Hugo de Sancto Caro

Capitulum 8

Numérotation du verset Prv. 8,1 

Numquid non sapientia clamitat
et prudentia
dat vocem suam ?
Numérotation du verset Prv. 8,2 

In summis
excelsisque verticibus supra1 viam
1 verticibus ΩD] virtutibus Ω M | supra X Θ ΩD Ω F ΩS ΩJ edd. Rusch ] super Ω M ΩL ΩP Weber
in mediis semitis stans
Numérotation du verset Prv. 8,3 

iuxta portas civitatis2,
2 iuxta] + viam in mediis semitis ΩJ* ( rubr. cancel. ) | portas ΩD] portam Y Ω M
in ipsis foribus
loquitur dicens :
Numérotation du verset Prv. 8,4 

O viri,
ad vos
clamito et vox mea ad filios hominum.
Numérotation du verset Prv. 8,5 

Intelligite, parvuli,
astutiam et insipientes animadvertite.
Numérotation du verset Prv. 8,6 

Audite
quoniam de rebus magnis locutura sum
et aperientur labia mea ut recta predicent.
Numérotation du verset Prv. 8,7 

Veritatem meditabitur guttur meum
et labia mea detestabuntur impium.
Numérotation du verset Prv. 8,8 

Iusti sunt omnes sermones mei,
non est in eis pravum quid neque perversum.
Numérotation du verset Prv. 8,9 

Recti sunt
intelligentibus
et
equi invenientibus
scientiam.
Numérotation du verset Prv. 8,10 

Accipite disciplinam meam et non pecuniam, doctrinam magis quam thesaurum3 eligite.
3 thesaurum CorS3* ΩD Ω F ΩS ΩJ* Rusch ] aurum CorS3 Ω M ΩJ² ΩL ΩP Weber Cor1 + Cor2
Numérotation du verset Prv. 8,11 

Melior est enim4 sapientia cunctis opibus5
4 enim ΩD² ΩL ΩP Rusch Weber ] om. ΩD* ΩS Ω F ΩJ |
5 opibus (p.) ΨD ΩD Ω F ΩL ΩP Ω Rusch , (p.) opibus Q² Θ S²] om. Weber Cor2=Cor3 (hebr. et antiq. non hab.) |
pretiosissimis
et omne desiderabile ei non potest comparari.
Numérotation du verset Prv. 8,12 

Ego sapientia habito in consilio
et eruditis
intersum cogitationibus.
Numérotation du verset Prv. 8,13 

Timor Domini odit malum, arrogantiam et superbiam et viam pravam et os bilingue detestor6.
6 detestor ΩD Ω F ΩJ ΩL ΩP etc . Rusch Weber ] detestatur ΨD Ω M
Numérotation du verset Prv. 8,14 

Meum
est consilium
et equitas. Mea est7 prudentia, mea8 fortitudo.
7 est Θ ΨD ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL edd. Rusch ] om. ΩP Weber |
8 mea ΩD ΩS Ω F Rusch ] + est Ω F² ΩL ΩP Weber |
Numérotation du verset Prv. 8,15 

Per me
reges
regnant et legum conditores iusta decernunt.
Numérotation du verset Prv. 8,16 

Per me principes imperant et potentes decernunt iustitiam.
Numérotation du verset Prv. 8,17 

Ego diligentes me diligo et qui mane vigilaverint9 ad me
9 vigilaverint Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ Rusch ] vigilant ΩL ΩP Weber CorS1 = Cor3 (Beda et antiq.)
invenient me.
Numérotation du verset Prv. 8,18 

Mecum10 sunt divitie et gloria opes superbe
10 Mecum] + enim ΩP* ( rubr. cancel. ) (hapax)
et iustitia.
Numérotation du verset Prv. 8,19 

Melior est11 fructus meus auro et lapide pretioso12 et genimina mea argento electo.
11 est ΩD Ω F ΩL ΩP Rusch Weber etc.] enim Ω M Clementina |
12 lapide pretioso plerique codd., edd. Ω ΩD ΩP Rusch cum LXX] inv. Weber |
Numérotation du verset Prv. 8,20 

In viis iustitie ambulo in medio semitarum iudicii,
Numérotation du verset Prv. 8,21 

ut ditem diligentes me et thesauros eorum repleam.
Numérotation du verset Prv. 8,22 

Dominus possedit me
in initio13 viarum suarum.
13 in initio Cava Σ L Q ΦRP Z² ΩD Ω M Ω F² ΩJ edd. Rusch ] initio G X ΠH M ΦG Θ T² ΓA ΨD Ω F* ΩS ΩL ΩP, ab initio ΩS*, initium Weber
Antequam quicquam faceret a principio
Numérotation du verset Prv. 8,23 

ab eterno ordinata sum14
14 ordinata plerique codd., edd. ΩD ΩL ΩP] ordita Cava cum hebr. (נִסַּ֥כְתִּי iuxta translationem Hieron. : Ps-H 2, 6 et Is. 30, 1) Weber
et15 ex antiquis antequam terra fieret.
15 et Ω F etc. Weber ] om. L ΩD cum hebr. LXX
Numérotation du verset Prv. 8,24 

Nondum16
16 nondum Φ Z ΨD Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ edd. Rusch ] necdum ΩL ΩP Weber
erant abyssi
et ego iam concepta eram,
necdum fontes aquarum eruperant,
Numérotation du verset Prv. 8,25 

necdum montes gravi mole constiterant, ante colles17 ego parturiebar,
17 ante colles Ω ΩD Rusch etc.] super colles ΩS, ante omnes coles Ed1530
Numérotation du verset Prv. 8,26 

adhuc terram non fecerat et flumina et cardines orbis terre.
Numérotation du verset Prv. 8,27 

Quando preparabat celos aderam, quando certa lege et gyro vallabat abyssos,
Numérotation du verset Prv. 8,28 

quando ethera firmabat sursum18 et librabat fontes aquarum,
18 sursum] ursums cacogr. Rusch
Numérotation du verset Prv. 8,29 

quando circumdabat mari terminum suum et legem ponebat aquis ne transirent fines suos, quando appendebat fundamenta terre
Numérotation du verset Prv. 8,30 

cum eo eram cuncta componens19
19 componens plerique codd., edd. Ω ΩD Rusch ] disponens Cor3 (vel)
et delectabar
per singulos dies ludens20
20 ludens ΩD² ΩJ ΩL Cor1 = Cor2=Cor3 (Beda antiq. hebr. habent bis ludens) Rusch ] om. Ω M ΩD* ΩS Ω F ΩP
coram eo omni tempore,
Numérotation du verset Prv. 8,31 

ludens in orbem21 terrarum
21 ludens in orbem Φ D Q Y* T S Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL Rusch ] l. in orbe ΩP Weber , et praem.
et delicie mee
esse cum filiis hominum.
Numérotation du verset Prv. 8,32 

Nunc ergo, filii, audite me.
Beati qui custodiunt vias meas.
Numérotation du verset Prv. 8,33 

Audite disciplinam et
estote sapientes et nolite abicere eam.
Numérotation du verset Prv. 8,34 

Beatus
homo22 qui audit me23, qui vigilat ad fores meas24 tota die25 et observat ad postes ostii mei.
22 homo ΩD ΩP Rusch Weber ] om. ΩR (hapax) |
23 me Ω M ΩJ ΩL ΩP Rusch ] + et Cava S ² ΩD ΩS Ω F Clementina |
24 meas ΩD ΩJ ΩP cett .] meos Cava G X Σ ΦRG ΨD CorS1 |
25 tota die Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ Rusch ] quotidie ΩL ΩP ΩR Weber CorS1 (Beda hebr. et antiq.) Cor3 (Beda antiq.) |
Numérotation du verset Prv. 8,35 

Qui me invenerit
inveniet vitam
et hauriet
salutem a Domino.
Numérotation du verset Prv. 8,36 

Qui autem in me peccaverit ledet animam suam. Omnes qui me oderunt
diligunt mortem.

Capitulum 8

Numérotation du verset Prv. 8,1 
marg.| Numquid non sapientia etc.   Hoc capitulum respondet per antithesim precedenti. In illo enim actum est de muliere fornicaria iuvenem seducente ; in hoc agitur de celesti Sapientia clamante in summis, excelsisque virtutibus, in Prophetis et Apostolis et revocante a via mulieris fornicarie. Dividitur autem hoc capitulum in quatuor partes. In prima, ostendit, ubi clamat Sapientia, quia in summis virtutibus. In secunda, quibus, sive ad quos, quia viris et ad filios hominum, ibi : O viri, ad vos etc. In tertia, ostendit de quibus loquitur, quia de magnis rebus, ibi : Audite quoniam etc. In quarta, ostendit quod audiri debet, quia omnes sermones eius iusti sunt et quia ipsa Sapientia melior est cunctis opibus : Et multas alias rationes ponit in littera, quare audienda sit, ibi : Iusti sunt etc. Et quasi aliquis quereret, quomodo predicta mulier precaveri posset ? Respondet Salomon quod bene et de facili : quia.
marg.| {e} Numquid non sapientia id est Christus.
marg.| {f} Clamitat id est frequenter clamat, quasi dicat : docens cavere predictam meretricem, Io. 7.f. In novissimo die magne festivitatis stabat Iesus et clamabat, dicens : Si quis sitit, veniat ad me et bibat. Secundo clamavit in suscitatione Lazari, Io. 11. Hec cum dixisset Iesus, voce magna clamavit : Lazare, veni foras. Tertio clamavit in cruce, Mt. 26.f. Et circa horam nonam exclamavit voce magna, dicens : Heli heli lammazabathani. Quarto appropinquante morte. Lc. 23.f. Clamans Iesus voce magna, ait : Pater, in manus tuas commendo spiritum meum. Clamat etiam per creaturas, per scripturas, per Predicatores, per inspirationes, per beneficia incessanter. Et ideo dicit : Clamat.
marg.| {g} Et prudentia dat gra tis, vocem suam, non alienam. Christus dicitur Sapientia, cum instruit de divinis ; prudentia, cum instruit de humanis. Vel Sapientia dicitur, cum docet fidem, prudentia, cum informat de moribus.
marg.| {h} In summis, excelsisque verticibus ad litteram, quia utrumque testamentum datum est in monte. Vetus, in monte Sinai. Ex. 20.a. Novum, in monte Thabor. Mt. 17.a.   Vel In summis excelsisque verticibus id est in Prophetis et Apostolis, qui summi et excelsi fuerunt vita et intelligentia.   Vel In summis, excelsisque verticibus dat vocem suam id est in aperto et in publico. Mt. 10.c. Quod in aure auditis, predicate super tecta.
marg.| {3. 16ra} {a} Super viam quasi presto his qui in via mandatorum ambulant. Unde Lc. 18.g. dicitur quod in via stans sanavit cecum, sic : Stans autem Iesus iussit eum adduci ad se.
marg.| {b} In mediis semitis id est in stratis publicis, ad litteram, in semitis consiliorum pro diversitate audientium stans instruens eos paratos esse ad pugnam. Unde et Beatus Stephanus in agone positus vidit Iesum stantem. Act. 7.g. Iuxta portas civitatis. ad litteram, in Naim in porta mortuum suscitavit. Luce 7.c.
marg.| {d} In ipsis foribus loquitur id est in ipsa porta, ubi omnes conveniebant, ibi Dominus predicavit : In hoc ipso instruens nos et confundens hereticos, qui in occultis et in obscuris locis predicant.
Numérotation du verset Prv. 8,mystice 
marg.| Vel porta civitatis est doctrina Apostolorum. Unde Apc. 21.f. Et duodecim porte duodecim margarite sunt per singulas et singule porte erant ex singulis margaritis. Fores porte sunt Minores predicatores, vel doctores, qui nobis claudunt et aperiunt doctrinam Apostolorum.
marg.| Vel fores sunt intellectus et affectus, porte doctor quilibet. His foribus assidet sapientia, assidet enim veritas intellectui, bonitas affectui. Sap. 6.c. Qui de nocte vigilaverit ad eam, non laborabit, assidentem enim foribus suis inveniet illam. $moraliter Sapientia in via loquitur activis, ut ad se veniant perseverando. Mt. d. Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis et ego reficiam vos.
marg.| {b} In mediis semitis loq uitur, ne a se recedant, Io. 15.a. Si manseritis in me et verba mea in vobis manserint quodcumque volueritis, petetis et fiet vobis. Et post, b. Manete in dilectione mea. In foribus porte loquitur Prelatis, ut recte iudicent et diligant iustitiam. Sap. 1.a. Diligite iustitiam, qui iudicatis terram. Ps. 57. Recte iudicate, filii hominum.
marg.| {e} Dicens : O viri Att entos facit. Et hec est secunda pars capituli.
marg.| {f} Ad vos non ad feminas, quas Pharao vult servari maribus submersis. Ex. 1.d. Quia sermo Iesu non capit in talibus. Io. 8.e. Item [ad vos non ad pueros, qui non habent virilem dimensionem, hoc est longitudinem longanimitatis, latitudinem caritatis, spissitudinem humilitatis. Item ad vos, non ad parvulos, quia ad magna invitat, ut patet per sequentia.
marg.| {g} Clamito id est multipliciter clamo, ut dictum est supra eod. per creaturas, per scripturas, per Predicatores, per inspirationes, per semetipsum, per Angelos, per beneficia, per flagella et tamen pauci adhuc audiunt illum. Unde supra 1.c. Vocavi et non renuistis. Et Mt. 22.a. Simile est regnum celorum homini regi, qui fecit nuptias filio suo et misit servos suos vocare invitatos ad nuptias et nolebant venire.
marg.| {h} Et vox mea ad filios hominum non ad iumenta et tamen homines et iumenta salvabis Domine, quemadmodum multiplicasti misericordiam tuam Deus. Que sit illa vox subiungit.
marg.| {i} Intelligite id est interius percipite.
marg.| {k} Parvuli mal itia, 1Cor. 14.d. Malitia parvuli estote. Vel parvuli id est humiles, quia talibus Dominus revelat secreta sua. Mt. 18.a. Nisi conversi fueritis et efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum celorum. Item Lc. 10.d. Confitebor tibi Domine, Pater celi et terre, quia abscondisti hec a sapientibus et prudentibus et revelasti ea parvulis.
marg.| {l} Astutiam que est cautela vitandi mala. Hec enim facit de parvulis magnos.
marg.| {m} Et insipientes qui bus non sapiunt spiritualia. Vel insipientes reputatione sua vel mundi : Tales enim vertunt animum suum ad bonum.
marg.| {n} Animadvertite id est animam ad verba mea quasi os ad cibum, quasi oculos ad lucernam vertite. Vel animadvertite id est verba mea ad animum vertite, non tantum ad aures corporis, sed etiam ad intellectum per attentionem et ad affectum per amorem et ad manum per operationem et tunc demum ad os per predicationem.
marg.| {3. 16rb} {o} Audite, quoniam de rebus magnis locutura sum Ter tia pars capituli est. Promisit enim regnum celorum et dedit fidem Trinitatis, docuit exempla bene vivendi et documenta dedit : Hec magna sunt quoad pretium et utilitatem.
marg.| {p} Et aperiuntur labia mea ad litteram. Mt. 5.a. Et aperiens os suum docebat eos etc. Vel labia Domini sunt duo testamenta, que fuerunt clausa usque ad adventum Domini, sed tunc fuerunt aperta. Unde quod Prophete futurum dixerant quod lex sub figuris clausum tenebat, Ioannes digito demonstravit. Et ideo dicitur Mt. 11.b. Omnes Prophete et lex usque ad Ioannem prophetaverunt. Labia sunt Apostoli, Doctores, Expositores, Predicatores, qui debent aperiri id est aperte loqui.
marg.| {q} Ut recta predicent id est mandata, consilia, virtutes, que faciunt hominem rectum.
marg.| {r} Veritatem meditabitur guttur meum id est ex premeditatione loquetur. Et attribuit gutturi quod est cordis, propter concordiam cordis et oris. Simile in Ps. 36. Os iusti meditabitur sapientiam. Iusti enim habent os in corde, quia nihil loquuntur, nisi premeditatum. E converso stulti habent cor in ore, quia sine discretione aliqua loquuntur, Ecclesiast. 21.d. In ore fatuorum cor eorum et in corde sapientium os illorum.
marg.| {s} Et labia mea Exp one, ut supra.
marg.| {t} Detestabuntur impium id est Diabolum et membra eius. Is. 11.a. Spiritu labiorum suorum interficiet impium. 1. Thess. 2.b. Tunc revelabitur ille iniquus, quem Dominus interficiet spiritu oris sui. Vel detestatur impium id est detestandam esse impietatem ostendet. Sequitur quarta pars capituli.
marg.| {u} Iusti sunt omnes sermones mei qui a ad iustitiam informant.
marg.| {x} Non est in eis pravum quid con tra fidem.
marg.| {y} Neque perversum con tra mores. Pravitas enim ad intellectum, perversitas ad effectum referenda est. Unde exponendo subiungit.
marg.| {z} Recti sunt intelligentibus non omnibus.
marg.| {a} Et equi invenientibus scientiam id est invenire desiderantibus. Aliis vero sunt iniqui, 2Cor. 2.d. Christi bonus odor sumus Deo in his qui salvi fiunt et in his qui pereunt, aliis quidem odor mortis in mortem, aliis autem odor vite in vitam. Et cum tales sint sermones mei. Ergo.
marg.| {b} Accipite id est ad vos capite, non solum aliis, ne sitis tantum canalis, sed primo concha.
marg.| {c} Disciplinam meam que mores informat et vitia destruit.
marg.| {d} Et non pecuniam qui a Dominus non habuit pecuniam, Io. 14.d. Venit princeps mundi huius et in me non habet quicquam. Neque etiam successor Domini habuit pecuniam. Act. 3.a. Argentum et aurum non est mihi beatus Bernardus. Si aurum habuisset, claudum non erexisset.
marg.| {e} Doctrinam que docet bene vivere.
marg.| {f} Magis id est potius.
marg.| {g} Quam thesaurum eligite qui a nemo potest duobus dominis servire id est Deo et mammone. Mt. 6.c.
marg.| {h} Melior est enim sapientia cunctis opibus pretiosissimis mun di. Nam omnes divitie nobiles inveniuntur in ea. Unde Eccl. 24.c. In me gratia omnis vite et veritatis, in me omnis spes vite et virtutis. Item melior est, quia vitam tribuit possessori suo quod non facit pecunia. Eccles. 7.b. Melior est sapientia cum divitiis et magis prodest videntibus solem : sicut enim protegit sapientia, sic protegit pecunia ; hoc autem plus habet eruditio et sapientia quod vitam tribuunt possessori suo.
marg.| {i} Et omne desiderabile quo d decet, ut honores quod expedit ut divitie quod delectat ut voluptas.
marg.| {k} Ei non potest comparari id est equiparari, quia illa eterna est, hec vero transitoria, Iob. 28.c. Non dabitur aurum obrizum pro ea, nec appendetur argentum in commutatione eius etc.
marg.| {l} Ego sapientia habito in consilio id est in his qui libenter acquiescunt consiliis bonorum. Unde Iob. 1.a. habitavit in terra {3. 16va} Hus quod interpretatur consilium. Vel in consilio id est in illis, qui nihil agunt sine consilio. Unde Eccl. 32.d. Fili, sine consilio nihil facias et post factum non penitebis. Item in eod. Vir consilii non disperdet intelligentiam.
marg.| {a} Et eruditis id est discretis.
marg.| {b} Intersum cogitationibus dis ponens et dirigens eas. A stultis vero et inordinatis cogitationibus fugit sapientia. Unde Sap. 1.b. Spiritus enim sanctus discipline effugiet fictum et aufert se a cogitationibus, que sunt sine intellectu.
marg.| {c} Timor Domini id est quo timetur Dominus ut Pater, non mundus.
marg.| {d} Odit malum id est fugat quasi medicina noxium sanguinem. Eccl. 1.c. Timor Domini expellit peccatum. Vel odit id est incendit igne iugis meditationis penarum infernalium, Ps. 38. In meditatione mea exardescit ignis.
marg.| {e} Arrogantiam que se omnibus aliis prefert, vel quod non habet, falso sibi arrogat ; vel quod habet sibi id est suis meritis adscribit, vel habere dicit.
marg.| {f} Et superbiam que quasi de bonis habitis extollitur.
marg.| {g} Et viam pravam eor um, qui aperte mala faciunt, vel nimis aspere alios corrigunt.
marg.| {h} Et os bilingue id est duplicitatem.
marg.| {i} Detestor quasi excommunicata, quasi a communione sanctorum separata. Superbiam vero specialiter detestatur sapientia, propter sex abusiones eius. Prima est, quia cum sit quid vacuum et nihilum, omnia vult replere seipsa et nullo modo patitur se impleri, quia tumor infusa repellit. Hoc autem est contra naturam ; omne enim vacuum naturaliter trahit ad se unde impleatur. Secunda abusio est, quia plenitudine se infundit. Celum enim et terra plena sunt gloria Domini. Unde : Vivo ego, dicit Dominus, quia implebitur omnis terra gloria mea. Et Ier. 33.e. Celum et terram ego impleo, dicit Dominus. Tertia abusio est, quia etiam pacem secum non habet : Superbia enim omne aliud vitium patitur, preterquam se. Quarta est, quia de pondere proprio ascendere contendit. Est enim superbia pondus quod est initium omnis peccati. Eccl. 10. Quinta est, quia omnibus vitiis vult cooperiri, ne appareat. Sexta est, quia cum suo contrario id est cum humilitate pacem habet quod in nullo contrarietatis genere invenitur. Detestatur autem os bilingue, quasi monstrum : Quid enim monstruosius, quam habere duo ora, vel duas linguas ? Tales sunt duplices et loquaces, qui partim Azotice loquuntur, ut dicitur Nehem. 13.d. id est modo seculariter, modo spiritualiter, modo detrahunt, modo adulantur, venenum simul et mel habentes sub lingua. Unde isti proprie sunt Apostoli Diaboli. Unde potest dici de ipsis : Loquebantur variis linguis pseudo-Apostoli magnalia Diaboli. Grave est hoc peccatum et valde detestabile. Unde Eccl. 5.d. Super furem confusio et penitentia et denotatio pessima super bilinguem. Vel arrogantiam et superbiam dicit Salomon peccatum cogitationis ; viam, peccatum operis, os bilingue, peccatum locutionis. Continua : Dico quod in consiliis habito, quia :
marg.| {k} Meum est consilium und e ad eam recurrendum est in omni negotio, non ad homines. Is. 8.d. Cum dixerint ad vos, querite a pythonibus et divinis, numquid non populus requiret a Deo suo visionem pro vivis et mortuis, ad legem magis et ad testimonium recurrens ?
marg.| {l} Et equitas sup ple mea est.
marg.| {m} Mea est prudentia, mea fortitudo Quatuor dicit esse sua, scilicet consilium, equitatem, prudentiam, fortitudinem, quibus respondent quatuor que sequuntur.
marg.| {n} Per me Reges regnant Hoc ad consilium. Reges dicit Apostolos, Doctores, Prelatos et alios qui se et alios regnum Ecclesie sibi subditum bene et consulte regere noverunt.
marg.| {o} Et legum conditores iusta decernunt Hoc ad equitatem legum. Conditores dicit expositores utriusque testamenti.
marg.| {p} Per me Principes imperant et potentes decernunt iustitiam sub ditis. Hoc ad fortitudinem. Fortes dicit preceptores et Rectores fidelium, quia omnes a sapientia habent quicquid possunt. Unde ipsa dicit. Io. 15.a. Sine me non potestis facere quicquam. Rm. 13.a. Non est potestas nisi a Deo.
marg.| Et nota quod duo istorum quatuor pertinent ad intellectum, {3. 16vb} duo ad affectum et duo regunt alia duo. Consilium enim regit fortitudinem, ne sit preceps. Unde sub uno spiritu coniunguntur, Is. 11. Spiritus inquit consilii et fortitudinis. Item prudentia regit equitatem, ne sit prodiga vel avara : Unde sub uno spiritu ponuntur scientia et pietas, que est equitatis. Spiritus inquit scientie et pietatis. De his quatuor dicitur, Sap. 8.b. Sobrietatem et prudentiam docet sapientia et iustitiam et virtutem, quibus nihil est utilius in hac vita hominibus. He sunt quatuor rote quadrigarum Aminadab, de quibus dicitur Ct. 6.d. Anima mea conturbavit me propter quadrigas Aminadab. Et quia talis sum, diligere me debetis.
marg.| {q} Ego diligentes me diligo Io. 14.c. Qui diligit me, diligetur a patre meo et ego diligam illum et manifestabo ei meipsum. Ex hac duplici auctoritate videtur quod nos primo diligamus Deum, postea et propterea ipse nos. Sed contra, 1Io. 4.b. In hoc est caritas Dei, non quasi nos dilexerimus eum ; sed quoniam ipse prior dilexit nos. Solutio : Duplex est dilectio Dei : eterna et temporalis, sive dilectio predestinationis et iustificationis. Prima dilexit nos ab eterno. Et de illa dicitur Mal. 1.a. Iacob dilexi, Esaü autem odio habui. Secunda diligit nos ex tempore. Et huius dilectionis multiplex est effectus. Unus infusio gratie. Secundus gratie conservatio. Tertius gratie augmentatio. Quartus gratie consummatio quod erit in gloria. De prima dilectione non potest dici, quia diligimus Deum, ideo ipse diligit nos, sed potius e converso. Item de secunda quoad primum effectum non potest dici, quia nos diligimus Deum, Ideo dilexit nos, sed potius e converso. Et de illa loquitur Ioannes in predicta auctoritate. Quoad alios effectus secunde dilectionis vere potest dici, quia diligimus Deum, ideo diligit nos. Et de hac potest intelligi quod hic dicitur et in Io. 14.
marg.| {r} Qui mane gra tie, fugata nocte peccati. Vel mane id est in iuventute.
marg.| {s} Vigilaverint ad me id est propter me habendum.
marg.| {t} Invenient me ass istentem foribus suis, ut dicitur Sap. 6.c. Et pulsantem ad ostium, ut dicitur Apc. 3.d. Circumeuntem et querentem dignos se, ut dicitur Sap. 6.c. Maxima igitur proditio est et infidelitas, non diligere sapientiam, que diligit nos et querit et pulsat et circumit et etiam prevenit. Unde Apc. 22.c. Ego sum alpha et omega, primus et novissimus. Primus in amando, novissimus in discessu. Unde Beatus Bernardus. Benignus Iesu venientibus ad se totus preobviat et precurrit et totus totos deosculatur. Sicut dicitur Lc. 15.d. de filio prodigo redeunte ad patrem : Cum adhuc longe esset, vidit illum pater ipsius et misericordia motus occurrens cecidit super collum eius et osculatus est eum.
marg.| {u} Mecum sunt etc. quasi dicat : si amor meus vos non movet ad querendum et diligendum, saltem vos moveat cupiditas : Quia mecum sunt divitie et gloria id est divitie gloriose id est que faciunt gloriosos. De quibus dicit Apost. Rm. 11.d. O altitudo divitiarum sapientie et scientie Dei ! He sunt spirituales divitie, temporales stercora sunt. Unde et Iob. super sterquilinium sedere refertur.
marg.| {x} Opes superbe id est supereuntes, non ima petentes, Is. 60.c. Ponam te in superbiam seculorum.
marg.| {y} Et iustitia eti am mecum est, sine qua cetera nihil valent. Ecce differentia inter divitias temporales et spirituales, quia temporales aut vix, aut numquam cum iustitia et sine peccato acquiruntur aut detinentur. Unde Augustinus, Omnis dives, aut iniquus, aut heres iniqui. Spirituales vero et cum iustitia acquiruntur et cum iustitia possidentur, vel detinentur et cum iustitia distribuuntur.
marg.| {z} Melior est fructus meus id est qui ex me procedit, supra 3.b. Primi et purissimi fructus eius. Qui autem et quot et quales sint fructus eius, dicitur Ecclesiast. 24. per totum. Ego inquit mater pulchre dilectionis etc. Vel fructus {3. 17ra} sapientie id est Christi, est tota Ecclesia : Ipse enim est granum frumenti quod seminatum multum fructum fecit, scilicet totam segetem Ecclesie virtutes et dona : De quibus Eccl. 24.d. Rigabo hortum plantationum et inebriabo partus mei fructum. Vel   fructus ] sun  t vita eterna. Genimina eius sunt virtutes gratuite. Virtutes vero naturales et sensus naturalis nomine auri et argenti intelliguntur. Unde bene dicit.   Melior est fructus meus ] id est vita eterna.
marg.| {a} Auro et lapide pretioso id est virtutibus naturalibus. Vel ad litteram. Ps. 118. Ideo dilexi mandata super aurum et topazion.
marg.| {b} Et genimina mea id est virtutes gratuite et sancta desideria et opera bona.
marg.| {c} Argento electo id est sensu naturali, vel venusto eloquio.
marg.| {d} In viis iustitie ambulo, in medio semitarum iudicii ad litteram Christus vias preceptorum et semitas consiliorum ambulavit adimplendo et docuit predicando. Is. 2.a. Docebit nos vias suas et ambulabimus in semitis eius. Hoc est contra multos, qui alios docent vias preceptorum et semitas consiliorum et ipsi semper sunt in invio et non in via. Ps. 106. Effusa est contentio super Principes et errare fecit eos in invio et non in via, cum tamen Angelus dixerit Tobie id est Prelato : Frater, scis quemadmodum reliquisti patrem tuum, si placet itaque tibi precedamus : et lento gradu sequantur iter nostrum familie Tb. 11.a. Item Gn. 49.c. Gad accinctus preliabatur ante eum. Tamen aliquando se debet Prelatus, vel predicator per compassionem aliis conformare propter indiscretos emulatores. Unde Gn. 33.c. dicit Iacob ad Esau, qui volebat, ut secum graderetur. Nosti, Domine mi quod parvulos habeam teneros et oves et boves fetas mecum : quas si plus ambulando fecero laborare, morientur una die cuncti greges, precedat Dominus meus ante servum suum et ego sequar paulatim vestigia eius, sicut videro posse parvulos meos. Christus ergo ambulat in viis iustitie, ut et tu ambules in eisdem, si tamen vis ei occurrere. Sapientie etiam donum ambulat in viis iustitie id est et ambulare docet. Et
marg.| {e} in medio semitarum iudicii id est discretionis. Vel ideo dicit iudicii, quia potestas iudicandi tantum debet dari illis, qui ambulant in semitis consiliorum.
marg.| {f} Ut ditem etc. quasi dicat : ideo habeo mecum divitias [ut ditem diligentes me spiritualibus divitiis, que sunt veri nominis. Divitie vero temporales non ditant, sed potius inquinant, nec delectant, sed lacerant. Unde Eccl. 22.a. De stercore boum id est predicatorum lapidatus est piger.
marg.| {g} Et thesauros eorum repleam id est loca ubi divitie reponuntur, que sunt tres vires anime. Rationabilem enim replet Dominus perfecta cognitione summe veritatis. Concupiscibilem perfecta dilectione summe bonitatis. Irascibilem perfecta gloria exaltationis.
marg.| {h} Dominus possedit me dix erat quod diligenda est sapientia et causas multas posuit, adhuc ostendit alias, quasi dicat : diligite me, quia diligenda sum. [Dominus enim [possedit id est genuit [me Sive [me filium.
marg.| {i} In initio viarum suarum id est creaturarum, per quas homo venit ad cognitionem Dei. Sed etiam ad notitiam Trinitatis per creaturas venimus : Magnitudo enim creaturarum nos deducit ad potentiam, ordo et pulchritudo ad sapientiam, bonitas et gubernatio et conservatio ad bonitatem. Dicitur autem possideri sapientia in initio omnium creaturarum id est ante omnem creaturam. Vel [in initio id est quasi initium. Et vere initium omnium creaturarum, per ipsam enim quasi per artem, sive exemplar, sive sigillum universalis conditoris facta sunt omnia. Unde totus mundus, sive universitas creaturarum est quasi quidam liber extractus ab illo exemplari, unde et ipsa dicitur mundus archetypus. Omnem vero operationem extrinsecam precedit interior preordinatio, que nihil aliud est apud primum operatorem, quam filii generatio apud patrem. Item ordo nature hoc requirit quod in operibus, {3. 17rb} que ex arte procedunt, prius interius est dicere faciam hoc, quam exterius operari, illud vero dicere apud Deum patrem est verbum generare. Conceptio vero sapientie, de qua postea fit mentio, non est nisi partus sive generatio ipsius. Sed dicitur conceptio, quia numquam recedit a gremio patris secundum quod dicitur Io. 1.b. Filius, qui est in sinu patris, ipse enarravit nobis. Item ludus, de quo infra dicitur, non est aliud, quam representatio omnium futurorum, seu faciendorum ab ipsa quasi in speculo eterno. Dies vero non est aliud quam tota eternitas, que nihil habet de contrario. Vel dies intelliguntur esse creaturarum distinctiones. Modo redeamus ad litteram.
marg.| {h} Dominus possedit me in {i}   initio viarum suarum id est pater genuit me ante omnem creaturam, vel possidendam previdit.
marg.| {k} Antequam quicquam faceret id est in esse produceret. Et hoc dicit, ne aliquis putaret in initio creaturarum, vel ante filium aliquando incepisse esse, sicut Behemoth, qui dicitur principium viarum Domini, Iob. 40.c. et tamen ipse incepit esse. Et revera antequam quicquam faceret, possedit me : quia.
marg.| {l} Ab ete rno id est sine principio.
marg.| {m} Ordinata sum id est genita sum, ut per me cuncta ordinarentur. Vel   ab eterno ordinata sum ] id est a patre genita Eccl. 24.a. Ex ore altissimi prodii.
marg.| {n} Et ex antiquis id est ante tempus.
marg.| {o} Antequam terra ad litteram, vel materia quatuor elementorum. Vel   Terra ] id est Ecclesia.
marg.| {p} Fieret id est produceretur in esse. Non enim facta est illa materia, sed creata.
marg.| {q} Nondum erant abyssi id est primordialis materia, vel quelibet aquarum profunditates, vel profunda corda hominum, vel duo testamenta.
marg.| {r} Et ego iam concepta eram id est a patre genita et apud eum manens, vel previsa concipi temporaliter de virgine. Simile Apc. 13.b. Agnus, qui occisus est ab origine mundi id est previsus occidi.
marg.| {s} Necdum fontes aquarum eruperant de matrice terre, vel proruperant in esse. Vel   Fontes aquarum id est fluenta gratiarum, vel doctrine. Zachar. 13.a. Erit fons patens domui Israel.
marg.| {t} Necdum montes id est superbi Demones.
marg.| {u} Gravi mole constiterant id est gravitate culpe demersi fuerant.
marg.| Vel sic.t} Necdum montes id est Apostoli.
marg.| {u} Gravi mole constiterant id est gravitate morum informati fuerant.
marg.| {x} Ante colles id est antequam minores inciperent.
marg.| {y} Ego parturiebar id est gignebar. Et nota verbum meditativum, passivum et preteritum imperfectum. Per preteritum imperfectum notatur eterna filii et continua generatio, quia filius semper a patre gignitur et gignetur et genitus fuit. Per passivum, notatur exitus filii a patre. Per meditativum, notatur quod incomprehensibilis est illa generatio. Unde Is. 53.c. Generationem eius quis enarrabit ? De his montibus dicitur Ioel. 3.d. Et erit in die illa, stillabunt montes dulcedinem et colles fluent lacte.
marg.| {z} Adhuc terram non fecerat ad litteram, vel Ecclesiam. Eccl. 1.a. Generatio preterit etc.
marg.| {a} Et flumina ad litteram Vel [Flumina gratiarum et doctrine, vel flumina baptismi et penitentie.
marg.| {b} Et cardines orbis terre id est quatuor partes mundi, ad litteram. Vel Apostolos, quibus fertur tota Ecclesia, vel quatuor virtutes Cardinales, quibus fertur et regitur tota anima rationalis.
marg.| {c} Quando preparabat in dispositione vel ornatu.
marg.| {d} Celos ad litteram, vel Apostolos. Iob. 26.d. Spiritus Domini ornavit celos.
marg.| {e} Aderam id est cum eo eram sicut alius apud alium, Io. 1.a. In principio erat verbum etc.
marg.| {f} Quando certa lege et gyro vallabat abyssos id est quando {3. 17va} mare certo termino claudebat. Iob. 38.a. Quis conclusit ostiis mare ? quasi dicat : ego solus.  HIer. 5.e. Qui posui arenam terminum maris.
marg.| {a} Quando ethera firmabat sursum id est celum empyreum vel firmamentum, cuius firmitas in hoc constat quod semper motum suum continuans, numquam mutat locum, nec descendit, nec dissolvitur quod esse non posset in tanta machina, nisi divina esset potentia stabilitum.
marg.| {b} Et librabat fontes aquarum id est in numero, pondere et mensura eos constituens et prefigens eis terminum certum, Ps. 130. Terminum posuisti eis, quem non transgredientur.
marg.| {c} Quando circumdabat mari terminum suum ad litteram . Vel quando Demonum potentiam limitabat : quantum tentare vel nocere possent hominibus : Non enim quantum volunt possunt : sed quantum a Deo permittuntur. Vel per mare accipiuntur impii, qui sunt quasi mare fremens quod quiescere non potest, quorum potentiam limitavit Dominus, quantum possunt contra bonos.
marg.| {d} Et legem ponebat aquis, ne transirent fines suos ad litteram . Vel aquis id est cunctis populis, quia aque multe populi multi. Apc. 17.d. Vel aquis legem ponere, est scripturis sacris limites prefigere, ut non ad libitum exponantur a quolibet, sed secundum quod Sancti determinant, vel Spiritus S. revelat.
marg.| {e} Quando appendebat fundamenta terre id est quando ponebat terram quasi fundamentum aliorum elementorum, super nihil fundans eam. Terra enim in medio mundi consistit sua ponderositate. Is. 40.c.   Quis appendit tribus digitis molem terre et libravit in pondere montes et colles in statera ? Vel fundamenta terre id est Ecclesie, sunt Apostoli, qui in sanguine suo fundaverunt Ecclesiam Ps. Fundamenta eius in montibus sanctis. Apc. 21.d. Murus civitatis habens fundamenta duodecim et in ipsis nomina duodecim Apostolorum.
marg.| {f} Cum eo eram cuncta componens qui a indivisa sunt opera Trinitatis. Prepositio autem [cum hic notat identitatem essentie et distinctionem personarum, sicut hec prepositio, in Io. 1.a. In principio erat verbum id est in Patre Filius ut idem et alius ; quod autem Filius facit omnia, hoc habet a Patre, penes quem residet prima auctoritas.
marg.| {g} Et oblectabar per singulos dies id est eternaliter gaudebam me esse unum cum Patre. Simile Mi. 5.a. Egressus eius ab initio a diebus eternitatis.   Vel singulos dies id est per singulos operum distinctiones.
marg.| {h} Coram eo omni tempore ludens in orbe terrarum id est gaudens in his, que fiebant, que ideo fecit, ut eis gloriam suam communicaret. Vel   Ludens in orbe terrarum id est ludere faciens, homines scilicet de orbe terrarum. Totus enim orbis terre est quasi quidam ludus pile, qui modo ab illo tenetur, modo ad illum proiicitur et aliquando dividitur in partes : et ille unam partem habet et alius aliam. Sic et de orbe : Primo fuit monarchia apud Assyrios, postea quasi pila proiecta venit ad Persas et Medos, postea ad Grecos, postea ad Romanos, modo divisa est pila. Hoc est quod dicit Is. 22.f. quasi pilam mittet te in terram latam et spaciosam, ibi morieris.
marg.| {i} Et delicie mee sun t, supple   esse cum filiis hominum per inhabitantem gratiam, quia desiderat in amore nostro quiescere et nos bonis meritis ad se videndum perducere. Vel   Delicie mee sunt esse cum filiis hominum per nature humane participium. De quibus deliciis homini comminatus miratur Iob. 7.d. Quid est homo, quia magnificas eum ? Ps. 8. Quid est homo quod memor es eius ? {3. 17vb} Dt. 10.c. Cum patribus conglutinatus est Dominus et amavit eos, elegitque semen eorum post eos. Item 1Rg. 18.a. Anima Ionathe conglutinata est anime David. Potius sunt ei delicie esse cum filiis hominum, quam cum Angelis : quia de his, que aucupio, vel venatione capiuntur, fiunt delicie ciborum, non de domesticis et ipse quidem venatione predicationis et aucupio crucis cepit homines. De qua venatione dicitur Gn. 27.a. Sume arma tua et pharetram et arcum et egredere foras, cumque venatu aliquid apprehenderis fac mihi inde pulmentum sicut velle me nosti. Nota, filius Dei est super filios hominum : creatione Gn. 1.a. Spiritus Domini ferebatur super aquas. Item cum filiis hominum est incarnatione. Is. 7.c. Ecce virgo concipiet et pariet filium et vocabitur nomen eius Emmanuel quod interpretatur nobiscum Deus. Item sub filiis hominum obedientie subiectione. Lc. 2.g. Et erat subditus illis. Item contra filios hominum peccatorum punitione. Iob. c.7. Quare posuisti me contrarium tibi ? Item est pro filiis hominum passione, 1Pt. d. Christus passus est pro nobis.
marg.| {k} Nunc ergo, filii, Audite me id est meam doctrinam suscipite corde et facite opere. Et bene debetis audire, quia.
marg.| {l} Beati, qui custodiunt vias meas id est misericordiam et iudicium, Misericordiam compassionis, iudicium discretionis. Ps. 100. Misericordiam et iudicium cantabo tibi, Domine. Duas has vias requirit a nobis Dominus. Mi. 6.c. Indicabo tibi, homo, quid sit bonum : et quid Dominus requirat a te, utique facere iudicium et diligere misericordiam, Unde  HIer. 9.g. Ego Dominus, qui facio misericordiam et iudicium, hec mihi placent. Per hec enim placent, per hec enim acquiritur sapientia. Ecclesiast. a.d. Concupiscens sapientiam conserva iustitiam et Deus prebebit illam tibi.
marg.| {m} Audite disciplinam ver borum, qua mores informantur ; et verberum, qua vitia reprimuntur. Eccl. 11. Malitia unius hore oblivionem facit luxurie maxime.
marg.| {n} Et estote sapientes id est manete in sapientia. Simile. Is. 1.a. Lavamini, mundi estote id est in munditia manete
marg.| {o} Et nolite abiicere eam scilicet disciplinam quod qui facit, contra animam suam facit. Infra 15.d. Qui abiicit disciplinam, despicit animam suam. Sed diceret aliquis : quare vis te audiri ? Ideo quia :
marg.| {p} Beatus homo mod o spe, tandem re.
marg.| {q} Qui audit me aud itu interiori. Eccl. 24.c. Qui audit me, non confundetur.
marg.| {r} Qui vigilat ad fores meas quotidie que sunt duo testamenta, vel doctores, vel timor et amor. Vel ostium, Christus, secundum quod homo, cuius postes sunt humanitas et divinitas, vel corpus et anima, vel Predicatores, qui debent in se habere sculpta Cherubin et palmas, sicut dicitur, 3Rg. 6.d. Vel ostium potest dici cor humanum, cuius postes sunt affectus et intellectus. Dicit ergo sapientia.
marg.| {p} Beatus homo, qui audit me id est obedit mihi.
marg.| {r} Et qui vigilat ad fores meas quotidie id est ad scripturas intelligendas.
marg.| {s} Et observat ad postes ostii mei id est ad sanctos Predicatores imitandos, sicut legitur Est. 2.d. de Mardocheo, qui observabat ad postes palatii Assueri. Vel [Beatus, qui observat ad postes ostii mei ut scilicet me inveniat. Quia.
marg.| {t} Qui me invenerit, inveniet vitam qui ppe quia ipse est vita, Io. 14. Ego sum via, veritas et vita.
marg.| {u} Et hauriet salutem cop iose in futuro : Hic enim tamquam pregustatur.
marg.| {x} A Domino non a se. Vel a Domino, quasi a puteo pleno delitiis et divitiis, quem videndo haurimus nobis salutem et omne bonum.
marg.| {r} Qui autem in me peccaverit adu lterando sapientiam.
marg.| {z} Ledet animam suam Und e Tb. 12.c. Qui faciunt iniquitatem et peccatum, hostes sunt anime sue.
marg.| {a} Omnes, qui me oderunt, diligunt mortem qui a ego sum vita Io. 14.e.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Prv. Capitulum ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 05/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=28&chapitre=28_8)
Signaler un complément d'information

Notes :