Hugo de Sancto Caro

Capitulum 13

Numérotation du verset Ier. 13,1 

Hec dicit Dominus ad me: Vade et posside tibi lumbare
lineum
et pones illud super lumbos tuos et in aquam non inferes illud
Numérotation du verset Ier. 13,2 

et possedi lumbare
iuxta verbum Domini
et posui circa lumbos meos
Numérotation du verset Ier. 13,3 

et factus est sermo Domini
ad me secundo dicens
Numérotation du verset Ier. 13,4 

tolle lumbare
quod possedisti quod est circa lumbos tuos et surgens
vade ad Euphraten
et absconde illud
ibi in foramine petre
Numérotation du verset Ier. 13,5 

et abii et abscondi illud
in Euphraten sicut preceperat mihi Dominus
Numérotation du verset Ier. 13,6 

et factum est post dies plurimos dixit Dominus ad me surge vade ad Euphraten et tolle inde lumbare
quod precepi tibi ut absconderes illud ibi
Numérotation du verset Ier. 13,7 

et abii ad Euphraten et fodi et tuli lumbare de loco ubi absconderam illud
et ecce computruerat lumbare ita ut nullo usui aptum esset
Numérotation du verset Ier. 13,8 

et factum est verbum Domini ad me dicens
Numérotation du verset Ier. 13,9 

hec dicit Dominus sic
putrescere faciam superbiam Iuda
et superbiam Hierusalem multam
Numérotation du verset Ier. 13,10 

populum istum pessimum qui nolunt audire verba mea et ambulant
in pravitate cordis sui abieruntque post deos alienos ut servirent eis et adorarent eos et erunt sicut lumbare istud quod nullo usui aptum est
Numérotation du verset Ier. 13,11 

sicut enim adheret lumbare ad lumbos viri sic agglutinavi mihi omnem domum Israel
et omnem domum Iuda
dicit Dominus ut esset mihi in populum et in nomen et in laudem et in gloriam et
non audierunt
Numérotation du verset Ier. 13,12 

dices ergo ad eos sermonem istum hec dicit Dominus Deus Israel omnis laguncula
implebitur vino et dicent ad te numquid ignoramus quia omnis laguncula implebitur vino
Numérotation du verset Ier. 13,13 

et dices ad eos hec dicit Dominus ecce ego implebo omnes habitatores terre huius
et reges
qui sedent de stirpe David super thronum eius
et sacerdotes
et prophetas
et omnes habitatores
Hierusalem ebrietate
Numérotation du verset Ier. 13,14 

et
dispergam
eos
virum a fratre suo et patres et filios pariter
ait Dominus non parcam et non concedam neque miserebor ut non disperdam eos
Numérotation du verset Ier. 13,15 

audite
et auribus percipite nolite elevari
quia Dominus locutus est
Numérotation du verset Ier. 13,16 

date Domino Deo vestro gloriam
antequam contenebrescat
et antequam offendant pedes vestri ad montes caligosos
exspectabitis
lucem et ponet
Numérotation du verset Ier. 13,17 

quod si hoc non audieritis in abscondito
plorabit anima mea
a facie superbie
plorans plorabit
et deducet oculus meus lacrimam quia captus est
grex Domini
Numérotation du verset Ier. 13,18 

dic
regi
et dominatrici
humiliamini sedete
quoniam descendit de capite vestro corona glorie vestre
Numérotation du verset Ier. 13,19 

civitates austri
clause sunt et non est qui aperiat
translata est omnis Iudea transmigratione perfecta
Numérotation du verset Ier. 13,20 

levate oculos vestros
et videte qui venitis
ab aquilone
ubi est grex
qui datus est tibi
pecus inclitum tuum
Numérotation du verset Ier. 13,21 

quid dices cum visitaverit te
tu enim docuisti eos adversum te
et erudisti in caput tuum numquid non dolores
apprehendent te quasi mulierem parturientem
Numérotation du verset Ier. 13,22 

quod si dixeris in corde tuo
quare venerunt mihi hec
propter multitudinem iniquitatis tue revelata sunt
verecundiora tua pollute sunt plante tue
Numérotation du verset Ier. 13,23 

si mutare potest
Ethiops
pellem suam aut pardus varietates suas
et vos poteritis bene facere cum didiceritis malum
Numérotation du verset Ier. 13,24 

et disseminabo eos
quasi stipulam que vento raptatur in deserto
Numérotation du verset Ier. 13,25 

hec sors tua
parsque mensure tue a me dicit Dominus
quia oblita es mei
et confisa es in mendacio
Numérotation du verset Ier. 13,26 

unde et ego nudavi femora tua
contra faciem tuam et apparuit
ignominia tua
Numérotation du verset Ier. 13,27 

adulteria tua et hinnitus tuus
scelus fornicationis tue super colles in agro
vidi abominationes
tuas ve tibi
Hierusalem non mundaberis post me
usquequo adhuc

Capitulum 13

marg.| Hec dicit Dominus. Sic ut supra Iudeis peccantibus et penitere nolentibus, comminatus est futuram captivitatem, ut sic, per terrorem penarum converterentur ad Deum. Ita adhuc hic comminatur et aperte et sub metaphora eandem captivitatem. Et dividitur hoc capitulum in quinque partes. Primo, sub metaphora lumbaris quod positum in Euphrate computrescit, Iudeorum captivitas ostenditur, qui tamquam lumbare Domini erant ei per familiaritatem coniuncti, sed ab eo in regionem Chaldeorum, ubi erat ad litteram fluvius Euphrates, deiecti sunt et ibi computruerunt et viles facti sunt. Secundo, sub metaphora laguncule plene vino, repletio omnium dolorum et amaritudinem et tribulationum in eis complendarum ostenditur, ibi : Dices ergo. Tertio, predicta eorum captivitate et calamitate, ad attentionem predictorum eos invitat, ad penitentiam et correctionem delictorum, antequam comminatio in eis compleatur, ibi Audite, auribus et percipite. Quarto, eorum inobedientiam et rebellionem deplorat et inobedientium penam, quam quia etiam supra per metaphoram dixerat, in qua apertius declarat predicens omnis Iudaice prevaricationis, Regis, vel Regni deiectionem, removens ab eis Egypti auxilium et dicit supervenientium {4. 213vb} hostium maximam multitudinem ab Aquilone venturam, totiusque Iudaici populi dolorem, quasi parturientis futurum intolerabilem ibi : Quod si hoc non ; audieritis. Quinto, causam predictorum malorum determinat, scilicet multitudinem iniquitatum illorum, ac obstinationem, sive impenitentiam illorum et duram cervicem, ibi : Quod si dixeris in corde tuo. Dicit ergo.
marg.| {n} Vade quasi ad forum, ut emas.
marg.| {o} Et posside tibi lumbare lineum quod delicatum est.
marg.| {p} Et in aquam non inferes illud done c, scilicet ad te loquar et precipiam tibi, quid de illo debeas facere. Vel, in aquam non inferes illud, id est donec sis ad Euphratem. Et hoc dicit, quia forte in via sua usque ad Babylonem per iter fluebat Euphrates.
marg.| {q} Et possedi lumbare iuxta etc. quasi , emi, ut esset meum. Per lumbare populus Iudeorum significatur. Ieremias, non mutuo accepit, sed possedit, lumbare, ut intelligas, Dominum, non aliena, sed propria curatione et miseratione populum sibi coniunxisse et conglutinasse. Dicitur autem   lumbare lineum. Lin um enim de terra oritur sine candore ; sic populus ille non meritis suis Deo copulatus est, sed per Dei misericordiam.
marg.| {r} Tolle lumbare id est a te separa, quasi facta figura quod separatus est populus a me per peccata sua.
marg.| {s} Et surgens fact o figurans quod surgam in vindictam contra eos, quos diu exspectavi ad penitentiam.
marg.| {t} Vade ad Euphratem et absconde illud etc. id est in caverna alicuius crepidinis riparum Euphratis. In quo notat strictam et firmam captivitatem factam per Assyrios, apud quos captus est populus propter peccata sua. Et absconditus est, quia ibi sunt in multitudine gentilium
marg.| {Δ} idololatrarum,
Numérotation du verset Ier. 13,mystice 
marg.| {n} Vade et posside tibi. Lum bare Ieremie est quilibet iustus, quia sicut lumbare latet, sic iustus non manifeste, sed latenter Deo adheret. Unde comparatur iustus Thesauro abscondito in agro, Mt. 13.f. Nullo modo vellet homo esse sine lumbari, multum offenderetur, si auferretur ei violenter ; sic multum debet dolere homo, quando a Deo separatur, quia multum Deus inde offenditur. Homo lumbare dicitur esse lineum, quia omnis homo de limo terre factus est, sicut de terra nascitur linum et multis tunsionibus pervenit ad candorem iustitie et tunc perfecte adheret Deo. 1Cor. 6.d. Qui adheret Deo, unus spiritus est, quando, scilicet redit ad pristine innocentie candorem per multiplices contritiones. Hoc lumbare dicitur possidere Dominus, quia proprio iure et propria miseratione nos possidet, scilicet iustos. Dt. 32.a. Numquid non ipse est pater tuus, qui possedit te et fecit et creavit te ?
marg.| {p} Et in aquam etc.   carn alis voluptatis, vel abundantie temporalis, quia hec memoriam Dei tollunt, a corde, si fixerint in illo radicem. Unde Dt. 6.b. Cumque introduxerit te Dominus Deus tuus in terram, pro qua iuravit patribus Abraham, Isaac et Iacob et dederit tibi civitates magnas et optimas, quas non edificasti ; domos plenas multarum opum quas non extruxisti ; cisternas quas non fodisti, vineta et oliveta, que non plantasti et comederis et saturatus fueris, cave diligenter, ne obliviscaris Domini Dei tui. Sap. 4.c. Fascinatio nugacitatis obscurat bona et inconstantia concupiscentie transvertit sensum. Inferre ergo lumbare in aquam, est ire post concupiscentias et vanitates mundi, que per varia vitia more ferventis, vel fluentis aque fluere faciunt. 1Tim. 6.b. Qui volunt divites fieri etc.   Eccl . 18.d. Fili, post concupiscentias tuas non eas etc.   Sed Eccl. 1.b. dicitur. Omnia flumina, id est fluidi intrant mare. Sed magis dicitur unicuique.
marg.| {u} Absconde ibi illud in foramine petre id est in Christi vulneribus per iugem meditationem. Is. 2.c. Ingredere in petram et abscondere in fossa humo. Ct. 2.d. Veni, amica mea, in foraminibus petre, in caverna macerie Petra enim est Christus, ut dicitur 1Cor. 10.a. Vel in malo.
marg.| {u} Absconde ibi illud in foramine petre id est in profunda obstinatione, ubi computrescit homo, ita ut nulli usui bono aptus sit. In Euphrate autem abscondi, est in abundantia divitiarum et deliciarum absorberi, ubi penitus computrescit absconditus, ut nulli usui bono sit aptus, quia quanto quis Deo familiarior, tanto cadens fit abiectior. Unde Ez. 15.a. Fili hominis quod fiet de ligno vitis ex omnibus lignis nemorum ? Numquid utile erit ad opus, etiam cum esset integrum, non erat aptum ad opus ; quanto magis cum ignis illud devoraverit et combusserit, nihil ex eo fiet operis. Is. 30.c. Conteretur sicut conteritur lagena figuli contritione prevalida et non invenietur de fragmentis testa, in qua portetur
marg.| {Θ} igniculus de
marg.| {4. 214ra} Δ idololatriam et quasi absorptus est et nihil reputatus.
marg.| {a} Et factum est etc.   Surge et vade ad Euphratem et tolle inde lumbare etc.   in s ignum reversionis populi ab illa captivitate facta post septuaginta annos.
marg.| {b} Et ecce computruerat lumbare scilicet in captivitate, quia omnes ibi fere mortui sunt, qui illuc descenderunt, vel saltem omnes fere mali, id est in malitia perseverantes. Vel, Ecce computruerat, quoad quosdam, qui ibi peccaverunt magis quam ante, illi autem qui emendati sunt et etiam filii defunctorum reversi sunt.
marg.| {c} Ita ut nulli usui aptum esse quia ibi per vilitatem pene omnino abiecti erant, vel quidam per culpe ignorantiam. Vel loquitur secundum Hieronymum de quibusdam etiam reversis, quia post reditum non sic cessaverunt a peccatis, immo et postea idola coluerunt, ad ultimum manus in Filium Dei miserunt ; Unde nulli usui apti fuerunt nisi eterne combustioni.
marg.| {d} Et factum est etc.   Sic computrescere faciam expositio similitudinis. Lumbare enim est populus Iudeorum, qui fide et dilectione prius adhesit Deo, sed post dereliquit eum, propter quod translatus est trans Euphratem in Chaldeam ; ubi maxime computruit et in peccatis et in penis, ubi abiectus est et ad nihilum utilis quod propter superbiam eorum fuit. Ideo dicit.
marg.| {e} Superbiam Iuda etc. id est due tribus propter superbiam.
marg.| {f} Et ambulant etc.   sic agglutinavi mihi spec ialiter per legis dationem. Dt. 10.c. Patribus tuis conglutinatus est Dominus et amavit eos, elegitque semen eorum post eos.
marg.| {g} Omnem Domum Israel id est decem tribus.
marg.| {h} Et omnem domum Iuda id est duas tribus.
marg.| {i} Ut essent mihi in populum pecu liarem, ut dicitur Dt. 7.b.
marg.| {k} Et in nomen et in laudem et in gloriam. Ide o enim eum assumpsit, ut talia facerent in illo populo, propter quod nomen eius dilataretur et laudaretur.
marg.| {Θ} Igniculus de incendio, aut hauriatur parum aque de fovea. Quod proprie dicitur de clericis, quia si seculares milites, vel alii seculares in peccatis computrescant, nihilominus apti sunt ad Ecclesiam defendendam, vel eam sustentandam necessitatibus temporalibus, sed clerici, vel religiosi ad nihilum utiles. Cum ergo quilibet iustus sit lumbare, caveat, ne veniat ad Euphratem et computrescat ; cum sit palmes vinee, ne abscindatur et arescat et sic in igne ardeat ; cum sit lagena, caveat, ne confringatur et irrecuperabiliter pereat. Sed quia dicit.
marg.| {c} Ita ut nulli usui aptum esset vide tur quod per penitentiam non iustificabitur prior innocentia. Unde hic ponendo hoc Origenes dicit.
marg.| {d} Sic computrescere faciam et q uamvis redeat in usum Dei, tamen pristinam pulchritudinem habere non poterit. Contra August. Penitentia ablata restituit. Preterea Ez. 18.f.
marg.| Quacunque hora ingemuerit peccator etc. Pret erea Ez. 36.c. Ecce ego convertar ad vos et arabimini et accipietis sementem. Et habitare vos faciam sicut a principio, bonisque donabo maioribus, quam habuisti ab initio. Solutio: Quod hic dixit text. et Glossa refertur ad statum priorem,scilicet ad gloriam conscientie, qua sibi dictabat conscientia se non occidisse, vel corruptam fuisse. Vel ideo hoc dicit quod post heresim, vel aliud peccatum notorium nisi per magnam dispensationem non reditur ad priorem dignitatem,scilicet Ecclesiasticam, quam ante habebat. Vel quod dicit.   Nulli usui aptum inte lligitur de divitibus, qui in Euphrate computrescunt, qui ideo nulli usui dicuntur {4. 214rb} apti, quia nomine non sunt digni. Soli enim nomine Christiano digni sunt, qui Christum pauperem imitantur. Ad quod innuendum, non exprimitur Gn. 3.c. Per quam terram transit Euphrates, Preterea ex quo transit Euphrates, id est temporalis abundantia, que transitoria est, non potest denominare illos, super quos transit, sicut nemo ideo dicitur Gallicus, qui per Galliam transit, sed magis paupertas hominem nominat, vel denominat, quia in ea natus est homo et in ea moritur. Vel per lumbare continentia significatur, quia renes stringit quod possidetur, cum perseveranter habetur, que non debet mitti in aquam, id est exponi deliciis carnalibus, ne ibi putrescat. Unde Hieronymus ad Eustochium. Vinum et adolescentia prima arma sunt voluptatis. Ideo Christi virgo vinum et adolescentiam fugiat pro veneno. Unde Ez. 29.a. Ecce ego ad te, qui cubas in medio fluminum,scilicet deliciarum et extraham te de medio fluminum tuorum et proiiciam te in desertum, id est in Infernum, ubi omnium bonorum penuria est. Omnia enim flumina delectationum intrant mare eterne amaritudinis.
marg.| {l} Dices ergo ad eos etc.   Pred icta Iudeorum reprobatione loquens iterum metaphorice, predicit eorum excecationem ostendens eos, nec dicta, nec facta Prophetarum intelligere, nec propria flagella advertere.
marg.| {m} Omnis laguncula implebitur vino quod ita solet esse ad litteram quod vasa vinea continent vinum bonum, vel malum. Est autem hec expositio predicte parabole, quasi dicat : propones eis hoc metaphorice. Omnis laguncula etc.   Sed.
marg.| {n} Et dicent ad te. Numquid ignoramus etc. quasi aliter intelligent, scilicet in bono, quasi bene scimus quod fertilitas erit nobis. Sed magis intelligit Dominus propositam parabolam de vino furoris et captivitatis, quam temporalis abundantie. Metaphorice ergo laguncula est omnis homo, qui est vas fragile : quia habemus thesaurum animarum nostrarum in vasis fictilibus, ut dicitur 2. Corint. 4.b. Quia non habitat in me, hoc est in carne mea bonum, Romanor. 7.c. id est virtus, que hominem roboret : quia, ut ibidem dicitur : Non enim quod volo bonum, hoc ago, sed quod odio malum illud facio. De hac laguncula, 10.d. Confringit Dominus lagunculam in terrorem, id est corpus in morte.
marg.| {p} Quia omnis laguncula implebitur vino. Quedam implentur vino amaro, quedam dulci. Mali enim homines hic implentur vino peccati, per quod tamquam ebriosi, Dei et beneficiorum eius obliviscuntur. De quo vino dicitur Dt. 32.e. De vinea Sodomorum vinea eorum, uva eorum uva fellis et botrus amarissimus. De hac vinea. Ps. 104. Percussit vineas eorum et ficulneas eorum et contrivit lignum finium eorum. Hoc est vinum noxie delectationis, in quo luxuria. Qui hoc vino hic inebriatur, in futuro replebitur vino eterne confusionis : De quo Apc. 14.b. Si quis adoraverit bestiam et imaginem eius et acceperit characterem eius in fronte sua, aut in manu sua, hic bibet de vino ire Dei. Sed mali ceci facti ignorant quod hoc vinum ducat ad vinum eterne pene considerantes tantum presentem delectationem. Unde dicunt.
marg.| {o} Numquid ignoramus quia omnis laguncula implebitur vino. Sed Lam. 4.d. Gaude et letare, filia Edom, que habitas in terra Hus, ad te quoque perveniet calix. Inebriaberis, atque nudaberis. Ideo exponit, de quo vino intellexerit, dicens.
marg.| {q} Ecce ego implebo omnes etc. 214va}   qui sedent etc. quasi et populos et simplices et maiores.
marg.| {a} Ebrietate id est multitudine penarum. Unde.
marg.| {b} Et dispergam eos quasi sicut ebrii disperguntur, ita vos dispergam, per Babylonios. Sicut etiam modo sunt dispersi Iudei in nationibus, ut dicitur Os. 9.d.
marg.| {c} Virum a fratre suo ] Ecce magna desolatio, ut nec in miseria. captivitatis habeant facultatem alloquendi parentes, vel amicos suos quod saltem esset consolatio in tormentis. De hoc vino infra 25.d. Sume calicem vini furoris huius de manu mea et propinabis de illo cunctis gentibus ad quas ego mittam te etc. Et post pauca. Et dices ad eos : Hec dicit Dominus exercituum Deus Israel : Bibite et inebriamini et vomite et cadite, neque surgatis a facie gladii, quem ego mittam inter vos. Is. 29.c. Inebriamini et non a vino, movemini et non in ebrietate : quoniam miscuit vobis Dominus vinum soporis, scilicet eterni supplicii, vel captivitatis.
marg.| {d} Non parcam alic uius precibus, vel muneribus, quia ira et furor viri non parcet in die vindicte, nec acquiescet cuiusquam precibus, nec suscipiet pro redemptione dona plurima, ut dicitur Prv. 6.d.
marg.| {e} Et non concedam veni am de culpa.
marg.| {f} Neque miserebor in p ena, quia secundum merita puniam eos. Nec est hoc ex crudelitate Domini, sed ex veritate Iudicii. Iudicium enim sine misericordia fiet illi, qui non fecit misericordiam, ut dicitur Iac. 2.c. Tu autem, ut maior sit desolatio.
marg.| {b} Dispergam virum a fratre suo etc. Heu quam magna desolatio, ut qui se hic tenerrime dilexerunt, ita separabuntur quod magnum chaos inter utrosque ponetur, ita quod nec hi ad eos, nec illi ad hos possint remeare, ut diditur Lc. 15.g. Ideo dicitur Os. 13.d. Consolatio abscondita est ab oculis meis, quia ipse inter fratres dividet, scilicet Infernus, de quo ibi ante loquitur. Unde 1Rg. 15.g. dixit ille Rex pinguissimus Agag. Siccine separat amara mors ! Si autem hec sit laguncula igne caritatis cocta et tribulationum patientia solidata, tunc est fortis et bona laguncula, ut dicitur Eccl. 27.a. vasa figuli probat fornax. Talis ergo implebitur vino bono, scilicet in presenti vino compunctionis, vel iucunditatis cordis. Unde Ct. 5.a. Bibite, inebriamini carissimi. Prv. 9.d. Dicit Sapientia : Venite, comedite panem meum et bibite vinum quod miscui vobis. Hoc vinum est de vinea Domini electa, de vinea Soreth, de qua Is. 5.a. Vinea facta est dilecto meo in cornu filio olei, id est in loco uberi. De hoc vino Ps. 22. Calix meus inebrians quam preclarus est ! Gratia enim, vel caritas in presenti debet esse calix, per quem mensurate debemus diligere proximum ; et inebrians, ut sine mensura diligamus Deum. Unde 2Cor. 5.c. Sive enim mente excedimus Deo, sive sobrii sumus vobis. De tali ergo vino veniet ad vinum eterne iucunditatis. Tunc enim omnis aqua momentanee tribulationis vertetur in vinum eterne remunerationis, ut dicitur Io. 2.b. De quo vino Ester. 2.b. Vinum ut magnificentia regia dignum erat, abundans et precipuum ponebatur. Tunc enim implebitur hoc, quando torrente voluptatis sue potabit eos.
marg.| {g} Audite et auribus percipite etc.   Ad a ttentionem predictorum eos invitat et ad correctionem delictorum et penitentiam, antequam compleatur comminatio predicte calamitatis. Audite et auribus percipite, quasi ex auditu exteriori per diligentem attentionem et interiori per obedientiam et crudelitatem, audite, que dixi Mt. 13.a. Qui habet aures audiendi audiat. Vel sic : quasi locutus sum metaphorice et ideo duplici auditu indigetis,scilicet ut non tantum exteriori significatione verba intelligatis, sed et interiori per intelligentiam metaphorice. Audite, que dixi de penis vestris futuris.
marg.| {h} Nolite elevari in s uperbiam, scilicet mihi non credendo et committam calamitatem vos posse fugere presumendo.
marg.| {4. 214vb} {l} Quia Dominus locutus est qui non potest mentiri. Hoc autem proprie dicitur Predicatoribus et Doctoribus.
marg.| {h} Nolite elevari quia Dominus locutus est, quasi ne extollamini de scientia vestra, quia scientia inflat. Eccl. 6.a. Non te extollas in cogitatione tua, ne forte elidatur virtus tua. Eccl. 32.a. Rectorem te posuerunt, noli extolli etc.   Ideo autem.
marg.| {h} Nolite elevari de s cientia vestra.
marg.| {l} Quia Dominus locutus est scilicet in vobis, quia non vos. Unde Mt. 10.c. Non enim vos estis, qui loquimini etc.   Hoc autem bene iungitur post illud.
marg.| {g} Audite et auribus percipite scilicet penas eternas vobis comminatas. Et ideo.
marg.| {h} Nolite elevari. Und e Iob. 40.d. Memento belli et non addas ultra loqui. 1Pt. 5.b. Humiliamini sub potenti manu Dei etc.   Lc. 18.c. Qui se humiliat, exaltabitur   ] etc. {k}   Date Domino vestro gloriam, antequam tenebrescat id est penitentiam agite, antequam veniant tenebre captivitatis. Facere enim penitentiam, est dare laudem Deo. Unde Ps. 65. Date gloriam laudi eius. Quod proprie facimus per humilitatem penitentie. Quanto enim nos magis deprimimus, tanto Deum in nobis exaltamus. Unde dicit Iosue ad Achor : Iosue 7.a. Fili mi, da gloriam Deo Israel et confitere et indica mihi, quid feceris. Vel {l}   Antequam tenebrescat id est ante mortem, que obtenebrabit omnes sensus. Et ideo sanum consilium dicitur Eccl. 17.d. Sanus et vivus confiteberis. Et 18.c. Ante iudicium para iustitiam Io. 12.e. Ambulate, dum lucem habetis etc.   Eccl . 12.a. Memento Creatoris tui in diebus iuventutis tue, antequam veniat tempus afflictionis tue et appropinquent anni, de quibus dicas, non mihi placent, antequam obtenebrescat Sol et lumen Stelle et Luna : Tunc enim, ut ibi dicitur, obtenebrescunt videntes per foramina, Io. 9.a. Operamini, dum dies est, venit nox, quando non licet operari.
marg.| {m} Et antequam offendant pedes vestri ad montes caliginosos id est antequam ducamini per captivitatem in Babylonem. Terra enim Babylonica montuosa est et in montibus solent esse pruine et fumositates ibi nasci. Unde Is. 13.a. Super montem caliginosum levate signum. Vel,   Antequam, offendant pedes vestri ad montes caliginosos id est ad Demones presumptuosos, qui et per superbiam ceciderunt et malis in tormentis prepositi sunt, ut dicit hic Hieronymus ; quod intelligendum est quod scilicet torquebunt malos in Inferno, non ministerio, vel pene inflictione, sed tantum aspectus sui horribilitate. Aliter enim contrarium esset illi quod dicitur super 1Cor. 15. Cessabit omnis prelatio in die iudicii, quia nunc quamdiu durat Mundus, Angeli Angelis, homines hominibus presunt et Demones Demonibus. Ab his ergo montibus offenduntur pedes nostri in presenti per consensum adhibitum eorum suggestioni ; sed in futuro offendent pedes malorum ad illos per tormentorum varios cruciatus, quos sustinebunt in visione Demonum horribili. Qui dicuntur caliginosi, quia in perpetuis tenebris sunt conclusi, ipsi et omnes, qui imitati sunt eos, vel qui fuerunt ex parte eorum. Sopho. 1.d. Dies tribulationis et angustie, dies calamitatis et miserie, dies tenebrarum et caliginis, dies nebule et turbinis. Tunc enim transferentur montes, id est Demones in cor maris, id est in profunditatem omnium amaritudinum. Tunc etiam tenebre operient terram et caligo populos, ut dicitur Is. 60.a. Vel dicuntur caliginosi, quia omnis lux vere intelligentie in eis obscurata est. Unde Ez. vigesimo octavo a. Perdidisti sapientiam in decore tuo, in terram proieci te ibid. Perdidi te, o Cherub, eieci te de monte sancto Dei.
marg.| {n} Exspectabitis lucem id est prosperitatem.
marg.| {o} Et ponet Domi nus.
marg.| {p} Eam id est lucem.
marg.| {q} In umbram id est similitudinem.
marg.| {r} Mortis id est loco eius ponet similitudinem mortis, id est ita angustiabimini, ac si videretis gladium acutum elevatum ad vos occidendum, que elevatio est similitudo et signum mortis.
marg.| {s} Et in caliginem ) captivitatis, ut in caliginosis carceribus clausi teneamini, vel captivitatis, ubi est habitatio montium caliginosorum, ut dictum est, scilicet in Babylone : Sic etiam die Iudicii omnis lux prosperitatis vertetur in tenebras eterne damnationis. Que damnatio dicitur caligo, quia ibi erit absentia omnis claritatis et omnis boni. Et dicitur mors, quia ibi erit presentia omnis mali, que quia numquam deficiet, dicitur non solum mors, sed umbra mortis. Simile sup. 8.f. Exspectavimus pacem et non erat bonum, tempus medele et ecce formido.
marg.| {4. 215ra} {a} Quod si hoc non audieritis. Hic deplorat superbiam et impenitentiam Iudeorum.   Quod si non audieritis. Secundum Hieronymum sic lege.   Si non audieritis in abscondito id est in mysterio : Vel secundum aliam litteram   in tenebris. Und e Ps. 17. Dominus posuit tenebras latibulum suum, quia mysterium latet sub cortice littere. Unde manifesta est auctoritas contra Iudeos, qui in Scripturis solam litteram, id est exteriorem recipiunt, non mysticam intelligentiam. Vel.
marg.| {b} In abscondito plorabit anima mea ut hostes non videant me plorare et sic offendantur in me, quasi , in corde gemam. Vel ut nemo consoletur me, ut infra 31.c. Rachel plorans filios suos etc.   Is. 22.b. Recedite a me, amare flebo, nolite incumbere, ut consolemini me super vastitate filie populi mei ; dies enim interfectionis et conculcationis et fletuum.
marg.| {c} A facie superbie id est propter vestram superbiam, quia impenitentes vos video et in peccatis vestris obstinatos.
marg.| {d} Plorans plorabit. In hoc enim instruit Ieremias Prelatos. Acerrime enim Ieremias populum arguebat et tamen pro eo abundanter plorabat. Nec tantum in abscondito, sed etiam in aperto quod non valens retinere lacrimas et gemitus. Unde primo dicit :   In abscondito plorabit anima mea : Et postea non valens dolorem intrinsecum retinere, subiungit   Plorans plorabit et deducet oculus meus lacrimam. Et hoc est.
marg.| {f} Quia captus etc. per laqueos peccatorum, scilicet a diabolo, vel a Chaldeis, per captivitatis iugum. Simile sup. 9.e. Quis dabit capiti meo aquam etc.   Cor. 11.g.
marg.| Quis infirmatur etc. Et nota quod ter ponitur hoc verbum plorandi, propter triplex peccatum, quo involvitur totus mundus, scilicet superbie, luxurie, avaritie. Debet ergo Prelatus increpare et plorare peccata subditorum et benigne debet arguere. 2Tim. 4.a. Argue, obsecra etc.   1Rg. 17.e. David contra Goliam pugnaturus posuit lapides in pera pastorali, in qua solet lac mulgeri. Per quod significatur cor Predicatoris quod debet esse mansuetum et dulce et tamen ibi sunt lapides, id est dure increpationes. Ergo de pera extrahere lapides, est duras increpationes de dulci et benigno corde emittere. Sed hodie ubique diripitur grex Domini et non est, qui curet. Unde Is. 57.a. Perit iustus et non est qui recogitet corde. Bernard. Perit anima, non est qui curet, cadit asina, est qui sublevet, Duritia autem Prelatorum maxime est causa direptionis et dispersionis gregis. Ez. 34.b. Cum austeritate imperabatis eis et cum potentia et disperse sunt oves mee, eo quod non esset pastor, sed depastor magis et facte sunt in devorationem omnium bestiarum etc.
marg.| {e} Et deducet vel   educet quia diverse sunt cause, propter quas debet Prelatus flere super populum suum, scilicet propter peccata eorum diversa. Is. 19.c. Merebunt piscatores et lugebunt in flumine omnes mittentes hamum et expandentes rete super faciem aquarum. Ubi nos habemus.   Plorabit anima mea dici t alia littera.   Plorabit anima vestra quasi vos plorabitis.   A facie superbie dici t alia littera   contumelie quasi cum passi fueritis contumeliam, scilicet Babyloniorum, vel Demonum in Inferno, tunc plorabitis, quia ibi erit fletus et stridor dentium.
marg.| {g} Dic Regi. Dic it hic Dominus Prophete, ut dicat Regi, id est Ioachim minori, qui erat filius Ioachim maiori, id est dic Ioachim Iechonie, sic enim vocabatur alio nomine.
marg.| {h} Et dominatrici id est matri illius. Iste enim cum matre sua sponte reddidit se Nabuchodonosor. Unde quoad istos, qui sponte reddiderunt se, vocabatur transmigratio deductio eorum in Babylonem, quantum ad alios autem captivitas.
marg.| {i} Humiliamini, sedete in terra quasi , omnes factum superbie et elationis auferatis.
marg.| {l} Quoniam descendet de capite vestro corone glorie vestre quasi cito perditis Regiam dignitatem et Regi Babylonie trademini, quia et Regnum amittetis.
marg.| {m} Civitates Austri clause sunt quasi , ne credatis quod Egyptii defendant vos, quia civitates Egypti, que est ad Austrum respectu Iudee, clause sunt, id est non egredientur {4. 215rb} inde Egyptii, ut vobis ferant auxilium, quasi , cum civites, que sunt ad Austrum in respectu Hierusalem se contra Assyrios ad bellum preparent, scilicet muniendo se et claudendo propter adventum hostium, multo fortius debes hoc facere, o Hierusalem, que media es.
marg.| {o} Translata est id est transfertur.
marg.| {p} Omnis Iuda transmigratione perfecta id est sub Sedechia. Imperfecta enim fuit transmigratio sub Ioachim minore, sive sub Iechonia quod idem est ; sed consummata sub Sedechia. Illa enim fuit ultima captivitas, ut dicitur 4Rg. ultimo Secundum Glossa autem civitates Austri vocat civitates duarum tribuum, que sunt ad Austrum respectu Chaldee et Syrie, unde venit Nabuchodonosor.
marg.| {n} Et non est, qui aperiat scilicet civitates obsidione circumdatas.
marg.| {o} Levate oculos vestros etc. id est quales sunt, qui venient, quia crudeles et fortes, sup. 5.f. Ecce populus venit de terra Aquilonis et gens magna consurget a finibus terre, sagittam et scutum arripiet, crudelis est et non miserebitur.
marg.| {s} Ubi est o Hierusalem .
marg.| {t} Grex, qui datus est tibi, pecus inclitum tuum ? quasi ubi est populus tuus, ubi tua inclita multitudo Principum, sapientum, iuvenum fortium, {4. 215va} Δ et nobilium, in quorum congregatione et concordi et audaci societate gloriabaris contra omnes alias nationes.
marg.| {a} Quid dices cum visitaverit te Domi nus per Chaldeos visitatione pene.
marg.| {b} Tu enim docuisti eos adversum te id est hostes tuos. In hoc enim quod confederationem amicitie cum illis querebas, ad eorum auxilia confugiendo et idola eorum colendo, super hac occasione amicitie didicerunt venire ad te et intrare latibula tua, ut sic, per quos peccasti, per eosdem puniaris.
marg.| {e} Et erudisti in caput tuum id est contra caput tuum, ut maxime, quando Ezechias nuntiis Baladan ostendit, quicquid erat in thesauris suis. Is. 39.a. Vel ad auxilia eorum confugiendo, ut dictum est.
marg.| {f} Numquid non dolores etc. id est apprehendent te ?
marg.| {g} quasi mulierem parturientem. Sic ut mulierem subito arripit partus et dolor in hora, qua nescit, sic captivitas repente tibi veniet. Is. 1.b. Torsiones et dolores tenebunt eos, quasi parturientes dolebunt.
marg.| {Θ} {a} Quid dices, cum visitaverit te scilicet Dominus in morte tua, vel in die iudicii, dicens : Redde rationem villicationis tue : Lc. 16.a. Os. 9.a. Quid facietis in die solemni, in die festivitatis Domini ? Et post pauca : Venerunt dies visitationis tue, venerunt dies retributionis.
marg.| {b} Tu enim docuisti eos adversum te. Hoc contra illos dicitur, qui gestibus sensuum suorum exteriorum docuit diabolum, qui secreta cordis non potest cognoscere, nisi per signa exteriora. August. Impudicus oculus impudici cordis est nuntius. Vel.
marg.| {b} Tu o Pr elate.
marg.| {c} Docuisti eos id est subditos tuos.
marg.| {d} Adversum te scilicet per malum exemplum tuum, propter quod peccata subditorum accusabunt Prelatum in Iudicio, quia hoc facere docuerunt.
marg.| {g} quasi mulierem parturientem. Tal is erit pena damnatorum. Ps. 47 ibi dolores ut parturientis, in spiritu vehementi conteres naves Tharsis, id est spiritu indignationis tue. Unde Is. 30.f. Ardens furor eius et gravis ad portandum, labia eius repleta sunt indignatione et lingua eius quasi ignis devorans et spiritus velut torrens inundans. Et nota quod propter illud verbum.   Dic Regi et dominatrici : Humiliamini et sedete in terra etc.   Et p ost sequitur   Civitates Austri clause sunt habu it Origenes occasionem erroris sui, qui dixit quod Christus iterum pro Demonibus pateretur et quod illi incarnarentur et in humilitate agerent penitentiam et post nullus intraret Infernum.
marg.| {h} Quod si dixeris in corde tuo. Hic determinat causam omnium predictorum malorum.
marg.| {i} Quare venerunt mihi hec ? Resp ondeo.
marg.| {k} Propter multitudinem iniquitatis tue revelata sunt verecundiora tua id est peccata tua occulta. Pena enim est indicium, vel ostensio pene. Vel, quia ad litteram, nudi ducti sunt ad captivitatem et discalceati. Unde supra 2.e. Prohibe pedem tuum a nuditate et guttur tuum a siti. Hoc apertum est in die Iudicii, ubi omnia peccata, que hic per penitentiam non fuerint tecta, erunt omnibus manifesta, quia nihil opertum quod non reveletur etc. Mt. 10.c. Dn. 7.c. Iudicium sedit et libri aperti sunt. Ps. 31. Beati, quorum tecta sunt peccata. Magna enim erit erubescentia, quando omnes videbunt peccata, que modo latent. Na. 3.b. Revelabo pudenda {4. 215vb} tua in facie tua et ostendam in gentibus nuditatem tuam et Regnis ignominiam tuam.
marg.| {l} Pollute sunt plante tue id est affectiones tue et operationes. Et loquitur ei quasi meretrici publice, que spoliatis ornamentis suis ostenditur ad derisum et confusionem cunctis gentibus. Na. 3.b. Proiiciam super te abominationes tuas et contumeliis te afficiam et ponam te in exemplum et erit omnis, qui viderit te, resiliet a te etc.
marg.| {m} Si mutare potest etc.   Hic arguit eos de obstinatione et impenitentia, quasi dicat : Propheta, pro nihilo hoc dico, quia non emendabuntur. Sicut enim Ethiops, vel Pardus non mutantur a colore suo, sic populus non mutabitur a consuetudine sua mala.
marg.| {n} Et vos poteritis ; quasi non poteritis. Per nigredinem pellis Ethiopis intelligitur eorum mala consuetudo, que vix, aut numquam evellitur : Hoc est quod Lazarus quatriduanus cum magnis lacrimis et clamore et gemitu valido suscitatus, Io. 11.c. Prv. 22.a. Proverbium est, adolescens iuxta viam suam etiam cum senuerit non recedet ab ea. Per Pardi varietatem, designatur hypocritarum duplicitas, que vix, aut numquam avellitur. Hoc enim peccatum maxime adheret ossibus, quia homo, qui videtur sanctus exterius, erubescit interiorem turpitudinem confiteri. Et ideo Dominus tam crebro dicit. Mt. 23. et Lc. 11. Ve vobis hypocryte. Eccl. 2.c. Ve duplici corde. Ideo conqueritur Dominus contra tales, Am.. ultimo b. Numquid non ut filii Ethiopum vos estis mihi domus Israel ? Serpens autem tunc pellem suam deserit, quando ponit se in arcto ; sic per arctum Religionis potest homo dimittere vetustatem suam. Bene autem per Pardum notatur hypocrisis, quia quando Pardus depingitur, coronatus depingitur, Leo autem non sic, nec tamen Pardus rex est animalium, sed Leo : Sed hypocrite credunt in futuro regnare, qui tamen non regnabunt : Et ideo dicuntur sepulchra dealbata : Mt. 23.c. Et hoc loco surgit error quorumdam dicentium peccatum consuetudinis, vel obstinationis, vel aliquod peccatum non posse dimitti et esse a natura. Contra quos est ipse textus qui dicit.
marg.| {o} Cum didiceritis malum quic quid enim discitur, non nature est, sed vitii : Ideo dicitur Is. 1.e. Si fuerint peccata vestra ut coccinum, quasi nix dealbabuntur et si fuerint rubra sicut vermiculus, quasi lana alba erunt. Tamen peccata ex peccati consuetudine quasi in naturam convertuntur. Consuetudo enim est altera natura. Et ita proprie est verum quod dicitur quod homo est spiritus vadens et non rediens, scilicet per se, quia Dominus proprie in talibus operatur, quando convertuntur. Lam. 1.e. Dedit me Dominus in manum, de qua non potero surgere, scilicet per me. Dicit autem Hieronymus quod hoc non posse habet anima non vitio conditoris, sed studio inoliti sceleris.
marg.| {p} Et disseminabo eos quasi   stipulam etc.   que secundum unam sui partem fertur ex una parte, secundum aliam ex alia, sic de istis dicitur quod fiet eis : sup. eod. b. Dispergam eos, virum a fratre suo et patres et filios pariter. In hoc notatur moraliter levitas multorum, qui cuilibet vento tentationis cedunt. Ps. 82. Ponam eos, ut rotam etc.   Ps. 1. Tamquam pulvis, quem proiicit ventus a facie terre.
marg.| {q} Hec sors tua id est hoc accidet tibi propter peccata tua, o tu Hierusalem.
marg.| {r} Parsque mensure tue id est iuxta quantitatem peccati tui. Is. 27.b. In mensura contra mensuram cum abiecta fuerit, iudicabit eam. Dt. 25.a. Iuxta mensuram peccati erit et plagarum modus. Mt. 7.a. In qua mensura mensi fueritis, remetietur vobis.
marg.| {s} Quia oblita es mei et i deo sic dispergeris in captivitatem.
marg.| {t} Et confisa es in mendacio id est in promissionibus pseudo, vel in idolis, vel in Egyptiis. Is. 36.b. Ecce confidis super baculum arundineum etc. Vel in temporalium abundantia et cetera inopia tibi veniet. Ecclesiast. 34.a. quasi qui apprehendit umbram et persequitur ventum, sic qui attendit ad visa mendacia.
marg.| {u} Unde et ego nudavi femora tua contra faciem tuam. Loq uitur ad populum idololatram, quasi , ego manifestabo idola tua, que colis et omnia alia peccata tua aperta faciam per pene afflictionem, quam modo ignoras. Ps. 49. Arguam te et statuam contra faciem tuam.
marg.| {x} Adulteria tua appa rebunt, s. ad ignorantiam. Sed dicitur. Ez. 18.f. Quacunque hora ingemuerit peccator   ] etc. {y}   Et hinnitus tuus etc. id est impetus in idololatriam, sicut equus cum hinnitu fertur in libidinem et quasi cum insania, sup. 5.c.
marg.| {4. 216ra} Unusquisque ad uxorem proximi hinniebat.
marg.| {a} Super colles in agro vidi abominationes tuas scilicet idololatrie, quasi non solum in civitatibus, sed in campis et collibus. Et ideo.
marg.| {b} Ve tibi Hierusalem : Non mundaberis id est quia non es mundata.
marg.| {c} Post me id est me sequendo.
marg.| {d} Usquequo adhuc quasi quamdiu te exspectabo, quasi non spero amplius tuam mundationem, ex quo adhuc non es mundata. Sic mystice, ille in collibus fornicatur, ut non videatur, qui per superbiam elatus ad humilitatem non inclinatur Iob. 15.c. Cucurrit adversus Deum erecto collo et pingui cervice armatus est.
Numérotation du verset Ier. 13,mystice 
marg.| {g} Dic Regi et dominatrici id est effeminatis Prelatis Ecclesie, Abbatibus et Abbatissis. Is. 3.b. Mulieres dominate sunt eis ibid. a. Dabo pueros Principes eorum et effeminati dominabuntur eis.
marg.| {i} Humiliamini. Hoc precipue requiritur in Prelatis, scilicet humilitas et consideratio fragilitatis sue. Unde.
marg.| {k} Sedete in terra scilicet in pulvere, ne nimis indignemini contra subditos. Is. 47.a. Descende, sede in pulvere virgo filia Babylonis, id est confusionis. Et hoc est.
marg.| {l} Quoniam descendet de capite vestro corona glorie vestre Is. 28.a. Ve corone superbie, ebriis Ephraim et flori decidenti glorie exultationis eius, quasi dicat : gloria dignitatis vestre momentanea est, non eterna et ideo non debetis extolli. Sap. 6.a. Audite Reges et intelligite, quoniam data est a Domino potestas vobis et virtus ab Altissimo, qui interrogabit opera vestra et cogitationes scrutabitur. Et post pauca : Horrende et cito apparebit vobis, quoniam iudicium durissimum his, qui presunt, fiet.
marg.| {m} Civitates Austri etc.   He s unt domus Religiosorum, que fervent et perflantur Austro Spiritus sancti. Ct. 4.d. Surge Aquilo et veni Auster, perfla hortum meum. Que olim aperte fuerunt omnibus peregrinis et advenis et pauperibus, sed modo clause sunt, nec aperiuntur nisi divitibus. 1Io. 3.c. Qui habuerit substantiam huius mundi etc.
marg.| Exemplum de quodam nobili, qui in paupere habitu venit in quandam domum Religiosorum et noluerunt eum recipere, postea venit in equis et vestibus pulchris et fuit optime receptus, postea fecit sermonem in Capitulo et finito sermone deposuit vestes suas in medio coram omnibus et inclinans, dixit : Gratias ago vobis, vestes mee, de bono hospitio meo : Et obstupuerunt omnes. Iob. 31.b. Si despexi pretereuntem, eo quod non habuerit indumentum et absque operimento pauperum ? Iac. 2.a. Si introierit in conventum vestrum vir aureum annulum habens etc.
marg.| Vel, Clause sunt per peccatum ad percipiendam gratiam. Dn. 11.c. Veniet Rex Aquilonis et comportabit aggerem et capiet urbes munitissimas et brachia Austri non sustinebunt et consurgent electi eius ad resistendum et non erit fortitudo.
marg.| {p} Levate oculos vestros et videte quan tus exercitus Demonum venit contra vos.
marg.| {r} Ab Aquilone id est de Inferno.
marg.| {s} Ubi est grex, qui datus est tibi. Hoc dicetur in die Iudicii cuilibet Prelato, infra 33.b. Adhuc transibunt greges ad manum numerantis.
marg.| {u} Pecus inclitum tuum id est oves mee precioso sanguine meo redempte. Ez. 34.g. Vos greges mei greges pascue mee homines estis et ego Dominus Deus vester.
marg.| {s} Ubi est grex etc. Utinam possem respondere illud quod dixit Iacob ad Labam, Gn. c. 31.e. Viginti annis fui tecum, oves tue et capre steriles non fuerunt, arietes gregis tui non comedi, nec captum a bestiis ostendi tibi, ego omne damnum reddebam ; quicquid furtim peribat, a me exigebas, die, noctuque urgebar gelu et estu, fugiebatque somnus ab oculis meis.
marg.| {Θ} {a} Quid


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ier. Capitulum 13), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 06/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=34&chapitre=34_13)
Signaler un complément d'information

Notes :