Hugo de Sancto Caro

Capitulum 3

Numérotation du verset Prv. 3,1 

Fili mi,
ne obliviscaris legis mee et precepta mea cor tuum custodiat1.
1 cor tuum custodiat ΩD ΩS ΩJ Rusch edd. ] inv. Cor3 (h.) Ω M ΩL Weber
Numérotation du verset Prv. 3,2 

Longitudinem enim dierum
et annos vite
et pacem apponent tibi.
Numérotation du verset Prv. 3,3 

Misericordia
et veritas non te deserant,
circumda eas gutturi tuo
et describe in tabulis2 cordis tui
2 tabulis] tabilis cacogr. Rusch
Numérotation du verset Prv. 3,4 

et invenies gratiam et disciplinam bonam3 coram Deo et hominibus.
3 et d. – bonam ΩD Rusch Weber ] inv. ΩR
Numérotation du verset Prv. 3,5 

Habe fiduciam
in Domino
ex toto corde tuo et ne innitaris prudentie tue.
Numérotation du verset Prv. 3,6 

In omnibus viis tuis cogita illum et ipse diriget gressus tuos.
Numérotation du verset Prv. 3,7 

Ne sis sapiens apud temetipsum.
Time Deum4 et recede a malo.
4 Deum ΩD ΩS ΩJ Rusch ] Dominum ΩL Weber
Numérotation du verset Prv. 3,8 

Sanitas
quippe in umbilico tuo erit 5
5 in umbilico tuo – erit ΩJ² ΩS Rusch ] erit umbilico tuo Cor1 ΩL Weber
et irrigatio ossium6 tuorum.
6 ossium ΩL² Rusch edd. ] ossuum ΩL* Weber
Numérotation du verset Prv. 3,9 

Honora Dominum
de tua substantia
et de primitiis omnium frugum tuarum
da pauperibus7
7 da pauperibus ΩJ ΩS Rusch ] om. ΩL Weber , del . Cor1 =2=3
Numérotation du verset Prv. 3,10 

et
implebuntur
horrea tua
saturitate
et vino torcularia
redundabunt.
Numérotation du verset Prv. 3,11 

Disciplinam Domini,
fili mi, ne abicias,
nec deficias
cum ab eo corriperis.
Numérotation du verset Prv. 3,12 

Quem enim diligit Dominus corripit et quasi pater in filio complacet sibi.
Numérotation du verset Prv. 3,13 

Beatus homo qui invenit sapientiam
et qui affluit prudentia.
Numérotation du verset Prv. 3,14 

Melior est enim8 acquisitio eius
8 enim ΠH Q Rusch LXX] om. cett. ΩL ΩR Weber
negotiatione argenti et auri primi et purissimi9*. Fructus eius
9 argenti et auri ( inv. ΩD* ΩS ΩR Rusch )... purissimi ΠH Amiatinus M Y Φ Z² S² ΓA ΨD Cor1 (hebr. ita ordinat et Beda exponit) Ω M ΩD² ΩS ΩJ ΩL Clementina ] argenti et auro primo Weber , argenti et auro purissimo Cava Ed1530
Numérotation du verset Prv. 3,15 

pretiosior est10 cunctis opibus
10 est] om. Ω M
et omnia que desiderantur huic non valent comparari.
Numérotation du verset Prv. 3,16 

Longitudo dierum in dextera eius et11 in sinistra illius divitie et gloria.
11 et Cava Θ Ω ΩD Rusch Clementina ] om. ΩL Weber Cor2 (non est premittenda et coniunctio iuxta hebr. antiq. et Bedam)
Numérotation du verset Prv. 3,17 

Vie eius
vie pulchre
et omnes semite illius pacifice.
Numérotation du verset Prv. 3,18 

Lignum vite est his qui apprehenderunt12 eam
12 apprehenderunt ΩD ΩR Rusch ] apprehenderint cett. ΩL Weber
et qui tenuerit13 eam beatus.
13 tenuerit ΩR² Rusch Weber ] tenuerint Y ΨD ΩR*, illegibilis propter compacitatem ligaturae ΩD
Numérotation du verset Prv. 3,19 

Dominus
sapientia
fundavit terram,
stabilivit celos
prudentia.
Numérotation du verset Prv. 3,20 

Sapientia illius eruperunt abyssi et nubes rore concrescunt.
Numérotation du verset Prv. 3,21 

Fili mi,
ne effluant hec ab oculis tuis.
Custodi
legem
atque consilium meum14
14 meum ΩD ΩJ ΩS Rusch ] om. Ω M ΩP ΩL ΩR Weber Cor1
Numérotation du verset Prv. 3,22 

et erit vita anime tue
et gratia faucibus tuis.
Numérotation du verset Prv. 3,23 

Tunc ambulabis
fiducialiter in via tua et pes tuus non impinget.
Numérotation du verset Prv. 3,24 

Si dormieris
non timebis, quiesces et suavis erit
somnus tuus.
Numérotation du verset Prv. 3,25 

Ne paveas repentino terrore
et irruentes tibi potentias impiorum.
Numérotation du verset Prv. 3,26 

Dominus enim erit in latere tuo et custodiet pedem tuum ne capiaris.
Numérotation du verset Prv. 3,27 

noli prohibere benefacere eum qui potest
si vales
et ipse benefac.
Numérotation du verset Prv. 3,28 

Ne dicas
amico tuo : Vade et revertere, et cras dabo tibi cum statim possis dare.
Numérotation du verset Prv. 3,29 

Ne moliaris amico tuo
malum cum ille in te habeat fiduciam.
Numérotation du verset Prv. 3,30 

Non15
15 non ΩD ΩS Ed1530 Rusch ] ne ΩP ΩL ΩR Weber
contendas
adversus hominem frustra cum ipse tibi nihil16 mali fecerit.
16 tibi n. mali] ni. mali tibi G X Σ T ΠH Y Φ S ΓA, nichil mali tibi Ω M ΩD ΩS
Numérotation du verset Prv. 3,31 

Ne emuleris hominem iniustum nec imiteris vias eius,
Numérotation du verset Prv. 3,32 

quia abominatio Domini est17 omnis illusor et cum simplicibus
17 D. e. Ω M ΩP ΩL Rusch Weber ] inv. ΩD ΩS ΩJ² ΩR Ed1539
sermocinatio eius.
Numérotation du verset Prv. 3,33 

Egestas
a Domino in domo impii habitacula,
autem iustorum benedicentur.
Numérotation du verset Prv. 3,34 

Ipse deludet
illusores18
18 Ipse deludet - illusores ΩD ΩS ΩJ* ΩR Ed1530 Rusch Clementina ] inv. ΩJ² ΩP ΩL Weber
et mansuetis dabit gratiam.
Numérotation du verset Prv. 3,35 

Gloriam sapientes possidebunt, stultorum exultatio19 ignominia20.
19 exultatio plerique codd. Cor2 (antiq.) CorS2 CorS3* Ω ΩD ΩJ Rusch ] exaltatio Σ T ΠH M D Y Z* T S* ΓA Cor1=Cor3 (hebr.) Cor2 (hebr., glosa Bede QUIA QUI SE EXALTAT HUMILIABITUR) CorS2 (vel) CorS3 ΩL Clementina Weber |
20 ignominia Rusch ] + est Ω M |

Capitulum 3

Numérotation du verset Prv. 3,1 
marg.| { 7va } Fili mi, ne obliviscaris etc. Nota, due sunt partes iustitie, scilicet declinare a malo et facere bonum. In precedenti capitulo docuit Salomon declinandum esse a malo. In hoc capitulo docet bonum esse faciendum quod totum facit sapientia, ad quam invitat et quam docere intendit. Sed quia oblivio est quedam mors sapientie, ut dicit Augustinus. Ideo primo hortatur esse attentos contra oblivionem, dicens.
marg.| {a} Fili mi ne obliviscaris legis mee id est doctrine mee.
marg.| {b} Et precepta mea cor tuum custodiat ut voluntarius, non coactus ea facias. Et recte premittit de oblivione, quia mens obliviosa est, quasi saccus pertusus, in quem quicquid mittitur perditur, de quo Aggei 1.b. Qui merces congregavit, misit eas in saccum pertusum. Est etiam quasi vas confractum, de quo Eccl. 21.c. Cor fatui quasi vas confractum, omnem sapientiam non tenebit. Hec oblivio ex prosperitate maxime generatur. Unde Gn. 40.d. legitur quod pincerna restitutus in gradum pristinum, oblitus est interpretis sui. Quis autem fructus proveniat ex custodia mandatorum sapientie, subiungit Salomon, triplex scilicet.
Numérotation du verset Prv. 3,2 
marg.| {c} Longitudinem dierum con tra brevitatem.
marg.| {d} Annos vite con tra mortalitatem.
Numérotation du verset Prv. 3,2 
moraliter
marg.| {e} Pacem ] contra tribulationem. Moraliter Dies sunt interne illuminationes. Noctes vero reprehensiones, vel prave suggestiones, que mentes nostras obtenebrant, quando isti dies abbreviantur, noctes crescunt et e converso. Custodia mandatorum dat horum dierum longitudinem. Unde Ps. 18. Preceptum Domini lucidum illuminans oculos. Dat et pacem, infra 16.a. Cum placuerint Domino vie hominis, inimicos eius convertet ad pacem. Dat et vitam, unde Eccl. 15.d. Serva mandata et servabunt te.
Numérotation du verset Prv. 3,3 
marg.| {f} Misericordia et veritas non te deserant Huc usque de obedientia mandatorum dixit. Nunc dicit de his, que ad nos et proximum pertinent, dicens : Misericordia, quoad proximum et veritas quoad te, non te deserant id est non tu deseras illas : virtus enim numquam recedit ab anima, nisi expulsa.
marg.| Vel sic. {g} Misericordia operis   et veritas sermonis. Vel misericordia non te deserat id est non desperes et veritas non te deserat id est non presumas. Iste sunt due mole. Vel misericordia et veritas non te deserant, quia parant nobis viam ante conspectum Dei et nos introducunt in celeste palatium. Ps. 88. Misericordia et veritas precedent faciem tuam. Item, misericordia et veritas non te deserant, quia per eas venit Dominus ad nos. Ps. 14. Universe vie Domini misericordia et veritas. Vel ideo, quia misericordia sola comes est defunctorum, ut dicit Ambrosius Et distributrix mansionum in regno celorum. Eccl. 16.b. Omnis misericordia faciet locum unicuique secundum meritum operum suorum. Ibi Glossa Ab ore tuo numquam absit veritas Dei, numquam ab opere misericordia proximi. Sic enim fit, ut et te Dei misericordia semper prosequatur et veritas : misericordia que deleat peccata, veritas que compleat promissa :
marg.| {d} Circumda eas gutturi tuo id est sint in gutture tuo per eruditionem.
marg.| {e} Et describe in tabulis id est sint in corde tuo per rectam intentionem. Primum propter proximum, secundum propter Deum ; unde Glossa Vox proximum iuvet, intentio Deum delectet. Quidam habent hec in corde tantum, quia recte sentiunt, sed non dicunt, nec faciunt. Alii in corde et ore, quia recte sentiunt et recte dicunt, vel docent, sed non faciunt. Alii habent in corde, in ore, in opere, quia quod sentiunt dicunt et quod dicunt faciunt. Sed nota quod guttur habet duos meatus. Unus servit voci, alter cibo et potui. Circumdantur ergo hec duo collo, sive gutturi, quando nosipsos illis prius pascimus et alios postea erudimus et sic totum guttur circumdatur. Hoc est quod Dominus dicit Iob { 7vb } interrogatione. Numquid prebebis equo fortitudinem, aut circumdabis collo eius hinnitum ? Iob. 39.c. Tabule cordis dicuntur, intelligentia capax et memoria tenax, vel intellectus et affectus. In intellectu describenda est veritas per cognitionem et misericordia in affectu per amorem. Que si sic scripseris, erit cor tuum liber vite.
marg.| {f} Et invenies gratiam et disciplinam bonam coram Deo et hominibus id est per hec eris gratiosus coram Deo et doctrina tua grata hominibus. Sed posset aliquis dicere, difficilia enim sunt hec : homo enim res fragilis est et mandata Dei fortia. Ideo subdit Salomon.
marg.| {g} Habe fiduciam in Domino non in homine. Quia dicitur Ier. 17.a. Maledictus qui confidit in homine etc.
marg.| {l} Ex toto corde tuo ut omnis cogitatio tua et omne desiderium sit in Deo secundum quod precipitur, Dt. 6.a. Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo. Vis etiam rationabilis debet eum diligere, ut lucem suam, concupiscibilis, ut suavitatem suam, irascibilis, ut gloriam suam.
marg.| {m} Et ne innitaris prudentie tue pre ponendo te patribus tuis, ut credas te posse implere mandata eius viribus tuis, vel presumendo te posse cognoscere eum naturali industria, seu prudentia.
marg.| {n} In omnibus viis tuis id est operibus.
marg.| {o} Cogita illum ] quasi diceret in omnibus operibus tuis habe Deum pre oculis. Primo ut iudicem, ut timeas peccare. Iob. 9.d. Verebar omnia opera mea. Secundo ut presentem, ut erubescas in eius presentia peccare. Unde Boethius : Magna nobis indicta est necessitas probitatis, nisi dissimulare velimus, cum omnia agamus in oculis iudicis cuncta cernentis. Tertio ut remuneratorem et tunc erunt nobis non laboriose vie, sed iucunde. Vel cogita illum, tamquam auctorem fidei. Paulus dicit. 1Cor. 15.b. Abundantius omnibus illis laboravi, non autem ego, sed gratia Dei mecum. Vel cogita illum tamquam auctorem, totum attribuendo ei a quo omne bonum est. Iac. 1.c. Omne datum optimum etc. Sic Is. 26.c. Omnia opera nostra operatus es in nobis Domine.
marg.| {p} Et ipse diriget id est opera tua ad rectum finem perducet.
marg.| {q} Ne sis sapiens apud nov a inveniendo id est singularis, vel unus tuam opinionem aliis, quasi doctior preponendo. Simile, Rm. 12.d. Nolite prudentes esse apud vosmetipsos. Quare ? Quia dicit Is. 5.e. Ve qui sapientes estis in oculis vestris et coram vobismetipsis prudentes. Qui vero sapiens vult esse, humiliet se et sapiens erit. Unde Ptolomeus. Sicut loca profunda magis ceteris locis aquis abundant in lacunis, sic inter sapientes sapientior est, qui se humiliaverit.
marg.| {r} Time Deum ] ut filius, quia hec est vera sapientia.
marg.| {s} Et recede a malo cor de et opere fugiendo et detestando, quia hic facit cordis munditiam et sic parat veram intelligentiam. Iob. 28.d. Timor Domini ipse sapientia et recedere a malo intelligentia. Ad timorem invitat quia timor cor mundificat. Eccl. 1.d. Timor Domini expellit peccatum quia est custos spiritualis edificii quod fit ex virtutibus. Eccl. 24.a. Si non in timore Domini tenueris te instanter etc. Item, quia replet animam. Is. 11.a. Replebit eum spiritu timoris Domini. Item, quia est pondus mentis et repressorium superbie. Eccl. 25.b. Timor Domini super omnia se superposuit, sicut domibus, tectis asseribus ligneis, lapides superponuntur ne a vento exsufflentur.
marg.| {t} Sanitas quippe erit etc.   Si predicta feceris id est castitas erit in carne tua. Umbilico etiam heret puer in utero matris, unde significat carnis concupiscentiam. Ez. 16.a. In die ortus tui non est pretiosus umbilicus tuus. Sanitas ergo est in umbilico quando per timorem Domini concupiscentia carnis reprimitur.
marg.| Vel per umbilicum, qui fluidus est in pueris, intelligitur infirmitas iuventutis, per ossa robur senectutis. Et est sensus. Si predicta feceris, bene tibi erit et in iuventute et in senectute. Vel per umbilicum, ubi est sedes virtutis generative in mulieribus, significantur infirmiores in Ecclesia, in quibus est adhuc fomes et radix malarum concupiscentiarum, quibus polluitur et perimitur sanitas spiritualis, si predicta fecerint.
marg.| Vel per umbilicum intelliguntur aliquando Doctores et Predicatores sacre Scripture, qui habent semen verbi Dei, in quibus est sedes virtutis generative spiritualiter. Unde Ct. 7.a. Umbilicus tuus sicut crater tornatilis, numquam indigens poculis. Imo certe in multis magna est indigentia poculi, qui steriles facti sunt pre nimia frigiditate, quia non habent zelum, qui est spiritualis calor et principium et causa spiritualis generationis. De his dicitur, Os. 9.c. Da eis vulvam sine liberis et ubera arentia. De hac sterilitate promittitur hec sanitas si predicta feceris.
marg.| {u} Et irrigatio ossium tuorum ] supple, erit, si predicta { 8ra } feceris. Ossa sunt naturales potentie, que si non iungantur gratie Dei, quasi ossa sine medullis putrescunt. Unde Habacuc 3. Ingrediatur putredo in ossibus meis etc.
marg.| Vel ossa sunt predicatores, qui nisi rore celesti ungantur, tamquam aridi cito igne tribulationis, vel detractionis, vel iracundie exuruntur et comminuuntur. Medulle ossium, sunt Mansuetudo, Benignitas, Patientia, Caritas et huiusmodi. Ossa ergo arida sine medullis sunt predicatores sine pinguedine huiusmodi gratiarum ; ideo dicit Dominus Ier. 31.c. Inebriabo animam sacerdotum pinguedine et populus meus bonis implebitur. Sed modo exossata est Ecclesia : Quam exossationem tria precipue faciunt, scilicet ambitio honorum, amor voluptatum et invidia. De duobus dicitur Ier. 50.c. Primus comedit eum Assur, novissimus exossavit eum rex Babylonis. De tertio dicitur infra 14.d. Putredo ossium invidia. Et hac sanitate habita.
Numérotation du verset Prv. 3,9 
marg.| {a} Honora Dominum etc. id est homines ad imaginem et similitudinem Dei factos.
marg.| {b} De tua substantia non de aliena id est de tuis rebus bene acquisitis, non de alienis, quia oblatio de alieno non placet Deo. Ecclesiast. 34.d. Qui offert sacrificium de substantia pauperum, quasi , qui victimat filium in conspectu patris. Huiusmodi substantia triplex est. Prima est redditus Ecclesiasticus. Secunda, proprium patrimonium. Tertia, res acquisita proprio labore. De prima substantia fit bona eleemosyna, de secunda melior, de tertia optima. Nec solum de corporali substantia est honorandus Dominus, sed etiam de spirituali id est naturalibus donis et gratuitis, quibus iuvandus est proximus. Nec dicitur honorari homo, sed Deus, quia soli Deo honor et gloria.
marg.| Vel sic. {a} Honora Dominum de tua substantia id est de teipso, videlicet teipsum offerendo Rm. 12.a. Obsecro itaque vos fratres per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem fide, sanctam spe, Deo placentem caritate.
marg.| {c} Et de primitiis omnium frugum tuarum id est de potioribus bonis tuis, non de peioribus, ut Cain : Gn. 4.a. Ut multi faciunt, de quibus Mal. 1.d. Maledictus dolosus, qui habens in grege suo masculum et votum faciens immolat debile Domino.
marg.| {d} Da gra tis, non vende precum instantia, vel laude humana.
marg.| {e} Pauperibus non divitibus, quibus dare nihil aliud est, quam vendere, vel perdere. Lc. 14.c. Cum facis convivium, noli vocare amicos, neque cognatos. Is. 58.c. Frange esurienti panem tuum et egenos vagosque induc in domum tuam etc. Ita fecit beatus Laurentius, de quo dicitur Ps. 111. Dispersit dedit pauperibus.
Numérotation du verset Prv. 3,10 
marg.| {f} Et implebuntur horrea tua saturitate id est cor tuum gratia in presenti et gloria in futuro, infra 11.d. Anima, que benedicit, impinguabitur et qui inebriat, ipse quoque inebriabitur.
marg.| {g} Et vino torcularia redundabunt id est corpus et anima multis tribulationibus pressa gaudio et letitia implebuntur, id est duplici stola remunerabuntur. Vel ad litteram, qui libenter dat pauperibus, abundat in bonis, infra 11.d. Alii dividunt propria et abundant, sicut patet in nautis, qui dederunt frumentum beato Nicolao. Idem est de cibo, ac de verbo Dei, quia qui libenter illum distribuit indigentibus, multiplicabitur ei donum maioris intelligentie. Lc. 6.f. Date et dabitur vobis. Unde 6. Reg. 17.c. dixit Helias mulieri : Hec dicit Dominus Deus Israel, hydria farine non deficiet, nec lecythus olei minuetur.
Numérotation du verset Prv. 3,11 
marg.| {h} Disciplinam Domini etc.   Sup ra docuit Salomon filium vivere in prosperis, nunc vero ne in adversis a Domino recedat, hortatur dicens : Disciplinam Domini id est correctionem.
marg.| {i} Fili mi qui debes esse heres omnis paterne hereditatis.
marg.| {k} Ne abiicias quasi onus importabile. Est autem duplex disciplina, scilicet verborum et verberum. Prima Grece dicitur episteme, de qua Ps. 2. Apprehendite disciplinam, {3. 8rb} ne quando irascatur Dominus et pereatis de via iusta. Secunda dicitur pedia, de qua dicit Apostolus ad Hebreos duodecimo d. Omnis disciplina in presenti quidem non videtur esse gaudii, sed meroris. Neutra abiicienda est, sed potius amplectenda propter multiplicem fructum. Primo, quia est pignus paterne hereditatis. Idem Apostolus ad Hebreos 12.b. Flagellat Deus omnem filium, quem diligit et recipit. Item, quia est signum divine adoptionis, ad Hebreos 12.c. Si extra disciplinam estis, cuius participes facti sunt omnes, ergo adulteri et non filii estis. Tertio, quia est signum zelotypie. Ezechiel. 16.e. Auferetur zelus meus a te et quiescam, nec irascar amplius, eo quod non fueris recordata dierum adolescentie tue. Quarto, quia est medicina spiritualis. Eccles. 11.d. Malitia unius hore oblivionem facit luxurie maxime. Quinto, quia causa est sobrietatis. Eccles. 31.a. Infirmitas gravis sobriam reddit animam. Sexto, quia est custos sapientie. Gregor. Sapientia ideo cor Salomonis deseruit, quia nullam disciplinam interius custodivit. Septimo, quia fugat stultitiam, infra 22.c. Stultitia colligata in corde pueri, virga discipline fugabit eam. Octavo, quia erudit. Ier. 6.b. Per omne flagellum erudieris Hierusalem. Nono, quia est unum de ferculis, que Dominus comedit et suis comedenda apposuit, que sunt paupertas, modestia, ignominia. Unde Lam. 3.d. Saturabitur opprobriis.
marg.| {l} Nec deficias, cum ab eo corriperis qui a flagellum Domini correctio patris est, vel magistri et non ira. Iob. 5.c. Beatus homo, qui corripitur a Domino.
marg.| Et nota, duo dicit : Primo ne abiicias disciplinam. Et huius ratio dicitur Iob. 5.c. Increpationem Domini ne reprobes, quia ipse vulnerat et medetur, ipse percutit et manus eius salvat. Secundo, dicit, ut perseveres, ibi : Nec deficias, cum ab eo corriperis. Rationem huius dicit Apostolus, 2. Thessalonic. 3.d. Vos autem fratres nolite deficere benefacientes. Qui enim sustinet, ipse placet Domino. Quod vero dicebat Apostolus, hoc et ipse faciebat, 2Cor. 4.d. Propter quod non deficimus, licet is, qui foris est noster homo corrumpatur, tamen is, qui intus est, renovatur de die in diem.
Numérotation du verset Prv. 3,12 
marg.| {m} Quem enim diligit Dominus , corripit Simile Apc. 3.d. Ego quos amo, arguo et castigo, quasi dicat : correctio Domini signum est familiaritatis, quia illi, quem corrigit offert calicem suum, in quo bibit. Mt. 20.c. Potestis bibere calicem, quem ego bibiturus sum ? Augustinus, Pius pater unum flagellat filium et non parat ei hereditatem. Inde etiam extrahit sapientiam. Eccles. 22.c. Pungens oculum deducit lacrimas et qui pungit cor, profert sensum. Et ibidem a. Flagella et doctrina in omni tempore sapientia.
marg.| {n} Et quasi   pater in filio complacet sibi id est condelectatur in eo sicut pater in filio.
Numérotation du verset Prv. 3,13 
marg.| {o} Beatus homo, qui invenit sapientiam id est cognitionem voluntatis Dei, qua vult hic suos flagellari et in futuro gloriari id est beatus est, qui intelligit, qua pietate flagellat hic Deus. [Et qui affluit prudentia ad alios, scilicet ore et opere. Unde beatus Bernardus : Si corde habueris sapientiam, ore afflues prudentia, sed affluere, non effluere cura. Sapientia quippe sobria est in penitudine preteritorum peccatorum, in contemptu presentium commodorum, in desiderio futurorum premiorum. Ore autem prudentia affluit, si sit ore confessio proprie iniquitatis, si sit gratiarum actio et vox laudis, si sit sermo edificationis. Opere vero copiose afflues, si inter fratres obedienter, continenter, patienter conversaris, ut filialis obedientia propriam mortificet voluntatem, humilis continentia carnalem amputet voluptatem, hilaris patientia fraternitatis custodiat unitatem.
marg.| Vel sic {o} Beatus homo, qui invenit sapientiam id est veritatem cognitionis studendo.
marg.| {a} {3. 8va} Et qui affluit prudentia pre dicando, docendo, Dn. 12.b. Qui docti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti et qui ad iustitiam erudiunt multos, quasi stelle in perpetuas eternitates.
marg.| Vel sic : Beatus homo qui invenit sapientiam , id est cui sapiunt res sicut sunt : mala male et bona bene.
marg.| {a} Et qui affluit prudentia id est electione boni et fuga mali ; cui sapiunt res, ut sunt et eligit bona et fugit mala. Et ita, qui invenit sapientiam, gustando res proprie, prout sunt, affluit prudentia, malum reprobando et bonum eligendo. Is. 7.c. Butyrum et mel comedet, ut sciat reprobare malum et eligere bonum. Hanc autem sapientiam non inveniunt, nisi qui rebus utuntur ad hoc quod sunt. Iob. 27.b. Non invenitur in terra suaviter viventium. Abyssus dicit : Non est in me et mare loquitur, non est mecum.
marg.| {b} Melior est acquisitio eius id est huius sapientie.
marg.| {c} Negotiatione auri et argenti ad litteram id est omnibus thesauris visibilibus, Iob. 28.c. Non dabitur aurum obrizum pro ea, nec appendetur argentum in commutatione eius. Ideo etiam melior, quia acquisitio auri et argenti facit obnoxium latronibus, sapientia vero liberat et securum facit possessorem suum. Is. 33.a. Erit fides temporibus suis, divitie salutis sapientie et scientia.
marg.| {d} Primi et purissimi fructus eius Pri mi, quia sunt coevi stipiti suo, quam cito infunditur, statim fructificat. Eccles.
marg.| {c} . 6.b. In opere sapientie exiguum laborabis et cito edes de generationibus illius. Purissimi id est impermixti, quia in gaudio eius non miserebitur extraneus, ut dicitur Infra 14.b. Sunt autem puri in statu innocentie, puriores in statu gratie : purissimi in statu glorie. Vel puri in penitentibus, puriores in proficientibus, purissimi in perfectis. Est igitur sapientia arbor plantata in corde mundo, cuius radix est timor Domini, rami eius dona media. Ecclesiastic.
marg.| {c} . 1.c. Radix sapientie timere Deum : rami eius longevi : folia eius sunt doctrina et predicatio : fructus, bona opera. Vel certe illa duodecim, de quibus dicit Apostolus ad Galatas 5.d. Fructus spiritus sunt, Caritas, Gaudium, Pax, Patientia, Benignitas, Bonitas, Longanimitas, Mansuetudo, Fides, Modestia, Continentia, Castitas. Ct. 7.c. Ascendam in palmam et apprehendam fructus eius.
marg.| {e} Pretiosior est cunctis opibus et omnia, que desiderantur, huic non valent comparari id est equiparari, quasi dicat : . Non solum corporalibus divitiis melior est sapientia, sed etiam aliis spiritualibus, non est pretium, quo possit comparari. Iob. 28.b. Nescit homo pretium eius. Et hoc probat Salomon, cum subiungit.
marg.| {f} Longitudo dierum id est vita eterna.
marg.| {g} In dextera eius id est in spiritualibus donis eius.
marg.| {h} Et in sinistra illius id est in temporalibus donis eius.
marg.| {i} Divitie et gloria id est divitie gloriose, scilicet quies et iucunditas mentis et huiusmodi.
marg.| Vel sic. {g} In dextera eius longitudo dierum id est in contemplativa initium divinarum illuminationum, que numquam deficient, sed consummabuntur : Iuxta illud infra 4.c. Iustorum semita quasi lux splendens, procedit et crescit usque ad perfectum diem : Quia ut dicitur Is. 31.d. Ignis in Sion fiet caminus in Hierusalem.
marg.| {h} Et in sinistra illius divitie et gloria id est in activa divitie bonorum operum et gloria laborum. Vel {g}   In dextera id est in prosperitate et pace.
marg.| {f} Longitudo dierum id est consolationes terrene.
marg.| {h} Et in sinistra id est in adversitate et tribulatione.
marg.| {i} Divitie et gloria id est divitie gloriose, quibus comparatur gloria, scilicet paupertas, modestia, ignominia et huiusmodi, que sunt divitie magne in thesauro patientie conservate. De quibus dicit Augustinus : Venale habeo. Quid ? Regnum celorum. Quibus emitur ? Paupertate regnum, labore requies, utilitate gloria, morte vita. Vel
marg.| {g} {3. 8vb} In dextera eius longitudo dierum qui a in dextero latere est sedes amoris, qui numquam excidet. 1Cor. 13.c.
marg.| {h} Et in sinistra illius divitie et gloria id est timor, infra 22.a. Timor Domini et divitie et gloria et vita. Vel
marg.| {g} In dextera eius longitudo dierum quo ad electos, qui hic affliguntur, quibus servatur eterna hereditas.
marg.| {h} Et in sinistra illius divitie et gloria id est honores et divitie, ac delicie temporales quoad reprobos, qui habent hic suam consolationem. Ct. 2.b. Leva eius sub cepite meo et dextera illius amplexabitur me.
marg.| {k} Vie eius id est generalia precepta.
marg.| {l} Vie pulchre qui a honesta iubent et ad pulchra ducunt et pulchros faciunt ambulantes in eis.
marg.| {m} Et omnes semite illius id est consilia.
marg.| {n} Pacifice id est pacem facientia. Item de Christo, qui est sapientia Patris, exponitur ab illo loco, Beatus homo, qui invenit sapientiam id est Christum per fidem et imitationem. Ipse enim est thesaurus absconditus in agro regni celorum, de quo Mt. 13.f. Simile regnum celorum etc.
marg.| {a} Et qui affluit prudentia eiu s, que est prudentia spiritus, contraria prudentie carnis, de qua Apostolus ad Rm. 8.b. Prudentia carnis mors est.
marg.| {b} Melior est acquisitio eius per cognitionem et amorem.
marg.| {c} Negotiatione auri et argenti ad litteram.
marg.| {d} Primi et purissimi fructus eius id est opera eius optima et tota bona.
marg.| {e} Pretiosior est cunctis opibus spi ritualibus et temporalibus, vel Angelis et hominibus. Iob. 28.c. Non adequabitur ei aurum et vitrum.
marg.| {f} Longitudo dierum id est bona eterna.
marg.| {g} In dextera eius id est Christi.
marg.| {h} Et in sinistra illius divitie et gloria id est bona temporalia, quia utraque dat Christus. Iac. 1.c. Omne datum optimum etc.
Numérotation du verset Prv. 3,17 
marg.| {k} Vie eius id est opera et exempla.
marg.| {l} Vie pulchre qui a sine omni contagio impuritatis.
marg.| {m} Et omnes semite illius id est doctrina, predicatio, labores, contumelia, passio et huiusmodi, que pro nobis sustinuit.
marg.| {n} Pacifice qui a per hoc fecit pacem hominis ad Deum et ad Angelos et hominis ad hominem et hominis ad seipsum, Eph. 2.c. Ipse est pax nostra, qui fecit utraque unum. Vel
marg.| {k} Vie eius que duo sunt. Una, qua venit ad nos, alia qua nos venimus ad ipsum. Prima, triplex. Una qua venit ad Virginem, scilicet puritas caritatis. Secunda, qua venit in mundum, amor paupertatis. Tertia, qua venit ad mortem, obedientia humilitatis. He sunt vie pulchre, quia floride et amene. Vie vero, quibus itur ad ipsum, sunt misericordia et veritas. Ps. 24. Universe vie Domini misericordia et veritas.
Numérotation du verset Prv. 3,18 
marg.| {o} Lignum vite est Christus id est arbor, cuius fructus est vita gratie in presenti et vita glorie in futuro. Sed non est fructus iste omnibus, sed
marg.| {p} His, qui apprehenderint eam fid e et imitatione.
marg.| {q} Et qui tenuerit eam id est perseveraverit in hac.
marg.| {r} Beatus modo spe, tandem re. Ct. 3.b. Tenui illum et non dimittam. Mt. 10.c. Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. De hoc 1Cor. 9.d. Omnes quidem in stadio currunt etc. De hoc ligno dicitur Ezechiel. 47.c. Fructus eius in cibum et folia eius ad medicinam. Apc. 2.b. Vincenti dabo edere de ligno vite quod est in paradiso Dei mei.
Numérotation du verset Prv. 3,19 
marg.| {s} Dominus sapientia fundavit terram ad litteram id est in filio. Ps. 103. Omnia in sapientia fecisti. Vel terram id est Ecclesiam Ps. 103. Qui fundasti terram super stabilitatem suam, non inclinabitur in seculum seculi.
marg.| {t} Stabilivit celos prudentia id est per filium. Celos dicit pluraliter, quia septem sunt celi, ut dicit Strabus super Gn. Vel per terram activi, per celos contemplativi significantur. Illos fundavit id est in fundamento Ecclesie posuit, illos stabilivit id est supra statuit, quia horum conversatio in celis est. Phil. 3.d. illorum vero in terra sunt homines nati ad laborem, isti aves nati ad volandum. Iob. 5.b.
marg.| {a} {3.9ra} Sapientia illius eruperunt abyssi ad litteram, diebus Noe Gn. 7.b. Et quotidie fontes et flumina de abysso per terre venas emanant.
Numérotation du verset Prv. 3,mystice 
marg.| Vel mystice : Sapientia illius eruperunt abyssi id est secreta Scripturarum revelata sunt per illum. Ipse enim est agnus, qui aperuit librum, quem nemo aperire poterat. Apocalyps. 5.b.
marg.| {b} Et nubes rore concrescunt ad litteram, ad virtutem solis elevantur et condensantur, deinde propter ponderositatem suam descendunt et in pluviam resolvuntur.   Vel nubes id est   predicatores, de aquis malis huius mundi elevati sursum in celestibus per desiderium suspensi, timore sancto coagulati. Rore gra tie [concrescunt id est augmentantur in vita et doctrina. De his nubibus dicitur Is. 5.b. Mandabo nubibus meis, ne pluant super terram.
marg.| {c} Fili mi, ne effluant hec ab oculis tuis int erioribus, quasi dicat : cum tanta sit sapientia et tam boni fructus eius, tene memoriter ea, que audisti de ea. Et bene dicit   ne effluant hec Sapi entia enim aqua est salutaris, ut dicitur Ecclesiast. 15.a. Que cito effluit propter vasis inclinationem, in avaris Ps. 16. Statuerunt oculos suos declinare in terram. Aut propter vasis confractionem, in Hypocritis. Eccles. 21.c. Cor fatui, quasi vas confractum, omnem sapientiam non tenebit.
marg.| {d} Custodi non solum memoria, sed amore et opere.
marg.| {e} Legem meam scilicet Non occides, Non mechaberis etc. Ex. 20.b.
marg.| {f} Atque consilium meum quo d dicit : Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, que habes et cetera Mt. 19.c. Vel custodi legem, quasi lucernam, ne extinguatur flatu inanis glorie, vel superfusione aque mundane solicitudinis, vel voluptatis carnalis. Et, custodi consilium meum ut ducem et moderatorem et rectorem gressuum tuorum.
marg.| {g} Et ind e erit vita anime tue Vita gratie in presenti et vita glorie in futuro. Unde Ioannis 6.g. Verba, que ego loquor vobis, spiritus et vita sunt id est vita spiritualis.
marg.| {h} Et gratia faucibus tuis id est verbis tuis, quasi dicat : . Si custodieris consilium meum, erit vita anime tue, ut recte vivas. Et gratia faucibus tuis, ut recte predices, vel doceas. Et rectus est ordo : nam si vita bona est et predicatio gratiosa. Sed nota quod fauces duplicem usum habent, scilicet loquendi et saporandi. Bona vita gratiam dat faucibus ad loquendum Luce 21.c. Dabo vobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere et contradicere omnes adversarii vestri. Et infra 22.b. Qui diligit cordis munditiam propter gratiam labiorum suorum habebit amicum regem. Item ad saporandum, Iob. 34.a. Guttur escas gustu diiudicat, eodem 12.b. Auris verba diiudicat et fauces comedentis saporem.
marg.| {i} Tunc scilicet quando feceris, que predicta sunt.
marg.| {k} Ambulabis de virtute in virtutem proficiendo.
marg.| {l} Fiducialiter id est secure sub protectione Dei, amotis scandalis et expulsis hostibus. Ier. 31.b. Adducam eos per torrentes aquarum in via recta et non impingent in ea. infra 15.c. Iter pigrorum sepes spinarum, via iustorum absque offendiculo.
marg.| {m} Et pes tuus non impinget id est affectus tuus in tentationibus non deficiet. Is. 63.c. Ubi est, qui eduxit eos per abyssos, quasi equum in deserto non impingentem ?
Numérotation du verset Prv. 3,24 
marg.| {n} Si dormieris somno nature.
marg.| {o} Non timebis quia secure dormit, qui se innocentem et bene vixisse ante Deum meminit. {n} Vel   Si dormieris som no mortis.
marg.| {o} Non timebis demones, cum ea feceris, que predicta sunt. Vel
marg.| {n} Si dormieris somno contemplationis post laborem actionis.
marg.| {o} Non timebis qui a talis somnus dulcis est dormienti et laudabilis cunctis. Ecclesiast. 5.c. Dulcis est somnus operanti, { 9rb } sive parum, sive multum comederit. Ieremia 31.e. Inebriavi animam lassam et omnem animam esurientem saturavi, ideo quasi de somno suscitatus sum et vidi, somnus meus dulcis mihi. Item Iob. 11.d. Cum te consumptum putaveris, orieris, ut lucifer et habebis fiduciam proposita tibi spe et defossus securus dormies. Sic autem dormiendum est in contemplatione longe a solicitudine mundi, ut semper cor vigilet ad Deum per desiderium. Ct. 5.a. Ego dormio et cor meum vigilat. E contrario somnus avarorum anxius est et amarus. Timent enim, ne surripiatur eis pecunia, latrones somniant. Unde Iob. 15.c. Sonitus terroris semper in auribus illius et cum pax sit, ille semper insidias suspicatur. August. Timor et dolor, seu miseria non sunt nobis, nisi ex bonis, que potest quis amittere. Unde illis dicit Is. 50.d. In doloribus dormietis. Bernardus : Dolor est eis in transitu, timor in exitu, pudor in conspectu.
marg.| {p} Quiesces in contemplatione, vel post mortem securus exspectans diem resurrectionis.
marg.| {q} Et suavis erit somnus tuus id est sine molestia. Eccl. 31.c. Somnus sanitatis, in homine parco, dormiet usque mane et anima illius cum ipso delectabitur.
Numérotation du verset Prv. 3,25 
marg.| {r} Ne paveas repentino terrore Hoc potest coherere superiori, sic. Ita suavis erit somnus [ne id est ut non [paveas repentino terrore Vel est initium clausule nove. Et est sensus. Ita suavis erit somnus tuus, ergo ne paveas mortem, vel rerum amissionem ; vel quaslibet tribulationes. Que bene dicuntur repentinus terror, quia cito veniunt et cito recedunt. Mt. 10.c. Nolite timere eos, qui occidunt corpus etc.
marg.| {s} Et irruentes tibi potentias impiorum hom inum, vel demonum supple, ne paveas, quia equum nostrum tantum ledere, vel occidere possunt, nobis autem nihil mali facere possunt. Et certe nimis ignominiose moritur, qui vulnere equi sui moritur. Talis mors non est timenda, sed potius diligenda propter multa. Nam talis mors non est, nisi acceleratio glorificationis, diruptio carceris, finis peregrinationis, portus navigationis, contritio laquei, depositio vetuste vestis, induitio nove vestis, depositio ponderis, deiectio atrocissimi hostis, solutio debiti naturalis.
Numérotation du verset Prv. 3,26 
marg.| {t} Dominus enim quasi dicat : non est pavendum. [  Dominus enim erit in latere tuo quasi   custos et protector . Unde Ps. 22. Si ambulavero in medio umbre mortis, non timebo mala, quoniam tu mecum es. Is. 43.a. Cum transieris per aquas tecum ero et flumina non operient te, cum ambulaveris in igne non combureris et flamma non ardebit te, quia ego Dominus Deus tuus sanctus Israel Salvator tuus.
marg.| {u} Et custodiet pedem tuum, ne capiaris laq ueo erroris, quoad pedem intellectus, vel laqueo carnalis voluptatis, quoad pedem affectus. De quibus pedibus Ps. 56. Laqueum paraverunt pedibus meis.
marg.| {x} Noli prohibere benefacere eum, qui potest Ost ensa utilitate sapientie, ostendit Salomon modum acquirendi et retinendi eam, scilicet ; per innocentiam. Que in duobus consistit, scilicet in non facere miserum et non relinquere miserum. Miserum facit, qui nocet, miserum relinquit, qui non iuvat, cum possit. Dicit ergo.
marg.| {x} Noli prohibere benefacere eum, qui potest dis suadendo, vel retrahendo, vel malum exemplum ostendendo. Sicut Scribe et Pharisei, de quibus Mt.. 23.b. Ve vobis Scribe et Pharisei Hypocrite, qui clauditis regnum celorum ante homines, vos enim non intratis, nec introeuntes sinitis intrare.
marg.| {y} Sed si vales et ipse benefac Si autem non vales, sufficit bona voluntas. Ecclesiast. 14.b. Ante mortem benefac amico tuo et secundum vires tuas exporrigens da pauperi.
Numérotation du verset Prv. 3,28 
marg.| {3. 9va} {a} Ne dicas amico tuo, vade et revertere et cras dabo tibi, cum statim possis dare quasi dicat : non solum benefac, sed etiam cito, quia qui cito dat, bis dat, dare nescit, qui dare tardat. Senec. Quantum addis more, tantum demis gratie. Vel Mistice, de Christo, qui petit a nobis peccata nostra et conversionem nostram reputat dationem, quando ex amore est, non ex timore. Dicit ergo Salomon cuilibet.
marg.| {a} Ne dicas amico tuo id est Christo, qui verus est amicus, quia diligit in prosperis et in adversis, infra 17.c. Omni tempore diligit, qui amicus est.
marg.| {b} Vade et revertere et cras dabo tibi ] scilicet confessionem peccatorum.
marg.| {c} Cum statim possis dare Ecc lesiast. 5.b. Ne tardes converti ad Dominum et ne differas de die in diem. Dt. 24.c. Non negabis mercedem indigentis pauperis, sed eadem die reddes ei pretium laboris. Christus est indigens et pauper, qui pro nobis in passione laboravit. Cui reddere debemus eadem die id est in hac vita pretium laboris sui id est nosmetipsos Eccles. 4.a. Non protrahas datum angustianti.
Numérotation du verset Prv. 3,29 
marg.| {d} Ne moliaris amico tuo malum Sup ra dixerat. Benefac ; nunc dicit, Declina a malo et sic ad perfectam iustitiam exhortatur. Et primo docet declinare dolosam excogitationem nocendi. Secundo, opus nocendi, ibi : Ne contendas. Dicit ergo.
marg.| {d} Ne moliaris amico tuo malum dol os contra ipsum cogitando quod pessimum est et tamen hoc multi faciunt sicut Ioab contra Amasam, 2Rg. 20.c. Unde Ier. 9.b. Unusquisque a proximo suo se custodiat et in fratre suo non habeat fiduciam. Et infra ibid. c. In ore suo pacem loquitur cum amico suo et occulte ponit ei insidias.
Numérotation du verset Prv. 3,30 
marg.| {e} Ne contendas adversus hominem frustra id est sine causa rationabili. Non prohibet contendere adversus eum, qui male operatur, ut corrigatur, quia hoc non fit frustra. Unde Apostolus. 1Tim. 5.d. Peccantes coram omnibus argue, sed prohibet iracundam contentionem et litigiosam correctionem. Talis enim correctio inutilis est, immo perniciosa. Iac. 3.d. Ubi est zelus et contentio, ibi est inconstantia et omne opus pravum. Eccl. 20.b. Sapiens in verbis seipsum amabilem facit, gratie autem fatuorum effundentur.
marg.| {f} Cum ipse tibi nihil mali fecerit sed potius sibi, quasi dicat : non debes contendere adversus eum, quia non potest tibi nocere, nisi velis. Et est hoc contra multos, qui contendunt contra persecutores suos qui potius iuvant, quam noceant : Iustus enim non habet cui noceat. Iustus enim non habet adversarium.
marg.| Et nota sex genera hominum, qui frustra corripiuntur, quia sunt incorrigibiles. Primo, derisores, seu illusores. infra 9.b. Noli arguere derisorem, ne oderit te. Item in eodem : Qui erudit derisorem, ipse sibi iniuriam facit. Secundo, stulti, qui se reputant sapientes, infra 18.a. Non recipit stultus verba prudentie, nisi ea dixeris, que versantur in corde suo. Item 27.d. Si contuderis stultum in pila, quasi ptisanas desuper feriente pilo, non auferetur ab eo stultitia eius. Ecclesiast. 10.a. Stultus omnes stultos reputat, cum sit ipse insipiens. Tertio, servus peccati, infra 29.c. Servus verbis erudiri non potest. Quarto, detractores, vel improperatores, Ecclesiast. 23.c. Homo assuetus in verbis improperii, omnibus diebus vite sue non erudietur. Quinto et sexto, sunt immundi et rebelles. De quibus Mt. 7.a. Nolite sanctum dare canibus et margaritas spargere ante porcos.
marg.| {g} Ne emuleris et cetera quasi dicat : non solum malum opus prohibeo, sed etiam consensum in malum, quia facientes et consentientes par pena constringit. Dicit ergo : [Ne emuleris hominem iniustum consentiendo, vel conformando te ei. Emulatio enim est assimilationis affectio vel affectatio, infra. 23.b. Non emuletur cor tuum peccatores. Rm. 12.a. Nolite conformari huic seculo. Hoc est contra eos, qui iratis irascuntur, detrahentibus detrahunt, adulantibus adulantur, hi sunt simie Diaboli.
marg.| {3. 9vb} {h} Nec imiteris vias eius id est opera quibus vadit in infernum. Ps. 36. Noli emulari in eo qui prosperatur in via sua, in homine faciente iniustitias. Quare ?
marg.| {i} Quia abominatio Domini est omnis illusor qui exterius habet opera de genere bonorum sed interius malus est.
marg.| {k} Et id est sed.
marg.| {l} Cum simplicibus quo s facile decipit.
marg.| {m} Sermocinatio eius id est illusoris, vel Domini, qui simplicibus sua secreta revelat. Sed.
marg.| {n} Egestas tem poralis et spiritualis.
marg.| {o} A Domino in domo impii id est in inferno, sicut patet in divite epulone, qui in Inferno indiguit gutta aque, quam habere non potuit, licet impudenter mendicaverit eam. Luce 16.f. Vel In domo impii id est in conscientia. Mal. 2.a. Si nolueritis ponere super cor, ut detis gloriam nomini meo, mittam in vos egestatem. Vel In domo id est in familia domestica. Iob. 20.b. Filii eius id est superbi, atterentur egestate, manus eius reddent ei dolorem suum.
marg.| {p} Habitacula autem id est sed [iustorum vel [tabernacula id est mentes.
marg.| {q} Benedicentur spi rituali benedictione, in presenti benedictione gratie, in futuro benedictione glorie, quando dicitur eis : venite benedicti etc. Mt. 25.c. Eph. 1.a. Benedictus Deus et pater Domini nostri Iesu Christi, qui benedixit nos in omni benedictione spirituali in celestibus in Christo. Iusti dicuntur habitare in tabernaculis, quia semper sunt in pugna. Nm. 24.a. Quam pulchra tabernacula tua, Iacob et tentoria tua Israel ! Tabernacula Iacob, quoad activos, tentoria Israel, quoad contemplativos.
marg.| {r} Ipse scilicet Dominus.
marg.| {s} Illusores deludet id est delusione dignos ostendet in die iudicii, vel ab Antichristo et suis deludi permittet. Vel deludere Domini, est non compati, sicut supra 1.c. Ego quoque in interitu vestro ridebo. Pluraliter autem dicit, Illusores, quia plura sunt genera illusorum : illusor enim est, qui promittit et non solvit, infra 19.d. Parata sunt derisoribus iudicia et mallei percutientes, stultorum corporibus. Item qui ad ostium suum facit pauperem, immo Dominum in paupere diutius exspectare et postea vacuum dimittit Is. 28.c. Reficite lassum, hoc est, refrigerium meum et noluerunt audire et erit eis verbum Domini, manda, remanda, exspecta, reexspecta, modicum ibi, modicum ibi : Et sequitur ibi : Propter hoc audite verbum Domini, viri illusores. Item illusor est, qui audit verbum Domini et non facit Esaie 29.f. Defecit, qui prevalebat, consummatus est illusor. Item illusor est, qui tenet fundum terre sue id est cordis sui a Domino et tamen censum eius reddit Diabolo. In Epistola Iude. f. In novissimis temporibus venient illusores secundum desideria sua ambulantes, non in pietate. Item illusor est, qui resilit a pacto Dei, minora estimans premia Dei labore suo, secunda Petr. 3.a. Venient in novissimis diebus in deceptione illusores, iuxta proprias concupiscentias ambulantes, dicentes, ubi est promissio ? Item illusor est, qui in lectione, vel oratione, vel predicatione ore dirigitur ad Deum, sed corde convertitur ad seculum, quasi vendat ei asinum, ut faciunt, pueri. De his dicit Dominus Is. 29.d. Populus hic labiis me honorat etc. Bar. 3. Ubi sunt Principes gentium et qui dominantur super bestias, que sunt super terram, qui in avibus celi ludunt id est in oratione, vel lectione, vel predicatione, qui debent, quasi aquile ad celum volare et inde predam rapere. Item illusor est, qui simulat se audire Deum et non audit, ut multi Religiosi, qui dicunt se audire Theologiam et audiunt Decreta. His proprie dicit Apostolus Gal. 6.b. Nolite errare, Deus non irridetur. Item illusor est, qui quasi conviva ad convivium verbi Dei vadit et tamen non vult gustare.3.10ra} Tales sunt qui lectionem, vel predicationem audiunt et quid contra eos, vel pro eis dicatur, non attendunt, infra 13.a. Qui illusor est, non audit cum arguitur. Omnes hos illusores Dominus illudit id est illudi permittit. Sicut mus qui credit venire ad pastum et venit ad laqueum, sic peccatores in suis deliciis capiuntur. Deludet etiam in futuro, sicut avi illuditur, cui caro rubea offertur et quando vult comedere, subtrahitur ei, sic Dominus se subtrahet reprobis, ut non videant gloriam Dei. Hoc est quod dicitur Iob. 40.d. Numquid illudes ei quasi avi ?
marg.| {a} Et mansuetis, vel humilibus, alia littera   dabit gratiam in presenti.
marg.| {b} Et gloriam in futuro. Vel Gloriam id est gloriosam conscientiam : 2Cor. 1.c. Gloria nostra hec est testimonium conscientie nostre.
marg.| {c} Sapientes possidebunt id est qui hic temporaliter eligunt flagellari, ut in eternum possint cum sanctis Angelis {3. 10rb} gloriari. Gloria lata, alta, est sublimis claraque fama. Alta de factis arduis. Idt. 15.d. Tu gloria Hierusalem, tu letitia Israel, tu honorificentia populi nostri, quia fecisti viriliter. Lata, quia a multis laudatur. Ecclesiast. 44.c. Sapientiam ipsorum narrent populi et laudem eorum nuntiet Ecclesia. Sublimis, quia a magnis laudatur. Ecclesiastic. 45.a. Glorificavit illum in conspectu regnum. Clara, sine macula alicuius peccati : multi enim magna faciunt, que laudari possunt a magnis, sed ponunt maculam in sua gloria. Sicut legitur de Salomone Ecclesiast. 47. Dedisti maculam in gloria tua. Talem gloriam dabit Dominus suis in futuro et aliquando dat in presenti. Ab illo loco sumptum est illud : Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam. Iac. 4.b. Et 1Pt. 5.b.
marg.| {d} Stultorum exultatio ignominia id est ignominiosa, vel causa ignominie, quia letantur cum male fecerint et exultant in rebus pessimis, supra 2.c. Ubi dicit Augustinus : Gaudium eorum gaudium phreneticorum. Iac. 4.d. Nunc autem exultatis in superbiis vestris, sed omnis exultatio talis maligna est.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Prv. Capitulum 3), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 05/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=28&chapitre=28_3)
Signaler un complément d'information

Notes :