Hugo de Sancto Caro

Capitulum 16

Numérotation du verset Dt. 16,1 

Observa mensem novarum frugum et verni primum temporis ut facias
phase Domino Deo tuo
quoniam in isto mense eduxit te Dominus Deus tuus
de Egypto nocte
Numérotation du verset Dt. 16,2 

immolabisque
phase Domino Deo tuo de ovibus
et de bobus
in loco quem elegerit Dominus Deus tuus
ut habitet nomen eius ibi
Numérotation du verset Dt. 16,3 

non comedes in eo panem fermentatum
septem diebus comedes absque fermento afflictionis
panem quoniam in pavore egressus es de Egypto ut memineris diei egressionis tue de Egypto omnibus diebus vite tue
Numérotation du verset Dt. 16,4 

non apparebit fermentum
in omnibus terminis tuis septem diebus et non manebit de carnibus eius quod immolatum est vesperi in die primo mane
Numérotation du verset Dt. 16,5 

non poteris immolare Phase
in qualibet urbium tuarum
quas Dominus Deus tuus daturus est tibi
Numérotation du verset Dt. 16,6 

sed in loco quem elegerit Dominus Deus tuus
ut habitet nomen eius ibi immolabisque1 phase vespere2
1 immolabisque] immolabis Weber |
2 vespere] vesperi Weber |
ad solis
occasum
quando egressus es de Egypto
Numérotation du verset Dt. 16,7 

et coques et comedes
in loco
quem elegerit Dominus Deus tuus maneque consurgens vades in tabernacula tua
Numérotation du verset Dt. 16,8 

sex diebus comedes azyma
et in die septima3
3 septima (sic)] septimo Weber
quia collecta
est Domini Dei tui non facies opus
Numérotation du verset Dt. 16,9 

septem hebdomadas
numerabis tibi
ab ea die qua falcem in segetem miseris
Numérotation du verset Dt. 16,10 

et celebrabis diem festum hebdomadarum
Domino Deo tuo
oblationem spontaneam
manus tue
quam offeres iuxta benedictionem Domini Dei tui
Numérotation du verset Dt. 16,11 

et epulaberis
coram Domino Deo tuo
tu et filius tuus et filia tua et servus tuus
et ancilla et Levites qui est intra portas tuas et advena ac pupillus et vidua qui morantur vobiscum in loco quem elegerit Dominus Deus tuus ut habitet nomen eius ibi
Numérotation du verset Dt. 16,12 

et recordaberis quoniam servus fueris in Egypto custodiesque ac facies que tibi4 precepta sunt
4 tibi] om. Weber
Numérotation du verset Dt. 16,13 

sollemnitatem quoque tabernaculorum
celebrabis
per septem dies quando collegeris de area et torculari fruges tuas
Numérotation du verset Dt. 16,14 

et epulaberis in festivitate
tua tu et filius tuus et filia et servus tuus
et ancilla Levites quoque et advena et pupillus et5 vidua qui
5 et] ac Weber
intra portas tuas sunt
Numérotation du verset Dt. 16,15 

septem diebus Domino Deo tuo festa celebrabis in loco quem elegerit Dominus benedicetque tibi Dominus Deus tuus
in cunctis frugibus
tuis et in omni opere manuum tuarum erisque in letitia
Numérotation du verset Dt. 16,16 

tribus
vicibus per annum
apparebit omne masculinum tuum in conspectu Domini Dei tui in loco quem elegerit in sollemnitate azymorum et in sollemnitate hebdomadarum et in sollemnitate tabernaculorum
non apparebit ante Dominum vacuus
Numérotation du verset Dt. 16,17 

sed offeret
unusquisque secundum quod habuerit
iuxta benedictionem Domini Dei sui quam dederit ei
Numérotation du verset Dt. 16,18 

iudices
et magistros
constitues in omnibus portis tuis
quas Dominus Deus tuus dederit tibi per singulas tribus tuas ut iudicent populo6 iusto iudicio
6 populo] populum Weber
Numérotation du verset Dt. 16,19 

nec in alteram partem
declinent. Non accipies personam nec munera quia munera excecant oculos sapientium
et mutant verba iustorum
Numérotation du verset Dt. 16,20 

iuste quod iustum est persequeris7*
7 persequeris Som47 Weber ] exsequeris Rusch
ut vivas
et possideas terram
quam Dominus Deus tuus dederit tibi.
Numérotation du verset Dt. 16,21 

Non plantabis lucum
et omnem arborem iuxta altare
Domini Dei tui
Numérotation du verset Dt. 16,22 

nec facies tibi atque constitues statuam que odit Dominus Deus tuus.

Capitulum 16

Numérotation du verset Dt. 16,1 
marg.| {f} Observa mensem] GLOSSA primum, scilicet Hebreorum, qui apud eos Nisan dicitur ; apud Grecos vero Xanthicos, apud Latinos dicitur Aprilis, in quo Agnus Paschalis occidebatur. Notandum quod Moyses hic repetit de observatione trium festivitatum, scilicet Pasche, Pentecostes, et Scenopegie. De quibus supra dictum est Lv. 23. et Nm. 28. Phase fiebat 14. Luna Aprilis. Pentecoste. 50. die a Phase. Scenopegia. 15. die Septemb. GLOSSA quia in eo manipuli spicarum, id est primitie per Sacerdotem offerebantur Domino.
marg.| {g} Novarum frugum] id est grana spicarum igne tosta, et manibus confricata.
marg.| {h} Primum] mensem scilicet id est primam lunationem. Ad litteram post equinoctium vernale, ubi occurrit Luna, 14. est Pascha Iudeorum.
marg.| {i} Phase] nomen Hebreum est, sed Pascha est Grecum.
marg.| {k} De Egypto nocte] Ex. 12.e. Ergo de nocte exierunt filii Israel de Egypto. Contra Ex. 12.f. Habitatio filiorum Israel, qua manserunt in Egypto, fuit. cccc. 30. annorum, quibus expletis, eadem die egressus est omnis exercitus Domini de terra Egypti. Solutio : In nocte preparaverunt se ad exeundum diluculo, et ideo dicuntur hic nocte exisse. Vel ideo, quia in crepusculo ante clarum diem exierunt.
marg.| {l} Immolabisque Phase] id est Agnum Paschalem.
marg.| {m} Et de bobus] Hoc forte addit, quia in sequentibus diebus azymorum immolabantur boves, sed in Pascha, id est 14. Luna tantum Agnus precipitur immolari.
marg.| {n} In eo] scil. die Phase.
marg.| {o} Septem diebus] scilicet azymorum, qui sequuntur Phase, et incipiunt. 15. Luna Aprilis in crastinum Phase.
marg.| {p} Afflictionis panem] in memoriam afflictionis Egyptiace.
marg.| {q} Quoniam in pavore] etc. ut patet Ex. 14.c. ubi dicitur : Levantes oculos filiis Israel viderunt Egyptios venientes post se, et timuerunt valde.
marg.| {r} Omnibus diebus vite {1. 161rb}   sue] Argumentum, quod semper debemus reminisci remissionis peccatorum, ad minus baptismalis, vel cause, per quam facta est remissio peccatorum, scilicet Dominice Passionis. Eccl. 5.b. De propitiatu peccatorum noli esse sine metu. Item Eccl. 11.c. In die bonorum ne immemor sis malorum. Inde est, quod quamdiu vivit homo, non potest perfici penitentia eius, quia huius semper tenetur esse memor, et vitare peccatum : quod substantiale est penitentie. Unde Dominus Io. 8.b. Vade, et amplius noli peccare.
marg.| {s} Fermentum] quod dicitur a fervore, quia fervere facit massam, cui adiungitur, et subito acredine quadam in sui naturam convertit.
marg.| {t} Quod immolatum est] Hoc plenius. Ex. 12.a.
marg.| {u} In die primo mane] id est usque ad mane prime diei azymorum.
marg.| {x} Nomen eius ibi] Ergo Iudei non poterant comedere agnum in domibus suis. Ex. 12.b. Ponent de sanguine eius super utrumque postem, et in superliminaribus domorum, in quibus comedent illum : et Dominus in domo comedit agnum cum Discipulis : Mc. 14.b. Solutio : Ad primum dicimus, quod Iudei non tenebantur hoc precepto, quamdiu fuerunt extra terram promissionis. Ad secundum dicimus, quod locus ille, in quo Dominus fecit sibi parari Pascha, sanctus erat, quia in Hierusalem, et propter presentiam Domini : aliter etiam Dominus non tenebatur hoc precepto, quia est Dominus legis.
marg.| {y} Immolabisque Phase] id est Agnum Paschalem.
marg.| {z} Quando] etc. Sed quomodo potest hoc esse, quia ipsi comederunt Agnum, 14. Luna ad vesperum, et 15. mane egressi sunt ? Dicunt ad hoc, quod quando non est demonstrativum hore, sed temporis. Vel melius, quando egressus es, id est paratus ad egrediendum, vel egressus mente, iam continuo egressurus corpore. Simile Gn. 12.a. Egredere de terra tua. Ibi AUGUSTINUS Quia iam egressus es corpore, egredere mente. a   Et coques] etc. quasi dicat ubi coctus est Agnus, ibi comedendus est. In quo ostenditur, quod Sacerdos, qui celebrat, tenetur communicare.
marg.| {b} Vades in tabernacula] Ad litteram, in propria domicilia.
marg.| {c} Quia collecta est] In hac septima die fiebat collecta in usus pauperum. Octavo vero die Scenopegie fiebat alia maior collecta ad emendum iuga sacrificium, et farinam, et vinum, et oleum ad opus libaminum ; cetera emebant Sacerdotes de proprio. Hec duplex collecta, duplicem collectam spiritualem significat : Unam, que fit in presenti per gratiam ; aliam, que fit in futuro per gloriam. Vel forte hic dicitur collecta congregatio hominum : non enim legitur expresse aliam collectam fieri, nisi die octavo post Scenopegiam.
marg.| {d} Septem hebdomadas] Dicto {1. 161va} de festo Pasche, subiungit de festo Pentecostes, quod quinquagesimo die fiebat. Sed queritur, a quo die incipiat computatio usque ad quinquagesimum. A Phase non, quia illa die non mittebant falcem in messem. Item cum non omnes eadem die mittant falcem in messem, quia alibi citius, alibi tardius maturatur seges : videtur, quod plures celebrent Pentecosten, unusquisque suam in tempore messis sue. Et hoc videtur velle AUGUSTINUS ut scilicet una sit generalis Pentecoste communis omnibus. De qua plenius actum est Lv. 23. Et plures particulares, quia unusquisque illo die, quo mittebat falcem in messem, celebravit suam Pentecosten. HIERONYMUS non vult hoc ad litteram observandam. Alii incipiunt computare a secundo die azymorum, id est a 16. Luna Aprilis : et sic videtur velle littera Lv. 23.c. ubi dicitur : Numerabitis ab altero die Sabbati, in quo obtulistis manipulos primitiarum, 7. hebdomadas plenas usque ad alteram diem hebdomade, 7. id est 50. dies : et sic offeretis novum sacrificium Domino. Alii incipiunt computationem ab eo die azymorum, 50. diem esse Pentecosten. Item a secundo die azymorum, 50. diem esse aliam Pentecosten, in qua offerebantur panes novi : sicut secunda die azymorum offerebantur grana manibus confricata, ut dicitur Lv. 23. Et ita duo dies quinquagesimi, sive due Pentecostes leguntur numerate. Huic sententie videtur Ioseph. consentire, qui sic exponit hanc litteram : A die, qua falcem in segetem miseris, etc. id est a die, qua manipulos de segete falce collectos abstuleris, id est a secunda azymorum celebrabis diem festum hebdomadarum. a   Ab ea die] etc. HIERONYMUS Hoc Iudei nec ad litteram, nec ad spiritum custodiunt.
marg.| {b} Iuxta benedictionem] id est iuxta multiplicationem bonorum tuorum tibi a Deo collatorum. Argumentum, quod ditior plus tenetur offerre Domino.
marg.| {c} Et epulaberis] Argumentum, quod in magnis festivitatibus debemus visitare Ecclesiam, et nos habere religiosius, et comedere splendidius 3Esr. 9.g. Manducate pinguissima queque, et bibite dulcissima queque, et mittite munera his, qui non habent : Sanctus enim est hic dies Domini.
marg.| {d} Intra portas tuas] id est qui commoratur tecum in urbe una.
marg.| {e} Recordaberis] ne inter epulas superbia extollaris.
marg.| {f} Custodiesque] mente.
marg.| {g} Facies] opere.
marg.| {h} Solemnitatem] etc. GLOSSA non habens hic manentem civitatem Hbr. ult. c. Hic non est Paradisus.
marg.| {i} Septem diebus] etc. Tertio post Phase, et Pentecosten agit Moyses de Scenopegia, que sonat fixio tabernaculorum : In qua per septem dies habitabant Iudei sub umbraculis in memoriam 40. annorum, quibus fuerunt in deserto sub tabernaculis, unde et festum tabernaculorum dicitur. Et cum septem diebus protelaretur, primus, et ultimus solemnes erant. Octavus etiam solemnis erat, non quia esset de Scenopegia, sed quia tunc conveniebant ad faciendam collectionem in communes usus. Unde et Scenopegia aliquando dicitur festum octo dierum. Sed quia de hoc, et de aliis festis plenius diximus Lv. 23. et Nm. 28. {1. 161vb} ideo breviter pertransimus.
marg.| {k} Tribus vicibus] Pascha, Pentecoste, Scenopegia : moraliter corde, ore, opere.
marg.| {l} In solemnitate] etc. specificat se.
marg.| {m} Non apparebit] Sir. 35.b. Non apparebis in conspectu Domini vacuus. GLOSSA in iudicio.
marg.| {n} Ante Dominum vacuus] GLOSSA In cuius manus incidere est horrendum : Hbr. 10.f. GLOSSA Gregorii. Qui promerende vite mercedem bene agendo non providit, in conspectu Domini vacuus apparebit. Unde Ps. 125. Venientes autem venient cum exultatione portantes etc. Ad examen quippe iudicii portantes manipulos suos veniunt, qui in semetipsis recta opera, quibus vitam merentur, ostendunt.
marg.| {o} Iudices] ad puniendum reos, et liberandum innoxios.
marg.| {p} Magistros] ad instruendum ignaros. Vel Iudices, et Magistros, id est doctos Iudices, et prudentes. Gn. 47.b. Si nosti in eis esse viros industrios, constitue eos Magistros pecorum meorum. Non enim bestialis homo debet prefici. Unde Ex. 19.b. Bestia, que montem tetigerit, lapidabitur.
marg.| {q} In omnibus] etc. Argumentum, quod in publico debet Iudex esse. Prv. ult. c. Nobilis in portis vir eius, quando sederit cum Senatoribus terre. In portis enim debent Iudices constitui, quasi communiter iudicaturi extrinsecus, et intrinsecus.
marg.| {r} Declinent] GLOSSA prece, vel pretio.
marg.| {s} Quia munera] Eccl. 20.d. Xenia, et dona excecant oculos Iudicum, et quasi murus in ore avertit correctiones eorum.
marg.| {t} Oculos sapientum] GLOSSA apud homines, non apud Deum, quibus dicitur : Ve, qui sapientes estis in oculis vestris.
marg.| {u} Iuste] non durius equo, nec remissius.
marg.| {x} Non plantabis] GLOSSA Occasionem idololatrie amputat : Solebant enim Gentes in lucis immolare, et in delubris statuas adorare.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Dt. Capitulum 16), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 04/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=07&chapitre=07_16)
Signaler un complément d'information

Notes :