^F

Numérotation du verset Prv. 25,22

Prunas³⁰ enim

³⁰ Prunas plerique codd. Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R edd. Rusch ] Pruna Amiatinus , Prunam G T Weber

congregabis super caput eius³¹ et Dominus reddet tibi³².

³¹ c. – super c. eius Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P] inv. Ω^R |

³² tibi CorS1 (hebr. et moderni) Cor3 (hebr. moderni) Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^S Ω^R Rusch Weber ] ei Φ Z² Cor1 (antiq.) CorS1 (B. marg.| et antiq.) Cor3 (Beda marg.| antiq.) Ω^P |

Numérotation du verset Prv. 25,23

Ventus aquilo dissipat pluvias³³ et facies tristis³⁴ linguam detrahentem.

³³ pluvias Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] pluviam Ω ^M cum hebr. |

³⁴ tristis Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^S Ω^R Rusch Weber ] tristes Y* Ω^P |

Numérotation du verset Prv. 25,24

Melius est sedere in angulo domatis³⁵

³⁵ domatis Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Rusch Weber ] dogmatis Cava Γ^M Ω^S Ω^R

quam cum muliere litigiosa et³⁶ in domo communi³⁷.

³⁶ et Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^L Ω^R etc. Rusch Weber ] om. Amiatinus S² Ω ^M Ω^J Ω^P |

³⁷ communi Ω^D² Ω ^M Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] convivii Ω^D* Ω^S |

Numérotation du verset Prv. 25,25

Aqua frigida anime sitienti et nuntius bonus de terra longinqua,

Numérotation du verset Prv. 25,26

fons

turbatus

pede et vena corrupta, iustus cadens coram impio.

Numérotation du verset Prv. 25,27

Sicut qui mel comedit multum³⁸ et³⁹ non est ei bonum, sic⁴⁰ qui perscrutator⁴¹ est maiestatis opprimetur a⁴² gloria.

³⁸ comedit multum Amiatinus L Q Φ^RG Z Ψ^D Ω^D Ω ^M1 Ω^S Ω ^F Ω Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch ] inv. Weber |

³⁹ et Θ S² Γ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J* Ω^S Ω^R] del. Ω^J² (sublin.), om. Ω ^M Ω^L Ω^P Weber |

⁴⁰ sic Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^R Rusch Weber ] ita Q Ω ^M, om. Ω^P (hapax) |

⁴¹ perscrutator Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^R Rusch ] praescrutator Θ, scrutator Ω^L Ω^P Weber |

⁴² opprimetur a : Q Y Φ^RG Θ Z² Ψ^D Ω^D Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Clementina ] opprimitur Weber |

Numérotation du verset Prv. 25,28

Sicut urbs patens et absque murorum ambitu, ita vir qui non potest in loquendo cohibere spiritum suum.

Capitulum 25

Numérotation du verset Prv. 25,1

^marg.| He quoque parabole Salomonis ] etc. Tertia pars libri est, ubi sicut in prima et secunda, novus titulus apponitur, quia et novo ordine loqui incipit.

^marg.| Primo enim usque ad decimum capitulum, quasi pater loquens ad filium de malo vitando et bono faciendo, parabolas posuit seriosis et continuis orationibus disputans, nunc de parte malorum, nunc de parte bonorum.

^marg.| Ibi mutavit stilum Salomon, non iam ad filium loquens ; sed secum ratiocinando, non continuis, sed alternis versibus de bonorum et malorum actibus disserens ; et sic processit usque ad illum locum : Fili mi, inclina aurem tuam et audi verba sapientium 22.c. Ibi rediit ad priorem modum loquendi ad filium loquens usque huc.

^marg.| Modo iterum mutat stilum et non iam ad filium loquens, sed secum ratiocinando, quid habeat ratio veritatis ostendit, ut quid cavere, quid appetere debeat, quisque cognoscat.

^marg.| Has parabolas, que hic ponuntur, viri Ezechie Regis Iuda dicuntur transtulisse, quia forsitan usque ad ipsum habebantur diverse a pluribus, prout ex ore Salomonis semel dictas rapuerant, sed per eius industriam collecte ex diversis scedulis huic libro inserte sunt. In quibus multo plura allegorica, quam in ceteris continentur.

^marg.| Dicit ergo, non ipse Salomon, non Ezechias, non viri Ezechie, sed ille qui has et alias parabolas Salomonis transtulit in Latinum, vel Esdras, qui cum aliis libris Biblie hunc librum reparavit, qui et titulos Psalmorum apposuit.

^marg.| {s} He quoque ] id est similiter.

^marg.| {t} Parabole Salomonis ] sunt, sicut et priores, licet istas non {3. 54vb} scripserit, sicut illas.

^marg.| {u} Quas transtulerant ] id est de diversis scedulis collegerunt.

^marg.| {x} Viri Ezechie Regis Iuda ] id est sapientes eius, sicut tangit Magister in Historiis, in Prologo super Idc.

^marg.| {y} Gloria Dei est celare verbum ] orationis vel doctrine, vel predicationis id est in hoc quisque Deum glorificat quod verba sua et etiam opera abscondit humanis favoribus. Mt. 6.a. Tu autem cum oraveris, intra cubiculum tuum et clauso ostio ora Patrem tuum, qui in celis est, ibid. a. Attendite, ne iustitiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis. Sed sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona et glorificent Patrem vestrum, qui in celis est. Mt. 5.b. Coloss. 3.c. Omne quodcumque facitis in verbo, vel in opere, omnia in nomine Domini nostri Iesu Christi facite. Hec est enim gloria Dei, ut omnia ad ipsum referantur, quasi ad principium et finem omnium. Ipse enim est Alpha et Omega, Apc. 1.b. Et hanc gloriam sibi soli reservavit. Unde Is. 42.b. Gloriam meam alteri non dabo.

^marg.| {a} Et gloriam Regum ] id est omnium, se et alios bene regentium est.

^marg.| {b} Investigare sermonem ] legis ad intelligendum et ad faciendum. Dt. 17.d. Cum consederit Rex in solio Regni sui, describet sibi Deuteronomium legis huius in volumine, accipiens exemplar a Sacerdotibus Levitice Tribus et habebit secum, legetque illud omnibus diebus vite sue, ut discat timere Dominum Deum suum et custodire verba et ceremonias eius. Quantum autem damnum faciat ostentatio verborum, vel operum suorum, patet Is. 39.c. ubi Isaias comminatur direptionem omnium thesaurorum Ezechie, eo quod ostenderat eos Babylonis.

^marg.| Vel sic {y} Gloria Dei est celare verbum ] id est secretum amici. E contrario offensio Dei est revelare secreta amici. Eccl. 27.c. Denudare amici mysteria desperatio est anime felicis.

^marg.| Vel sic {y} Gloria Dei est celare verbum ] id est cordis sui secretum quod non omnibus passim est revelandum. Unde infra eodem. b. Causam tuam tracta cum amico tuo et secretum extraneo ne reveles. Eccles. 11.d. Non hominem inducas in domum tuam, multe enim sunt insidie dolosi.

Numérotation du verset Prv. 25,mystice

^marg.| Mystice {y} Gloria Dei ] apparentis in carne.

^marg.| {z} Est celare verbum ] Divinitatis id est gloria Christi fuit, naturam humanitatis magis quam Divinitatis oculis mortalium ostendere. Unde sepius vocat se filium hominis, quam filium Dei. E contrario faciunt multi, semper a maiori in genere suo, licet remotiori se nominant. Unde cum aliquis sit Episcopus, tota progenies eius cum eo episcopatur, ut dicit beatus Bernardus. Celavit autem Christus verbum Divinitatis, de matre parvulus nascendo et in presepio positus vagiendo, circumcisionis characterem sustinendo, in Egyptum propter Herodem fugiendo, in discurrendo lassitudinem patiendo, post ieiunium esuriendo, mortem in cruce ferendo.

^marg.| His septem sigillis signata fuit eius Divinitas in scrinio humanitatis. Propter quod dicit Is. 45.c. Vere tu es Deus absconditus, Deus Israel Salvator.

^marg.| Et Hab. 3.a. Ibi abscondita est fortitudo eius. Hec autem absconsio cessit ad eius gloriam. Unde Phil. 2. Humiliavit semetipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis ; propter quod et Deus exaltavit illum etc.

^marg.| {a} Et gloria Regum ] id est Apostolorum et omnium fidelium est.

^marg.| {b} Investigare ] id est perscrutari [sermonem

^marg.| quo se Deum quamvis obscure significavit, ut est illud. Ego et Pater unum sumus. Io. 10.f.

^marg.| Et illud, ego sum principium et qui loquor vobis. Io. 10.f. Et illud : Antequam Abraham fieret, ego sum. Iob. 8.g.

^marg.| Huiusmodi sermones investigaverunt Petrus, cum querenti Domino : Quem dicunt homines esse filium hominis ? Respondit : Tu es Christus filius Dei vivi, Mt. 16.c. Et iterum Domino dicenti duodecim Apostolis, {3. 55ra} Numq uid et vos vultis abire ? Respondit Petrus. Domine, ad quem ibimus ? Verba vite eterne habes. Et hoc est quod dicitur Tb. 12.b. Sacramentum Regis abscondere bonum est ; opera autem Dei revelare et confiteri honorificum est. Item. [Gloria Regum id est Predicatorum, Doctorum et Prelatorum, qui se et alios debent regere, est.

^marg.| {a} Investigare sermonem ] legis. Unde supra 1.a. Intelligens gubernacula possidebit. Dn. 12.b. Qui docti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti.

^marg.| {b} Celum sursum et terra deorsum et cor Regum inscrutabile ] id est sicut altitudo celi et profunditas terre ab homine sciri non potest ; ita scientia Regum id est Apostolorum et Prophetarum, quibus arcana celestia revelata sunt, nobis, qui terreni sumus, inscrutabilis est, quia tenebrosa est aqua in nubibus id est Scriptura in Prophetis. Unde Dominus ad Iob. 39.a.

^marg.| Numquid nosti tempus partus Ibicum in petris, aut parturientes Cervas observasti ; Ibices et Cervas vocat Apostolos. Vel sic ad litteram.

^marg.| {b} Celum sursum ] inscrutabile est.

^marg.| {c} Et terra deorsum ] inscrutabilis est.

^marg.| {d} Et cor Regum inscrutabile ] est et ita omnia opera Dei suprema et media et infima inscrutabilia sunt. Unde Ecclesiast. 11.b. Quomodo ignoras, que sit via Spiritus et ratione compingantur ossa in ventre pregnantis, sic nescis opera Dei, qui fabricator est omnium.

Numérotation du verset Prv. 25,mystice

^marg.| Mystice {b} Celum sursum ] Celum est sacra Scriptura, quantum ad altas et supremas sententias ; et terra quantum ad inferiores et faciliores sententias. Vel celum quoad moralem, vel mysticam intelligentiam, terram quoad litteralem.

^marg.| Vel celum quoad novum Testamentum, quia docet et ducit ad celestia ; terra quoad vetus Testamentum quod secundum superficiem littere sola terrena promittit. Unde in Ecclesia lectiones de veteri Testamento terminantur in deorsum ; lectiones vero de novo, terminantur in sursum.

^marg.| Celum igitur sursum et terra deorsum, utrumque inscrutabile est, quia quanto quis magis in cognitione eius proficit, tanto et Scriptura ei penetrabilior apparet. Nam cum proficiente proficit Scriptura. Unde Ez. 1.e. Cum ambularent animalia, ambulabant pariter et rote iuxta ea et cum elevarentur animalia de terra, elevabantur simul et rote. Hinc dicit Augustin. In sacra Scriptura contingit quod in quodam loco sui habet.

^marg.| Cum consummaverit homo, tunc incipiet. Ecclesiast. 18.a. Io. 4.b.

^marg.| Puteus altus est. Verum est et ideo exhauriri non potest. Ez. 47.a. Mensus est mille cubitos torrentem, quem non potui pertransire, quoniam intumuerant aque profundi torrentis, qui non potest transvadari.

^marg.| {d} Et cor Regum inscrutabile ] id est Sapientia Doctorum, in quibus velut in abysso magna debet esse tanta copia doctrinarum id est aquarum spiritualium, que toti mundo sufficiant irrigando. Unde supra 18.a. Aqua profunda verba ex ore viri.

^marg.| {e} Aufer rubiginem de argento et egredietur vas purissimum ] id est valde purum. ad litteram enim de ruginoso argento non fit vas purum, sed prius limatur et depuratur et tunc potest de ipso fieri vas purum. Similiter.

^marg.| {i} Aufer impietatem ] id est crudelitatem.

^marg.| {k} De vultu Regis ] id est cuiuslibet presidentis, non solum de corde, sed ut sit et appareat clemens.

^marg.| {l} Et firmabitur iustitia thronus eius ] quia diligetur a subditis. Unde supra 20.d. Misericordia et veritas custodiunt Regem et roboratur clementia thronus eius. E contrario crudelitas dissipat thronum Regis, ut patet in Saul et Roboam, Beda. Qui presunt populis, si volunt firmum esse solium suum, semper hilaritate et gratia vultus plenos exhibeant, ne per arrogantiam rigidi plebis odium incurrant.

Numérotation du verset Prv. 25,mystice

^marg.| Mystice : {e} Aufer rubiginem de argento ] id est superficiem littere de sacro eloquio.

^marg.| {g} Et egredietur ] de subtilitate littere et ceremoniarum figuris, quasi de caverna terre.

^marg.| {h} Vas purissimum ] id est spiritualis intelligentia moralitatum et mysteriorum apparebit.

^marg.| {i} Aufer impietatem de vultu Regis ] id est crudelitatem persequendi Christianos de animo Sauli, vel cuiuslibet emulatoris legis.

^marg.| {3.55rb} {l} Et firmabitur iustitia thronus eius ] id est magisterium eius iuste a Deo confirmabitur Domino cooperante et sermonem confirmante, sequentibus signis. Vel

^marg.| {e} Aufer rubiginem ] vanitatis, falsitatis et superfluitatis.

^marg.| {f} De argento ] id est de sacra Scriptura.

^marg.| {g} Et egredietur vas purissimum ] id est sacra ipsa Scriptura quasi liberata de triplici rubigine erit vas purissimum : Purum sine vanitate, purius sine superfluitate, purissimum sine falsitate.

^marg.| Dicitur autem sacra Scriptura vas ciborum et potuum spiritualium, quibus reficiuntur et inebriantur spiritualiter anime Sanctorum. Unde Ps. 22. Parasti in conspectu meo mensam adversus eos, qui tribulant me.

^marg.| In qua reperies frumentum Electorum et vinum germinans virgines. Zachar. capitulo. 9.d. Ad has epulas invitat sponsa. Ct. capitulo. 5.a. Comedite, amici et bibite et inebriamini, carissimi. Dicitur etiam sacra Scriptura vas musicum suaviter auribus spiritualibus sonans. Unde Ecclesiast. capitulo. 40.e. Vinum et musica letificant cor et super utraque dilectio Sapientie. Tibie et psalterium suavem faciunt melodiam et super utraque lingua suavis. Item sacra Scriptura dicitur vas belli. Unde infra capitulo. 30.a. Omnis sermo Dei, clypeus ignitus est omnibus sperantibus in se Ier. 51.c.

^marg.| Collidis tu mihi vasa belli et ego collidam in te gentes.

^marg.| {i} Aufer impietatem ] superbie, avaritie, luxurie.

^marg.| {k} De vultu Regis ] id est de voluntate Predicatoris, Doctoris, Prelati.

^marg.| {l} Et infirmabitur iustitia ] facta in seipsis.

^marg.| {m} Thronus eius ] id est potestas et officium eius. Qualis autem debeat esse. Doctor, Predicator, Prelatus, docet Ietro.

^marg.| Ex. capitulo. 18.d. Provide de omni plebe viros potentes et timentes Deum, in quibus sit veritas et qui oderint avaritiam, Ecclesiast. capitulo. 7.a. Noli querere fieri Iudex, nisi virtute valeas irrumpere iniquitates.

^marg.| {n} Ne gloriosus appareas coram Rege ] Superiori parabola Prelatos instruxit, nunc subditos docet, quales esse debeant ad Dominos suos. Prelatos monuit, ut vultum hilarem semper subiectis ostendant. Nunc monet subditos, ne in conspectu maiorum arrogantes appareant, sed in loco mediocri positi vocari superius mereantur. Unde Luce 14.b.

^marg.| Cum invitatus fueris ad nuptias, recumbe in novissimo loco, ut cum venerit, qui te invitavit, dicat tibi.

^marg.| Amice, ascende superius.

^marg.| Tunc erit tibi gloria coram simul discumbentibus.

^marg.| Et hoc est quod dicit.

^marg.| {n} Ne gloriosus appareas coram Rege ] id est quolibet Principe.

^marg.| {o} Et in loco magnorum ne steteris ] ingerendo te imprudenter.

^marg.| {p} Melius est enim, ut dicatur tibi ] a Principe.

^marg.| {3. 55va} Δ {a} Ascende huc ] superius.^a

^a Cf. Lc. 14, 10.

^marg.| {b} Quam ut humilieris coram Principe ] deiectus inferius. Lc. 14.b. Cum invitatus fueris ad nuptias, non discumbas in primo loco, ne forte honoratior te sit invitatus ab illo et veniens is, qui te et illum invitavit, dicat tibi, da huic locum et tunc incipias cum rubore novissimum locum tenere.

Numérotation du verset Prv. 25,mystice

^marg.| Mystice {n} Ne gloriosus appareas coram Rege ] id est coram Deo in foro penitentiali quod est contra quosdam, qui in confessione cum deberent paupertatem et vilitatem suam ostendere Confessori quasi Medico, ostendunt divitias et gloriam suam ; et ideo non curati recedunt, sicut Phariseus.

^marg.| Lc. 18.b. Ecclesiastici 4.a.^b« resbytero humilia animam tuam et Magnato humilia caput tuum ».

^b Sir. 4, 7.

^marg.| {o} Et in loco magnorum ne steteris ] id est noli intrudi, sed elegi, neque enim quisquam sibi sumit honorem, sed qui vocatur a Deo tamquam Aaron. Hbr. 5.a.

^marg.| vel sic. in loco magnorum ne steteris ] id est cum electus fueris in dignitatem aliquam, non te digniorem et superiorem ostende, sed minorem. Eccles. 3.c. Quanto magnus es, humilia te in omnibus. Idem. 32.a. Rectorem te posuerunt, noli extolli ; esto in illis quasi unus ex ipsis.

^marg.| {p} Melius est enim, ut dicatur tibi ] in futuro a Domino.Γ

Numérotation du verset Prv. 25,mystice

^marg.| Mystice : {a} Ascennde huc ] in gloria mecum, merito humilitatis tue.

^marg.| {b} Quam ut humilieris ] in pena.

^marg.| {c} Coram Principe ] id est Christo, merito superbie. Et hoc est quod dictum est supra 16.c. Melius est humiliari cum mitibus, quam dividere spolia cum superbis.

^marg.| Et Lc. 18.c. Omnis, qui se exaltat, humiliabitur ; et qui se humiliat, exaltabitur.

^marg.| {d} Que viderunt oculi tui, ne proferas in iurgio cito ] id est quando iurgaris cum aliquo, ut aliquando accidit, ne vituperes eum proterendo cito, que vidisti, vel audisti de ipso Eccl. 22.c.

^marg.| Mittens lapidem in volatilia deiiciet illa ; sic et qui convitiatur amico et dissolvit amicitiam.

^marg.| {e} Ne postea emendare non possis, cum dehonestaveris amicum tuum ] effectum. Eccles. 22.d. Et concordatio ad amicum, excepto convitio et improperio et superbia et mysterii revelatione et plaga dolosa, in his omnibus effugiet amicus. Hoc contra multos dicitur, qui ita parati sunt ad convitia, ut modico verbo concitati, statim evomant, quidquid mali sciunt et quandoque quod nesciunt, fingunt. Hi de facili non possunt emendari, quia difficillimum est famam semel lesam restituere. Ideo dicitur Eccl. 11.a.

^marg.| Priusquam interroges, non vituperes quemquam ; et cum interrogaveris, corripe iuste. Vel hoc dicitur contra eos, qui nimis aspere increpant subditos pro excessibus, quos aliquando vident in eis, addens vulnus super vulnus. Hi non possunt sepe emendare, quia subditi tales Prelatos declinant, nec libenti animo audiunt eos, vel loquuntur eis. Eccl. 8.a. Ne despicias hominem avertentem se a peccato, neque improperes ei, memento, quoniam omnes in corruptione sumus. Mt. 18.c. dicit Petrus id est Prelatus : Domine quoties peccabit in me frater meus et dimittam ei ? Usque septies ? Dicit illi Iesus, Non dico tibi usque septies, sed usque septuagies septies.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {d} Que viderunt oculi tui, ne proferas in iurgio cito ] id est non sis velox ad loquendum omnia, que intelligis. Quidam enim sunt, qui statim cum aliquid intelligunt, volunt ostendere, Eccl. 32.b.

^marg.| Si bis interrogatus fueris, habeat caput responsum tuum, in multis esto quasi inscius et audi tacens.

^marg.| {f} Causam tuam tracta cum amico tuo et secretum extraneo ne reveles, ne forte insultet tibi, cum audieris et exprobrare non cesset ] ad litteram docet Salomon, secreta non esse committenda omnibus, imo paucissimis. Unde Eccl. 6.a. Multi pacifici sint tibi et Consiliarius unus tibi sit de mille. Idem. 8.d. Coram extraneo ne facias consilium, nescis enim quid pariat. Non omni homini cor tuum manifestes, ne forte inferat tibi gratiam falsam et convitietur tibi, Idem 11.d. Non inducas omnem hominem in domum tuam ; multe enim sunt insidie dolosi. Idem 19.b. Amico et inimico noli narrare sensum tuum, indifferenter ; et si est tibi delictum noli denudare ; audiet enim et custodiet te. Seneca.

^marg.| Quidam que solis amicis committenda essent, obviis narrant et in quaslibet aures quicquid eos urit, exonerant.

Numérotation du verset Prv. 25,mystice

^marg.| Mystice {f} Causam tuam ] scilicet, salutis tue.

^marg.| {g} Tracta cum amico tuo ] id est cum Christo in oratione quasi cum procuratore et advocato tuo, imo et totius Ecclesie, cuius causam ipse suscepit agendam erga Patrem. 1Io. 4.a.

^marg.| Advocatum habemus apud Patrem Iesum Christum iustum.

^marg.| {h} Et secretum extraneo ] id est Diabolo.

^marg.| {i} Ne reveles ] per signa exteriora, quibus Diabolus ex cogitationibus coniecturat. Unde Ier. 13.d. Docuisti eos adversum te et erudisti in caput tuum Seneca. Quod tacitum esse cupis, nulli reveles ; qualiter enim ab aliquo exspectas silentium quod tibi ipsi non prestiteris ?

Numérotation du verset Prv. 25,moraliter

^marg.| {f} Causam tuam tracta ] etc. id est cum familiari confessore et tibi noto, cui facilius et melius potest homo manifestare conscientiam suam et securius recurrere ad eum quando necesse est.

^marg.| {3. 55vb} {b} Et secretum extraneo ] id est ignoto tibi.

^marg.| {i} Ne reveles ] in confessione, nec etiam extra.

^marg.| {k} Ne forte insultet tibi, cum audierit ] peccata tua, propter inexperientiam suam.

^marg.| {l} Et exprobare non cesset ] nimis inquirendo, que non oportet. Sepe enim confessores propter nimias et indiscretas interrogationes inducunt confitentes in tentationes, docentes eos peccata, vel modos, quos prius nesciebant. Confessor sic debet interrogare confitentes, ut si fecerint, statim intelligant ; si non fecerint, non addiscant. Sicut tentator talia interrogat, quibus scitis, non est necesse scire artem ; quibus vero ignoratis, necesse est ignorare, Ideo dicitur in lege. Dt. 24.b.

^marg.| Cum repetes a proximo tuo rem aliquam, quam debet tibi, non ingredieris domum eius, ut pignus referas, sed stabis foris ; et ille proferet tibi quod habuerit.

^marg.| {m} Gratia et amicitia liberant ] apud Deum et apud homines, ut patet in Nabal, quem liberavit Abigail, quia fuit David gratiosa. 1Rg. 25.b. Vel

^marg.| {m} Gratia et amicitia ] Sanctorum.

^marg.| {n} Liberant ] a p ericulis, ut patet in miraculis B. Nicolai et Beate Virginis et aliorum Sanctorum.

^marg.| Vel {m} Gratia et amicitia ] Dei.

^marg.| {n} Liberant ] a s ervitute Diaboli ; et peccati. Io. 8.e. Si filius vos liberaverit, vere liberi eritis.

Numérotation du verset Prv. 25,moraliter

^marg.| {m} Gratia et amicitia ] Pre dicator um, Doctorum, prelatorum erga subditos.

^marg.| {n} Liberant ] eos a vinculis peccatorum, quia subditi libentius acquiescunt Predicatoribus et Prelatis, qui se gratiosos ostendunt. Unde supra 20.d. Misericordia et veritas custodiunt Regem, roboratur clementia thronus eius.

^marg.| {o} Quas tibi serva ] per patientiam et benignitatem.

^marg.| {p} Ne exprobrabilis fias ] id est reprobabilis in die iudicii.

Numérotation du verset Prv. 25,11

^marg.| {q} Mala aurea in lectis argenteis ] qui loquitur verbum in tempore suo id est sicut mala aurea ornant lectos argenteos et decorant ; sic ille, qui verbum doctrine, vel predicationis loquitur in tempore suo id est debita opportunitate ornat doctrinam et decorat : et illos, quibus loquitur. Unde supra 15.a. Lingua Sapientum ornat scientiam.

Numérotation du verset Prv. 25,12

^marg.| {3.56ra} Δ {a} Inauris aurea et Margarita fulgens, qui arguit sapientem ] qui sapit omnia secundum veritatem intrinsecam [et aurem obedientem id est sicut inauris aurea ornat aurem, cui Margarita fulgens maiorem et gratiorem fulgorem prebet ; ita argutio Doctoris eruditi auditorem sapientem et obedientem decorat, cui propria Sapientia et obedientia quasi ornamenta prius decorem tribuunt. Hoc est, qui arguit sapientem et obedientem, quasi collocat inaurem auream Margarita fulgenti decoratam auri audienti.

Numérotation du verset Prv. 25,11
mystice

^marg.| {q} Mala aurea ] id est fructus sententiarum odoriferi et pretiosi.

^marg.| {r} In lectis argenteis ] contenta id est in sacris eloquiis, in quibus Sanctorum anime requiescunt, sunt apud eum.

^marg.| {s} Qui loquitur verbum ] doctrine et predicationis.

^marg.| {t} In tempore suo ] id est qui verbum Dei opportune novit iuxta capacitatem audientium predicare, ille invenit in lectis argenteis id est in sacris eloquiis, fructus sententiarum suaves et exempla Sanctorum aurea, quibus pro tempore reficiat auditores.

^marg.| Comparatur autem sacra Scriptura lecto argenteo : quia sicut in lecto sani quiescunt, egri laborant, ita in sacra Scriptura iusti quiescunt, impii cruciantur.

^marg.| Argenteo propter dulcem tinnitum predicationis et splendorem virtutum et operum sanctorum, que in ea continentur.

^marg.| Et de hoc lecto dicitur Ct. 3.c. Lectulum Salomonis ambiunt sexaginta fortes ex fortissimis Israel. In hoc lecto crescunt, sive iacent mala, sive poma dulcissima. Est enim lignum vite his, qui apprehenderint eam supra 3.c. Unde sponsa. Ct. 7.d. Omnia poma nova et vetera servavi tibi, dilecte mi id est dulces et odoriferas sententias Veteris ac Novi Testamenti.

^marg.| Et Mt. 13.g. Omnis Scriba doctus in regno celorum profert de thesauro suo nova et vetera.

^marg.| Vel sic {q} Mala aurea in lectis argenteis ] id est sacra eloquia in mentibus contemplativis reficientia et balsamantia eas, ut tempore suo tinnitum suavem et dulcem reddant predicando melodiam. Iuxta illud Ecclesiastici 40.c.^c Tibie et Psalterium suavem faciunt melodiam et super utraque lingua suavis.

^c Sir. 40.

Numérotation du verset Prv. 25,12

^marg.| Γ {a} Inauris aurea ] id est discipulus sapiens et obediens.

^marg.| {b} Et Margarita fulgens ] Doctor eruditus et prudens id est sicut margarita fulgens decenter copulatur inauri auree ; ita magister eruditus decenter associatur discipulo obedienti.

^marg.| Et hoc est quod sequitur : {c} Qui arguit ] Ecce Margarita fulgens.

^marg.| {d} Sapientem et aurem obedientem ] Ecce inauris aurea, quasi dicat : sicut bene sedet Margarita in aurea inauri ; ita competenter argutio magistri eruditi collocatur, quasi in loco proprio, in discipulo obediente. Et hoc est quod, dicitur supra 20.b. Aurem audientem et oculum videntem, Dominus fecit utrumque.

^marg.| {e} Sicut frigus nivis ] id est nix frigida que artificiose servatur in estate ad mitigandum estum caloris et frigefaciendum vinum sicut fit Bisuntii^d in die sancti Stephani in augusto.^e

^d Besançon (dep. Doubs)

^e ¶Nota: Attestation de l’entretien de glacières à une époque où la technique de la vinification rendait difficile la conservation du vin d’une vendange à l’autre. La fête de saint Etienne mentionnée tombe le 2 août. La réfrigération évoquée concerne non le vin neuf – ce qui impliquerait des vendanges très précoces – mais la cuvée de l’année précédente que la chaleur de l’été faisait tourner au vinaigre avant l’arrivée du vin nouveau. A cause des besoins de la célébration de la messe, le clergé était particulièrement sensible à cette problématique. La province dominicaine de France englobait l’intégralité du diocèse et de l’archidiocèse de Besançon qui était sous l’Ancien Régime un des plus vastes de la Chrétienté avec plus de 800 paroisses. [MM2023]

^marg.| {f} In die messis ] grata est.

^marg.| {g} Ita legatus fidelis ] id est Predicator missus a Domino.

^marg.| {h} Ei, qui misit eum ] id est Christo gratus est. Quia.

^marg.| {i} Animam illius requiescere facit ] id est voluptatem eius implet.

^marg.| Vel sic {e} Sicut frigus nivis in die messis ] id est sicut frigus quod in nive id est in hieme solet accidere, gratum et delectabile est, si subito adveniat in estate, quia Solis incendia refrigerat, sudores laborum tergit, ardentes anhelitus temperat.

^marg.| {g} Ita legatus fidelis ] mentem eius

^marg.| {h} qui misit, eum prudenter et fideliter agendo repausat.

^marg.| {i} Et animam illius requiescere facit ] quia eius desideria consummat. E contrario legatus piger dolores facit eis, qui miserunt illum. Unde supra 10.d.

^marg.| Sicut acetum dentibus et fumus oculis ; sic piger his, qui miserunt eum.

Numérotation du verset Prv. 25,12
mystice

^marg.| Mystice {g} Legatus fidelis ] Christus est, quem Pater misit in mundum. Unde Abdie 1.a. Auditum audivimus a Domino et legatum ad gentes misit. Qui merito fidelis dicitur, quia legationem suam fideliter adimplevit. Unde parentibus suis conquerentibus dixit. Nesciebatis, quia in his, que Patris mei sunt, oportet me esse. Lc. 2.g. Dies messis est totum tempus gratie : Messores Apostoli, Doctores, Prelati.

^marg.| Ipsa messis, fides, opera credentium, fruges anime gratia, gloria. Sicut igitur frigus nivis messores recreat fatigatos, ita Christus mentibus fidelium contra fervorem persecutionum et calorem concupiscentiarum refrigerium prestitit predicando. Unde Eccles. 35.d. Speciosa Misericordia Dei in tempore tribulationis, quasi nubes pluvie, in tempore siccitatis. Ipse etiam Christus requiescere fecit animam Patris, qui misit eum, quia voluntatem eius in omnibus studiose adimplevit. Io. 5.e. Non quero voluntatem meam, sed voluntatem eius, qui misit me, Patris.

Numérotation du verset Prv. 25,12
moraliter

^marg.| {g} Legatus iste ] est oratio humilis, que sicut bonus nuntius ad Deum intrat et ibi mandatum peragit, quo caro pervenire nequit, ut dicit Glossa, super illud Ps. 87 Intret in conspectu tuo oratio mea. Eccl. 35.d. Oratio humiliantis se nubes penetrabit et donec propinquet, non consolabitur et non discedet, donec Altissimus {3. 56rb} aspiciat.

^marg.| {k} Nubes et ventus et pluvie non sequentes, vir gloriosus et promissa non complens ] id est hypocrita speciem sanctitatis habens exterius, virtutem autem negans interius, ut dicit. 2Tim. 3.a. similis est nubibus et vento, que sunt signa pluvie et non pluunt. Vel

^marg.| {l} Vir ] id est Doctor sive Predicator.

^marg.| {m} Gloriosus ] doctrina vel predicatione.

^marg.| {n} Et promissa non complens ] id est quod docet, non faciens ; est similis nubibus et vento pluviam non ferentibus, quia sicut huiusmodi nubes tantum vento agitantur, numquam terram fecundant pluvia, sed Solis lucem potius obnubilant, ita huiusmodi Doctores et Predicatores, qui dicunt et non faciunt vento vane laudis, aut vane glorie, aut certe ambitionis exagitantur et numquam corda simplicium bono exemplo fecundant, imo male vivendo lumen doctrine obscurant. De his dicitur, 2Pt. 2.d. Hi sunt fontes sine aqua et nebule turbinibus exagitate, quibus caligo tenebrarum reservatur. Et in Epistola Iud. d. Hi sunt in epulis suis macule convivantes sine timore semetipsos pascentes, nubes sine aqua, que a ventis circumferuntur, arbores autumnales, infructuose, bis mortue, eradicate.

^marg.| {o} Patientia lenietur Princeps ] id est patiens sustinentia eorum, que pro peccatis propriis irrogantur et humilis satisfactio placant Principem, qui penam irrogat id est Deum.

^marg.| {p} Et lingua mollis confringet duritiam ] Principis id est peccati proprii confessio, vel devota oratio, vel inter flagella gratiarum actio. Unde supra 15.a. Mollis responsio frangit iram. Mi. 7.b. Iram Domini portabo, quoniam peccavi ei. Et Ps. 50. Miserere mei, Deus etc. Io. 1.d.

^marg.| Sicut Domino placuit, ita factum est etc. Vel ad litteram.

^marg.| {p} Lingua mollis ] id est suavis correctio Prelatorum.

^marg.| {q} Confringet duritiam ] subditorum. Unde Hieronymus Suaviter ambulandum est, inter ventres pregnantium id est inter eos, qui de novo bonum propositum conceperunt.

^marg.| {r} Mel invenisti ] id est allocutionis, vel familiaritatis, sive visitationis alicuius dulcedinem.

^marg.| {s} Comede quod sufficit tibi ] id est utere amicitia, sive familiaritate ad sobrietatem, non omnino te subtrahendo, ne interveniat oblivio ; nec nimis ingerendo, ne alteri sis fastidio.

^marg.| Melius est enim, ut rarius veniendo adventum tuum facias desiderare, quam vel una vice tamdiu maneas cum eo, vel totiens ad eum venias, ut fastidiat. Unde Eccl. 37.d. Noli avidus esse in omni epulatione et non te effundas super omnem escam. Et hoc est quod sequitur planius.

^marg.| {x} Subtrahe pedem tuum de domo proximi tui rarius veniendo.

^marg.| {y} Ne quando id est aliquando.

^marg.| {z} Satiatus oderit te quia nimia familiaritas parit contemptum ; et nimia elongatio generat oblivionem. Unde Eccl. 13.b. Advocatus a potente discede, ex hoc enim te magis advocabit ; ne improbus sis, ne impingaris ; et ne longe sis ab eo, ne eas in oblivionem.

Numérotation du verset Prv. 25,mystice

^marg.| {r} Mel invenisti id est sacram Scripturam.

^marg.| {s} Comede quod sufficit tibi ut illa secundum capacitatem, intellectus tui inquirendo.

^marg.| {t} Ne forte satiatus id est inflatus per elationem.

^marg.| {u} Evomas illud per iactantiam. Unde Rm. 22.a. Non plus sapere, quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem, Iob. 20.b. Divitias, quas devoravit, evomet et de ventre illius extrahet eas Deus. Signanter autem dicit comede quia multi sunt, qui de melle sacre Scripture non gustant, sed in memoria velut in arca reponunt.

^marg.| {x} Subtrahe pedem tuum de domo proximi tui id est non nimis appetas inquirere conscientiam proximi tui.

^marg.| {y} Ne quando satiatus id est nimia inquisitione tua fatigatus.

^marg.| {a} Oderit te propter improbitatem inquisitionis tue. Eccl. 21.d. Pes fatui facilis in domum proximi sui.

^marg.| {b} Iaculum et gladius et sagitta acuta etc. Ps. 56. Lingua eorum gladius acutus. Ier. 9.b. Sagitta vulnerans lingua eorum. Tria dicit. Iaculum, gladius et sagitta, quia omnis detractor, qui proprie falsus testis dicitur, uno ictu tres interficit, sic dicit Isidorus, ut credo. Se et illum, cui loquitur et illum cui detrahit, cum ad illius notitiam pervenerit. Vel quia tres partes sunt detractionis, scilicet falsi criminis impositio, veri mali diffamatio et veri boni denigratio.

^marg.| {a} {3. 56va} Dens putridus inutilis ad masticandum.

^marg.| {b} Et pes lassus impotens ad ambulandum, est ei, supple.

^marg.| {c} Qui sperat super infideli in die angustie quando deberet esse fidelis.

^marg.| {d} Et talis [amittit pallium in die frigoris quando maxime est necessarium, quasi dicat : qui sperat in homine quem infidelem invenit in die angustie, dolet : sicut ille, qui esurit et habet dentes putridos non potentes masticare et sicut ille, qui lassus est et vellet longius ire ; et sicut ille, qui pallium amittit, quando frigus invalescit. Et ideo dicitur Ier. 17.a. Maledictus, qui confidit in homine et ponit carnem brachium suum, Hoc enim est inniti super arundinem. De quo dicit Is. 36.b. Super quem habes fiduciam, quia recessisti a me ? Ecce confidis super baculum arundineum confractum istum super Egyptum, cui si innixus fuerit homo, introibit in manum eius et perforabit eam.

^marg.| {e} Acetum in nitro etc. Nitrum lapis est et dicitur a Nitria provincia, ubi nascitur. Ibi enim in estate pluvie prolixiores tellurem infundunt et nimius calor Solis aquas excoquit in petram sali, vel glaciei simillimam ; sed tamen nec salis saporem, nec glaciei rigorem habet, verum iuxta naturam salis in calore durescit et in aere nebuloso liquescit. Hec posita in aqua quasi calx viva crepitat et deperit, sed aquam habilem lavationi reddit. Unde et indigene nitro utuntur ad lavandum se. Unde Ier. 2.e. Si laveris te nitro et multiplicaveris tibi herbam borith id est herbam fullonum, maculata es iniquitate tua coram me, dicit Dominus. Est igitur sensus. [Acetum in nitro ponit vel infundit supple.

^marg.| {f} Qui cantat carmina sacri eloquii, vel suavis correctionis.

^marg.| {g} Cordi perverso id est penitus averso, qui perverse saporat res, quia sicut nitrum aspersum aceto crepitat ; ita cor perversum aqua Sapientie salutaris aspersum, vel quantumcumque suavi correctione tactum, ebullit irascendo et crepitat murmurando. Et hoc est quod dicit Is. 26.b. Domine, in angustia requisierunt te, in tribulatione murmuris doctrina tua eis.

^marg.| {h} Sicut tinea vestimento etc. Tinea de vestimento nascitur et vermis de ligno et in id prius convertit dentes ad lacerandum et conterendum, unde teredo vocatur. Sic tristitia seculi velut vermis, aut tinea nervos et carnes spirituales id est vires naturales corrodit ; gratuitas vero virtutes, que sunt vestimenta anime, omnino consumit. Unde supra 17.d.

^marg.| Spiritus tristis exsiccat ossa. 2Cor. 7.c. Tristitia seculi mortem operatur.

^marg.| {i} Si esurierit inimicus tuus, ciba illum etc. Et intelligitur hoc tam de corporali, quam de spirituali alimento. Hoc est quod precipitur Lev. 19.d. Non oderis fratrem tuum in corde tuo, sed publice argue eum. Mt. 5.g. Diligite inimicos vestros, benefacite his, qui oderunt vos.

^marg.| {q} Congregabis enim sic faciendo.

^marg.| {p} Prunas super caput eius id est beneficia ex fornace amoris procedentia, que calefaciunt cor et inflammant ad dilectionem.

Numérotation du verset Prv. 25,mystice

^marg.| {i} Si esurierit cibum sacre eruditionis, vel panem penitentie. [Inimicus tuus id est peccator quilibet.

^marg.| {l} Ciba illum pane doctrine.

^marg.| {m} Si sitierit id est consilio indiguerit.

^marg.| {n} Da ei aquam Sapientie salutaris.

^marg.| {o} Bibere ad refrigerationem et extinctionem sitis sue.

^marg.| {p} Prunas enim id est ardorem caritatis, vel prunas sacrorum eloquiorum, que sunt carbones desolatorii.

^marg.| {q} Congregabis super caput eius id est super cor ad inflammandum ipsum. Nam verba Domini ignis ardens sunt, ut dicitur Ier. 25.f. Et Ps. 148. Grando et carbones ignis. Ista est exhortatio Salomonis. Sed omnia hec spiritualiter precepta sunt in lege et in Evangelio : Quid igitur si proximus aliquis indiget verbo, vel consilio tuo, numquid vendes ei, numquid non hoc peccatum est, ac si fame morienti venderes eleemosynam, cui dare teneris ?

^marg.| {r} Ventus Aquilo dissipat pluvias Constringit enim nubes, {3. 56vb} ut non resolvantur in pluvias. Eccl. 43.c. Frigidus ventus Aquilo flavit et gelavit crystallus ab aqua.

^marg.| {s} Et facies tristis linguam detrahentem dissipat. Nam si hilari vultu audiat quis detrahentem, dat illi fomitem detrahendi ; si vero tristem se ostendat, finem dat detractioni : quia nemo invito auditore libenter refert, ut Hieronymus dicit. Et si non esset auditor, non esset detractor. Unde supra 24.c. Cum detractoribus ne commiscearis, quoniam repente consurget perditio eorum et ruinam utriusque id est auditoris et detractoris quis novit, quam subita, quam inopinata sit ? quasi dicat : nullus. Obturande igitur sunt aures, ne audiant sanguinem. Unde Eccl. 28.d. Sepi aures tuas spinis et noli audire linguam nequam. Ostensio tristis vultus spina est, qua pungitur lingua detractoris, ut taceat : aversio vultus altera spina est, sed obtunsio et redargutio eius, est amputatio lingue eius, ut omnino mutus fiat. Io. 18.b. legitur quod Petrus Pastor Ecclesie amputavit auriculam dextram Malcho, qui interpretatur ex consiliis, quia qui consulte se vult regere, oportet ut iuxta consilium Petri habeat aurem amputatam, ut omnino surdus sit, ne audiat detractiones.

Numérotation du verset Prv. 25,mystice

^marg.| {r} Ventus Aquilo mystice Diabolus est. De quo Ier. 1.c. Ab Aquilone pandetur omne malum. Hic prout potest, nititur dissipare pluvias doctrine et predicationis. Scit enim quod sine his sterilis est terra. Et cum prophetia cessaverit, dissipabitur populus. infra 29.c.

^marg.| {t} Melius est sedere in angulo domatis : quam cum muliere litigiosa et in domo communi Doma est excelsus et secretus locus in domo, ut est solarium prope tectum domus. Unde Act. 10.b. ubi dicitur quod Petrus ascendit ad superiora domus ad orationem, Grecus ponit pro superioribus, doma. ad litteram igitur verum est quod melius est in domate domus habitare solum et sustinere perstillationes tectorum ex pluvia cadente super eam, quam sustinere litigium mulieris. Unde infra 29.c. Tecta perstillantia in die frigoris et litigiosa mulier comparantur. mystice et moraliter expositum est hoc sup. 21.b. ubi eadem ponitur auctoritas.

^marg.| {u} Aqua frigida anime sitienti id est homini sitienti grata est, supple, sic.

^marg.| {x} Et nuntius bonus id est bona nuntians, veniens.

^marg.| {y} De terra longinqua gratus est.

Numérotation du verset Prv. 25,mystice

^marg.| {u} Aqua frigida est gratia, vel doctrina Sapientie salutaris, que mundat sordes vitiorum et refrigerat estum concupiscentiarum carnalium et sitim avaritie extinguit. Unde Io. 4.b. Qui biberit ex aqua, quam ego dabo ei, non sitiet in eternum. De qua dicitur Eccl. 15.a. Cibavit illum pane vite et intellectus et aqua Sapientie salutaris potavit illum. Hec aqua dulcis et suavis est anime sancte sitienti salutem, sicut illa, de qua dicit Ps. 41. Sicut cervus desiderat ad fontes aquarum ; ita desiderat anima mea ad te, Deus.

^marg.| {x} Nuntius bonus bonus est Predicator bonos rumores nuntians.

^marg.| {y} De terra longinqua id est de celesti patria, determinans et distinguens ad excitandum desiderium, quam amena, quam fertilis sit illa terra : quam bonum et quam iucundum sit habitare in ea, quales sint urbes et quales sint habitatores et quis Dominus terre, quam pius, quam largus, quam mansuetus, quam munificus : Unde Nm. 13.d. dicunt exploratores Moysi et toti populo. Venimus in terram, ad quam misisti nos, que revera fluit lacte et melle, ut ex his fructibus cognosci potest, scilicet malogranatis, ficibus et uvis, sed cultores fortissimos habet et urbes grandes, atque muratas. Item Idc. 18.c. dicunt quinque viri, quos miserat tribus Dan ad querendam possessionem, ut habitaret in ea. Vidimus terram valde opulentam et uberem : nolite negligere, nolite cessare, eamus et possideamus eam, nullus erit labor, introibimus ad securos in regionem latissimam, tradetque nobis Dominus locum, in quo nullius rei est penuria eorum, que gignuntur in terra. Similes habes Dt. 8.b.

^marg.| {a} {3. 57ra} Fons turbatus pede et vena corrupta, iustus cadens coram impio quod dicitur ad litteram propter insultationes malorum, qui insultant iustis cadentibus etiam levi casu. Unde 2Rg. 1.d. de morte Saul et Ionathe dixit David. Nolite annuntiare in Geth, neque annuntietis in compitis Ascalonis, ne forte letentur filie Philistiim, ne exultent filie incircumcisorum.

Numérotation du verset Prv. 25,mystice

^marg.| {a} Fons doctrina est. supra 5.c. deriventur fontes tui foras [Fons turbatus pede est doctrina, cum carnali voluptate et mundano amore. Carnalis enim voluptas lutum est, mundanus amor pulvis est, unde cum pes affectus immiscetur huic doctrine, turbat fontem et aquam, qua claram receperat a Doctore, vel Deo, turbatam et turbidam propinat aliis. Et ideo ut nemo libenter bibit aquam turbidam et limosam, cum invenit claram, ita nemo libenter audit doctrinam talium. De hoc dicit Ez. 34.e. Nonne satis erat vobis pascua bona depasci ? insuper et reliquias pascuarum vestrarum conculcastis pedibus vestris et cum limpidissimam aquam biberetis, reliquam pedibus vestris turbabatis et oves mee his, que pedibus vestris conculcata fuerant, pascebantur : et que pedes vestri turbaverant, hec bibebant. Propterea hec dicit Dominus Deus ad vos. Ecce ego ipse iudico inter pecus pingue et macilentum.

^marg.| {b} Vena Predicator est. Unde supra 10.b. Vena vite os iusti.

^marg.| {b} Vena corrupta est Predicator corruptus in fide, vel in moribus. Et hec est vena mortis. De qua Os. 13.d. Adducet Dominus urentem ventum de deserto ascendentem et siccabit venas eius et desolabit fontem eius. Signanter autem dicitur.

^marg.| {c} Iustus cadens coram impio id est Diabolo, vel detractore, est [fons turbatus et vena corrupta quia sicut ex fonte turbato emanat rivulus turbidus et ex vena corrupta sanguis, vel spiritus corruptus, ita casus iusti Diabolo, vel detractore procurante multis est occasio corruptionis.

^marg.| {d} Sicut qui mel comedit multum, non est ei bonum quia inflativum est :

^marg.| {e} Sic qui scrutator est maiestatis, opprimetur a gloria quia sicut nimia claritas lucis obtundit visum ; sic nimia perscrutatio maiestatis et secretorum Dei obcecat intellectum. Ideo dicitur Rm. 12.a. Non plus sapere, quam oportet etc. Eccl. 3.c. Altiora te ne quesieris et fortiora te ne scrutatus fueris. Et sicut mel dulce est, dum gustatur, sed si nimis sumatur, inflat et necat ; ita inquisitio divine maiestatis et celestium secretorum delectabilis est ; sed si nimia est, necat per errorem, aut inflat per elationem, 1Cor. 8.a. Scientia inflat, caritas autem edificat.

^marg.| {f} Sicut urbs patens et absque murorum ambitu ; ita vir, qui non potest in loquendo cohibere spiritum suum ad litteram : ad modestiam loquendi et docendi invitat hic Salomon. Sicut enim nimia perscrutatio in discendo reprobabilis est ; ita immoderata locutio in docendo odibilis est, vel contra vitium loquacitatis dicitur hoc. Silentium enim munitio civitatis est anime. Unde Is. 30.d. In silentio et spe erit fortitudo vestra. Destructio huius munitionis loquacitas est. Unde Glossa Si murum silentii non habet, patet inimici iaculis civitas mentis ; et cum se per verba extra semetipsam iacit, apertam se adversario ostendit : quam tanto ille sine labore superat, quanto et ipsa, que vincitur, contra semetipsam per multiloquium pugnat. Nimis enim difficile est, vel impossibile multa loqui sine peccato, sup. 10.c. In multiloquio non deerit peccatum ; qui autem moderatur labia sua, prudentissimus est.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Prv. Capitulum 25), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 05/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=28&chapitre=28_25)

Signaler un complément d'information

Notes :

<28. Liber Proverbiorum seu Parabolae Salomonis**>

Capitulum 25

<28. Liber Proverbiorum seu de Parabolis Salomonis>

Capitulum 25