Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Hugo de Sancto Caro

Biblia communis

Capitulum 12

Numérotation du verset Prv. 12,1

Qui diligit disciplinam diligit scientiam, qui autem odit increpationes insipiens est.

Numérotation du verset Prv. 12,2

Qui bonus est hauriet sibi¹

¹ sibi Ω ^M Ω^D Ω ^F Ω^S Ω^J Rusch ] om. Cor1 Cor2 (non est ibi) Cor3 (antiq. non habent) Ω^P Ω^L Weber

gratiam a Domino²*, qui autem confidit in³ cogitationibus suis impie agit.

² gratiam – a Domino Cor1 Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Clementina ] inv. Cor2 Ω ^M Ω^L Ω^P Rusch Weber cum hebr. LXX |

³ in Cava ... Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Rusch Ed1530 Clementina ] om. Weber |

Numérotation du verset Prv. 12,3

Non roborabitur homo ex impietate et radix iustorum non commovebitur.

Numérotation du verset Prv. 12,4

Mulier

diligens

corona est⁴ viro suo

⁴ est G A L Q Φ Θ Z S Ψ^D Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P edd. Rusch ] om. Weber

et putredo

in ossibus eius

que confusione res dignas gerit.

Numérotation du verset Prv. 12,5

Cogitationes

iustorum iudicia, et consilia impiorum fraudulenta⁵.

⁵ fraudulenta plerique codd. Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P edd. Rusch ] fraudulentia G* X Σ C* T* Ψ^D Weber

Numérotation du verset Prv. 12,6

Verba

impiorum⁶ insidiantur sanguini, os iustorum liberabit eos.

⁶ Verba impiorum Ω^D Ω ^F etc.Rusch Weber ] om. Ω ^M (hapax)

Numérotation du verset Prv. 12,7

Verte impios

et non erunt,

domus autem iustorum permanebit⁷.

⁷ permanebit Cor2 (Beda et hebr. et antiq. habent in singulari) Cor3 (vel) Ω ^M Ω ^F1 Ω^L Ω^P Rusch Weber ] permanebunt Cor3 (Beda hebr. antiq.) Ω ^F* Ω^S Ω^J cum LXX , germinab. Ω^D* ( rubr. sublin. )

Numérotation du verset Prv. 12,8

Doctrina sua

cognoscetur⁸

⁸ cognoscetur Ω^D Ω ^F Ω^S Rusch ] noscitur Cava Σ Y Φ RGP*Z² T² S* Γ^A Ψ^D Ω^J* Ω^L Ω^P Ed1530 , noscetur Amiatinus G Ω^J Ω^L Ω^P Weber

vir,

qui autem vanus et excors est

patebit contemptui.

Numérotation du verset Prv. 12,9

Melior est

pauper et sufficiens sibi

quam gloriosus

et indigens pane.

Numérotation du verset Prv. 12,10

Novit iustus

animas iumentorum suorum⁹, viscera autem impiorum crudelia.

⁹ a. – i. s. Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Rusch Weber] inv. Clementina

Numérotation du verset Prv. 12,11

Qui operatur terram suam

satiabitur¹⁰ panibus,

¹⁰ satiabitur GY Θ Z T S Ω ^M Ω^D? Ω^S Ω ^F Ω^J Rusch edd. ] saturabitur Ω^L Ω^P Weber

qui autem sectatur otium stultissimus est.

Qui suavis est

vivit in¹¹ moderationibus¹² in suis monitionibus¹³ relinquit contumeliam¹⁴.

¹¹ vivit in Cor1 Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Rusch ] in vini G ² Cava Q ² Θ Ω^P Clementina |

¹² moderationibus Cava Q Θ Cor1 Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Rusch ] demorationibus G² Q² Clementina |

¹³ in suis monitionibus Q Θ Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Rusch ] in munitionibus suis Edmaior. ( apparatus ), suis autem monitionibus Cor1 Ω^D ( ut vid. mf. obsc. ) |

¹⁴ Qui suavis… contumeliam G² Cava (contumelia... relinquet) Q² Θ Cor1 Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Rusch Clementina cum LXX ] om. Cor1 (hunc versum et multos in sequentibus detractatos hebr. et antiq. non habent nec Beda exponit et, si que glose videantur exponere, magis sunt postille quam glose) , Cor2 (stultissimus est quod in novis interponitur QUI SUAVIS..CONTUMELIAM nec hebr. nec antiq. habent), Cor3 (hebr. antiq. non habent hunc versum set glosa exponit), del. Ω^L² ( va-cat ), om. Edmaior. Weber cum hebr. |

Numérotation du verset Prv. 12,12

Desiderium impii monumentum¹⁵

¹⁵ monumentum Amiatinus Φ Θ Ψ^D Cor2 (vel secundum eundem Beda) Cor3 (Beda) Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Rusch ] monimentum Cor1 (antiq. monimentum et utrumque bene dicitur) Cor3 (vel) Ω^P , munimentum Cor2 (vel secundum hebr. munimentum, simile Isaie 33, 16: ‘munimenta saxorum’) Cor3 (hebr.) Weber

est pessimorum, radix autem iustorum proficiet.

Numérotation du verset Prv. 12,13

Propter peccata labiorum

ruina

proximat malo,

effugiet autem iustus de angustia.

Numérotation du verset Prv. 12,14

De fructu oris sui unusquisque replebitur bonis

et iuxta opera manuum suarum retribuetur ei.

Numérotation du verset Prv. 12,15

Via

stulti recta in oculis eius¹⁶,

¹⁶ eius Ω^D Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^L Ω^P Rusch ] suis Ω ^M (hapax)

qui autem sapiens est audit consilia.

Numérotation du verset Prv. 12,16

Fatuus indicat statim¹⁷ iram suam,

¹⁷ indicat statim Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Ω^P Weber

qui autem dissimulat iniuriam¹⁸ callidus est.

¹⁸ iniuriam Ω^D Rusch Weber ] iniurias Ω^S,iniuria’ Ω ^F

Numérotation du verset Prv. 12,17

Qui quod novit loquitur, index¹⁹ iustitie est. Qui autem mentitur testis est fraudulentus.

¹⁹ index Ω^J Ω^L Ω^P Rusch Weber ] iudex Σ^C Ω ^M Ω ^F Ω^S Cor3 (al. habent, hebr. : NUNTIABIT IUSTITIAM), mf. obsc. Ω^D

Numérotation du verset Prv. 12,18

Est qui promittit

et quasi gladio pungitur conscientia²⁰,

²⁰ conscientia Ω^J Σ ... Cor3 (hebr. antiq.) Ω ^M Ω^J Rusch ] conscientie Cor3 (al.) Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^L Ω^P Weber

lingua autem²¹ sapientium est sanitas²².

²¹ autem] eius Ω ^M (hapax) |

²² est sanitas Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Rusch ] sanitas , inv. Ω^L Ω^P Weber |

Numérotation du verset Prv. 12,19

Labium veritatis firmum erit in perpetuum²³ qui autem testis est repentinus concinnat linguam mendacii.

²³ erit Cor3 (hebr. antiq.) Ω ^M Ω^J Rusch etc.] est Ω^D Ω ^F, om. Ω^S | in perpetuum] scrips. , imperpetuum Rusch

Numérotation du verset Prv. 12,20

Dolus in corde cogitantium mala, qui autem pacis ineunt²⁴ consilia sequitur eos gaudium.

²⁴ pacis ineunt Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Rusch Ed1530 Clementina ] inveniunt pacis Ω^L, inv. Ω^P Weber

Numérotation du verset Prv. 12,21

Non contristabit iustum

quicquid²⁵ ei acciderit impii autem replebuntur malo.

²⁵ quicquid Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Weber ] quidquid Rusch

Numérotation du verset Prv. 12,22

Abominatio est²⁶ Domino labia mendacia, qui autem fideliter

²⁶ est Amiatinus Φ Θ Γ Ψ^D Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P edd. Rusch ] om. Weber

agunt

placent ei.

Numérotation du verset Prv. 12,23

Homo versutus celat scientiam

et cor insipientium provocat²⁷ stultitiam.

²⁷ provocat Cava X Amiatinus Q Φ Ψ^D Ω Rusch edd. ] provocabit Weber | stultitiam] stulticias (hapax)

Numérotation du verset Prv. 12,24

Manus fortium dominabitur

que autem remissa est tributis serviet.

Numérotation du verset Prv. 12,25

Meror in corde iusti²⁸ humiliabit eum²⁹ et sermone bono letificabitur.

²⁸ iusti Ω ^M Ω^D Ω ^F Ω^J* Ω^S Rusch ] viri Cor1=Cor2 Cor3 (hebr. Beda antiq. iusti[ pro viri] ) Ω^D² ( marg. ) Ω^J² Ω^L Ω^P Weber |

²⁹ eum Φ Ψ^D Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^P Rusch ] illum G Cava Amiatinus plerique codd. Ω^L, illud Weber ( X Π^H T ) |

Numérotation du verset Prv. 12,26

Qui negligit damnum propter amicum

iustus est, iter autem impiorum decipiet eos.

Numérotation du verset Prv. 12,27

Non inveniet fraudulentus lucrum et substantia hominis erit auri pretium.

Numérotation du verset Prv. 12,28

In semita³⁰ iustitie vita, iter autem devium

³⁰ semita Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Rusch Weber ] semitas Θ, semitam Ω ^M

ducit

ad mortem.

Capitulum 12

Numérotation du verset Prv. 12,1

^marg.| Qui diligit etc. in fine precedentis capituli monuit Salomon ad iustitiam commendando fructus eius. In principio autem huius capituli exhortatur ad prudentiam, que maxime per flagella docetur et per doctrinam. Unde Eccles. 22.a. Flagella et doctrina in omni tempore sapientia. Et Ier. 6.b. Secundum LXX. Per omne flagellum et dolorem erudieris Hierusalem : Sed quia non omnia flagella erudiunt, nisi que ex amore et patientia sustinentur. Ideo dicit.

^marg.| {b} Qui diligit in seipso, non in alio.

^marg.| {c} Disciplinam ver borum, que mores informant, aut verberum, que vitia castigant.

^marg.| {d} Diligit scientiam scilicet suiipsius et Dei cognitionem, que ex disciplina percipitur. Is. 28.e. Sola vexatio tantummodo intellectum dat auditui. Item infra 22.c. Stultitia colligata est in corde pueri et virga discipline fugabit eam. Idem monet sup. 3.b. et Apost. Hbr. 12.b. Fili mi, noli negligere disciplinam Domini, neque fatigeris dum ab eo argueris.

^marg.| {e} Qui autem odit increpationes id est correctiones.

^marg.| {f} Insipiens est qui a quod sapidum est id est correctio, non sapit ei. Unde Gregorius in Registro. Ego ab hominibus corripi, ab omnibus emendari posco et solum estimo amicum, per cuius linguam ante apparitionem districti iudicis mentis mee maculas tergo.

^marg.| {g} Qui bonus est sen tiens de Domino in bonitate, nec confidens in cogitationibus suis.

^marg.| {h} Hauriet hau ritorio humilitatis.

^marg.| {i} A Domino gratiam ius tificantem, vel cooperantem, vel consummantem, quia habenti dabitur et abundabit. Mt. 25.c. Habenti bonam voluntatem dabitur perfectio boni operis ; vel habenti usum naturalium, dabitur gratia, vel habenti gratiam, dabitur gloria.

^marg.| {k} Qui autem confidit in cogitationibus suis id est in ingenio suo, ut superbus.

^marg.| {l} Impie agit ] id est contra Deum, quia sibi attribuit quod Dei est, infra 28.d. Qui confidit in corde suo stultus est.

^marg.| {m} Non roborabitur homo ex impietate id est non firmabitur, quia peccatum bona naturalia corrumpit et gratuita privat, que dant anime fortitudinem.

^marg.| {n} Et radix iustorum non commovebitur id est caritas, qua iusti radicati sunt in Deo, numquam excidet. 1Cor. 13.c. sed perficietur, quia igniculus Sion fiet caminus in Hierusalem, ut dicitur Is. 31.d.

^marg.| {o} Mulier diligens corona est viro suo ad litteram, mulier casta et bene ac diligenter operans, prebet honorem viro suo.

^marg.| $mystice

^marg.| Mystice sic {o} Mulier diligens id est Ecclesia audiens verbum Dei et implens preceptum.

^marg.| {p} Corona viro suo id est Christo. Is. 62.a. Eris corona glorie in manu Domini et diadema regni in manu Dei tui. Vel

^marg.| {o} Mulier diligens id est plebs devote obediens.

^marg.| {p} Corona est viro suo id est gaudium et gloria Prelato. Unde Phil. 4.a. Fratres mei carissimi et desideratissimi gaudium meum et corona mea sic state. Item Is. 51.d. Gaudens gaudebo in Domino et exultabit anima mea in Deo {3. 25vb} meo, quia induit me vestimentis salutis et indumento iustitie circumdedit me, quasi sponsum decoratum corona et quasi sponsam ornatam monilibus suis.

^marg.| {q} Et putredo in ossibus eius scilicet mulieris, ad litteram.

^marg.| {r} Que confusione res dignas gerit id est adulterium. Unde Nm. 5. Mulier si polluta est, contempto viro suo adulterii rea est, pertransibunt eam aque maledictionis et inflato ventre computrescet femur eius. Vel putredo in ossibus eius id est viri est mulier, que confusione res dignas gerit, quia fortitudo viri, ad litteram, per malam mulierem attenuatur.

^marg.| {s} Cogitationes iustorum iudicia id est iusti sedula mente diiudicant, si sua facta Deo placeant, ne in die iudicii iuste valeant iudicare. Unde 1Cor. 11.g. Si nosmetipsos diiudicaremus non utique iudicaremur etc. Vel cogitationes iustorum iudicia id est ad iudicia quia iusti semper cogitant de iudicio Dei, qualiter ei valeant respondere. Vel cogitationes iustorum iudicia id est discrete discernentes inter bonum et malum, honestum et inhonestum, utile et inutile.

^marg.| {t} Et consilia impiorum fraudulenta qui a de fraude consiliantur obliti timoris Domini. Vel blandiendo sibi seipsos defraudant inveniendo excusationes in peccatis, vel promittentes sibi veniam, vel longam vitam. De huiusmodi consilio dicitur, Gn. 49.a. In consilium eorum non veniat anima mea. Item infra 28.a. Viri mali non cogitant iudicium, qui autem requirunt Dominum, animadvertunt omnia.

^marg.| {u} Verba impiorum insidiantur sanguini pro prio, vel alieno. ad litteram, quia multi propter verba sua vitam perdiderunt, sup. 1. Ipsi contra sanguinem suum insidiantur et moliuntur fraudes contra animas suas. Vel : Verba impiorum insidiantur sanguini id est impii non solum mente, sed etiam verbis machinantur, qualiter sanguis sanguinem tangat id est peccatum peccato accumuletur.

^marg.| {x} Os iustorum liberabit eos in presenti a culpa ] et i n futuro iudicio a pena. Unde Mt. 12. Ex verbis tuis iustificaberis et ex verbis tuis condemnaberis.

^marg.| {y} Verte impios de hac vita ad mortem eternam.

^marg.| {z} Et non erunt qui a sic esse in pena id est in morte eterna, non est esse et sic vivere non est vivere. Vel non erunt, quales fuerant, quia post mortem, non que sperabant, invenient, sed frustrati pro premiis tormenta recipient.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {y} Verte impios id est converte ab impietate ad pietatem.

^marg.| {x} Et non erunt impii qui a conversio impiorum mors est pretiosa et sancta, qua scilicet moriuntur peccato, ut vivant Deo Gal. 2.d. Vivo autem iam non ego, vivit vero in me Christus.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {y} Verte impios et non erunt quasi dicat : tam subito desinunt esse impii, quam subito vertit se homo. Ps. 36. Vidi impium superexaltatum et elevatum, sicut Cedros Libani. Item Iob. 20.a. Laus impiorum brevis et gaudium hypocrite ad instar puncti.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {y} Verte impios ad posteriora eorum, hoc est, ad finem ipsorum.

^marg.| {z} Et non erunt id est non reputabuntur, quamvis modo appareant esse, quantum ad anteriora sua id est bona presentia. Is. 40.d. Omnes gentes quasi non sint, sic sunt coram eo et quasi nihilum et inane reputate sunt ei.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {y} Verte impios ut scilicet faciem habeant, ubi habent dorsum et e converso.

^marg.| {z} Et non erunt id est desinent esse impii. Omnes enim impii faciem habent ad bona presentia et dorsum ad spiritualia. Unde Ez. 8.f. Ecce in ostio templi Domini inter vestibulum et altare quasi vigintiquinque viri dorsa habentes contra templum Domini et facies ad Orientem et adorabant ad ortum Solis. Alia translatio habet loco istius : Verte impios et non erunt : Quocumque se verterit sceleratus, exterminabitur id est sive in vita, sive in morte male est ei, {3. 26ra} quia semper conscientia remordet eum.

^marg.| {a} Domus autem iustorum permanebunt ] id est conscientie iustorum stabiles erunt contra omnium tentationum genera immobiliter permanentes quia fundate sunt supra firmam petram, ita ut nec flatu ventorum id est suggestione Demonum superborum, vel impetu fluminum id est cupiditate temporalium divitiarum, vel casu pluvie id est carnis titillatione moveantur. Unde Mt. 7.d. Qui audit verba mea hec et facit ea, assimilabitur viro sapienti, qui edificavit domum suam supra petram et descendit pluvia et venerunt flumina et flaverunt venti et irruerunt in domum illam et non cecidit ; fundata enim erat supra firmam petram. Vel Domus iustorum permanebunt id est Ecclesia, cuius iam una pars regnat in celis, altera adhuc peregrinatur in terris, numquam deficiet, quia arcturus semper vertitur et numquam demergitur. Et Dominus dicit Mt. 28.d. Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem seculi. Et tunc regnum ad regnum veniet et fiet unum ovile et unus pastor.

^marg.| {b} Doctrina sua cognoscetur vir De Christo, qui antonomastice dicitur vir, manifestum est hoc, Io. 8.g. Numquam sic locutus est homo. Vel etiam de quolibet Doctore exponitur. Quia :

^marg.| {b} Doctrina sua scilicet verbi et exempli.

^marg.| {c} Cognoscetur ess e, vir, non mulier, si videlicet facit bona, que docet. Vel doctrina sua id est merito doctrine sue, cognoscetur vir id est virtuosus Doctor a Domino, scilicet in die iudicii. Alii vero non cognoscentur, sed dicetur eis. Nescio vos, unde estis. Mt. 7.d. et 25.a.

^marg.| {d} Qui autem vanus id est amator vanorum, intus vacuus non habens in se nisi vanitatem.

^marg.| {e} Et excors est id est sine sapientia.

^marg.| {f} Patebit contemptui omn ium Electorum in die iudicii, quia ipse virilis animi fortitudinem habere contempsit. Mal. 2.b. Recessistis de via et scandalizastis plurimos de lege, irritum fecistis pactum Levi, dicit Dominus exercituum, propter quod et ego dedi vos contemptibiles et humiles omnibus populis. Excors dicitur avarus, quia numquam habet cor suum secum, sed semper est in arca cum pecunia. Mt. 6.c. Ubi est thesaurus tuus, ibi est et cor tuum. Item Os. 7.c. Factus est Ephraim quasi columba seducta non habens cor. Quid mirum ? Quia super omne stercus proiicit illud, scilicet super aurum et argentum et huiusmodi. August. Quid enim aurum et argentum aliud, nisi terra rubra, que sola hominum avaritia fecit preciosa ? Unde Eccl. 10.b. Nihil est iniquius, quam amare pecuniam ; hic enim et animam suam venalem habet, quoniam in vita sua proiecit intima sua. Item excors est luxuriosus et ebriosus. Os. 4.c. Fornicatio et vinum et ebrietas auferunt cor.

^marg.| {g} Melior est pauper pec unia vel scientia.

^marg.| {h} Et sufficiens sibi vit a.

^marg.| {i} Quam gloriosus in divitiis, vel in verbis.

^marg.| {k} Et indigens pane id est refectione bonorum operum, Eccl. 19.c. Melior est homo, qui minuitur sapientia et deficiens sensu in timore Dei, quam qui abundat sensu et transgreditur legem Altissimi. Ps. 36. Melius est modicum iusto etc. Vel :

^marg.| {g} Melior est pauper spi ritu id est humilis, vel paupertatis amator et cultor.

^marg.| {h} Et sufficiens sibi qui a tali nihil deest, Habet enim sine omni contradictione quod amat, scilicet paupertatem.

^marg.| {i} Quam gloriosus et indigens pane id est dives avarus, qui ad litteram, indiget pane. Quia ut dicit Hieronymus Avaro deest tam quod habet, quam quod non habet. Vel

^marg.| {g} Melior est pauper et sufficiens sibi id est simplex idiota parum habens auri Sapientie et argenti eloquentie, qui inde bene vivit et inde pascitur et reficitur.

^marg.| {i} Quam gloriosus et indigens pane id est quam magnus clericus gloriosus in multa scientia, qui numquam inde reficietur. Tales sunt multi Doctores, qui calcatis torcularibus sitiunt, ut dicitur Iob. 24.b. Et in molendino moriuntur siti, ut vulgo dicitur.

^marg.| {l} Novit iustus id est verus Prelatus, {3. 26rb} habens veram iustitiam, que habet compassionem, non indignationem, ut dicit Gregorius Talis inquam novit affectu et effectu compassionis.

^marg.| {m} Animas id est animalitatem id est infirmitatem.

^marg.| {n} Iumentorum suorum id est subditorum suorum, quibus regendis tamquam iumentis Prelatus insidet. Simile Ex. 23.a. Peregrino molestus non eris. Scitis enim animas advenarum, quia et ipsi peregrini fuistis in terra Egypti. Animas iumentorum novit Iacob, cum dixit Esau fratri suo ; qui rogabat eum secum ire. Gn. 33.c. Nosti, inquit, Domine mi quod parvulos habeam teneros et oves et boves fetas mecum, quas si plus in ambulando fecero laborare, morientur una die cuncti greges.

^marg.| {o} Viscera autem impiorum Pre latorum.

^marg.| {p} Crudelia sin e compassione, sine affectione, sine misericordia de quibus Ez. 34.a. Quod perierat, non quesistis, sed cum austeritate imperabatis eis et cum potentia. Sed nota quod dicit : viscera autem impiorum crudelia, quia interiora quorumdam Prelatorum crudelissima sunt, exteriora vero mitissima et benignissima videntur, dum affabiles et benignos se exhibent in his, que ad corpus pertinent procurandum ; interiores autem miserias animarum, que tot iaculis confosse sunt, tot et tantis concupiscentiarum ardoribus exuruntur, omnino non curant. Et magna est valde ista crudelitas, qua permittunt proprios filios confodi et exuri et non curant. Contra quos dicitur infra. 24.b. Erue eos, qui ducuntur ad mortem etc. Et sup. 6.a. Discurre, festina, suscita amicum tuum. Est et alia crudelitas Prelatorum, quia sanguine multorum millium animarum pascunt sanguisugam luxurie sue, ad litteram, de quibus dicitur Ier. 23.c. In Prophetis Hierusalem vidi similitudinem adulterantium et iter mendacii. Est et tertia crudelitas, scilicet eorum rapacitas, qua tot latera subditorum, ad litteram, nudant, ut porticus et parietes suos vestiant : ventres pauperum evacuant, ut bursas suas impleant. Furantur enim pauperibus Christi crustulas et micas reliquiarum mense eius. Et de hac crudelitate dicitur Mi. 3.a. Audite Principes Iacob et Duces domus Israel. Numquid non vestrum est scire iudicium, qui odio habetis bonum et diligitis malum, qui violenter tollitis pellem eorum desuper eos et carnem eorum desuper ossibus eorum ? est etiam quarta crudelitas Prelatorum, qua in stragem animarum preficiunt consanguineos omnino indignos, de quibus Hab. 2.c. Ve qui edificat civitatem in sanguinibus et preparat urbem in iniquitate ; est et quinta crudelitas Prelatorum et maxima omnium qua de sanguine Iesu Christi id est de bonis suo sanguine acquisitis domos et palatia ampla edificant et depingunt, unde pauperes deberent sustentari. De his dicitur Ier. 22.d. Ve qui edificat domum suam in iniustitia et cenacula sua non in iudicio. Amicum suum opprimet frustra et mercedem eius non reddet ei. Qui dicit, edificabo mihi domum latam et cenacula spatiosa, qui aperit sibi fenestras et facit laquearia cedrina, pingitque synopide id est sanguine Christi, sic dicit Ier. debere intelligi.

^marg.| {q} Qui operatur terram suam id est carnem edomat disciplinis, vel animam suam spiritualibus studiis exercet, vel plebem subditam vomere predicationis excolit.

^marg.| {r} Satiabitur panibus vir tutum in presenti, eternorum premiorum in futuro. Gn. 3.d. In sudore vultus tui vesceris pane tuo. Aliter enim indignus est pane omnis, qui non laborat. De hoc dicitur Ecclesiast. 20.d. Qui operatur terram suam, inaltabit acervum frugum id est altum faciet. In quo notantur, scilicet copiositas frugum et sublimitas, quibus in celum ascenditur et celeste horreum impletur.

^marg.| {s} Qui autem sectatur otium id est laborare negligit pro salute sua et subditorum.

^marg.| {t} Stultissimus est lic et mundo sapiens videatur. Primus gradus stultitie est, bonum non facere, dum licet. Secundus gradus malum facere. Tertius, in malo se assuescere quod est sectari otium. Eccles. 33.d. Multam malitiam docuit otiositas. Vel primus gradus stultitie est vite proprie necessaria non querere. Secundus seipsum hostibus indefensum exponere. Tertius, hostes suos, qui eum interficiant, in seipso nutrire. Hos tres gradus habet, qui otium sectatur. Nam vite spiritualis necessaria querere negligit. Seipsum indefensum malignis Spiritibus exponit. In seipso motus carnales quasi hostes crudelissimos nutrit. Is. 26.d. Iustitiam non fecimus in terra, ideo non ceciderunt habitatores terre.

^marg.| {3. 26va} {a} Qui suavis est id est sine asperitate iracunde reprehensionis.

^marg.| {b} Vivit in moderationibus id est propter moderatam et mansuetam correctionem, vitam gratie in presenti et vitam glorie in futuro sibi et subditis acquirit. Et talis.

^marg.| {c} In suis monitionibus relinquit contumeliam id est abiicit et se dulciter, ac suaviter monens in spiritu lenitatis, preoccupatos peccato suscipiens, sicut docet Apostolus Gal. 6.a. et Ps. 140. Corripiet me iustus in misericordia et increpabit me etc. Malus autem et Hypocrita cum iracundia increpat. Unde infra 14.a. In ore stulti virga superbie. Gregorius Vera iustitia compassionem habet, falsa vero indignationem. Item Tullius de amicitia. Monere et moneri officium vere est amicitie, ita tamen, ut adulatione careat admonitio et contumelia careat obiurgatio. Qualiter autem admonendum sit unumquodque genus hominum, docet Gregor. in moralib. et in pastorali 1Tim. 5.a. Seniorem ne increpaveris, sed obsecra, ut patrem ; iuvenes, ut fratres ; anus, ut matres ; iuvenculas, ut sorores in omni castitate. Et Eccl. 8.a. Non litiges cum homine potente etc. per totum.

^marg.| {d} Desiderium impii monumentum est pessimorum id est memoria et recordatio. Impius enim de malorum precedentium moribus loquitur libenter, quia eos imitari desiderat. Vel [desiderium impii id est mala voluntas impii.

^marg.| {e} Et monumentum pessimorum cau saliter id est ducit ad monumentum pessimorum id est infernum quod est sepulchrum pessimorum hominum et Demonum. Lc. 16.d. Mortuus est dives et sepultus in inferno. Vel [desiderium impii pro quo graviter punitur [est monumentum pessimorum id est erudimentum et admonitio aliorum pessimorum, ne similia faciant. Unde infra 19.d. pestilente flagellato stultus sapientior erit. Vel [desiderium impii est monimentum pessimorum quia suum pravum desiderium excusat per exempla pessimorum, dicens. Sic facit ille et ille. Iob. 40.c. Protegunt umbre umbram eius. Vel de claustralibus exponitur, qui sunt monumenta pessimorum id est sepulchra peccatorum et pravorum desideriorum et malarum suggestionum, quas in se extinguunt et sepeliunt : In quo sepulchro Dominus sepelitur. Unde Io. 19.g. Erat autem in loco, ubi crucifixus est Iesus, hortus et in horto monumentum novum, in quo nondum quisquam positus fuerat. Ibi ergo propter Parasceven Iudeorum, quia iuxta erat monumentum, posuerunt Iesum. Vel [desiderium impii id est Diaboli, monumentum est pessimorum id est interitus et perditio eorum, eius est quies et gaudium. Bonos enim fastidit, sed de malis facit delicias suas. Unde Hab. 1.d. Incrassata est pars et cibus eius electus. Ecclesiast. 13.d. Venatio Leonis Onager in Eremo. Item Iob. 40.c. Absorbebit fluvium et non mirabitur et habet fiduciam quod influat Iordanis in os eius.

^marg.| {f} Radix autem iustorum id est amor et desiderium quod in Christo fixerunt, quasi radicem cordis sui.

^marg.| {g} Proficit in fructum vite eterne. E contrario radix impiorum deficiet, quia in terra arida fixa est, hoc est, in mundo Sup. 4.a. Adulterine plantationes etc.

^marg.| {h} Propter peccata labiorum inc ircumcisorum.

^marg.| {i} Ruina cul pe et pene.

^marg.| {k} Proximat malo hom ini. Ps. 139. Vir linguosus non dirigetur in terra. Multo minus in celo. Et intellige labiorum tam propriorum, quam alienorum. Sepe enim vento adulationis, vel flatu detractionis, sive irrisionis, vel susurrio pravi consilii, vel inique suggestionis, corruit homo, que omnia sunt peccata alienorum labiorum, quibus liberatus iustus refert gratias Deo. Eccles. 51.a. Confitebor tibi, Domine Rex et collaudabo te Deum salvatorem meum. Confitebor nomini tuo, quoniam adiutor et protector factus es mihi et liberasti corpus meum a perditione, a laqueo lingue inique et a labiis operantium iniquitatem. Qualiter autem propter peccata propriorum labiorum proximet ruina malo homini, planum est.

^marg.| {3. 26vb} Maxime autem propter verba iactantie. Dn. 4.f. Nonne hec est Babylon civitas magna, quam ego edificavi in domum regni, in robore fortitudinis mee et in gloriam decoris mei ? Cum sermo adhuc esset in ore Regis, vox de celo ruit. Tibi dicitur. Nabuchodonosor Rex, Regnum tuum transibit a te et ab hominibus eiicient, te etc.

^marg.| {l} Effugiet autem iustus red dens Deo quod suum est et sibi et proximo.

^marg.| {m} De angustia pre sentis miserie, vel culpe, que tam arcta est, ut in ingressu eius necesse habeat unusquisque non solum pellem, sed etiam omnia membra novi hominis deponere. Et de hoc dicitur Lam. 1.a. Omnes persecutores eius apprehenderunt eam inter angustias. Item Iob. 36. Salvabit te de ore angusto latissime et non habente fundamentum subter se.

^marg.| {n} De fructu oris sui id est de bone locutionis merito.

^marg.| {o} Unusquisque replebitur in futuro, quando erit vera repletio.

^marg.| {p} Bonis ete rnis, que numquam marcescent, si tamen facit bonum quod dicit. Unde subdit.

^marg.| {q} Iuxta opera manuum suarum retribuetur ei Nec notat [iuxta equalitatem, sed excessum, quia Dominus semper remunerat bonos supra condignum et punit malos citra meritum. Est autem multiplex fructus oris. Primus est oratio. Secundus confessio. Tertius, predicatio. Quartus laus et gratiarum actio. Quintus, abstinentia, que reprimit gulam. Sextus modestia loquele. Septimus consilium. Et de his fructibus replebitur unusquisque bonis celestium gaudiorum, si tamen vacuus per humilitatem inveniatur. Non enim Heliseus infudit oleum in vasis plenis, sed vacuis, 4Rg. 4.a.

^marg.| Et nota quod dicit : De fructu oris sui replebitur unusquisque, non dicit de foliis oris sui. Et certe timendum est multis, ne sit ficus illa foliosa sine fructu, cui maledixit Dominus. Mt. 21.d. Sed dico quod folia cum fructu sunt, cum verba de radice caritatis per lineam recte intentionis procedunt.

^marg.| {r} Via stulti id est opera et consilia. [recta videtur. [in oculis eius sed non recta videtur in oculis aliorum, infra. 26.c. Sapientior sibi stultus videtur septem viris loquentibus sententias. Sed unde hoc ? Inde, quia habet oculos incurvatos ad infima, vel obliquatos ad favorem, vel odium id est vel ad dexteram, vel ad sinistram et ideo curva et obliqua ei recta videtur. Ideo talis homo non acquiescit consiliis aliorum, infra. 18.a. Non recipit stultus verba prudentie.

^marg.| {s} Qui autem sapiens est, audit consilia id est acquiescit consiliis sapientum, supra. 1.a. Audiens sapiens sapientior erit,

^marg.| {t} Fatuus statim indicat iram suam con tumeliam, pro contumeliis ulciscendo se reddens. Provenit autem hec festinata indicatio ire, vel contumeliosa reprehensio de parvitate cordis, Unde Apostolus, Colossen. 3.d. Patres nolite ad iracundiam provocare filios vestros, ut non pusillo animo fiant.

^marg.| {u} Qui autem dissimulat iniuriam sib i illatam.

^marg.| {x} Callidus est id est sapiens : sicut Saul, qui dissimulavit contemptum eorum, qui dicebant. Numquid iste poterit nos salvare, 1Rg. 10.d. Et David de Semei 2Rg. 16.b. Alia translatio habet : Stultus eadem hora pronuntiat iram suam ; occultat autem ignominiam suam astutus.

^marg.| {y} Qui quod novit, loquitur, iudex iustitie est id est qui didicit, que docet, potest esse iudex iustus. Seneca : “Vis sapienter loqui ? loquere que scieris”. Sic fecit Dominus Io. 3.b. Nos, inquit quod scimus, loquimur.

^marg.| {z} Qui autem mentitur in testimonio, testis est fraudulentus, fraudem faciens auditoribus, quia facit eos credere pro vero quod falsum est. Dicit autem hic Salomon omnem locutionem qua aliquid asserimus in testimonium deputari, ut scilicet omnia, que loquimur, discussione examinemus, qua testimonium diceremus et audientes quasi iudices habeamus et {3. 27ra} nosipsos, ut testes. Unde Seneca. Loquens de tuo proximo : scito te vel pro eo, vel contra eum testimonium dicere.

^marg.| {a} Et qui promittit se aliquid dare, vel facere.

^marg.| {b} Et quasi gladio pungitur conscientie si non solverit quod promittit. ad litteram enim mendax promissio et si suaviter de ore exeat, pungit tamen et lacerat conscientiam que semper dicit solvendum esse promissum. Vel potest intelligi de violenta promissione, que conscientiam pungit et torquet, dum illam animi pudor extorquet. Glossa ita exponit. Qui promittit, se veritati obedire in Baptismo, scilicet vel in confessione et postea tempore tentationis deficit, dum loricam iustitie et scutum patientie a se abiicit, gladius tentationis cor transfigit.

^marg.| {c} Lingua autem Sapientium sanitas est qui a quod promittit, solvit ; et que loquitur, pertinent ad anime sanitatem sibi et auditoribus ; et quia constans est in verbo suo et firmus ; et quia dulciter admonendo est causa sanitatis. Iob. 39.d. Pulli Aquile lambunt sanguinem id est subditi dulci et blanda Prelatorum suorum Predicatione compuncti peccata sua confitentur et emendant, sicut e contrario morsu rigide nimis increpationis in desperationem ducti defendunt et amplificant. Lc. 16.e. Lazarus iacebat ante ianuam divitis, ulceribus plenus et canes venientes lingebant ulcera eius. Omnis autem infirmitas anime, si bene attenderis, aut est tenebre intellectus, aut putredo, seu infectio affectus. Contra primum dictum est canibus id est Apostolis. Vos estis lux mundi. Contra secundum. Vos estis sal terre. Mt. 5.b. De utroque simul dicitur, Sap. 6.d. Multitudo Sapientum sanitas orbis terrarum.

^marg.| {d} Labium veritatis firmum erit in perpetuum Lab ium veritatis appellat sacram Scripturam, que et per labium eneum designatur. Ex. 30.b. Et dicitur hoc, quia vanitas Philosophorum et deliramenta hereticorum exterminabuntur, hec autem Scriptura firma et immobili veritate permanet in eternum. Unde Mt. 24.c. et Mc. 13.d. Celum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt. Item labia veritatis, sunt Doctor et Predicator veritatis, ideo requiritur in eis summa puritas, quia nihil adeo mundum vult homo habere, sicut os suum et labia. Non sunt labia veritatis, quos polluit mendacii turpitudo, aut male conversationis macula. Cuiusmodi sunt, de quibus dicit Apostolus ad Tit. 1.d. Coinquinate sunt eorum mens et conscientia, verbis confitentur se nosse Deum, factis autem negant. Et ideo non est conveniens eorum testimonium propter contrarietatem vite et doctrine, propter quam iure repelluntur a testimonio predicationis. Ideo hodie periclitatur causa Domini propter defectum testium. Adversarii enim tot et tanta habent dicere in testes et in facta et in dicta testium quod per eos parum, aut nihil de iure suo possit Dominus obtinere. Olim bonos testes habuit Dominus. Act. 1.a. Vos eritis mihi testes in Hierusalem. Et tunc obtinebit ubique Dominus in causa sua contra Diabolum ; modo ubique vincitur et succumbit.

^marg.| {e} Qui autem testis est repentinus sub ito testificans que ignoras, vel ingerens se non rite vocatus.

^marg.| {f} Concinnat id est componit, vel subornat.

^marg.| {g} Linguam mendacii id est locutionem mendacem ad palliandum falsitatem suam. Congruit hoc et detractoribus, qui revera testes sunt repentini, quia preter iuris ordinem se ingerunt contra proximum. Secundum Glossa Testis repentinus est hereticus qui nova dogmata ingerit tamquam testimonia repentina, ut repentinum intelligamus novum et subitum. Item testis repentinus est omnis, qui antequam didicerit, vel expertus fuerit, docere, vel predicare presumit. Eccles. 34.b. Vir in multis expertus cogitabit multa et qui multa didicit, enarrabit intellectum id est extra aliis narrabit.

^marg.| {h} Dolus in corde cogitantium mala fac ere aliis. Qui enim aperte nocere non audent, dolo nocere cogitant. Sicut Scribe et Pharisei, quibus dicit Dominus.3.27rb} Mt. 9.a. Quid cogitatis mala in cordibus vestris ? Maxime autem dolus est in corde Hypocritarum et hereticorum, qui per omnem fraudem et dolum animas decipere moliuntur, sicut falsarum mercium venditores et sicut aucupes, venatores, piscatores, qui omnes fraude et dolo exercent sua artificia. HIer. 5.f. Inventi sunt in populo meo impii insidiantes quasi aucupes laqueos ponentes.

^marg.| {i} Qui autem pacis tem poris et pectoris.

^marg.| {k} Ineunt consilia sec um, vel cum aliis.

^marg.| {l} Sequitur eos gaudium ple num quod dabitur in futuro. Mt. 5.a. Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur. Sunt autem tria consilia pacis reformande. Primum est deserere mala commissa. Secundum est eadem emendare. Tertium est beneplacitis Dei incessanter insistere. Item pacis conservande tria sunt similiter consilia. Primum est abdicatio divitiarum, Pro quibus mundus pugnat, litigat et inquietat. Secundum est patientia, que non repercutit, imo cedendo pacem sibi conservat. Tertium est humilitas, que nulli molesta est et neminem angustat, aut comprimit, imo comprimentes se velut inane quoddam et vacuum sine resistentia intra se receptat. He tres virtutes, contemptus temporalium, patientia, humilitas omnem actionem bellorum et litium et inquietudinem auferunt. Ideo consilia earum, non solum reformande, sed et conservande pacis consilia sunt. Illos, qui ista consilia ineunt, sequitur gaudium eternum, ut post hanc vitam semper illud habeant numquam finiendum. Vel ideo sequitur, ut illos in fine excipiat intra se. Unde dicetur. Euge serve bone et fidelis etc. Mt. 25.b. E contrario illos, qui sunt mali, precedit illud gaudium temporale et vanum, quasi nuntius precurrens ad preparandum eius hospitium tenebrosum et luctuosum, infra. 14.a. Est via, que videtur homini iusta, novissima autem eius deducunt ad mortem. Risus dolore miscebitur et extrema gaudii luctus occupat.

^marg.| {m} Non contristabit iustum qui ut leo considit infra 28.a. Et equo animo biformes fortune eventus sustinet.

^marg.| {n} Quicquid ei acciderit scilicet prosperum vel adversum. Sicut enim accidens adest et abest preter subiecti corruptionem, ita presens prosperitas et tribulatio viro iusto adest et abest preter eius contristationem et conturbationem. Tristari autem et conturbari exterius potest iustus, sed gaudium et consolatio semper intus erunt et ideo non contristatur, nec conturbatur. Contristari enim dicitur, qui totaliter tristatur intus et extra, sicut converti, vel confiteri dicitur, qui totaliter vertitur et fatetur. Vel accidere dicitur iusto, quicquid preter spem et intentionem ei evenit. Principalis autem intentio iusti est, querere regnum Dei et iustitiam eius et seipsum reddere Deo, quicquid autem e latere se ingerit, accidens est, nec iustum contristat, quia eius propositum non impedit. Multi vero huiusmodi accidentibus contristantur, quoniam illa principalia faciunt et esse accidentia non permittunt, facientes contra illud mandatum Domini. Mt. 6.d. Primum querite regnum Dei, quasi principale et iustitiam eius et hec omnia adiicientur vobis. Inde est quod ipsi pavent ubique. Unde infra 28.a. Fugit impius nemine persequente, iustus autem quasi leo confidens absque terrore erit.

^marg.| {o} Impii autem replebuntur id est iterum implebuntur.

^marg.| {p} Malo pen e, quia primo se impleverant malo culpe. Vel ideo, replebuntur malo, quia hic se evacuant omni bono. E contrario iusti replebuntur bono, quia hic se evacuant omni malo hauritorio timoris et humilitatis.

^marg.| {q} Abominatio est Domino labia mendacia id est mendaces, heretici, Hypocrite, adulatores, Histriones, coniectores, mendaces Predicatores, qui, scilicet quod verbis predicando confitentur, factis negant. Et tales recte abominatio sunt Domino, quia nauseam provocant, dum nec omnino frigidi nec calidi ; sed tepidi. Ore quidem calidi, corde vero et opere frigidi. Ideo Dominus incipiet eos ore suo evomere, sicut Apc. 3.c.

^marg.| {r} Qui autem fideliter agunt vel arguunt, alia littera, non querentes, scilicet agendo, vel arguendo, nisi que Dei sunt.

^marg.| {s} Placent ei qui a quod beneplacitum est illi, fideliter implent. Qui ergo agendo, vel arguendo querunt, que sua sunt, infideles sunt et fraudulenter agunt et ideo maledicti. HIer. 48.b. Maledictus, qui facit opus Domini fraudulenter, vel negligenter, alia littera.

^marg.| {3. 27va} {a} Homo versutus id est circumspectus et prudens dispensator Domini.

^marg.| {b} Zelat scientiam usq ue ad tempus opportunum. Est enim tempus loquendi et tempus tacendi. Eccl. 3.b. Stultus non attendit tempus, sed omni tempore loquitur et ideo eius parabola reprobatur, quia non profert eam tempore suo. Eccl. 20.c. Sapiens vero observat tempus. Unde supra 10.b. Sapientes abscondunt scientiam. Causas autem absconsionis, ibi multiplices ostendimus et ideo hic pertransimus.

^marg.| {c} Et cor insipientium etc. pro priam plus quam oportet appetendo scire, vel aliis, que capere nequeunt, ingerendo, vel stulte, vel superbe loquendo, ut Nabal 1Rg. 25.b. Aut docendi officium presumendo. Sepe enim in silentio humiles sunt, qui dum docendi officium assumunt, aut ex ipsa re, aut ex vana laude, aut ex propria placentia seducuntur. Vel provocat stultitiam alienam nimis rigide, aut nimis timide corrigendo, aut incorrigibiles arguendo. Unde Eccl. 8.a. Non litiges cum homine potente, ne forte incidas in manus illius, nec contendas cum viro locuplete, ne forte constituat litem tibi ; ne litiges cum homine linguato et non struas in ignem illius ligna ; quotquot enim verba tali dixeris, tot ligna in ignem eius ponis.

^marg.| {d} Manus etc. ad litteram : Unde David id est manu fortis pre aliis fratribus in Regem inungitur 1Rg. 16.c. et 2Rg. 2.a. et 5. $moraliter

^marg.| {d} Manus fortium id est fortis fortitudine spirituali.

^marg.| {e} Dominabitur car ni, mundo, Diabolo, proprie voluntati et suo sensui. Primo, per sobrietatem, secundo, per caritatem, tertio, per humilitatem, quarto, per obedientiam, quinto, per sapientiam sanctorum, qua quis plus aliis, quam sibi credit, sicut dicit beatus Bernardus. De qua sapientia dicitur, 1Cor. 1.d. Quod stultum est Dei, sapientius est hominibus. Eod. 3.d. Si quis inter vos videtur sapiens esse in hoc seculo, stultus fiat, ut sit sapiens. Glossa sic exponit.

^marg.| {d} Manus fortium dominabitur id est perfecti, non solum vitiorum bella superant, sed et electis fratribus maiore virtutum gratia principantur.

^marg.| {f} Que autem remissa est id est pigra ad operandum, vel non extenta eleemosynis et operibus bonis.

^marg.| {g} Tributis serviet ad litteram id est ut tribuatur ei. Vel serviet Diabolo tributis id est in tributis, que quotidie sibi solvit. Tot enim tributa Diabolo solvit unusquisque, quot peccata committit. Ubique enim Diabolus pedagiarium suum posuit in nobis : In ore vitium gule quod nec unam buccellam permittit intrare ventrem, nisi aliquam voluptatem inde retineat tamquam pedagium. Sic in auribus pruritum, ut semper novitatem desiderent. In oculis curiositatem. Sic et in ceteris partibus corporis posuit Diabolus pedagiarios suos ad colligenda tributa.

^marg.| {h} Meror in corde viri ius ti, non in oculis tantum.

^marg.| {i} Humiliabit eum sub potenti manu Dei, ad confessionem. Necesse est enim, ut prius peccatorem meror cordis humiliet, quia ut dicit Ambrosius peccatum ubi oritur, ibi moritur. Deinde sermo Sacerdotis Deo reconciliet et erigat ne desperet.

^marg.| Unde sequitur

^marg.| {k} Et sermone bono letificabitur hic sermone consolationis, promissionis, tandem sermone optimo salutationis. Venite benedicti patris mei etc. Mt. 25.c.

^marg.| {l} Qui negligit damnum id est leviter patitur damnum rerum, vel corporis, vel nominis.

^marg.| {m} Propter amicum que mlibet, vel propter Christum, qui vere est amicus, qui omni tempore diligit, infra 17.c. Omni tempore diligit, qui amicus est.

^marg.| {n} Iustus est id est fidelis amicus est. Et nota quod dicit : Qui negligit damnum, non solum qui incurrit. Multi enim damnum incurrunt, qui non negligunt propter amicum. Intelligimus autem hoc, ubi amicus indiget huiusmodi neglectu, Unde Seneca : Sic prosis amico, ne tibi noceas. Amico vero lege et iure amicitie debetur tam bonorum, quam malorum omnium communicatio. Unde Seneca : Amicorum omnia sunt communia. Et Diogenes audito quod quidam pauper amicus esset cuiusdam divitis dixit : Cur ergo iste pauper, ille dives ? De hoc dicitur, Eccl. 22.d. Si mala {3. 27vb} mihi evenerint, per amicum sustinebo. Ct. 8.c. si dederit homo omnem substantiam suam pro dilectione id est ea urgente vel imperante, quasi nihil despiciet illam id est substantiam. Hbr. 10.g. Vincantis compassi estis et rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis, cognoscentes vos habere meliorem et manentem substantiam. Qui autem damnificari se reputant in aliquo quod ei eveniat propter amicum et maxime propter Christum, qui pro nobis semetipsum tradidit, quis dubitat illum iniustum et infidelem esse ? Unde 1Io. 3.c. In hoc cognovimus caritatem Dei, quoniam ille animam suam pro nobis posuit et nos debemus animas pro fratribus ponere. Sed nota quod est multiplex damNm. Videlicet Rerum. Unde Hbr. 10.g. Rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis.

^marg.| Corporum. Mt. 10.c. Nolite timere eos, qui occidunt corpus etc.

^marg.| Vite temporalis. Io. 12.d. Qui amat animam suam, perdet eam. Item Act. 20.e. Non facio animam meam pretiosiorem me.

^marg.| Fame. Mt. 5.a. Beati estis, cum maledixerint vobis homines.

^marg.| Parentum. Dt. 33.a. Qui dixerit patri suo et matri sue, nescio vos et fratribus suis, ignoro illos et nescierunt filios suos, hi custodierunt eloquium tuum et pactum tuum servaverunt.

^marg.| {o} Iter autem impiorum quo se servare indemnes ab amico, vel ab ipso Domino opinantur.

^marg.| {p} Decipiet eos etc. qui a incomparabiliter maiora damna incurrent. Fidem enim amicitie perdunt, que omni temporali substantia melior est. Unde Eccl. 40.b. Omne munus et iniquitas delebitur et fides in seculum stabit. Vel Iter impiorum decipiet eos, sicut via mellita decipit ursum ducens ipsum ad foveam, vel precipitium, vel sicut esca piscem, aut avem decepit, vel sicut sal arietem quod ducit eum ad carnificinam, vel sicut false merces decipiunt imperitum emptorem, aut sicut somnia decipiunt somniantes. Unde Eccles. 34.a. Vana spes et mendacium viro insensato et somnia extollunt imprudentes.

^marg.| {q} Non inveniet fraudulentus qui fraudem aliis facit.

^marg.| {r} Lucrum in futuro, licet modo videatur sibi. Nam maius damnum patitur et fraudem maiorem in se, quam faciat aliis. Nam divitias virtutum perdit et commodum temporale acquirit. Mt. 16.d. Quid prodest homini, si universum mundum lucretur anime vero sue detrimentum patiatur.

^marg.| {s} Et substantia hominis ius ti hic pro amico neglecta.

^marg.| {t} Erit auri pretium id est valde pretiosa.

^marg.| Vel sic.

^marg.| {r} Fraudulentus id est Hypocrita, vel avarus, qui congregat in saccum pertusum.

^marg.| {q} non inveniet lucrum id est bona eterna, que boni mercatores lucrantur.

^marg.| {s} Et substantia hominis id est eius, qui re et nomine homo est.

^marg.| {t} Erit auri pretium id est auro pretiosior, quasi dicat : qui vere est homo, id habet pro substantia, cui postponendum est aurum, scilicet spiritualia bona, cetera omnia ei sunt quasi accidentia. Vel erit auri pretium id est claritatis eterne, quasi dicat : qui vere homo est, dat substantiam suam pro vita eterna habenda.

^marg.| {u} In semita iustitie id est in observantia consiliorum et arctiorum preceptorum. Est

^marg.| {x} Vita gra tie : in fine vero semite, vita glorie. supra 7.a. Serva mandata et vives. Et infra 16.c. Semita Iustorum declinat malum culpe et gehenne.

^marg.| {y} Iter autem devium etc. a v ia iustitie quo pravus incedit.

^marg.| {z} Ducit ad mortem pri mam et secundam id est culpe et pene. Iter mortis est voluptas carnis, divitiarum vanitas, appetitus honorum. Hec qui sequuntur, tendunt ad mortem. Os. 5.c. Ephraim cepit abire post sordes suas Eccles. 18.d. Post concupiscentias tuas non eas id est ne facias eas ducem tuum ; quia nesciunt ducere nisi ad mortem.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Prv. Capitulum ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 05/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=28&chapitre=28_12)

Signaler un complément d'information

Notes :

<28. Liber Proverbiorum seu Parabolae Salomonis**>

Capitulum 12

<28. Liber Proverbiorum seu de Parabolis Salomonis>

Capitulum 12