Hugo de Sancto Caro

Capitulum 19

Numérotation du verset Ier. 19,1 

Hec dicit Dominus: Vade et accipe lagunculam figuli testeam a senioribus populi
et a senioribus sacerdotum
Numérotation du verset Ier. 19,2 

et egredere ad vallem filii Ennon
que est iuxta introitum porte Fictilis et predicabis
ibi verba que ego loquar ad te
Numérotation du verset Ier. 19,3 

et dices audite verbum Domini reges Iuda
et habitatores Hierusalem
hec dicit Dominus exercituum Deus Israel ecce ego inducam afflictionem super locum istum
ita ut omnis qui audierit illam tinniant aures eius
Numérotation du verset Ier. 19,4 

eo quod dereliquerint me et alienum fecerint locum istum et libaverint in eo diis alienis quos nescierunt ipsi et patres eorum et reges Iuda et repleverunt locum istum sanguine innocentium
Numérotation du verset Ier. 19,5 

et edificaverunt excelsa Baali ad comburendos filios suos igni in holocaustum Baali que non precepi nec locutus sum nec ascenderunt in cor meum
Numérotation du verset Ier. 19,6 

propterea ecce dies veniunt dicit Dominus et non vocabitur locus iste amplius Tophet et vallis filii Ennon sed vallis Occisionis
Numérotation du verset Ier. 19,7 

et dissipabo consilium Iude et Hierusalem in loco isto et subvertam eos gladio in conspectu inimicorum suorum et in manu querentium animas eorum et dabo cadavera eorum escam volatilibus celi et bestiis terre
Numérotation du verset Ier. 19,8 

et ponam civitatem hanc in stuporem et in sibilum omnis qui preterierit per eam obstupescet et sibilabit super universa plaga eius
Numérotation du verset Ier. 19,9 

et cibabo eos carnibus filiorum suorum et carnibus filiarum suarum et unusquisque carnes amici sui comedet in obsidione et in angustia in qua concludent eos inimici eorum et qui querunt animas eorum
Numérotation du verset Ier. 19,10 

et conteres lagunculam
in oculis virorum qui ibunt tecum
Numérotation du verset Ier. 19,11 

et dices ad eos hec dicit Dominus exercituum sic conteram populum istum
et civitatem istam sicut conteritur vas figuli quod non potest ultra instaurari
et in Tophet sepelientur eo quod non sit alius locus ad sepeliendum
Numérotation du verset Ier. 19,12 

sic faciam loco huic ait Dominus et habitatoribus eius ut ponam civitatem istam sicut Tophet
Numérotation du verset Ier. 19,13 

et erunt domus Hierusalem et domus
regum Iuda sicut locus Tophet
immunde
omnes domus in quarum domatibus sacrificaverunt omni militie celi
et
libaverunt libamina diis alienis
Numérotation du verset Ier. 19,14 

venit autem Ieremias de Tophet
quo miserat eum Dominus ad prophetandum et stetit in atrio domus Domini et dixit ad omnem populum
Numérotation du verset Ier. 19,15 

hec dicit Dominus exercituum Deus Israel ecce ego inducam super civitatem hanc et super omnes urbes eius
universa mala que locutus sum adversum eam quoniam
induraverunt cervicem suam
ut non audirent sermones meos

Capitulum 19

marg.| Hec dicit Dominus etc.   Priu s egit de laguncule confracte in domo figuli reparatione et hoc in figura reductionis Iudeorum penitentium. Hic autem agit de omnis laguncule confractione, que non restauratur quod refertur ad malos et impenitentes de Iudeis, qui in captivitate mortui sunt. Vel primo refertur ad captivitatem per Chaldeos factam, secundo ad ultimam per Romanos factam. Vel sic. In precedenti capitulo loquitur de figulo typum Domini gerente ; in hoc principaliter de laguncula populum Iudeorum fictilem et fictilia idola colentem significante. Dividitur autem hoc capitulum in duas partes principales. In prima Propheta ex Dei precepto lagunculam testeam accipiens penitentibus et videntibus senioribus populi, qui testimonium perhiberent de vasis, ad vallem egreditur filiorum Hennon, ubi idola colebantur et ibi mala ventura civitati et Templo denuntiat, non solum verbo, sed et facto, lagenam, scilicet omnino conterendo, ostendens etiam causam tanti mali per locum illum, in quo idola colebant et per seniores secum adductos, qui populum ad hoc invitabant et per ritum loci, qui locus dicitur esse iuxta introitum porte fictilis ; in quo innuitur quod idola fictilia colebant, vel quod ipsi quasi fictiles et fragiles contritione captivitati vicini erant. In secunda parte redit Propheta de Tophet ad civitatem et que ibi dixerat coram senioribus, replicat in atrio domus Domini coram omnibus, ibi :   Venit autem Ieremias. Sic ergo in prima parte in loco, in quo peccabant, mala eis ventura prophetat. In secundo, in loco, contra quem peccabant, id est in Templo, cuius cultum violabant, eadem replicat. In prima etiam parte sermo fit coram senioribus, in secunda coram omnibus. Unde dicit.
marg.| {a} Vade et accipe etc.   in s ignum populi Iudeorum, qui vicinus est captivitati et contritioni tamquam fragilis et fictilis. Vel quia idola fictilia colit.
marg.| {b} De senioribus populi etc. id est coram senioribus, vel ab ipsis.
marg.| {c} Et egredere ad vallem etc.   que est cuiusdam hominis sic dicti, ubi erat locus amenus fontibus silve irrigatus, ubi phanum Baal erat.
marg.| {d} Que est iuxta introitum etc.   ubi, scilicet manent figuli propter copiam aque et terre, apta ad facienda vasa talia, id est porte, iuxta quam vasa fictilia fiebant. Unde ipsum loci situm causam destructionis eorum ostendit, scilicet idololatriam, que in loco colebatur et quia iuxta portam fictilem erat locus ille, in quo innuitur eos idola fictilia adorare. De senioribus autem facit mentionem tamquam de illis, qui ad hec mala eos invitabant.
marg.| {f} Audite verba Domini etc.   quoa d Principes et maiores.
marg.| {g} Et habitatores Hierusalem quoa d populum, ut sic omnes sint inexcusabiles. Sicut dicit Dominus Iudeis, Io. 15.c. Si non venissem et locutus eis non fuissem, peccatum non haberent, nunc autem excusationem non habent de peccato suo.
marg.| {h} Ecce ego inducam etc.   Hic propheta existens in valle Hennon habebat oculos versus Templum quod erat in civitate, sicut et Dominus sedens in montem Oliveti ostendebat discipulis templum. Mc. 13.a.
marg.| {i} Tinniant aures eius pre dolore.
marg.| {k} Eo quod dereliquerunt me per idololatriam.
marg.| {l} Et alienum fecerunt etc.   pone ntes, ad litteram, ibi idolum Baal et aram eius et ibi sacrificantes et adorantes.
marg.| {n} Et repleverunt locum etc.   more Gentilium ibi traiicientes filios suos per ignem. Sicut hoc totum legitur esse factum in tempore Manasse. 4Rg. 21. Ps. 105. Effuderunt sanguinem innocentem sanguinem filiorum suorum et filiarum suarum, quas sacrificaverunt ibid. Immolaverunt filios et filias suas Demoniis. Vel ad litteram, interficiebant bonos Prophetas, sicut Manasses sanguine interfectorum {4. 227rb} replevit Hierusalem usque ad os, ut dicitur 4Rg. 21.c. sup. 2.g. In alis tuis inventus est sanguis animarum pauperum infra 27.c. dixit eis Ier. Scitote et recognoscite quod si occideritis me, sanguinem innocentem tradetis contra vosmetipsos.
marg.| {o} Et edificaverunt etc. id est phana, que frequenter fiebant in excelsis, id est in montanis.
marg.| {q} Que non precepi. Lip tote estid est que prohibui.
marg.| {r} Nec ascenderunt in cor meum per approbationem.
marg.| {s} Et non vocabitur etc.   qual iter ante vocabatur, qui locus erat in valle hominis, qui vocabatur Hennon, que Hebraice, Gehennon, id est terra Hennon.
marg.| {t} Sed vallis etc.   quia ibi multos occidit Nabuchodonosor.
marg.| {Δ} ubi multos
Numérotation du verset Ier. 19,mystice 
marg.| {a} Vade et accipe etc.   Lagu nculam, que est vas fragile, vocat fragilitatem humane nature. Lagunculam ergo de senioribus accipere, est, fragilitatem suam per mortem et fragilitatem aliorum attendere et maxime per mortem maiorum. Unde Eccl. 10.b. Omnis potentatus brevis vita, Eccl. 38.c. Memor esto iudicii mei, sic erit et tuum, mihi heri et tibi hodie ibid. In requie mortui quiescere fac memoriam eius et e contrario maiores ex consideratione sue fragilitatis debent condescendere fragilitati minorum. Unde Eccl. 31.b. Intellige, que sunt proximi tui ex teipso. Iob. 5.d. Visitans speciem tuam non peccabis. Gal. 6.a. Considerans teipsum, ne et tu tenteris.
marg.| {c} Et egredere ad vallem etc.   quod interpretatur fons tristitie. Vallem autem delectationem miserie, vel vilitatis vocat. Vallis ergo Hennon est presens mundus, vilitate et miseria plenus et tristitia indeficienti. Ad hanc vallem egredi, est, mundi vilitatem considerare et miseriam, quam qui bene attenderet, fugeret et contemneret eam, ut dicitur Na. 3.b. Omnis, qui viderit te.
marg.| {d} Que est iuxta introitum etc. id est nativitatis cuiuslibet hominis, per quam in hunc mundum ingreditur, iuxta quam dicitur vallis Hennon, id est fons tristitie et miserie, quia cum puer nascitur, tamquam propheta sue miserie, eiulat et ululat. Unde Sap. 7.a. Ego natus accepi communem aerem et in similiter factam decidi terram et primam vocem similem omnibus emisi plorans. Ideo enim, ut dicit Hieronymus Dominus in suscitatione Lazari ploravit, quia ad presentes miserias eum revocavit.
marg.| {e} Et predicabis ibi verba etc.   quia inter cetera talibus debet predicator immorari, que maxime faciunt ad conversationem humilitatis et contemptum mundi. Unde Plato. Summa Philosophia est assidua mortis meditatio. Unde Eccl. 7. Memorare novissima tua   ] etc. {i}   Tinniant aures eius pre stupore et admiratione et timore, quia cum minores audiunt peccata maiorum, debent timere et admirari. Unde Is. 32.c. Super humum populi mei spine et vepres ascendunt, quanto magis super omnes domos gaudii civitatis exultantis. 2Pt. quarto d. Tempus est, ut incipiat iudicium a domo Dei. Si autem primum a nobis, quis finis eorum, qui non credunt Dei Evangelio ? Is. 19.c. Erit terra Iuda Egypto in pavorem, id est iusti magnis peccatoribus, qui valde timere possunt, cum penam iustorum audiunt, Unde Lc. 23.c. Si in viridi etc.
marg.| {k} Et eo quod dereliquerunt me etc.   Hoc est quod dicitur sup. 2.c. Me dereliquerunt fontem aque vive etc.   Dt. 32.c. Dereliquit Deum factorem suum et recessit a Deo salutari suo. Immolaverunt Demoniis et non Deo, diis quos ignorabant. Ideo autem dereliquerunt, quia.
marg.| {m} Et libaverunt diis alienis etc.   Non enim simul potest haberi cultus Dei et cultus Diaboli, virtus et vitium, celum et terra. Mt. 6.c. Non potestis Deo servire et mammone. Is. 28.e. Coangustatum est stratum, ita ut alter decidat.
marg.| {p} Baalim inte rpretatur superior, vel vorator ; cui filios illi immolant, qui gule et superbie student. Os. 2.b. Aurum et argentum multiplicavi eis, que fecerunt Baal. supra 7.d. Filii colligunt ligna et patres succendunt ignem et mulieres conspergunt adipem, ut faciant placentas regine celi et libent diis alienis.
marg.| {s} Et non vocabitur amplius locus iste ] {Θ} Tophet quod
marg.| {4. 227va} Δ ubi multos immolaverunt traiicientes per ignem et idolis immolando.
marg.| {a} Et dissipabo consilium Iuda etc. quasi non erit sapiens inter eos. Is. 8.b. Inite consilium et dissipabitur. Unde Ps. 32. Qui dissipat consilia gentium : reprobat autem cogitationes populorum. Prv. 21.d. Non est sapientia et non est prudentia et non est consilium contra Dominum.
marg.| {b} Et subvertam eos gladio etc.   Chal deorum, vel Romanorum.
marg.| {c} Et in manu querentium animas eorum id est vitam.
marg.| {d} Et dabo cadavera eorum etc.   Ps. 78. Posuerunt morticina servorum tuorum escas etc.   Dt. 32.d. Dentes bestiarum immittam in eos, devorabunt eos aves morsu amarissimo. Eccl. 10.b. Cum morietur homo, hereditabit serpentes et bestias et vermes.
marg.| {e} Et ponam civitatem etc.   admi rationis et confusionis. Dicitur enim illud Is. 1.f. Quomodo facta est meretrix civitas fidelis, plena iudicii ? Iustitia habitavit in ea, nunc autem homicide.
marg.| {f} Et in sibilum deri sionis.
marg.| {g} Et sibilabit etc.   pre admiratione, vel ululabit pre dolore.
marg.| {h} Et cibabo eos carnibus etc.   Ad littera m, sicut in illa maxima fame. 4Rg. 6.f. ubi quedam mulieres inierunt pactum de comedendis filiis suis successive. Lam. 4.b. Manus mulierum misericordium coxerunt filios suos, facti sunt cibus earum in contritione filie populi mei. Lam. 2.g. Ergone comedant mulieres fructum suum, parvulos ad mensuram palme.
marg.| {l} Et conteres lagunculam etc.   figu rando contritionem populi per Chaldeos, vel Romanos.
marg.| {m} Sic conteram populum etc.   sicut conteritur vas figuli quod de facili conteritur, sed non de facili restauratur.
marg.| {n} Quod non potest ultra etc.   sic contritio eorum numquam restaurabitur, scilicet que per Romanos facta est, vel illa, que per Chaldeos, quoad malos. Is. 30.c. Subito, dum non speratur veniet contritio eius et comminuetur, sicut conteritur lagena figuli contritione prevalida et non invenietur de fragmentis eius testa, in qua portetur igniculus de incendio, aut hauriatur parum aque de fovea.
marg.| {o} Et in Tophet sepelientur etc. id est ibi mortui relinquentur. Aliter enim esset contra illud. supra.   Et dabo cadavera eorum escam etc.   ut i bi viliter proiiciantur, ubi suas delicias exercebant, ut ubi erat antiquitus locus religionis, fiat tumulus mortuorum.
marg.| {p} Et ponam civitatem illam que est prope locum illum, scilicet Hierusalem.
marg.| {q} Sicut Tophet quia sicut ibi erat occisio magna, sic erit in Hierusalem. Ideo dicitur Am. 6.c. Detestor ego superbiam Iacob et domos eius odi et tradam civitatem cum habitatoribus suis ibidem, d. Ecce Dominus mandavit et percutiet domum maiorem ruinis et domum minorem scissionibus. Et per hoc quod hic dicitur quod illa civitas conteretur sine reparatione, satis apparet mendacium Iudeorum dicentium futuram auream Hierusalem, ubi fient sacrificia et ducentur uxores et alia, que ibi scripta sunt. Et tamen dicit Glossa quod hec, que dicunt, damnare non possumus, eo quod multi Ecclesiastici hec testantur. Sed in veritate vidi in originali et non reperi hec. Unde magistralis est Glossa non alicuius sancti. Unde super illud infra 31.a. Rursum edificabo te Virgo Israel. Et super Is. 60.a. Surge illuminare Hierusalem, dicit Hieronymus , hoc esse deliramentum. Preterea textus iste huic sententie manifeste est contrarius, qui dicit lagunculam non posse reparari. Solutio : Sic intellige, non possumus {4. 227vb} damnare, scilicet propria auctoritate, cum in scriptura non reperiatur expressa auctoritas super hoc. Vel hoc dicit, quia hoc loco non est expresse contra articulum fidei, licet sit contra consequentiam articulorum, sicut dicitur de hoc, fornicationem non esse peccatum mortale.
marg.| {r} In quarum domatibus id est superioribus cenaculis vel tectis   sacrificaverunt. So. 1.b. Qui adorant super tecta militiam celi.
marg.| {s} Omni militie celi id est Soli et Lune. Unde quod dicit hic.   Immunde omnes domus etc.   caus a est predicte captivitatis.
marg.| {Θ} Tophet quod interpretatur silentium, vel oris protectio, hoc est oratio, vel confessio. Hennon, interpretatur oculus meroris, vel sons tristitie et significat penitentiam.
marg.| {d} Et dabo cadavera eorum etc. id est Demonibus, qui pascuntur peccatoribus pre desiderio puniendi eos. Hanc penam minatur Dominus transgressoribus legis, Dt. 28.c. Sit cadaver tuum in escam cunctis volatilibus celi et bestiis terre et non sit qui abigat. Vel per volatilia, intelliguntur illi, quorum conversatio est in celis, quibus cadavera, id est carnales homines sunt in escam per increpationem vite eorum. Unde,   Cibabo etc.   Per bestias terre, Tyranni vel detractores, quibus datur cadaver, cum boni sunt esca eorum et detractoribus per detractionem. Iob. 19.c. Quare persequimini me sicut Deus et carnibus meis saturamini ?
marg.| {h} Et cibabo eos carnibus etc.   Hoc fit, cum quis carnalitatem aliorum, non fortia opera imitatur. Sed magis dicit Ioseph fratribus suis. Gn. ultimo d. Efferte ossa mea hinc vobiscum, quasi a fortibus operibus non a carnalibus sumite exemplum. Sed ut dicitur Eccles. 32. Homo peccator vitabit correptionem et secundum voluntatem suam inveniet comparationem. Prv. 23.c. Noli esse in comessationibus eorum, qui carnes conferunt ad vescendum, id est carnalia sanctorum opera recitant ad imitandum. Hoc autem malum suggerunt illi.
marg.| {k} Qui querunt animas id est Demones, qui dicunt Gn. 14.d. Da mihi animas, cetera tolle tibi.
marg.| {l} Et conteres lagunculam in oculis virorum id est bona opera facies et maxime carnis mortificationem in aperto, propter exemplum aliorum. Ut legitur factum Idc. 7.f. quod in exercitu Gedeonis confractis lagunculis apparuerunt lampades. Unde Lc. 12.e. Sint lumbi vestri precincti et lucerne ardentes in manibus vestris.
marg.| {m} Sic conteram populum etc.   sicut conteritur vas figuli. Qua nto magis homo est fictilis, id est carnalis, tanto magis habilis ad contritionem et magis passibilis est, Lam. 4.a. Filii Sion incliti et amicti auro primo, quomodo reputati sunt in vasa testea opus manuum figuli. Ps. 2. Tamquam vas figuli confringes eos, Dt. 32.f. Gladius meus devorabit carnes. Ideo dicitur Eccl. ultimo c. Memento Creatoris tui, antequam conteratur hydria super fontem. Item illud quod dicitur.
marg.| {i} Et unusquisque carnes amici sui comedet in obsidione pote st dici hodie, quia ita Ecclesia est obsessa quod unus comedit alium, Prelatus subditum, dives pauperem. Is. 9.d. Unusquisque carnem brachii sui devorabit. Dt. 28.f. In omni terra tua obsideberis et comedes fructum uteri tui et carnes filiorum tuorum et filiarum tuarum in angustia, qua opprimet te hostis tuus.
marg.| {o} Et in Tophet sepelientur quod interpretatur latitudo et significat viam latam mundi, ubi modo absconduntur mali. Iob. 40. Protegent umbre umbram eius.
marg.| {t} Venit autem Ieremias de Tophet ubi fregerat lagunculam factam, scilicet prophetans predictam captivitatem. Unde,
marg.| {u} Quo miserat eum Dominus ad prophetandum scilicet facto et verbo.
marg.| {x} Et stetit in atrio domus Domini. In hoc notandum quod semper in eodem loco predicandum est. Unde Mt. 9.d. Circumivit civitates et {4. 228ra} castella.
marg.| {a} Hec dicit Dominus exercituum Deus Israel etc.   Quia locutus fuit in Tophet illis, quos ibi invenit, hoc idem dicit in Hierusalem illis, qui eum noluerunt sequi in Tophet. Non enim debet Predicator dedignari predicare eadem diversis.
marg.| {b} Quoniam induraverunt cervicem suam etc.   supra 5.a. Induraverunt faciem suam supra petram. Is. 48.a. Durus es tu et nervus ferreus cervix tua. Dt. 31.g. Scio contentionem tuam et cervicem tuam durissimam.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ier. Capitulum 19), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 06/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=34&chapitre=34_19)
Signaler un complément d'information

Notes :