Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Hugo de Sancto Caro

Biblia communis

Capitulum 21

Numérotation du verset Prv. 21,1

Sicut divisiones aquarum ita¹ cor regis in manu Domini quocumque voluerit inclinabit illud.

¹ ita Ω^L] + et Ω ^M (hapax)

Numérotation du verset Prv. 21,2

Omnis via viri recta sibi videtur appendit autem corda Dominus.

Numérotation du verset Prv. 21,3

Facere² misericordiam et iudicium magis placet³ Domino⁴ quam victime.

² Facere Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J² Ω^L Rusch Weber ] + autem Ω^J* ( rubr. cancel .) (hapax) |

³ placet A² S² plerique codd. Ω edd. Rusch ] placent Cava Σ Amiatinus * Y Φ Γ^M Ψ^D Cor2 Weber |

⁴ Domino Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R] Deo M Cor3 (vel) |

Numérotation du verset Prv. 21,4

Exaltatio oculorum est⁵ dilatatio cordis, lucerna⁶ impiorum peccatum.

⁵ est Σ^C Ψ^D Cor3 (hebr. antiq. moderni) CorS* Ω ^M Ω ^F Ω^JΩ^R² Rusch Clementina ] et Cor1=CorS3 Ω^LΩ^P Weber , om. Ω^S |

⁶ lucerna] et praem. Ω ^M (hapax) |

Numérotation du verset Prv. 21,5

Cogitationes robusti semper in abundantia, omnis autem piger semper in egestate est⁷.

⁷ est Σ^T* L* Q Φ Θ Z² S² Ψ^D Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch edd. ] om. Weber

Numérotation du verset Prv. 21,6

Qui congregat thesauros lingua mendacii vanus et excors⁸ et impingetur ad laqueos mortis.

⁸ et excors Σ^T² Y Φ Γ^A Ψ^D Ω^L Rusch Clementina ] + est Rusch (hapax) , om. Weber

Numérotation du verset Prv. 21,7

Rapine impiorum detrahent eos quia⁹ noluerunt facere iudicium.

⁹ quia Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R² Rusch Weber ] qui X Γ^M Ψ^D Ω ^M Ω^R*

Numérotation du verset Prv. 21,8

Perversa via viri aliena est¹⁰ ;. qui autem mundus est, rectum opus¹¹* eius.

¹⁰ est Ω^L Rusch Weber Cor2 (non est subiungendum)] + a Deo Ω^S |

¹¹ opus Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Weber ] est praem. Rusch (hapax) , add. Ω ^M, est cor X |

Numérotation du verset Prv. 21,9

Melius est sedere in angulo domatis¹²

¹² domatis Ω ^M Ω ^F Ω^J² Ω^L Ω^P Rusch Weber ] domus Cava X , dogmatis Ω^S Ω^J*R

quam cum muliere litigiosa et in domo¹³ communi.

¹³ et in domo Ω Rusch Weber ] et in domu L Φ, et domo Θ Z, domu vel domo Ox12a

Numérotation du verset Prv. 21,10

Anima impii desiderat malum, non miserebitur proximo suo.

Numérotation du verset Prv. 21,11

Mulctato¹⁴ pestilente¹⁵ sapientior erit parvulus et si sectetur sapientem sumet scientiam.

¹⁴ Mulctato Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^R Rusch ] Multato Ω ^MP Weber , mutato X |

¹⁵ pestilente Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] pestilentie Ω ^M (hapax) |

Numérotation du verset Prv. 21,12

Excogitat iustus de domo impii ut detrahat impios a malo¹⁶.

¹⁶ a malo Z² Rusch ] in malum Weber

Numérotation du verset Prv. 21,13

Qui obturat aurem suam¹⁷ ad clamorem pauperis

¹⁷ aurem suam Ω^SF Ω Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] aures suas Ω^S cum LXX et antiquis versionibus (cf. Ps. 57, 5), vocem suam X

et ipse clamabit et non exaudietur.

Numérotation du verset Prv. 21,14

Munus

absconditum

extinguit¹⁸

¹⁸ extinguit Cor3 (vel) Ω ^M Ω ^F Ω^S plerique codd., edd. Rusch cum LXX ] extinguet Ω^J Amiatinus L Q Φ^G Z S² Cor3 (Beda hebr. antiq.) Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Weber

iras

et donum in sinu indignationem maximam.

Numérotation du verset Prv. 21,15

Gaudium iusto

est facere iudicium

et pavor operantibus iniquitatem.

Numérotation du verset Prv. 21,16

Vir qui erraverit a¹⁹ via doctrine in cetu gigantum commorabitur.

¹⁹ a Rusch etc.] in (hapax)

Numérotation du verset Prv. 21,17

Qui diligit²⁰ epulas in egestate erit, qui amat vinum et pinguia non ditabitur.

²⁰ diligit Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] diliget Ω ^M

Numérotation du verset Prv. 21,18

Pro iusto dabitur²¹* impius et pro recto²² iniquus.

²¹ dabitur Σ Φ Θ^A* Z² S² Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R ] datur Rusch Clementina Weber |

²² recto Cor3 (vel) Ω^S Ω ^F Rusch ] rectis Cor3 (Beda antiq. hebr.) Ω ^M Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Weber |

Numérotation du verset Prv. 21,19

Melius est habitare in terra deserta quam cum muliere rixosa et iracunda.

Numérotation du verset Prv. 21,20

Thesaurus

desiderabilis

et oleum

in habitaculo iusti

et imprudens homo dissipabit illud.

Numérotation du verset Prv. 21,21

Qui sequitur iustitiam et misericordiam inveniet vitam et iustitiam²³ et gloriam.

²³ et iustitiam Cor1 Cor2 (novi cum hebr. repetendo IUSTITIAM sic habent antiq. ( sic ) : VITAM ET IUSTITIAM ET GLORIAM ) Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω ^JL Rusch Weber ] iustitiam Ed1530 Clementina cum hebr. , om. Y Φ Cor2 Ω^P cum LXX

Numérotation du verset Prv. 21,22

Civitatem

fortium

ascendit sapiens

destruxitque²⁴ robur fiducie eius.

²⁴ destruxitque Ω^SF Ω ^JR Rusch Ed1530 ] et destruxit Ω ^M Ω^L Ω^P Weber

Numérotation du verset Prv. 21,23

Qui custodit os suum et linguam suam custodit ab angustiis²⁵ animam suam.

²⁵ ab angustiis] ab angustia Θ (hapax)

Numérotation du verset Prv. 21,24

Superbus et arrogans vocatur indoctus qui²⁶ in ira operatur superbiam.

²⁶ qui Ω ^MF Ω Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] quia Ω^S (hapax)

Numérotation du verset Prv. 21,25

Desideria occidunt pigrum, noluerunt enim quicquam manus eius operari.

Numérotation du verset Prv. 21,26

Tota die concupiscit et desiderat, qui autem iustus est tribuet et non cessabit.

Numérotation du verset Prv. 21,27

Hostie impiorum abominabiles que²⁷ offeruntur ex scelere.

²⁷ que Φ^RGP² Z T Ψ^D Ω Rusch Ed1530 Clementina ] quia Weber

Numérotation du verset Prv. 21,28

Testis mendax peribit, vir obediens loquetur²⁸ victoriam²⁹.

²⁸ loquetur plerique codd., edd. Ω Rusch ] loquitur Ω^J X Σ Amiatinus L Y Θ Z* T Weber |

²⁹ victoriam Cor3 (hebr. antiq.) Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Ω^R Rusch Weber ] victoriae Ψ^D, victorias Cor3 (Gregorius) |

Numérotation du verset Prv. 21,29

Vir impius

procaciter obfirmat³⁰ vultum suum,

³⁰ obfirmat Ω ^M Ω^J Ω^R Rusch Weber ] offirm- Π^H Y Φ^GP Z T Ω^S Ω ^F Ω^L Ω^P, adfirmat Θ

qui autem rectus est

corrigit

viam³¹* suam.

³¹ viam CorS3 Ω ^M Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S Ω^R Weber ] iram Cor3 (hebr. antiq.) Rusch

Numérotation du verset Prv. 21,30

Non est sapientia,

non³² est prudentia, non est consilium

³² non Ω^S Ω ^F Ω^R Ω^J* Rusch Weber ] et praem. Φ Ψ^D Cor2=Cor3 (hebr. antiq.) Ω ^M Ω^L Ω^P

contra Dominum.

Numérotation du verset Prv. 21,31

Equus paratur ad diem belli,

Dominus autem salutem³³ tribuet³⁴.

³³ Dominus autem salutem Ω Rusch Weber ] et Domino salus Cor3 (Beda antiq.) |

³⁴ tribuet Cor3 (moderni) Ω Rusch Weber ] tribuit G X Σ Π^H M Q* Z* S* Cor3 (Beda antiq.) Clementina |

Capitulum 21

Numérotation du verset Prv. 21,1

^marg.| Sicut divisiones aquarum ; ita cor Regis in manu Domini ] id est sicut in potestate Dei fuit dividere aquas superiores, que sunt supra firmamentum, ab inferioribus : Gn. 1.a. Ita in potestate est cor Regis id est cuiuslibet se bene regentis.

^marg.| {o} Quocumque voluerit ] etc. ad cogitandum, ad amandum, Amor enim est totalis inclinatio animi, ut dicit beatus Dionysius, Et benedicit inclinabit ] quia non est in potestate nostra, ut amemus quod volumus, vel quantum volumus, sicut dicit Gregorius Nulli sanctorum concessa est tanta caritas, quantam vellet.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {l} Sicut divisiones aquarum ] id est diversa dona gratiarum sunt in manu Dei tribuentis ea, cui vult et quando vult et sicut, vult iuxta illud Io. 3.a. spiritus ubi vult spirat. Et 1Cor. 12.a. Divisiones gratiarum sunt, idem autem spiritus dividens singulis, prout vult.

^marg.| {3. 46rb} {m} Ita cor Regis ] id est cor regale quod excussit a se iugum servitutis male, nec alicui servit, nisi Deo, cui servire regnare est.

^marg.| {n} In manu Domini ] sicut oblatio in manu Sacerdotis ; vel sicut virga in manu pastoris ; vel sicut liber in manu scriptoris, ut in eo scribat quod voluerit ; vel sicut remigium in manu gubernatoris ; vel sicut avis nobilis in manu militis, quam proiicit ad predam, quando vult et ad quam predam vult. Ita Dominus cor humanum semper ad predam nobilem capiendam proiicit, non ad muscas id est ad seipsum. Ipse enim est preda nobilis, ad quam solam volant aves nobiles. Unde Iob. 39.d. Numquid per Sapientiam tuam plumescit accipiter expandens alas suas ad austrum ? Numquid ad preceptum tuum elevabitur aquila et in arduis ponet nidum suum ? In petris manet et in preruptis sicilibus commoratur, atque inaccessis rupibus, inde contemplatur escam et de longe oculi eius prospiciunt, pulli eius lambunt sanguinem et ubicumque cadaver fuerit, statim adest. Vel

^marg.| {m} Cor Regis ] est [in manu Domini

^marg.| id est protectione Domini. Sap. 3.a. Iustorum anime in manu Dei sunt etc. Et

^marg.| {o} Quocumque voluerit, inclinabit illud ] sursum, vel deorsum ; ante vel retro ; dextrorsum, vel sinistrorsum ; intra, vel extra. He sunt octo differentie meditationis cordis humani, dum est in via. Sursum, ad gaudia Paradisi. Deorsum, ad supplicia inferni. Ante, ad mortem, que ante oculos nostros est et ad iudicium futurum. Retro, ad peccata vite preterite, que iam retrocessit. Dextrorsum, ad presentes prosperitates, quam breves, quam mobiles, quam fallaces sint. Sinistrorsum, ad presentes adversitates, quam cito transeant, quam gloriose, quam utiles, quam dulces sint. Intra, ad defectus proprios, quot sint et quanti ; et qualiter reparandi. Sunt autem septem, proficiendi modicitas, cadendi pronitas, resurgendi impossibilitas, standi difficultas, seducendi facilitas, operandi debilitas, patiendi fragilitas. Extra, ad pericula vie huius mundi, quam plena sit laqueis et foveis et puteis bituminatis et periculis infinitis, periculis fluminum, periculis latronum, periculis ex genere, periculis ex gentibus, periculis in civitate, periculis in solitudine, periculis in mari, periculis in falsis fratribus. 2Cor. 11.f. Dominus quocumque voluerit inclinat cor hominis, modo ad hoc meditandum, modo ad illud, secundum quod noverit expedire. Vel [Cor Regis in manu Domini

^marg.| est, quoniam affectuose cogitat vulnera, que Dominus sustinuit propter nos. Is. 49.c. Ecce in manibus meis descripsi te. Et Za. 13.c. Quid sunt plage iste in medio manuum tuarum ? Et dicet. His plagatus sum in domo eorum, qui diligebant me. Hic debet esse cor Regis semper. Unde Ps. 142. Memor fui dierum antiquorum meditatus sum in omnibus operibus tuis in factis manuum tuarum meditabar. Is. 2.c. Ingredere in petram et abscondere in fossa humo a facie timoris Domini. Et Ct. 2.d. Veni columba mea, in foraminibus petre, in caverna macerie.

^marg.| {p} Omnis via viri ] re et nomine id est virtuose et viriliter agentis.

^marg.| {q} Recta sibi videt ] id est a Deo et in Deum, aliter non graderetur per eam.

^marg.| {r} Appendit autem ] etc. id est iudicat, que via recta sit et que non. Et ideo nullus debet confidere in opere suo, licet bonum sibi videatur. Unde Apostolus 1Cor. 4.a. Nihil mihi conscius sum, sed non in hoc iustificatus sum. Item Iob. 9.d. Verebar omnia opera mea. Et Gregorius Sepe sordet in oculis interni iudicis quod in intentione fulget operantis. Vel [Appendit corda Dominus

^marg.| id est in appenso statere ponit, ut videat, quorsum ponderet. Is. 28.e. Ponam in pondere iudicium et iustitiam in mensura. Amor pondus anime est. Et si ponderat sursum, bonum est. Et de hoc dicit Iob. 28.d. Qui fecit ventis pondus. Si vero ponderat deorsum, malus est. Et de hoc dicit Ier. 17.c. Custodite animas vestras et nolite pondera portare in die Sabbati.

^marg.| {s} Facere misericordiam et iudicium ] id est discretam misericordiam et misericors iudicium.

^marg.| {t} Magis placet Domino ] qui appendit corda et ponderator est spirituum sup. 16.a.

^marg.| {u} Quam victime ] ieiuniorum, disciplinarum, vigiliarum, vel legalium sacrificiorum. Unde Eccl. 4.d. Melior est obedientia, quam stultorum victime id est indiscrete afflictiones. Hoc est quod dicitur Os. 6.b. Misericordiam volui et non sacrificium et scientiam Dei plus, quam holocausta.

^marg.| Et loquitur Propheta de sacrificio forinseco et holocausto similiter, que parum valent. Unde Is. 58.b. Numquid {3. 46va} tale est ieiunium quod elegi, per diem hominem affligere animam suam ? Numquid torquere quasi circulum caput suum, saccum et cinerem sternere ? Numquid istud vocavit ieiunium et diem acceptabilem Domino ? Nonne hoc est magis ieiunium quod elegit ? Dissolve colligationes impietatis, solve fasciculos deprimentes, dimitte eos, qui confracti sunt, liberos et omne onus dirumpe : Frange esurienti panem tuum et egenos, vagosque induc in domum tuam. Cum videris nudum, operi eum et carnem tuam ne despexeris. Hoc est iudicium et misericordia, que placent Domino. Vel facere misericordiam in alios et iudicium in se, magis placent Domino, quam victime. Homo enim per iudicium mala sua punit et destruit, per misericordiam aliena sibi assumit. Misericordie autem due sunt species. Una, qua homo bona sua alii communicat. Et hec proprio vocabulo pietas appellatur et hec est mensura rasa, fluvius intra ripas suas. Altera, qua mala aliena sua facit et hec proprio nomine dicitur misericordia, quasi cordis miseria, est mensura cumulata, fluvius inundans et exiens ripas. Et in his duabus virtutibus consistit vera amicitia. Amicus enim non est, qui particeps omnis fortune non est, ut dicit Diogenes.

^marg.| Item iudicii due sunt partes. Discretio, qua discernitur quid et quando et quomodo et propter quid faciendum est et hec proprie iudicium dicitur, scilicet discretionis utrumque complectens. Secunda est executio discretionis, que proprie dicitur iustitia, qua homo se iustificat et affligit. Unde Ps. 96. iustitia et iudicium correctio sedis eius. Tribus autem causis se iustificant et affligunt viri sancti hic.

^marg.| Prima est, ut se a debito absolvant, ne cum servo nequam tortoribus tradantur, donec reddant universum debitum, sicut legitur Mt. 18.d.

^marg.| Secunda est, ut vitam presentem amaram sibi faciant, ne aliquid in eis placeat quod Deo displiceat, ut patet in furatione scyphi Eremite et in interfectione pueri ab angelo : In quibus duobus, patres illi nimis delectabantur, ut narrat Gregorius in Dialogo. Tertia est, ut incolatus et exilium huius miserie magis displiceat et ardentius exire festinent.

^marg.| Unde Gregorius : Electis suis faciet Dominus asperum iter huius mundi, ne dum electus quisque quadam amenitate vie pascitur magis eum diu ire, quam cito pervenire delectet. Quarta est enim, ut latrones id est pravos motus a se exterreant : Iuxta illud Is. 26.d. Iustitiam non fecimus in terra nostra, ideo non ceciderunt habitatores eius. Quinta etiam potest esse, quia affligendo quasi terram excolunt, ut inde pascantur. Unde infra 28.c.

^marg.| Qui operatur terram suam satiabitur panibus.

^marg.| {a} Exaltatio oculorum est dilatatio cordis ] Dupliciter exponitur hoc, scilicet caritas, que dilatat cor, quia in Deum erigit.

^marg.| {a} Est exaltatio oculorum ] spiritualium, intellectus, scilicet et affectus, quorum alter per cognitionem Dei exaltatur, alter per amorem. E converso angustia cordis id est cupiditas, que cor angustat et angustiat, est declinatio oculorum spiritualium, quia terrena tantum facit cogitare. Unde Ps. 16. Proiicientes me nunc circumdederunt me, oculos suos statuerunt declinare in terram. Secundo modo exponitur in malo, sic.

^marg.| {b} Dilatatio cordis ] id est letitia presentis prosperitatis.

^marg.| {a} Est exaltatio oculorum ] id est causa superbie, cuius signum est extollentia oculorum.

^marg.| De hac dilatatione dicitur Dt. 32.b. Incrassatus est dilectus et recalcitravit, incrassatus, impinguatus dereliquit Deum factorem suum et recessit a Deo salutari suo, scilicet per superbiam.

^marg.| {c} Lucerna impiorum ] id est concupiscentia oculorum, vel manifestatio peccati, vel delectatio in peccato, vel doctrina perversorum est [peccatum

^marg.| Vel {c} Lucerna impiorum ] id est presens prosperitas, est.

^marg.| {d} Peccatum ] id est causa peccati. Simile Ez. 16.f. « Hec fuit iniquitas Sodome tue, superbia, saturitas, abundantia panis et otium ». Vel

^marg.| {c} Lucerna impiorum ] est impietas et hoc est peccatum.

^marg.| Avaritia enim oculus est avari, luxuria oculus luxuriosi et sic de aliis quod patet ex hoc, quia luxurioso mulier deformis formosa videtur. Et Unde hoc ? quia non videt eam oculo nature, sed oculo luxurie, qui talis est. De huiusmodi oculo dicitur Za. 5.c. Hic est oculus eorum in universa terra.

^marg.| {e} Cogitationes robusti ] id est viri iusti, fortiter pugnantis contra triplicem hostem suum, scilicet mundum, carnem, Diabolum.

^marg.| {f} Semper in abundantia ] sunt eternorum {3. 46vb} bonorum, ubi mente conversatur, licet corruptibili paupertate affligatur in terra. Phil. 3.d. conversatio nostra in celis est. Et Col. 3.a. Mortui estis et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo.

^marg.| {g} Omnis etc. in egestate ] spirituali, vel corporali. Unde supra 20.a. Propter frigus piger arare noluit, mendicabit ergo estate et non dabitur illi.

^marg.| {h} Qui congregat thesauros ] etc. ut heretici, advocati, adulatores, histriones, questuarii Predicatores, de quibus dicitur 1Tim. 6.b. Qui volunt divites fieri, incidunt in tentationes et in laqueum Diaboli. Et Ier. 9.a. Omnes adulteri sunt et cetus prevaricatorum et extenderunt linguam suam quasi arcum mendacii et non veritatis : Confortati sunt in terra, quia de malo ad malum egressi sunt et me non cognoverunt, dicit Dominus. Omnis, qui eiusmodi est, dicitur vanus id est nihil valens. Unde supra 10.c.

^marg.| Argentum electum lingua Iusti, cor autem impiorum pro nihilo. Vel

^marg.| {i} Vanus ] id est vacuus, quia cupiditas quo magis arcam implere desiderat, eo amplius mentem evacuat.

^marg.| Vel vanus id est vanis adherens et quasi unitus illis.

^marg.| {k} Excors ] etiam dicitur id est sine corde. Talis enim homo proiicit cor suum super omnia stercora, que videt, vel cogitat. Unde Eccles. 10.b. Nihil iniquius, quam amare pecuniam, hic enim et animam suam venalem habet, quoniam in vita sua proiecit intima. Et Os. 7.c. Factus est Ephraim quasi columba seducta non habens cor. Et Mt. 6.c. Ubi est thesaurus tuus, ibi est et cor tuum, in arca scilicet vel in mercato, vel in nundinis et ubicumque aliquid habet, ibi est aliena pars cordis sui. Unde cum tales veniunt ad Ecclesiam, vel ad sermonem, veniunt quasi mulier ad aquam sine hydria, vel sine urceo. Et bene dicit.

^marg.| {l} Et impingetur ad laqueos mortis ] quia amor divitiarum huiusmodi homines quasi obex in via precipitat in peccata, que sunt laquei mortis eterne : Sicut dicitur sup. 5.d. Iniquitates sue capiunt impium et funibus peccatorum suorum, quisque constringitur.

^marg.| {m} Rapine impiorum ] id est raptorum usurariorum, furum, Advocatorum, quorumdam Medicorum et Theologorum.

^marg.| {n} Detrahent eos ] in profundum inferni, quia tot molas asinarias collo suo appendunt, quot rapinas exercent. Is. 33.a. Ve qui predaris, nonne et ipse predaberis ? Modum autem predationis signanter exprimit. Is. 1.b. loquens de civitate, que vastatur ab hostibus. Terra vestra deserta id est mens a gratia, scilicet civitates vestre succense sunt igni cupidinis, regionem vestram coram vobis devorant alieni id est Demones et desolabitur, sicut in vastitate hostili et derelinquetur a Domino scilicet filia Sion id est misera anima, ut umbraculum in vinea, vindemiata, scilicet et sicut tugurium in cucumerario, collectis cucumeribus et sicut civitas, que vastatur, que primo obsidetur, postea capitur, deinde bonis omnibus spoliatur et demum apponitur ignis et comburitur : Sic fit in omnibus divitibus, obsidentur, cum tentantur ; capiuntur, cum consentiunt ; et spoliantur bonis omnibus, cum moriuntur : quia alius habet annulos suos, alius denarios, alius equos, alius domos ; vermes, corpus ; Diabolus, animam ; et sic nudus et miser igni infernali apponitur eternaliter cruciandus. Eccl. 10.b. Cum morietur homo, hereditabit serpentes id est Demones et bestias id est parentes, vermes. ad litteram : Demones habeant animam et alia non curant. Unde Gn. 14.d. Da mihi animas, cetera tolle tibi. Parentes habent divitias, alia duo non curant. Vermes habent corpus et de aliis duobus non curant.

^marg.| {o} Quia noluerunt ] etc. Domino de seipsis et ideo ipse iudicabit eos, quia aut homo punit, aut Deus, ut dicit Augustinus Vel [Noluerunt facere iudicium

^marg.| id est noluerunt seipsos iudicare id est estimare, quam pretiosi sint et quam vilia pro quibus dant seipsos. Unde Augustinus Appende te, homo, ex pretio, quo, scilicet redemptus es, sanguine, scilicet quasi agni immaculati et incontaminati Iesu Christi. 1Pt. 1.d. Et 1Cor. 6.d. Empti estis pretio magno etc. De hoc dicit 1Cor. 11.g. Si nosmetipsos iudicaremus etc. Vel [Noluerunt facere iudicium

^marg.| pauperibus iuxta preceptum Domini. Is. 1.e. Querite iudicium, subvenite oppresso, iudicate pupillo.

^marg.| {p} Perversa via viri ] etc. a Deo, scilicet a quo alienat. Sap. 1.a. Perverse cogitationes separant a Deo.

^marg.| {p} Vel Aliena ] scilicet ab homine id est innaturalis : Naturale enim est homini benefacere : Unde et rationi hominis naturaliter inscriptum est : Quecumque vultis, ut faciant vobis homines et vos eadem facite illis : Mt. 7.b. Et Tb. 4.c.3.47ra} Quod ab alio oderis tibi fieri : vide, ne tu aliquando alteri feceris. Ideo cum homo peccat, opus facit alienum et ideo quasi cogit Deum opus facere alienum, scilicet punire. Unde Is. 28.f. Alienum est opus eius, ut operetur opus suum, peregrinum est opus eius ab eo.

^marg.| {a} Qui autem ] etc. corde, ore et opere, qui scilicet sine macula sunt et sequuntur agnum quocumque ierit. Apc. 14.a.

^marg.| {b} Rectum ] est [opus eius

^marg.| non exiens ab extremis, sed a Deo, principio, tendit in Deum finem, per medium caritatis. Nam Dominus media caritate constravit : Ct. 36. [Melius est etc.

^marg.| id est domus proprie scilicet.

^marg.| {d} Quam cum ] etc. sibi et mulieri, quia ibi erit in pace, hic in litigio. Vel doma proprie dicitur tectum domus, ubi ad litteram melius esset sedere cum passeribus et hirundinibus, quam cum muliere litigiosa in medio domus, quia etsi aves facerent sibi strepitum et tumultum, peius est litigium male mulieris.

Numérotation du verset Prv. 21,mystice

^marg.| {c} Melius est sedere ] etc. id est in unitate Ecclesie :

^marg.| {d} Quam cum ] etc. id est doctrina heretica.

^marg.| {e} In domo communi ] id est immunda, ubi hereticorum conventicula celebrantur. Ps. 83. Elegi abiectus esse in domo Dei mei magis, quam habitare in tabernaculis peccatorum.

^marg.| [$moraliter] Mulier litigiosa est vita activa, vel administratio temporalis, vel cura parochialis, que litigiis et sollicitudinibus plene sunt. Domus communis, mundus est, ubi omnes simul habitant et boni et mali usquequo veniat iudex, habens ventilabrum in manu sua, qui separabit malos de medio iustorum, ut dicitur. Mt. 3.c. Angulus Domus est Ecclesia, ubi conveniunt in unum iudaicus populus et gentilis.

^marg.| Unde et Christus sponsus Ecclesie, dicitur lapis angularis. Doma ipsius domus, claustrum est, ubi, tantum aves habitant id est contemplativi. Dicit ergo.

^marg.| {c} Melius est ] etc. id est in secreta altitudine vite contemplative id est in claustro :

^marg.| {d} Quam cum ] etc. id est vita activa, vel administratione temporali, vel cura parochiali :

^marg.| {e} In Domo communi ] id est in mundo. Et ex hoc videtur quod contemplativa melior sit activa. Ad quod facit illud Lc. 10.g. Maria optimam partem elegit, que non auferetur ab ea. Et Beda. Melius est celibem ducere vitam propter comitatum Agni, quam optimam ducere mulIer. Contra Eccles. 42.c. Melior est iniquitas viri : id est intranquillitas activi Prelati, quam benefaciens mulier id est quam contemplativus quiescens.

^marg.| Solutio. Contemplativa felicior est : sed activa melior. Ita dicit. Augustin. super Io. …. Item contemplativa securior est, sed activa utilior. Unde Maria sedente, Martha procurat, quid comedat Iesus. Lc. 10.g. Item contemplativa iucundior est, sed activa fecundior. Unde et Rachel pulchrior fuit, sed Lia fecundior. Gn. 29.d.

^marg.| {f} Anima impii ] etc. scilicet facere voluntatem suam et voluptatem :

^marg.| {g} Non miserebitur ] etc. indigenti affectu compassionis, vel effectu miserationis. Sicut Sacerdos et Levita non sunt miserti sauciati. Lc. 10.f. Impius large sumitur hic id est peccator, proprie vero impius dicitur in Deum, vel in parentes. Pietas enim, ut dicit Tullius, est cultus Dei, vel parentum.

^marg.| {h} Mulctato pestilente ] id est punito peccatore, alios verbo et exemplo corrumpente.

^marg.| {i} Sapientior ] id est intelligentior, vel saporatior.

^marg.| {k} Erit parvulus ] id est quilibet carnalis homo, qui velut puer parva diligit id est temporalia et parvis terretur id est flagello temporali, vel morbo corporali, vel amissione rerum temporalium ; magna vero non timet id est patibulum infernale. Idem supra 19.d. Pestilente flagellato, stultus Sapientior erit ; sola enim vexatio intellectum dat auditui. Is. 28.e. Etiam aliena, ut patet in Leone, qui percusso catulo coram se, contremiscit et emendatur.

^marg.| {l} Et, sectetur ] etc. cum eo conversando :

^marg.| {m} Sumet scientiam ] id est eruditionem ab eo. Unde supra 13.d. Qui cum Sapientibus graditur, Sapiens erit. Sicut qui se aromatibus confricat, inde reportat odorem. Et carbones mortui ex affricatione vivorum accenduntur. Et illuminabile corpus ex affinitate luminis illuminatur, sicut vitrum et aqua et oculus. Et nota quod dicit sectetur quod est verbum frequentativum. Non enim ex una auditione scitur {3. 47rb} liber, nec uno flatu accenditur carbo, nec ex una lotione albatur tela : ita nec prima vice sapit peccatoribus Sapientia, vel penitentia. Eccl. 1.d. Execratio est peccatori cultura Dei, supple, in principio.

^marg.| {n} Ex cogitat iustus ] id est Christus.

^marg.| {o} De domo impii ] id est Diaboli : cuius domus est cetus hereticorum, vel quorumlibet iniquorum : qui dicitur Ecclesia malignantium.

^marg.| {p} Ut detrahat ] etc. id est peccatores a malo culpe. Ad hoc enim venit in mundum Dominus, ut peccatores a Diabolo liberaret et de carcere peccati extraheret. Unde Mt. 9.b. Non veni vocare iustos, sed peccatores. Vel iustus est quilibet bonus Prelatus : qui cogitat ex toto corde, quomodo peccatores extrahat a peccato, sicut bonus pastor oves eruit de faucibus luporum. Unde Am.. 3.d. Quomodo si eruat pastor de ore leonis duo crura, aut extremum auricule, sic eruentur filii Israel, qui habitant in Samaria in plaga lectuli et in Damasci grabato.

^marg.| {q} Qui obturat ] etc. id est qui claudit viscera misericordie pauperi petenti eleemosynam, vel consilium et auxilium.

^marg.| {r} Et ipse clamabit ] id est in oratione

^marg.| {s} Et non exaudietur ] a Deo Iustum enim est, ut qua mensura mensus est pauperi : pater pauperum remetiatur ei. Unde infra 28.b. Qui avertit aurem suam, ne audiat legem, que precepit pauperibus subvenire : oratio eius erit execrabilis. Vel

^marg.| {r} Et ipse ] etc. scilicet post mortem : Domine, Domine, aperi nobis, cum fatuis virginibus.

^marg.| {s} Et non exaudietur ] sed dicetur ei : Nescio te. Mt. 25.a. Iac. 3.c. Iudicium fiet sine misericordia illi, qui non fecit misericordiam. Exemplum patet in divite Epulone : qui Lazarum clamantem ad ianuam eius, nolebat audire : et ipse postea positus in tormentis clamavit, nec fuit exauditus : Lc. 26.f.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {q} Qui obturat ] etc. id est peccatoris, contemnendo ipsum, quia peccator est ; vel non adiuvando, si potest, vel consolando, vel ad minus compatiendo.

^marg.| {r} Et ipse ] etc. ad Dominum pro peccatis suis.

^marg.| {s} Et non exaudietur ] quia ipse non exaudivit. Is. 28.c. Hec est requies mea, reficite lassum et hoc est refrigerium meum et noluerunt audire et erit eis verbum Domini, manda, remanda, exspecta, reexspecta, modicum ibi, modicum ibi : Item Gn. 21.d. legitur quod cum Isaac sensisset manus Iacob pilosas esse, que significant peccatorem, dixit ei : Accede ad me fili et da mihi osculum. Et Lc. 15.d. filio prodigo revertenti, pater occurrens cecidit super collum eius. Et Io. 11.e. Accessit Iesus ad sepulchrum Lazari, licet dicerent ei, iam fetet, quatriduanus est etc.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {q} Qui obturat ] etc. id est peccatoris de iniuria, quam intulit, veniam postulanti, nolens dimittere.

^marg.| {r} Et ipse ] etc. in oratione dominica. Dimitte nobis debita nostra.

^marg.| {s} Et non ] etc. quia non exaudivit. Unde. Eccl. 28.a. Relinque proximo tuo nocenti te et tunc deprecanti tibi peccata solventur.

^marg.| Homo homini servat iram et a Deo querit medelam ? In hominem similem sibi non habet misericordiam et de peccatis suis deprecatur ? ipse dum caro sit, reservat iram et propitiationem petit a Deo ?

^marg.| [

^marg.| $mystice

^marg.| ] de Christo exponi potest, qui Antonomastice pauper dicitur. Ps. 69. Ego egenus et pauper sum. Horrea enim et cellaria sua id est corda Doctorum vacua sunt frumento Electorum et vino virgines germinante. Item apothece claustralium, dissipate sunt et vacue speciebus et aromatibus virtutum, quibus olim tota perfundebatur Ecclesia. Unde. Ioel. 1.d. Demolita sunt horrea, dissipate sunt apothece, quoniam confusum est triticum. Item Christus in mensa sua vasa lutea et testea habet, qui solebat habere aurea et argentea. Vasa dico Predicatores, quibus Dominus filios suos potat. Unde Thr. 4.a. Quomodo obscuratum est aurum, mutatus est color optimus, dispersi sunt lapides sanctuarii in capite omnium platearum ? Filii Sion incliti et amicti auro primo quomodo reputati sunt in vasa testea opus manuum figuli id est Diaboli. Item non habet domum, ubi caput reclinare possit. Mt. 8.c. Vulpes foveas habent et volucres celi id est Demones, nidos : filius autem hominis non habet, ubi caput suum reclinet : Imo mendicat ad ostium cuiuslibet, ut recipiatur et pauci eum recipiunt. Apc. 3.d. Ego sto ad ostium et pulso. Can. 5.a. Aperi mihi soror mea, sponsa mea, columba mea, immaculata mea, quia caput meum plenum est rore et cincinni mei guttis noctium, Item nudus est et discalceatus. Unde Is. 20.a. dixit Dominus. Sicut ambulavit servus meus Isaias nudus et discalceatus trium annorum signum et portentum erit super Egyptum. Isaias interpretatur Domini salutare. Qui igitur ad clamorem huius pauperis qui fit per Predicatores, per inspirationes et multis aliis modis, ut dictum est supra multoties, obturat aurem suam {3. 47va} ipse clamabit in die tribulationis et non exaudietur.

^marg.| {a} Munus absconditum ] id est eleemosyna abscondita ab humano favore.

^marg.| {b} Extinguit iras ] districti iudicis. Unde auctoritas, que sumpta est de duobus locis. Eccl. 3. et

^marg.| {d} . 29.c. eiusdem. Sicut aqua extinguit ignem, ita eleemosyna extinguit peccatum. Item Eccl. 4.c. Ignem ardentem extinguit aqua et eleemosyna resistit peccatis. Item Mt. 6.a. Te faciente eleemosynam, nesciat sinistra tua, quid faciat dextera tua, ut sit eleemosyna tua in abscondito et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi.

^marg.| Vel

^marg.| {a} Munus absconditum ] est gratia Dei, que abscondite datur a Deo, ita quod nescit etiam recipiens. Unde Iob. 9.b. Si venerit ad me, non videbo eum : et si abierit, non intelligam. Abscondita etiam dicitur, quia recipiens non debet eam ostendere mundo, quia fascinantes oculos habet. Unde Sap. 4.c. Fascinatio nugacitatis id est adulatio, vel detractio, obscurat bona. Et Gregorius. Depredari desiderat, qui thesaurum publice in via portat.

^marg.| {c} Et donum ] etc. pauperis.

^marg.| {d} Indignationem maximam ] extinguit. Eccles. 29.c. Conclude eleemosynam in sinu pauperis et hec pro te exorabit ab omni malo.

^marg.| {e} Gaudium iusto ] etc. id est iuste iudicare se, vel alios, quia inde sperat eternam remunerationem. Sap. 1.a. Diligite iustitiam, qui iudicatis terram. Vel

^marg.| {e} Gaudium est iusto ] id est causa Gaudii eterni.

^marg.| {f} Facere iudicium ] id est opera ex discretione.

^marg.| {g} Et pavor ] est [operantibus iniquitatem

^marg.| quia ipsa iniquitas timorem habet annexum sibi. Sap. 17.c. Cum sit timida nequitia, dat testimonium in condemnationem. Semper enim presumit seva, perturbata conscientia.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {e} Gaudium est iusto ] Christo scilicet.

^marg.| {f} Facere iudicium, et ] hic

^marg.| {g} pavor operantibus ] {h} Vir qui erraverit ] etc. morum et fidei.

^marg.| {i} In cetu Gigantium ] id est Demonum.

^marg.| {k} Commorabitur ] in inferno scilicet. Unde Mt. 25.d. Discedite a me, maledicti, in ignem eternum, qui preparatus est Diabolo et Angelis eius. Et Iob. 26.b. Gigantes gemunt sub aquis id est in penis inferni et qui habitant cum eis id est superbi. Diabolus dicitur Gigas et Christus dicitur Gigas, sed alia et alia de causa. Christus propter geminam naturam. Unde Ps. 18. Exultavit ut gigas ad currendam viam. Diabolus vero, quia terram comedit id est terrena diligi suggerit. Unde Gn. 3.c. dictum est ei. Terram comedes, scilicet in membris tuis, omnibus diebus vite tue.

^marg.| {i} Qui diligit epulas ] carnales.

^marg.| {m} In egestate erit ] in presenti, vel in futuro, ut patet in divite epulone, qui hic epulabatur quotidie splendide et postea mendicavit guttam aque : nec potuit impetrare. Lc. 16.f. Et.

^marg.| {n} Qui amat vinum ] etc. neque hic, neque in futuro. Eccles. 9.a. Operarius ebriosus non locupletabitur, Quid mirum ? Ipse est servus duarum sanguisugarum insatiabilium scilicet gule et luxurie, que semper clamant. Affer, affer infra 30. Et quidquid acquirit, ponit in saccum pertusum. Aggei 1.b. Comedistis et non estis satiati ; bibistis et non estis inebriati ; operuistis vos et non estis calefacti ; et qui mercedes congregavit, misit eas in saccum pertusum.

^marg.| {o} Pro iusto ] etc. id est mali punientur propter mala, que fecerunt bonis. Iustus et rectus idem est hic, ut dicit Glossa Impius autem et iniquus non idem. Sed impius dicitur maioribus sceleribus implicatus, vel qui numquam fidem recepit, vel qui ad apostasiam rediit, sive fidelium persecutor. Iniquus vero dicitur generaliter omnis malus. Et ita pro iusto datur impius, cum pro martyre persecutor punitur, ut Herodes pro Innocentibus. Et pro recto datur iniquus, quando malus quilibet quia iustos, quos vidit, noluit imitari, damnatur, Unde Mt. 12.d. Viri Ninivite surgent in iudicio, in comparatione, scilicet non potentia, cum generatione ista et condemnabunt eam, quia penitentiam egerunt ad predicationem Ione et ecce plus quam Ionas hic.

^marg.| {p} Melius est habitare in terra deserta ] ab hominibus.

^marg.| {q} Quam cum muliere rixosa et iracunda ] ad litteram.

^marg.| [

^marg.| $mystice

^marg.| ,] Terra deserta, est gentilitas. Unde Is. 35.a. Letabitur deserta et invia et exultabit solitudo. Mulier rixosa {3. 47vb} est Synagoga, que semper rixata est cum Prophetis et Apostolis. Unde Mt. 23.d. Hierusalem, Hierusalem, que occidis Prophetas et lapidas eos, qui ad te missi sunt. Et ideo melius est habitare cum ista, quam cum illa quod et Christi electio probavit. Vel terra deserta, est quies contemplationis, que dicitur deserta respectu vite active fructificantis. Mulier rixosa est vita activa, ubi plurima turbatio est. Unde Lc. 10.g.

^marg.| Martha, Martha sollicita es et turbaris erga plurima.

^marg.| {p} Melius est ] ergo [habitare in terra deserta

^marg.| id est in quiete, vel otio contemplationis id est iucundius :

^marg.| {q} Quam cum muliere ] etc. id est quam cum labore active vite, ubi sepe oportet irasci. Item Terra deserta, est anima devota habens opera bona, sed non habens pinguedinem devotionis, secundum quod dicitur Idc. 1.c. Terram arentem dedisti mihi, iunge et irriguam aquis. Mulier rixosa, est caro, que semper, adversus spiritum rixatur et pugnat.

^marg.| Item Terra deserta est claustrum : mulier rixosa, mundus.

^marg.| {r} Thesaurus desiderabilis ] id est claritas bonorum operum, Deo amabilis.

^marg.| {s} Et oleum ] id est pinguedo dilectionis quod secum sumpserunt prudentes virgines. Mt. 25.a.

^marg.| {t} In habitaculo iusti ] id est in Ecclesia Christi, vel in conscientia viri iusti. Alia translatio habet. [Thesaurus desiderabilis requiescit in ore Sapientis

^marg.| {v} Et imprudens homo ] id est hereticus, vel quilibet mali suggestor :

^marg.| {x} Dissipabit ] id est dissipare conabitur.

^marg.| {y} Illud ] scilicet oleum, vel thesaurum.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {r} Thesaurus desiderabilis ] id est anima Deo amabilis.

^marg.| {s} Et oleum ] id est gratia :

^marg.| {t} In habitaculo iusti ] id est in corpore iusti 2Cor. 4.b. Habemus thesaurum iustum in vasis fictilibus.

^marg.| {v} Et imprudens homo ] id est persecutor bonorum.

^marg.| {x} Dissipabit illud ] scilicet habitaculum iusti id est corpus, quia anime nocere non potest. Mt. 10.c. Nolite timere eos, qui occidunt corpus ; animam autem non possunt occidere.

^marg.| {z} Qui sequitur iustitiam ] quoad se :

^marg.| {a} Et misericordiam ] quoad proximum, vel utramque quoad utrumque. [Sequitur

^marg.| dico, quasi lucem, quasi Ducem, quasi regulam, quasi viam regiam.

^marg.| {b} Inveniet vitam ] gratie in presenti.

^marg.| {c} Et iustitiam ] in futuro, quia iuste iudicabitur.

^marg.| {d} Et gloriam ] quia supra meritum recipiet. Vel

^marg.| {b} Inveniet vitam ] quam pro Christo perdidit. Io. 21.d. Qui perdiderit animam suam in hoc mundo, in vitam eternam custodit eam

^marg.| {c} Et iustitiam ] pro qua servanda usque ad mortem certavit.

^marg.| {d} Et gloriam ] quam quesivit.

^marg.| {e} Civitatem fortium ] id est mundum, qui est civitas fortium id est Demonum. [Ascendit Sapiens

^marg.| id est Christus.

^marg.| {g} Destruxitque robur ] etc. id est Diabolum, vel Idola, vel Sapientiam mundi, vel cultum legalium, in quibus confidebant homines. Is. 19.a. Ecce Dominus ascendet super nubem levem et ingredietur Egyptum et movebuntur simulacra Egypti a facie eius et cor Egypti tabescet in medio eius. Vel civitas fortium est infernus, quam Dominus ascendit id est potenter calcavit et spoliavit. Unde Mt. 12.c. Quomodo potest quisquam intrare in domum fortis et vasa eius diripiet ? Ita facit Dominus, primo alligavit fortem id est Diabolum in cruce, postea intravit domum eius id est infernum et diripuit vasa eius id est Sanctos, quos reperit in limbo, secum eduxit. Vel civitas fortium, est sacra Scriptura, in qua soli fortes animo habitant. Hanc ascendit Sapiens, cui scilicet sapiunt omnia secundum proprium saporem, de qua dicitur Iosue 15.c. Venit Caleph, scilicet inde conscendens ad habitatores Dabir, quam prius appellabant Cariath Sepher id est civitas litterarum. Dixitque Caleph. Qui percusserit Cariathsepher et ceperit illam, dabo ei Axam filiam meam uxorem, Dabir interpretatur loquens Deo, vel oraculum Dei.

^marg.| {h} Qui custodit ] etc. ab intrantibus et egredientibus.

^marg.| {i} Et linguam suam ] ab omni malo verbo :

^marg.| {k} Custodit ] etc. inferni.

^marg.| {l} Animam suam ] quia qui non offendit in verbo, hic perfectus est vir. Iac. 4.a. De hoc sup. 13.a. Qui custodit ossuum, custodit animam suam. Ibi satis dictum est de huiusmodi custodia.

^marg.| {m} Superbus ] etc. Superbus {3. 48ra} est proprie, qui aliis appetit preminere, vel preesse. Arrogans, qui falso sibi tribuit quod non habet, vel quod habet, adscribit meritis, vel viribus suis. Et omnis talis indoctus est, quia vult preesse, cum nondum didicerit subesse, sicut Lucifer. Et talis in ira id est in furore operatur superbiam, quia quicquid facit, superbe facit et sine modo ; vel quia superbiendo provocat contra se iram Dei.

^marg.| {a} Desideria occidunt pigrum ] qui a vult ditari, sed non vult operari. Vult gloriari cum Christo in celo, sed non vult pati cum eo in terra. De hoc supra 13.a. Vult et non vult piger.

^marg.| {b} Noluerunt enim ] etc. boni.

^marg.| {c} Manus eius ] id est pigri.

^marg.| {d} Operari ] dum poterat. Gal. 6.c.

^marg.| Dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes.

^marg.| {e} Tota die ] etc. impius et tamen non vult operari, ut habeat. Sicut stultus, qui stat sub pomo et intuens poma pulcherrima, desiderat ; et tamen non vult extendere manum, vel ascendere in arborem, ut apprehendat et hoc propter stultitiam, vel pigritiam suam. Non sic fecit Dominus Iesus ; sed intuens fructus arboris crucis optimos et pulcherrimos apprehendit. Unde Ct. 2.c. Ascendam in palmam et apprehendam fructus eius, qui sunt generis humani redemptio, captivorum in limbo liberatio, ianue Paradisi apertio, Dei et hominum reconciliatio : ruine Angelice reparatio.

^marg.| {f} Qui autem ] etc. id est iustitiarius sui ipsius. Vel iustus, reddens Deo quod suum est, timorem, scilicet et honorem et amorem. Timorem, quia Dominus irascibilis. Honorem, quia magister rationabilis. Amorem, quia sponsus concupiscibilis. Ex proximo quod suum est, scilicet pietatem et misericordiam et patientiam. Pietatem, propria bona illi communicando. Misericordiam, mala illius assumendo. Patientiam, mala illata equanimiter sustinendo. Item sibiipsi quod suum est, scilicet opus, disciplinam et cibum. Opus, ut proficiat : disciplinam, ne lasciviat : cibum, ne deficiat. Qui sic iustus est.

^marg.| {g} Tribuet ] supererogando his.

^marg.| {h} Et non cessabit ] tribuere, vel acquirere laborando, unde tribuat necessitatem patienti. Ps. 111. Iucundus homo, qui miseretur et tribuit ; disponit sermones suos in iudicio. Sed sunt multi, qui se iustos estimant, si sui tantum iudiciarii sint, sive carnifices, si peccata propria defleant, si aliena non rapiant, similes viti, que totum vinum suum bibit ; aut fonti, qui totam aquam suam glutit. Non est sic, sed qui vero modo iustus est, non solum sibi, sed omnibus laborat et vivit, pro omnibus orando, ieiunando, vigilando et alia bona faciendo, que quanto communiora, tanto sunt meliora. Unde supra 5.c. Bibe aquam de cisterna tua et fluenta putei tui. Et postea. Deriventur fontes tui foras et in plateis aquas tuas divide, pro peccatoribus orando et flendo.

^marg.| {i} Hostie impiorum ] id est sacrificia et ieiunia hereticorum, vel oblationes, vel eleemosyne raptorum, furum, usurariorum.

^marg.| {k} Abominabiles ] Domino.

^marg.| {l} Que ] id est quia ille, offeruntur ex scelere. Eccl. 34.c. Immolantis ex iniquo oblatio est maculata. Et infra eod. d. Qui offert sacrificium ex substantia pauperum, quasi qui victimat filium in conspectu patris sui. Vel

^marg.| {i} Hostie impiorum ] possunt dici ieiunia, vigilie, discipline et cetere afflictiones immoderate quorumdam nimis iustorum et sibi impiorum. De quibus Hieronymus De rapina sacrificium Deo offert, qui de necessariis corpori aliquid subtrahit et se nimis attenuat, imo fures sunt tales sicut illi, qui equis in stabulis furantur avenam. Unde talibus dicit Eccl. 7.c. Noli esse iustus multum, neque plus sapias, quam necesse sit, nimis parcendo tibi.

^marg.| {m} Testis mendax peribit ] eternaliter propter peccatum falsi testimonii.

^marg.| $mystice

^marg.| .

^marg.| {m} Testis mendax ] est, qui se Deo servire testatur ; sed dicta factis non compensat, ut hypocrite et falsi {3. 48rb} Predicatores, qui dicunt et non faciunt. Et talis.

^marg.| {n} Peribit ] id est iuste damnabitur.

^marg.| {o} Vir obediens ] id est viriliter obediens Deo, vel Prelato suo. August. Verus obediens mandatum non procrastinat, sed parat aures auditui, linguam voci, manus operi, pedes itineri et se totum intra recolligit, ut mandatum peragat imperantis.

^marg.| {p} Loquetur victoriam ] id est de victoria, qua seipsum per virtutem obedientie vicit, laudabit Deum. Vel loquetur victorias id est predicando docebit victorias bellorum spiritualium, contra mundum, contra carnem, contra Diabolum, que omnia sola obedientia vincit. Unde August. Sola obedientia verissime est virtus, que totaliter vivit contra se. Ubi enim aliquid suum habet, aut nulla, aut minima est. Obedire enim dicitur, quasi obaudire id est contra se audire. Alii ergo ; qui spiritualia bella non senserunt, nec victorias habuerunt, non possunt loqui victorias, nisi sicut ceci syllogizant de coloribus. Eccl. 34.b.

^marg.| Vir in multis expertus cogitabit multa et qui multa dicit, experientia scilicet enarrabit intellectum : qui autem non est expertus, pauca recognoscit. Unde in eodem 43.c. dicitur.

^marg.| Qui navigat mare, enarrat pericula eius et audientes auribus nostris admirabimur.

^marg.| {q} Vir impius ] etc. id est pertinaciter.

^marg.| {r} Obfirmat vultum suum ] contra correctiones, ut Cain et Iudas, qui Domino arguente noluerunt se humiliter flectere ad penitentiam : sed pertinaces in malitia sua perierunt.

^marg.| De talibus dicit Is. 48.a. Durus es tu et nervus ferreus cervix tua et frons tua erea. Ier. 5.a. Attrivisti eos et noluerunt accipere disciplinam, induraverunt facies suas supra petram et noluerunt reverti. Est autem duritia pertinacie et hec mala est. De qua dicit. Iob. 7.b.

^marg.| Nec fortitudo lapidum fortitudo mea, nec caro mea enea est, quasi dicat : non sum durus duritia lapidum id est insensibili. Ez. 2.b.

^marg.| Filii dura facie et indomabili corde sunt, ad quos ego te mitto. Item est duritia constantie et hec bona est. Is. 50.c. Posui faciem meam ut petram durissimam et scio quoniam non confundar. Ez. 3.b. Ecce dedi faciem tuam valentiorem faciebus eorum et frontem tuam duriorem frontibus eorum et ut adamantem et ut silicem dedi faciem tuam. Nota, facies Christi dura fuit propter opprobria, durior propter alapas, durissima propter sputa, que omnia fortiter et patienter sustinuit. Is. 50.c. Corpus meum dedi percutientibus et genas meas vellentibus. Faciem meam non averti ab increpantibus et conspuentibus in me.

^marg.| {s} Qui autem ] etc. id est rectitudinis amator.

^marg.| {t} Corrigit viam suam ] id est peccatum suum, quo iram Dei contra se provocavit, ut Petrus, qui respiciente se Domino, mox penitendo correxit quod negando deliquerat. Mt. 26.g.

^marg.| {u} Non est Sapientia ] de divinis.

^marg.| {x} Non est prudentia ] de temporalibus.

^marg.| {y} Non est consilium ] de p recavendis periculis.

^marg.| {z} Contra Dominum ] quia quicquid sapiunt heretici, vel consiliantur, vanum est et inutile, ut dicit Beda. Vel ideo dicit hoc, quia omnes mali unde se contra Dei dispositionem erigunt, inde voluntatem Dei implent, ut dicit Gregor. Ut patet in fratribus Ioseph, qui ne adorarent Ioseph, sicut Deus disposuerat, vendiderunt.

^marg.| Sed ideo adoraverunt, quia vendiderunt. Gn. 43.f. Similiter Saul, ut David occideretur, centum preputia Philisthinorum, postulavit pro dote. 1Rg. 18.g. qui ex eo sublimatus est in honore. Similiter Iudei, ne perderent locum et gentem, Dominum occiderunt ; sed ideo perdiderunt, quia occiderunt. Io. 11.f. Et de hoc dicit. Iob. 5.c. Qui apprehendit sapientes in astutia eorum et consilium pravorum dissipat.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {u} Non est ] etc. id est Sapientia, que est contra Dominum, non est sapientia, sed potius stultitia, ut Sapientia huius mundi stultitia est apud Deum. Similiter.

^marg.| Non est prudentia contra ] etc. id est prudentia, que est contraria Domino, scilicet prudentia carnis non est vere prudentia, sed mors. Rm. 8.b. Prudentia carnis mors est, prudentia vero spiritus vita et pax.

^marg.| Item

^marg.| {y} Non est ] etc. id est consilium contrarium Domino, sicut consilium Achitophel, non est vere consilium, quia consilium debet esse melioris boni.

^marg.| {a} Equus paratus ] etc. quasi dicat : hominis est, Deo devote tempore persecutionis animum preparare, corpus suum discrimini offerre vel divini adiutorii est, ut, cepto labori victoria, salusque succedat. Preparatur autem iste equus ad bellum tempore persecutionis, in tribus. In assuefactione, laboris, doloris, famis, sitis, frigoris et ceterarum huiusmodi molestiarum, ne cum in bellum venerit, solo sonitu buccine terreatur. Item preparatur virtute et animositate Sessoris. Equus enim sub strenuo Sessore, strenuior est. Tertio, preparatur armorum {3. 48va} munitione, ne ad singula iacula vulneretur. Arma voco hic fortitudinem, patientiam, audaciam, quibus contemnitur mors. Et tunc equus ad sonitum buccine exultans audacter in occursum pergit armatis et cum audierit sonitum buccine, dicit Vah. Iob. 29. de hoc equo dicitur Nehem. 2.c. Transivi ad portam fontis et ad aqueductum Regis : et non erat locus iumento, cui insidebam, ut transiret : quod de Christo et eius corpore exponitur.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Prv. Capitulum 21), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 05/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=28&chapitre=28_21)

Signaler un complément d'information

Notes :

<28. Liber Proverbiorum seu Parabolae Salomonis**>

Capitulum 21

<28. Liber Proverbiorum seu de Parabolis Salomonis>

Capitulum 21