Hugo de Sancto Caro

Capitulum 23

Numérotation du verset Ier. 23,1 

Ve pastoribus qui disperdunt et dilacerant gregem pascue mee dicit Dominus
Numérotation du verset Ier. 23,2 

ideo hec dicit Dominus Deus Israel ad pastores
qui pascunt populum meum vos dispersistis gregem meum eiecistis eos et non visitastis eos ecce ego visitabo super vos malitiam studiorum vestrorum ait Dominus
Numérotation du verset Ier. 23,3 

et ego congregabo reliquias gregis mei de omnibus terris
ad quas eiecero eos illuc et convertam eos ad rura sua et crescent et multiplicabuntur
Numérotation du verset Ier. 23,4 

et suscitabo super eos pastores
et pascent eos
non formidabunt ultra et non pavebunt et nullus queretur ex numero dicit Dominus
Numérotation du verset Ier. 23,5 

ecce dies veniunt ait Dominus et suscitabo David germen iustum
et regnabit rex et sapiens erit et faciet iudicium
et iustitiam in terra
Numérotation du verset Ier. 23,6 

in diebus illius
salvabitur Iuda
et Israel
habitabit confidenter et hoc est nomen quod vocabunt eum
Dominus iustus noster
Numérotation du verset Ier. 23,7 

propter hoc ecce dies veniunt
dicit Dominus et non dicent ultra vivit Dominus qui eduxit
filios Israel de terra Egypti
Numérotation du verset Ier. 23,8 

sed vivit Dominus qui eduxit
et adduxit semen domus Israel de terra aquilonis et de cunctis terris ad quas eieceram eos illuc et habitabunt in terra sua
Numérotation du verset Ier. 23,9 

ad prophetas
contritum est cor meum
in medio mei contremuerunt omnia ossa mea factus sum quasi vir ebrius et quasi homo madidus a vino a facie Domini et a facie verborum sanctorum eius
Numérotation du verset Ier. 23,10 

quia adulteris repleta est terra
quia a facie maledictionis
luxit terra
arefacta sunt
arva deserti factus est cursus eorum malus et fortitudo eorum dissimilis
Numérotation du verset Ier. 23,11 

propheta
namque et sacerdos
polluti sunt et in domo mea
inveni malum eorum ait Dominus
Numérotation du verset Ier. 23,12 

idcirco via eorum
erit quasi lubricum in tenebris
impellentur enim
et corruent in ea afferam enim super eos mala annum visitationis eorum ait Dominus
Numérotation du verset Ier. 23,13 

et in prophetis Samarie
vidi fatuitatem prophetabant
in Baal
et decipiebant populum meum Israel
Numérotation du verset Ier. 23,14 

et in prophetis
Hierusalem
vidi similitudinem
adulterium
et iter mendacii
et confortaverunt manus pessimorum
ut non converteretur unusquisque a malitia sua facti sunt mihi omnes Sodoma et habitatores eius quasi Gomorrha
Numérotation du verset Ier. 23,marg.|A PROPHETIS ENIM. Utimur enim hoc testimonio adversus eos qui epistolas plenas mendacio et fraudulentia et pariurio in orbem dirugunt et aures audient inde polluunt. Non enim sufficit eis iniquitatem propriam devorare vel proximos ledere sed quos semel oderunt per totum orbem conantur infamare et ubique blasphemias seminare.15 

propterea hec dicit Dominus exercituum ad prophetas ecce ego cibabo eos absinthio
et potabo eos felle a prophetis enim Hierusalem est egressa pollutio super omnem terram
Numérotation du verset Ier. 23,16 

hec dicit Dominus exercituum nolite audire
verba prophetarum qui prophetant vobis et decipiunt vos visionem
cordis sui loquuntur non de ore Domini
Numérotation du verset Ier. 23,17 

dicunt his
qui blasphemant me locutus est
Dominus
pax erit vobis et omni qui ambulat
in pravitate cordis sui dixerunt non veniet super vos malum
Numérotation du verset Ier. 23,18 

quis enim affuit in consilio Domini et vidit et audivit sermonem eius quis consideravit verbum illius et audivit
Numérotation du verset Ier. 23,19 

ecce turbo dominice indignationis egredietur et tempestas erumpens super caput
impiorum veniet
Numérotation du verset Ier. 23,20 

non revertetur furor Domini
usque dum faciat et usque dum compleat cogitationem cordis sui in novissimis diebus
intelligetis consilium eius
Numérotation du verset Ier. 23,21 

non mittebam prophetas et ipsi currebant non loquebar ad eos et ipsi prophetabant
Numérotation du verset Ier. 23,22 

si stetissent in consilio meo
et nota fecissent verba mea populo meo
avertissem utique eos a via sua mala et a pessimis cogitationibus suis
Numérotation du verset Ier. 23,23 

putasne Deus e vicino ego sum dicit Dominus
et non Deus de longe
Numérotation du verset Ier. 23,24 

si
occultabitur vir
in absconditis et ego non videbo eum dicit Dominus numquid
non celum et terram ego impleo ait Dominus
Numérotation du verset Ier. 23,25 

audivi que dixerunt prophete prophetantes
in nomine meo mendacium atque dicentes somniavi somniavi
Numérotation du verset Ier. 23,26 

usquequo istud in corde est prophetarum vaticinantium mendacium et prophetantium seductiones cordis sui
Numérotation du verset Ier. 23,27 

qui volunt facere ut obliviscatur populus
meus nominis mei propter somnia eorum que narrant unusquisque ad proximum suum sicut obliti sunt patres eorum
nominis mei propter Baal
Numérotation du verset Ier. 23,28 

propheta qui habet somnium narret somnium
et qui habet sermonem meum loquatur sermonem meum vere quid paleis
ad triticum
dicit Dominus
Numérotation du verset Ier. 23,29 

numquid non verba mea
sunt quasi ignis
ait Dominus et quasi malleus conterens
petram
Numérotation du verset Ier. 23,30 

propterea ecce ego ad prophetas ait Dominus qui furantur verba mea unusquisque a proximo suo
Numérotation du verset Ier. 23,31 

ecce ego ad prophetas ait Dominus qui assumunt linguas suas
et aiunt dicit Dominus
Numérotation du verset Ier. 23,32 

ecce ego
ad prophetas somniantes mendacium ait Dominus qui narraverunt ea et seduxerunt populum meum in mendacio suo et in miraculis suis
cum ego non misissem eos nec mandassem eis qui nihil profuerunt populo huic dicit Dominus
Numérotation du verset Ier. 23,33 

si igitur interrogaverit te populus iste vel propheta aut sacerdos dicens quod est onus Domini
dices ad eos ut quid vobis onus proiciam quippe vos dicit Dominus
Numérotation du verset Ier. 23,34 

et prophetas1
1 prophetas] prophetes Weber
et sacerdotes2
2 sacerdotes] sacerdos Weber
et populos3
3 populos] populus Weber
qui dicit onus Domini visitabo super virum illum et super domum eius
Numérotation du verset Ier. 23,35 

hec dicetis unusquisque ad proximum et ad fratrem suum quid respondit Dominus et quid locutus est Dominus
Numérotation du verset Ier. 23,36 

et onus Domini ultra non memorabitur quia onus erit unicuique sermo suus et pervertitis
verba Dei viventis Domini exercituum Dei nostri
Numérotation du verset Ier. 23,37 

hec dices ad prophetam quid respondit tibi Dominus
et quid locutus est Dominus
Numérotation du verset Ier. 23,38 

si autem onus Domini dixeritis propter hoc hec dicit Dominus quia
dixistis sermonem istum onus Domini et misi ad vos dicens nolite dicere onus Domini
Numérotation du verset Ier. 23,39 

propterea ecce ego tollam vos portans
et derelinquam vos et
civitatem quam dedi vobis et patribus vestris a facie mea
Numérotation du verset Ier. 23,40 

et dabo vos in opprobrium sempiternum et in ignominiam eternam que numquam oblivione delebitur

Capitulum 23

Numérotation du verset Ier. 23,1 
marg.| Ve pastoribus Priu s contra Reges locutus est Propheta, hic autem contra Pastores malos. Et dividitur hoc capitulum in tres partes. Primo, loquitur principaliter contra Doctores Iudeorum et Sacerdotes eorum, ostendens quod per malitiam Pastorum dispersus sit Rex Domini. Secundo, loquitur principaliter contra pseudo-Prophetas, qui sua malitia totum populum corruperunt, ibi :   ad Prophetas. Ter tio, loquitur communiter ad Prophetas et Sacerdotes et populum, arguens eos quod verba communicationis Domini verterunt in proverbium derisorium. Dicebant enim ad Prophetas veros quod est onus Domini ? quasi nihil loquimini nisi onus, sed onus nondum venit, ibi :   Si igitur interrogaverit. Dic it ergo.
marg.| {h} Ve Pastoribus etc. quia dederunt populo consilia, ut iniret fedus cum Egyptiis, propter quod captivati fuerunt.
marg.| {i} Qui pascunt etc. id est pascere deberent. Unde Ez. 34.a. Ve Pastoribus Israel, qui pascebant semetipsos. Vel.   Qui pascunt id est devorant, sicut ovis pascit herbam. Ez. 34.a. Nonne greges a Pastoribus pascuntur, id est devorantur ? ostendit quod sic. Lac comedebatis et lanis operiebamini et quod crassum erat, occidebatis. sup. 6.a. Pascet unusquisque eos qui sub manu sua sunt, quia eorum bona diripiunt. Mi. 3.a. Audite Principes domus Iacob et Duces domus Israel numquid non vestrum est scire iudicium, qui odio habetis bonum et diligitis malum ? qui violenter tollitis pellem desuper eos, id est pellica et carnem eorum desuper ossibus eorum, attenuantes eos in angustiis, ossa eorum confregerunt : Cum tamen dicat Ioannes militibus Lc. 3.c. Contenti estote stipendiis vestris.
marg.| {k} Vos dispersistis etc. malo consilio vestro, vel austeritate et potentia eis imperando et onera importabilia imponendo. Mt. 23.a.
marg.| {l} Et eiecistis eos etc. quia cum multa mala accidant populo pro consilio eorum malo, non dicunt eis consilium, quo ab illis liberarentur. Deberent enim eis consulere quod ipsi sperarent in Deo et peniterent, ut sic a malo liberarentur. Vel   Eiecistis iniu ste excommunicando.
marg.| {m} Et non visitastis bene in recipiendo, nolentes sine pecunia eos recipere. Mi. 3.d. Sacerdotes eius in mercede docebant et Prophete eius in pecunia divinabant : Et si quis non dederit in ore eorum quippiam, super eum prelium. Et ita corporaliter et spiritualiter affligunt Prelati subditos, se. malo exemplo eos corrumpendo et bona eorum auferendo. Vel duo mala hic nota :   Eiecistis impu gnando et opprimendo eos quod est transgressio.   Non visitastis infi rmos quod est omissio. Ez. 34.a. Quod infirmum fuit, non consolidastis et quod egrotum, non sanastis quod confractum est, non alligastis et quod abiectum est, non reduxistis et quod perierat, non quesistis, sed cum austeritate imperabatis eis et cum potentia et disperse sunt oves mee. Za. 11.d. Suscitabo Pastorem in terra, qui derelicta non visitabit, dispersa non queret, contritos non sanabit, id quod stat, non enutriet et carnes pinguium comedet et ungulas eorum dissolvet. In grege enim Domini sunt quinque bona, que isti Pastores in eis lacerant. scilicet contemptus mundi : Unde : Renuit consolari anima mea. Item memoria Dei. Unde, memor fui Dei. Item delectatio in Deo. Unde : Et delectatus sum. Item laboris exercitatio. Unde : Et exercitatus sum. Item spiritus defectio pre contemplationis Dei admiratione. Unde. Et defecit spiritus meus. Illi, qui hec quinque habent, sunt proprie grex Domini Ez. 34.g. Vos greges mei, grex pascue mee homines estis.
marg.| {n} Super vos malitiam studiorum vestrorum id est peccatorum ex studio et certa malitia factorum. Peccatum.n. ex negligentia, vel infirmitate, vel ignorantia factum, excusationem habet ; sed illud non. Ideo {4. 233ra} dicitur Mt. 12.c. Dico vobis omne peccatum et blasphemia remittetur hominibus, spiritus autem blasphemie non remittetur.
marg.| {a} Et ego congregabo reliquias gregis mei de omnibus terris Prophetia de reductione post captivitatem facta, vel de conversione reliquiarum, que fit in fine, quando reliquie salve fient et plenitudo gentium intraverit. In reliquiis notatur et utilitas et paucitas. De hoc Ez. 34.d. Educam oves meas de populis et congregabo eas de terris et inducam eas in terram suam, ut sic fiat unum eorum ovile, scilicet Iudeorum et Gentilium in fide congregatorum. Vel, de omnibus terris Chaldeorum.
marg.| {c} Ad quas etc. Per Chaldeos.
marg.| {d} Et crescent in passione rerum.
marg.| {e} Multum in n umero personarum.
marg.| {f} Et suscitabo etc. scilicet Neemiam, Esdram, Zorobabel, Aggeum et Zachariam. Vel, Pastores, Apostolos et Apostolicos viros.
marg.| {g} Et pascent eos exemplo, verbo, corporali subsidio. Io. 21.e. Pasce, pasce, pasce, Eccl. 7.c. Pecora tibi sunt, attende illis, sup. 3.e. Introducam vos in Sion et dabo vobis Pastores iuxta cor meum et pascent vos scientia et doctrina ibid. f. In diebus illis ibit domus Iuda ad domum Israel et venient simul de terra Aquilonis ad terram, quam dedi patribus vestris.
marg.| {h} Non formidabunt etc.   Ez. 34.f. Faciam cum eis pactum pacis et faciam cessare bestias pessimas de terra et qui habitant in deserto, securi dormient in saltibus et ponam eos in circuitu collis mei benedictionem. Et post. Erunt in terra sua absque timore et scient, quia ego Dominus cum contrivero catenas iugi eorum et eruero eos de manu imperantium sibi et non erunt ultra in rapinam in gentibus, sed habitabunt confidenter absque ullo terrore.
marg.| {i} Et nullus etc. id est aliquis, qui desit, sicut illud quod dicit Cicero Platonis. Unus, duo, tres, quartus de numero tu ne, quasi require quartus deest. Similiter in patria nullus remanebit de numero predestinatorum, qui non salvetur, nullus etiam de prescitis deerit ab Inferno. Tunc enim transibunt omnes greges ad manum numerantis, ut Infra 33.b. Sic et nullus erit, de cuius salute, vel perditione non oporteat Prelatos reddere rationem. Gn. 31.f. Captum a bestis non ostendi tibi, omne damnum reddebam tibi, quicquid furtim perierat, a me requirebas. Hoc enim, quando accipiunt curas, spondent Prelati, scilicet de reddenda ratione de eis. Unde Prv. 6.a. Fili mi, si spoponderis pro amico tuo, defixisti etc.   Ne q uereret autem quis, quando hec fient, scilicet liberatio populi, respondet, dicen{s} {k}   Ecce dies veniunt quasi cito et evidenter et dies propter letitiam et evidentiam et prosperitatem.
marg.| {l} Et suscitabo David dati vi casus est.
marg.| {m} Germen iustum scilicet Zorobabel.
marg.| {n} Et regnabit Rex id est dux populi.
marg.| {o} Et faciet Iudicium etc.   Iude orum.
marg.| {p} Salvabitur Iuda id est due tribus.
marg.| {q} Et Israel id est decem tribus.
marg.| {r} Habitabit confidenter id est ex duabus tribubus et decem fiet unus populus, quia pauci de decem tribubus redierunt.
marg.| {s} Dominus iustus noster Iude i solent nomina Dei filiis suis imponere. Sed melius et verius totum de Christo exponitur quod abiectis pastoribus, scribis et Phariseis, Apostolis et Apostolicis viris in loco eorum constitutis ad salvandas gentes et reliquias Iudeorum. Dicitur enim Pastor pastorum et Dominus dominantium. Unde exponitur hoc de primo adventu, qui dicitur dies, quia tunc illuminatus est mundus, cum Sol iustitie incepit lucere super terram. Mal. 4.a. Orietur vobis timentibus nomen meum Sol iustitie. Ideo dicit Ias. 9.a. Populus, qui ambulabat in tenebris, vidit lucem magnam etc.   Ps. 111. Exortum est in tenebris   ] etc. {l}   Et suscitabo quia solo opere Spiritus sancti, non viri semine factus est de stirpe David, scilicet homo et hoc est David, quia dicitur in Ps. 31. Iuravit Dominus David veritatem et non frustrabitur eum, de fructu ventris tui etc.   Ias. 9.b. Super solium David et super {4. 233rb} Regnum eius sedebit, ut confirmet illud et corroboret in Iudicio et iustitia amodo et usque in sempiternum. Sed omnes alii Reges licet regnaverint, tamen mortui sunt ; iste autem, cum cepit esse Rex de David, numquam post desiit, nec desinet esse et ideo proprie dicitur suscitatus.
marg.| {m} Germen iustum id est iustum in germine, id est in conceptione quod de solo ipso potest dici : Unde alia littera habet. Orientem iustum. Ez. 34.g. Suscitabo eis germen iustum nominatum et non erunt ultra imminuti fame in terra, neque portabunt amplius opprobrium gentium et scient, quia ego Dominus Deus eorum cum eis. Dicitur etiam germen, quia ad hoc misit eum Pater, ut hoc germine, vel semine terra fructificaret. De quo Ias. 1.c. Nisi Dominus exercituum reliquisset nobis semen etc.   Ipsi quasi radici inserti sumus per fidem, ut sic crescere et fructificare possimus sine quo aridi et steriles sumus. Rm. 11.c. Tu ex naturali excisus es oleastro et contra naturam insertus bone olive ibid. Si radix sancta et rami, scilicet quamdiu rami radici inheserint. Ideo dicitur Iac. 1.c. Abiicientes omnem immunditiam et abundantiam malitie, in mansuetudine suscipite insitum verbum quod potest salvare animas vestras. 1Pt. 1.d. Simplici ex corde invicem diligite attentius, renati non ex semine corruptibili, sed incorruptibili per verbum Dei vivi et permanentis in eternum. De huius seminis radicatione et fructificatione. Ez. 17.a. Tulit medullam Cedri et transportavit eam in terram Chanaan et tulit de semine terre et posuit illud in terra pro semine, ut confirmaret radicem super aquas multas. Cumque germinasset, crevit in vineam latiorem. Facta est ergo vinea et fructificavit in palmites et emisit propagines. Per medullam Cedri Deitas significatur ; per semen terre, Christi humanitas, que duo sunt semen, ex quo in tam latum crevit hodie Ecclesia. In hoc enim semine benedicte sunt omnes gentes, ut dicitur Gn. 22.f. De hoc Ez. 34. Suscitabo super ea, scilicet pecora, Pastorem unum, qui pascat ea, servum meum David, ipse pascet ea et ipse eis in Pastorem.
marg.| {n} Et regnabit Rex etc. id est sapienter regnabit. Unde omnia in sapientia fecisti, id est sapienter, quia ut dicitur Ias. 7.c. Butyrum et mel comedet ut sciet reprobare malum et eligere bonum. Quia licet sit puer, tamen habebit discretionem boni et mali, quia Col. 2.a. In eo sunt omnes thesauri sapientie et scientie absconditi. Unde.
marg.| {o} Et faciet iudicium etc.   Hoc erit in secundo adventu, in quo iuste iudicabit. Unde Isaie 11.a.a « Non secundum visionem oculorum » etc. et percutiet terram virga oris sui et spiritu labiorum suorum interficiet impium. Omne enim Iudicium Pater dedit filio. Io. 5.d. Unde Ps. 71. Deus Iudicium tuum Regi da et iustitiam tuam filio Regis. Ecce ne spes primi adventus cederet nobis in presumptionem, subdit de Iudicio futuro, ex quo debet surgere timor ; similiter illud quod dicitur de Iudicio in Is. 11. subditur statim postquam locutus est de primo adventu. Gladium enim vindicte habuit Dominus tantum in ore, in primo adventu, ut dicitur Apc. 1.d. Gladius de ore eius exibat ex utraque parte acutus, sed in Iudicio habebit et in ore et i- manu, quando percutiet terram virga oris sui et spiritu labiorum suorum interficiet impium.
a Is. 11, 3.
marg.| {p} In diebus illis salvabitur Iuda et Israel habitabit confidenter Iude i et Gentes, due tribus et decem. Tunc enim congregabuntur pariter filii Iuda et filii Israel et assument sibi caput unum. Os. 1. Quando scilicet erit, unum ovile ex eis et unus eorum pastor. Unde Ez. 37.d. Assume tibi lignum unum et scribe super illud Iude et assume lignum alterum et scribe super illud Ioseph et Ephraim et adiunge illa, unum ad alterum tibi in lignum unum et erunt in unionem in manu tua. Et post pauca. Faciam eos in gentem unam in terra et Rex unus erit omnibus imperans et non erunt ultra due gentes, nec dividentur amplius in duo Regna.
marg.| {r} Habitabunt confidenter quia ad litteram, Christo Incarnato, statim cessavit guerra universalis in mundo. Unde Is. 2.a. Erit in novissimis etc.   Et p ostea. Non levabit gens contra gentem gladium, nec exercebuntur ultra ad prelium. Et Mi. 4.b. Postquam similiter dixit de primo adventu, post subdit. Sedebit vir subtus vineam suam et subtus ficum suam et non erit, qui deterreat, quia omnes populi ambulabunt unusquisque in nomine Dei sui. Vel hoc exponitur de securitate felicitatis eterne, que dabitur beatis post Iudicium. Unde Is. 32.d. Et sedebit populus meus in pulchritudine pacis et in tabernaculis fiducie et in requie opulenta.
marg.| {s} Dominus. Ide o timendus et reverendus.
marg.| {t} Iustus. Ide o fiducialiter per securam spem exspectandus, quia est iustus, id est iustitia omnium. Unde 1Cor. 1.d. Qui factus est nobis sapientia a Deo et iustitia et sanctificatio et redemptio.
marg.| {u} Noster. Ide o amandus et complexandus. Unde Emanuel, id est nobiscum Deus. Is. 7.c. Ez. 34.g. Vos greges pascue   ] etc.
marg.| {x} Propter hoc {4. 233va}   ecce dies veniunt scilicet ad hec predicta facienda.
marg.| {a} Et non dicent ultra etc. quasi hanc formam iuramenti non habebunt ultra. Idem supra 16.c.
marg.| {b} Sed vivit Dominus etc.   De terra Aquilonis. id est de Babylone, quasi obscurabitur et minus et vetus miraculum per novum et maius. Ecclesiastici 36.a.b Innova signa, immuta mirabilia, glorifica manum et brachium dextrum. Vel de Christo quasi nequaquam per Moysen liberabitur populus de peccato, vel Inferno, vel diabolo, a quo quasi ab Aquilone est omne malum de cunctis terris quod erit in fine, quando ab Oriente et Occidente venient et recumbent cum Abraham, Isaac et Iacob in Regno celorum, ut dicitur Mt. 8.b. Io. 11.g. Iesus moriturus erat pro gente et non tantum pro gente, sed ut filios Dei qui erant dispersi congregaret in unum.
b Sir. 36.
marg.| {c} Ad Prophetas supp le est hic sermo, qui sequitur, id est contra pseudo-Prophetas.
marg.| {d} Contritum est etc. Hoc dicit condolens Prophetis malis. Viri enim sancti videntes mala multiplicari, accenduntur zelo contra vitia et nihilominus compatientes sunt proximis. Unde Ps. 118. Vidi prevaricantes et tabescebam : quia eloquia tua non custodierunt. Is. 6. A voce loquentis repleta est domus fumo. Contremiscunt etiam ex hoc timentes sibi : Unde.
marg.| {e} Contremuerunt omnia ossa mea. id est virtutes, in quibus tota consistit fortitudo anime, sicut in ossibus fortitudo corporis. De quibus Ps. 34. Omnia ossa mea dicent, Domine, quis similis tibi. Quia a facie tua, id est consideratione Iudicii tui et sententie proferende contra peccatores, in ipsis virtutibus meis totus contremisco. De his ossibus Ge. 50.d. Asportate hinc ossa mea vobiscum etc.   Eccl . 49.c. Prophetarum ossa pullulaverunt de loco suo et corroboraverunt Iacob ; sic ergo iste considerans peccata malorum et districtionem divine sententie, contritum et contribulatum spiritu Deo affert in sacrificium verum. Hoc enim est sacrificium, vel victima, per quam conteritur totus homo vetus per abstinentiam, voluntas per obedientiam, ratio per fidem, conscientia interior, sive novus homo per humilitatem, que conterit virtutes et annihilat, que sunt membra novi hominis, quorum fortitudo comminuitur in contemplatione Dei et verborum eius. Unde Ps. 118. Defecit in salutari tuo anima mea. Alibi. Memor fui Dei et delectatus sum et exercitatus sum et defecit spiritus meus. Ct. 5.b. Anima mea liquefacta est, ut dilectus locutus est. Verba enim eius sunt ignis.
marg.| {f} Factus sum etc. id est stupidus et stupefactus.
marg.| {h} A facie Domini. id est revelatione malorum, que evenient ipsis.
marg.| {i} Et a facie verborum etc. quibus revelavit mihi terre destructionem.
Numérotation du verset Ier. 23,moraliter 
marg.| {f} Factus sum etc. vino de cellario Paradisi, quo inebriantur soli amici. Unde Ct. 5.a. Comedite et bibite amici et inebriamini, carissimi Prv. 11.d. Qui inebriat, ipse inebriabitur, scilicet Predicator, qui inebriat alios vino doctrine et ipse inebriabitur vino celestis gratie ; sic Christus nos inebrians vino gratie sue, inebriatus fuit vino amoris in tantum, scilicet ut in cruce non erubesceret nuditatem. Gn. 9.c. Noe plantavit vineam, bibensque vinum inebriatus est et nudatus in tabernaculo suo.
marg.| {g} Et quasi   homo madidus a vino. Ebrius vino impeditur a loquela, sic ebrius a vino verborum Dei perdit linguam mundi. Ex. 4.c. Ex quo locutus es ad seruum tuum, impeditioris et tardioris lingue sum. Ebrius etiam audax est, sic talis ad ardua aggredienda. 2Cor. 11.e. In quo quis audet, audeo et ego. Phil. 4.c. Omnia possum in eo, qui me confortat. Item stultus est et reputatur sic talis. Unde 1Cor. 3.d. Sapientia mundi stultitia est apud Deum et qui vult esse sapiens, stultus fiat, ut sit sapiens. Iob. 12.a. Deridetur iusti simplicitas, lampas contempta apud cogitationes divitum.
marg.| {h} A facie Domini id est a consideratione patris.
marg.| {i} Et a facie verborum sanctorum eius sive  : A facie decoris glorie eius, ut dicit alia littera, id est filii qui est splendor glorie et figura substantie patris, ut dicitur Hbr. 1.b. quasi dicat : a consideratione horum animo, {4. 233vb} et corpore perhorresco. Unde : Ut iumentum factus sum apud te. Sed quomodo hoc verum est, cum revelatio Dei fiat cum delectatione, sed diaboli cum horrore, ut dicitur super Ecclesiast. 34. Solutio : In revelatione Domini non est horror de visione, sed de propriis peccatis. Unde horror invasit Abraham : quando ipso abigente aves a cadaveribus Sol occubuit, ut dicitur Gn. 15.c. Quod est ex consideratione peccatorum suorum, vel aliorum in se inhorrescere post conspectum divine maiestatis. Iob. 4.c. Ad me dictum est verbum absconditum et quasi furtive suscepit auris mea venas susurri eius. In horrore visionis nocturne, quando solet sopor occupare homines, pavor tenuit me et tremor, omnia ossa mea perterrita sunt ibi Gregorius. Quo animus contemplatione levatus super se altiora conspicit, eo in se terribilius tremit. Ubi est autem revelatio, que non est de Deo, ibi est horror non de peccatis, sed de visione. Vel dic quod duplex est horror : scilicet nocivi, hic non est in revelatione Domini et inconsueti, iste est, de hoc Dn. 10.b. Ego relictus solus vidi visionem grandem hanc et non remansit in me fortitudo, sed et species mea immutata est et emarcui, nec habui quicquam virium. Et hoc.
marg.| {k} Quia adulteriis etc. Hec omnia sunt causa stupefactionis Prophete, sicut autem ad litteram, adulter est, qui in uxore alterius delectatur, sic adulter est intellectus, qui in alia veritate, vel sapientia, quam in prima vult delectari. Hec enim sola sponsa intellectus. Unde Sap. 8.a. Quesivi eam sponsam mihi assumere et amator factus sum forme illius : similiter affectus adulter est, qui in alia suavitate quam in prima delectatur, que sola eius uxor est. Unde Nm. 15.d. Loquere filiis Israel et dices ad eos, ut faciant fimbrias per quatuor Angulos palliorum, quas cum viderint, recordentur omnium mandatorum Dei et non sequantur cogitationes suas et oculos suos, per res varias fornicantes : similiter adulteri sunt, qui pro lucro temporali, vel laude populum docent, vel predicant. 2Cor. 4.a. Habentes hanc administrationem, misericordiam consecuti sumus, non adulterantes verbum Dei, sed in manifestatione veritatis commendantes nosmetipsos ad omnem conscientiam hominum coram Deo. Isti falsi Prophete verbum Dei adulterabant, vel falsa predicando, vel pro lucro placendo, vel aliud dicendo, aliud faciendo.
marg.| {l} Quia a facie maledictionis luxit terra id est propter maledicta eorum, quibus blasphemabant Deum et veros Prophetas, vel quibus superflue iurabant, vel quibus falsa predicabant. Et ideo.
marg.| {m} Luxit terra. id est sterilis facta est, sicut pratum dicitur ridere, quando floret.
marg.| {n} Arefacta sunt arva deserti quia non est, qui ea excolat. Ioel. 1.d. Demolita sunt horrea, dissipate sunt apothece, quoniam confusum est triticum. Hab. 3.d. Mentietur opus olive et arva non afferent cibum.
marg.| {o} Factus est cursus eorum malus. id est impetus eorum in peccatum, sup. 8.c. Omnes conversi sunt ad cursum suum, quasi equus impetu vadens ad prelium Prv. 1.b. Pedes eorum ad malum currunt et festinant, ut effundant sanguinem.
marg.| {p} Et fortitudo eorum dissimilis scilicet bone fortitudini, quam habent Sancti, que est ad bona ardua aggredienda, eorum est autem ad peccata facienda. Prv. 15.b. Cor stultorum erit dissimile. Sed qui sperant in Domino, mutabunt fortitudinem, scilicet ut non sint sicut asini, quorum fortitudo est in posterioribus, non in anterioribus : Sed dicitur Gn. 49.c. Isachar asinus fortis, ut sit, scilicet fortis ad anteriora, id est spiritualia, sed debilis ad posteriora, id est temporalia. Sed mali sunt ut rota, que anterius cadit et posterius elevatur. Unde Ps. 82. Pone illos ut rotam Is. 5.e. Ve, qui potentes estis ad bibendum vinum et viri fortes ad miscendam ebrietatem. Fortitudo ergo sanctorum comparatur palme, que in imo debilis est et stricta, sed in superioribus lata et spaciosa, ut dicit Gregorius super illud Iob. 29.c. In nidulo meo moriar et sicut palma multiplicabo dies.
marg.| {q} Propheta namque id est Doctores Iudeorum.
marg.| {r} Et Sacerdos Temp li ministri.
marg.| {s} Polluti sunt. Sim ile sup. 6.c. A Propheta usque ad Sacerdotem cuncti faciunt dolum. Dn. 13.a. Iniquitas egressa est de Babylone a senioribus Iudicibus, qui videbantur regere populum.
marg.| {t} Et in domo mea inveni malum eorum scilicet avaritie, luxurie, superbie, vel idololatrie, {4. 234ra} supra 11.c. Quid est quod dilectus meus in domo mea facit scelera multa, supra 7.g. Fecerunt filii Iuda malum in oculis meis, posuerunt offendicula sua in domo, in qua invocatum est Nomen meum, ut polluerent eam.
marg.| {a} Idcirco via eorum erit quasi   lubricum in tenebris qui enim peccato consentit, a luce gratie privatur et ideo in tenebris est : quia non sequitur lumen quod dicit Io. 8.b. Qui sequitur me, non ambulat in tenebris, sed habebit lumen vite. Et ideo de peccato in peccatum ruunt, vel in penam : quia via eorum tenebrosa est et nesciunt, ubi corruunt, ut dicitur, Prv. 4.c. Ps. 34. Fiant vie illorum tenebre et lubricum et Angelus Domini persequens eos ; unde David bene in lubrico ivit, quando de adulterio in homicidium ruit. 2Rg. 11.b.   Impellentur enim omni vento doctrine et tentationum, incutiente eos per hanc viam tenebrosum.
marg.| {c} Et corruent in ea quia gratie sustentamentum non habent, quo casum vitent, vel a casu resurgant : Sunt enim soli, id est sine Deo et ideo, cum cadunt, non habent sublevantem, ut dicitur Eccles. 4.c. Vere autem corruent, non solum in peccatum, sed et in penam.
marg.| {d} Quia afferam super eos mala scilicet captivitatis. Ergo secundum hoc malum a Deo est et malum est. Ad idem Am. 3.b. Non est malum in civitate quod Dominus non fecerit. Solutio : De malo culpe planum est quod non est, nec a Deo est, nec etiam malum pene inquantum malum est, a Deo est. Non enim est de natura ignis, vel aque quod sint malum, id est homini nociva, sed potius est hoc pena peccati, quia ut dicitur Sap. 5.c. Ipse armavit creaturam in ultionem inimicorum. Tamen illud quod est malum pene, id est ipsa natura est a Deo, que ex peccato hominis facta est homini mala, non simpliciter, sed tantum secundum opinionem eorum, qui hec patiuntur, cum tamen potius hec mala convertit in bonum, scilicet per correctionem.
marg.| {e} Annum visitationis eorum id est tempus, quo eos visitabo, scilicet per flagella. Ps. 88.   Visitabo in virga iniquitates eorum ] etc.
marg.| {f} Et in Prophetis Samarie oste ndit per simile quod pseudo-prophete duarum tribuum debent sibi timere : quia illi pseudo-de decem tribubus captivati sunt. Ideo et illi de duabus tribubus captivabuntur, cum in simili culpa sint.
marg.| {g} Vidi fatuitatem quia falsam scientiam sibi ascribunt et tamquam fatui ab illo, qui vere sapientia est, recedunt et adherent mutis idolis. Unde.
marg.| {h} Et id est quia.
marg.| {i} Prophetabant in Baal id est spiritu diabolico agitati et concitati erant ad prophetandum, que dicebant, cui spiritui idolum eorum consecratum erat, vel quia docent adorare Idola que Demonibus consecrata sunt. $mystice
marg.| Prophete Samarie sunt Doctores Ecclesie, qui fatuitatem habent : quia prophetant in Baal, id est ut sint superiores, vel aliorum devoratores, docent, vel predicant : sic enim interpretatur Baal. Mi. 3.d. Principes eius in muneribus iudicabant et Sacerdotes eius in mercede docebant et Prophete eius in pecunia divinabant.
marg.| {k} Et in Prophetis Hierusalem vidi similitudinem quia similes sunt illis de decem tribubus. Vel, vidi similitudinem, id est hypocrisim in Doctoribus Ecclesie, speciem veritatis habentes, sed virtutem eius abnegantes.
marg.| {l} Adulterantium ad l itteram, vel verbi Dei quod docent propter laudem, vel temporalem mercedem, vel cui falsitatem admiscent. 2. Corint. 2.d. Non sumus sicut plurimi adulterantes verbum Dei. Hieronymus Adulterine cogitationis reus est, qui oculis sponse placere appetit, per quem sponsus sponse verba transmittit.
marg.| {m} Et iter mendacii id est cultum idololatrie, qui mendacium est, id est falsus cultus et decipit acquiescentes ei. {4.234rb} Vel. Iter mendacii, est sollicitudo temporalium, que vana sunt. Ps. 4. Ut quid diligitis vanitatem et queritis mendacium. Prv. 14.b. Est via, que videtur homini iusta et novissima eius ducunt ad mortem.
marg.| {n} Et confortaverunt manus pessimorum. Dic ebant enim, non timeatis quod dicit vobis Ieremias : quia non apprehendet vos aliquod malum : sic et mali Prelati exemplo suo confortant manus, id est mala opera hereticorum, vel malorum subditorum. In hoc enim maxime eos confortant quod de bonis, que illi male acquisierunt, accipiunt et invitant eos, sic suo exemplo ad male adhuc acquirendum. Os. 4.b. Peccata populi mei comedent et ad iniquitatem sublevabunt animas eorum et erit sicut populus sic Sacerdos.
marg.| {o} Facti sunt mihi omnes Sodoma pecc ata sua publice facientes, Is. 3.b. Peccatum suum sicut Sodoma predicaverunt, nec absconderunt. Et ideo sunt Sodoma, id est muti, quia non audent de vitiis predicare, immo predicant sepe pre vitiis defendendis. Is. 56.d. Canes muti non valentes latrare.
marg.| {p} Et habitatores eius quasi   Gomorrha. Gomorrh a interpretatur aspera : quia tales sunt muti in bono et asperi in malo, vel nimis arguendo subditos. Mi. 7.a. Qui optimus est in eis quasi paliurus et qui rectus spina quasi sepe. Vel ad litteram, multi Prelati sunt Sodomite. Is. 1.c. Audite Principes Sodomorum. Vel, Sodoma et Gomorrha, id est sine restauratione subvertentur per penam, sicut ille civitates.
marg.| {q} Ecce ego cibabo eos absinthio id est amaritudine tribulationum et afflictionum. Idem notatur : Et potabo eos felle. In cibo notatur duratio pene : quia in comestione fit maior mora, quam in potu : In potu autem notatur frequentia et multitudo pene : quia frequentius bibit homo, quam comedat. Et merito sic fecit eis : quia alios cibaverunt malo exemplo et potaverunt perversa doctrina. Is. 30.e. Dabit tibi Dominus panem arctum et aquam brevem.
marg.| {r} A prophetis enim Hierusalem qui deberent regere populum eius.
marg.| {s} Egressa est pollutio super omnem terram quia eorum exemplo et mala doctrina tota terra polluta est. Et hoc precipue intelligitur de hereticis, qui quos sermone decipere non poterant propter absentiam, scripto decipiebant. Unde utrobique et in presentia sua et in absentia blasphemias et pollutionem scientie Dei seminabant. Dn. 13.a. Iniquitas egressa est a Babylone a senioribus Iudicibus, qui videbantur regere populum.
marg.| {t} Nolite audire etc.   Oste nsa malitia Prophetarum, monet populum, ne eis acquiescat. Unde hic Glossa Non putet se populus esse alienum a culpa, si perversis acquiescat Doctoribus : Par enim erit pena et magistro et discipulo. Sed contra Gregorius super illud Lc. 12.f. Servus sciens voluntatem Domini sui et non faciens etc.   dici t : Ubi maius donum scientie, ibi transgressor maior subiacet culpe. Preterea. Eccl. 1.d. Qui addit scientiam, addit et dolorem. Sol. Intellige par, id est communis : sicut super, 1Cor. 15. In dispari claritate par gaudium, id est commune.
marg.| {u} Visionem cordis sui loquuntur non de ore Domini quasi non loquitur in eis, sed tamen ea, que dicunt ex cordis sui malitia fingunt. Ez. 13.a. Hec dicit Dominus, ve Prophetis insipientibus, qui sequuntur spiritum suum et nihil vident.
marg.| {x} Dicunt his, qui blasphemant me scilicet idololatris et perversis hereticis.
marg.| {y} Locutus est Dominus scilicet in nobis quod dicimus.
marg.| {z} Pax erit vobis quasi non timeatis comminationes Ieremie et aliorum.
marg.| {a} Et omni, qui ambulat in pravitate cordis sui scilicet coli Idola : quia revera pravitas est, licet hoc bonum dicerent. Mi. 3.d. Prophete eius in pecunia divinabant et super Dominum acquiescebant, dicentes : Numquid non Dominus, est in medio nostrum ? Numquid venient super nos mala ?
marg.| {b} Quis enim affuit in consilio Domini quasi dicant illi, quomodo scit Ieremias quod puniet Dominus. Vel, quasi dicat : Ieremias, quomodo scitis quod non puniet Dominus. Is. 40.c. Quis {4. 234va} consiliarius eius fuit et ostendit illi ? sic dicunt sepe aliqui aliis intrare volentibus Religionem, bono statu estis, non mutetis illum, isti, qui consulunt vos intrare Religionem, modo ferventes sunt, unde nolite eis credere, quid enim sciunt de consilio Domini super hoc ? Ideo dicitur Is. 33.c. Populum imprudentem non videbis : Ubi litteratus, ubi est legis verba ponderans, quasi , tales, qui nimis consilio suo nituntur, contemnentes Dei consilium, non erunt in gloria.
marg.| {a} Quis horu m pseudo consideravit verbum illius ? quasi nolite eis credere, quomodo sciunt ipsi consilia eius ? Ecclesiastic. 3.d. Quis novit si spiritus filiorum, Adam ascendat sursum et si spiritus iumentorum descendat deorsum ? quasi dispositiones Dei et Iudicia nemo scire potest, nisi ipso Deo revelante, qui in eis loquitur. Unde Gn. 18.c. Non potero quicquam celare Abraham ? quia Dominus erat amicus Abraham. Unde solis illis revelet, qui amici eius sunt. Unde Am. 3.b. Non poterit Dominus facere verbum, nisi illud revelet ad servos suos Prophetas.
marg.| {b} Ecce turbo Dominice indignationis sent entia animadversionis eius per captivitatem, contra hoc quod dixerant prophete falsi quod esset pax.
marg.| {c} Egredietur que modo est clausa intra sinum misericordie sue, qua vocat modo ad penitentiam. Is. 26.d. Ecce Dominus egredietur de loco sancto suo, ut visitet iniquitates habitatorum terre contra eum et terra revelabit sanguinem suum et non operiet ultra interfectores tuos.
marg.| {d} Et tempestas erumpens quia in Iudicio veniet Dominus in tempestate et turbine contra malos. Na. 1.f. Dominus in tempestate et turbine vie eius, Is. 30.f. Ardens furor eius et gravis ad portandum, lingua eius quasi ignis devorans, spiritus eius velut torrens inundans usque ad medium colli etc.
marg.| {e} Super caput impiorum veniet supe r enim impios fundabitur ira Domini, que modo per bonos currit, Is. 30.g. A voce Domini pavebit Assur virga percussus et erit transitus virge fundatus, quam requiescere faciet Dominus super eum.
marg.| {f} Non revertetur furor Domini etc. id est non placabitur sicut olim, sed quod tam sepe comminatus est, opere complebit.
marg.| {g} Cogitationem cordis sui id est previsionem, qua previdet se impleturum quod comminatus est, Is. 28.f. Irascitur Dominus, ut faciat opus suum. Prv. 6.d. Zelus et furor viri non parcet in die vindicte etc.   dici tur autem vindicta Domini turbo : quia subito veniet tempestas, que faciet omnem fertilitatem vitiorum cito transire. Unde Prv. 10.d. quasi tempestas transiens non erit impius. Dicitur furor, quia tunc ad plenum effundetur pena super eos, qui ire Dei stillationem hic recipere noluerunt. Ez. 20.f. In furore effuso regnabo super vos. Vel.
marg.| {e} Super caput impiorum id est Prelatos, qui sunt caput aliorum. Lam. 1.b. Hostes eius in capite Ps. 7. Convertetur dolor eius in caput eius et in verticem ipsius iniquitas eius descendet.
marg.| {h} In novissimis diebus scilicet tempore extremo captivitatis expleto, quando, scilicet Dominus adimplebit quod comminatus est.
marg.| {i} Intelligetis consilium eius quod vos modo intelligere creditis, sed revera non intelligitis, sed tunc pena aperiet quod modo culpa claudit. Iob. 21.c. Deus servabit filiis illius dolorem patris et cum reddiderit, tunc sciet, videbunt oculi eius interfectionem suam et de furore Omnipotentis bibet. Tunc enim, ut dicitur Sap. 5.a. Turbabuntur horribili timore et pre angustia spiritus dicent {4. 234vb} intra se penitentiam agentes, nos insensati, vitam illorum estimabamus insaniam, quomodo ergo computati sunt inter filios Dei : ergo erravimus a via veritatis. De hoc Is. 24.c. Secretum meum mihi, secretum meum mihi. Super primum secretum, dicit Interl. est. Super quasi primum opto, secundum non. Duo enim secundum dicit, non sunt secreta homini, scilicet premium bonorum, penam malorum.
marg.| {k} Non mittebam Propheta. Loq uitur Propheta in persona Domini.
marg.| {l} Et ipsi currebant sua auctoritate : ideo quotquot venerunt, fures sunt et latrones : quia intrabant in ovile ovium, non per ostium. Rm. 10.c. Quomodo predicabunt, nisi mittantur ?
marg.| {m} Non loquebar ad eos et ipsi prophetabant id est de corde suo, non de ore Domini. Nemo ergo debet predicare, nisi Dominus loquatur in eo, scilicet per gratiam, vel per revelationem scripturarum. Ez. 2.d. Aperi os tuum et comede volumen istud ibi Hieronymus . Nisi apertum volumen comederimus, docere filios Israel non possumus ibid. Gregorius Post apertionem oris comedimus, quia augetur in nostris sensibus cibus vite, cum ceperimus predicare. Unde : Os meum aperui et attraxi spiritum. Prv. 12. De fructu oris sui unusquisque replebitur bonis. Ez. 3.d. Audies ex ore meo verbum et annuntiabis eis ex me. Hieronymus Ne presumas loqui quod non audieris. Unde Ps. 48. Inclinabo in parabolam aurem meam, aperiam in psalterio propositionem meam. Gregorius Quis vulnera cogitationum occultiora esse nesciat corporum vulneribus ? et tamen sepe, qui spiritualia precepta nequaquam cognoverunt, cordis se medicos profiteri non metuunt, ideo plerumque, qui magisterium spirituale nesciunt, nonnulla bono animo proponunt et cum hoc elationis intentione appetant operaturos, secum magna pertractant : nam sepe de se mens ipsa mentitur et fingit se de bono opere amare quod non amat, de mundi gloria se non amare quod amat, cumque percepti principatus officio perfrui seculariter ceperit, libenter obliviscitur quod ante animo pertractavit. Vel.
marg.| {k} Non mittebam Prophetas scilicet per memetipsum eis precipiendo, vel per revelationem inspirando hoc eis, vel per Prelatos Ecclesie, qui quasi personam Domini accipiunt, in mittendo Predicatores auctoritate sua.
marg.| {n} Si stetissent in consilio meo scilicet mee acquiescendo voluntati, non solum preceptis obediendo, sed etiam consiliis. Illi enim, qui predicant, debent implere precepta et consilia Dei. Vel, si stetissent in consilio meo, prius tacendo, donec eos mitterem. Ez. 3.d. Mansi ibi septem diebus flens in medio eorum, cum autem pertransissent septem dies, factum est verbum Domini ad me ibi Gregorius Missus ad precandum fuerat et tamen sedens septem diebus merens tacebat : quia ille loqui veraciter novit, qui tacere didicit. Unde si propheta sanctus, qui missus est ad quedam, tacuit, ut recte loquatur, quanta culpa est non tacere, cum necessitas loqui non urget ? Ideo dicitur Is. 58.d. Si non invenitur voluntas tua, ut loquaris sermonem, extollam te super altitudinem terre.
marg.| {o} Et nota fecissent verba mea populo meo non sua, vel suo ingenio inventa, sed verbis approbata et confirmata.
marg.| {p} Avertissem utique eos. Pri mum ergo est stare in consilio Domini, secundum est predicare verbum Domini et tunc sequitur tertium, scilicet peccatorum conversio. Mt. 5.c. Qui fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in Regno celorum : quia pater erit in Ecclesia, scilicet per generationem filiorum, supra 15.d. Si converteris convertam te et ante faciem meam stabis.
marg.| {q} A via sua mala oper um.
marg.| {r} Et a pessimis cogitationibus suis quasi non sequerentur concupiscentias suas male operando, si notam fecissent veritatem, non obscurando per Scripture emollitionem, vel divitum adulationem.
marg.| {s} Putas ne Dominus e vicino ego sum, dicit Dominus et non Deus de longe ? ut t antum, scilicet presentia percipiam, id est que sunt et non que remota, id est futura et preterita : quia ubique sum. Unde omnia mihi presentia sunt, que sunt et que erunt. Ps. 138. Ecce tu, Domine, cognovisti omnia novissima et antiqua. Ps. Quo ibo a spiritu tuo et quo a facie tua fugiam ? Unde.
marg.| {t} Si occultabitur vir in absconditis et ego non videbo eum, dicit Dominus. Und e, Hbr. 4.d. Omnia nuda et aperta sunt oculis eius, ad quem nobis sermo, Prv. 24.b. Qui inspector est cordis, ipse considerat. Prv. 16.a. Omnes vie hominum patent oculis eius. Eccl. 23.c. Oculi Domini multo plus lucidiores sunt Sole, circumspicientes omnes vias hominum.
Numérotation du verset Ier. 23,moraliter 
marg.| Deus est Dominus quibusdam e vicino, quos, scilicet tangit in presenti, nec differt eorum penam, sed statim ut peccaverint, verberat, ut pater, qui omnem filium quem recipit, castigat, ut dicitur Prv. 3.b.
marg.| Quibusdam autem est de longe, quibus, scilicet servat eternam penam, permittens florere in presenti et magis, {4. 235ra} ac magis a se elongari. Dt. 32.c. Abscondam faciem meam ab eis et considerabo novissima eorum, generatio enim perversa est et infidelem filii. Et post pauca. Ignis succensus est in furore meo et ardebit usque ad Inferni novissima.
marg.| {a} Numquid non celum et terram ego implebo, ait Dominus quia ubique sum, essentialiter, potentialiter, presentialiter et ideo nihil abscondi potest a me. Eccl. 23.c. Omnis homo, qui transgreditur lectum suum contemnens in animam suam et dicens, quis me videt ? tenebre Circumdant me et parietes cooperiunt me et non intelligit, quoniam omnia videt oculus eius. Am. 9.a. Si descenderint usque ad Infernum, inde manus mea educet eos ; si ascenderint usque ad celum, inde detraham eos. Et si absconditi fuerint in vertice Carmeli, inde scrutans auferam eos. Et si celaverint se ab oculis meis in profundo maris, inde mandabo serpenti et mordebit eos. Ps. 138. Tenebre a te non obscurabuntur, nox sicut dies illuminabitur ; sicut tenebre eius, ita et lumen eius.
Numérotation du verset Ier. 23,moraliter 
marg.| {a} Numquid non celum et terram ego implebo id est bonos et malos beneficiis meis ? Mt. 5.g. Qui Solem suum oriri facit super bonos et malos. Eccl. 29.d. Pascet et potabit ingratos et adhuc amara audiet.
marg.| {b} Audivi, que dixerunt Prophete prophetantes in nomine meo mendacium. Sed cum boni et mali Prophete eumdem habeant modum prophetandi, scilicet in nomine Domini, quomodo poterat populus simplex discernere bonos a malis ? Sol. Per tria, scilicet per bonam vitam et quia cum de suo spiritu falsum locuti fuerant, statim se corrigebant boni et quando, que prope ventura dixerant, iam acciderant. Multa enim propinqua ventura dicebant et statim populus videbat illa venire.
marg.| {c} Somniavi, somniavi id est visionem, que fit per somnia vidit, vidi, id est habui revelationem, Que etiam dicebant divinam revelationem esse, sicut quod vidit Pharao in somnio et Nabuchodonosor, visio fuit, sive revelatio, non que facta esse a Deo illis somniantibus, sed magis Ioseph et Daniel illa somnia interpretantibus.
marg.| {d} Usquequo istud est in corde Prophetarum vaticinantium mendacium Mi. 3.e. Confundantur, qui vident visiones et confundantur divini et operiant vultus suos, scilicet cum viderint impleri contrarium illis, que credebant. Za. 3.b. In die illa confundentur Prophete, unusquisque ex visione sua cum Prophetaverint.
marg.| {e} Et prophetantium seductiones cordis sui id est qui de corde suo inveniunt, ut seducant populum. Unde.
marg.| {f} Qui volunt facere, ut obliviscatur populus meus nominis mei sicu t populus antiquus oblitus est eius, qui eduxit eos de terra Egypti. Unde Ps. 105. Obliti sunt Deum, qui salvavit eos, qui fecit magnalia in Egypto, mirabilia in terra Cham, terribilia in mari rubro.
marg.| {g} Propter somnia eorum etc. id est falsas adinventiones, quas vocant somnia, id est revelationes per somnia habitas. Volunt, inquam, facere, ut obliviscatur populus meus nominis mei.
marg.| {h} Sicut obliti sunt patres eorum nominis mei id est antiquus populus de Egypto egressus, scilicet.
marg.| {i} Propter Baal id est propter hoc quod credunt prophetantibus in Baal. Quod et faciunt mystice, qui non ad Dei gloriam predicant, sed ad hoc, ut sint superiores et aliorum devoratores. Os. 2.b. Argentum et aurum, id est eloquentiam et sapientiam multiplicavi eis et ipsi fecerunt Baal.
marg.| {4. 235rb} {k} Propheta, qui habet somnium, narret somnium quasi unusquisque dicat quod viderit et nolite furari verba Prophetarum verorum, ut ea vobis attribuatis. Ipsi enim pseudo quaternos verorum Prophetarum furabantur, antequam propalate essent prophetie et sibi attribuebant. Vel secundum Hieronymum iste est sensus, id est Propheta qui habet revelationem a Domino, debet narrare visionem suam, sicut est a Domino.
marg.| {l} Et qui habet sermonem meum, loquatur sermonem meum vere quasi , illi soli habent disponere somnia, id est revelationem narrare, qui sermonem Dei habent et dicunt, que dixit Dominus eis, non falsa, que fingunt de corde suo.
Numérotation du verset Ier. 23,mystice 
marg.| Quidam Predicatores dicunt somnia, id est truphas et verba risoria in sermonibus suis, alii autem sermonem Dei dicunt, ut boni Predicatores. Vel illi dicunt somnia, qui loquuntur propter temporalia, que vana sunt ut somnia. Eccl. 5.a. Multas curas sequuntur somnia ibidem. b. Ubi multa sunt somnia plurime sunt vanitates et sermones innumeri. Eccl. 34.b. Multos fecerunt errare somnia et exciderunt sperantes in illis. Tales ergo non sunt veri Prophete, sed pseudo. Ille autem sermonem Domini loquitur vere, qui propter vera bona id est eterna predicat, vel qui veritatem aperte dicit, non palliando, adulando Principibus, vel divitibus.
marg.| {m} Qui paleis ad triticum ? id est somnis pseudo ad verba, Domini, vel mendaciis ad veritatem ? 2Cor. 6.c. Que comminatio lucis ad tenebras. Ut paleas dicatur mendacium, triticum veritas. Vel per paleas mali, per triticum boni, quasi quid malis ad bonos. Cor. 6.c. Que conventio Christi ad Belial ? aut, que pars fidelis cum infideli ? Eccl. 13.c. Que communicatio sancti ad canem, aut que pars divitis ad pauperem ? Mt. 3.c. Triticum reponet in horreum ; paleas autem comburet igni inextinguibili. Vel per triticum sacra scriptura. Prv. 11.d. Qui abscondit frumenta, maledicetur in populis. Za. 9.d. Quid pulchrum eius, aut quid bonum eius, nisi frumentum electorum et vinum germinans virgines ? Iob. 37.b. Frumentum desiderat nubes, id est veros Predicatores. Per paleas temporalia propter brevitatem, levitatem, vilitatem. Ex. 5.c. Dispersus est populus per universam terram Egypti ad colligendas paleas, quasi dicat : sacra Scriptura ad terrena lucra ; quasi ; nihil commune habent, quasi , Sacra Scriptura docet temporalia contemni, vocans ea stercora. Phil. 3.b. Et Eccl. 21.a. De stercore boum lapidatus est piger. Valde stultus est mercator, qui vendit triticum pro paleis. Hoc facit qui docet pro lucro temporali, vel pro laude populi. Vel per triticum corpus Christi. Io. 12.d. Nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum manet etc.   Per paleas peccatores, qui nihil habent commune cum Corpore Domini. Quia qui manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit non diiudicans Corpus Domini. 1Cor. 11.g. Sepe etiam datur Corpus Domini propter paleas temporales. Vel per paleas, scientie seculares, que nihil habent medulle ad pascendum animas, sicut habet panis doctrine Christi.
marg.| {n} Numquid non verba mea sunt quasi   ignis, dicit Dominus ? Quia pseudo prospera pollicebantur, ideo verba eorum erant palee sine grano, id est speciem veritatis habentes sine virtute veritatis, sed verba Domini sunt ignis, quia sermo eius nuntiat futura supplicia, ut arceat homines a peccato et paleis peccatorum et pseudo decipientium minatur incendium.
marg.| Quicunque ergo blanda propter favorem predicant, sunt palee incendio Domini reservate quod minantur eius verba. Supra 5.d. Ecce ego dedi verba mea mea in ore tuo quasi ignem. Ps. 118. Ignitum elequitum tuum vehementer.
marg.| Frigidissimus ergo est, quem ignis divini eloquii non incendit.
marg.| Sed ut dicitur, caro vetus non potest excoqui, nec illi similiter, qui sunt inveterati in peccatis suis. Dn. 13.f. Inveterate dierum malorum, nunc venerunt peccata tua. Ps. 17. Filii alieni mentiti sunt mihi, filii alieni inveterati sunt. Quia ut dicit Seneca. Vitia senum predicantur in quid, id est inherent essentialiter. Sup. 6.g. Defecit sufflatorium in igne, frustra sufflavit conflator : malitie enim eorum non sunt consumpte. Iuvenes enim frequentius moventur in sermonibus, quam senes, ut vere possint dicere illud supra vigesimo c. Factus est sermo Domini in corde meo, quasi ignis exestuans.
marg.| {4. 235va} {a} Et quasi   malleus conterens petram id est corda lapidea, auferens cor lapideum et dans cor carneum, ut dicitur Ez. 11.d. Pseudo enim Prophete indurant corda eorum, scilicet blanditiis suis liniendo parietem cordis eorum absque temperamento, ut Ez. 13.b. Quia vident in populo visiones pacis et non pax, ut ibidem dicitur, dic ad eos, qui liniunt parietem, absque temperatura quod casurus sit : erit enim imber inundans et dabo lapides pergrandes desuper ruentes et ventum procelle dissipantem. Hoc est dicere, verbum meum quod est et lapis irruens et imber inundans et ventus procelle conteret duritiam cordium, que ipsi indurabant et linierunt per blanditias suas. Hec autem contritio potest dici in bono per cordium emollitionem, vel in malo per confractionem, que fiet de malis in die Iudicii. Unde significatur verbum Domini per securim, quam dicit Ioannes positam ad radicem arboris, scilicet ad succidendum infructuosos. Qui ergo prima contritione contriti non fuerint, secundam non evadent. Sed dicitur sup. 5.a. Induraverunt facies suas supra petram, posuerunt enim faciem suam, ut adamantem. Ez. 3.b. Adamas etsi nullo malleo possit conteri, tamen hircino sanguine frangitur ; per quem significatur memoria Dominice Passionis, qua debet rubricari Predicatio. Ipse enim Christus fuit hircus pro peccato populi immolatus, cuius sanguinis aspersione expiatur sanctuarium ab immunditiis filiorum Israel, ut dicitur Lv. 16.c. Malleus non uno ictu frangit lapidem ; sic nec Predicatio una duritiam cordis. Nec enim Moyses uno ictu eduxit aquam de petra. Nm. 20.b. Sic nec ad primam predicationem, vel orationem eliciuntur lacrime de corde indurato. Cor enim peccatoris induratum est quasi lapis, ut dicitur Iob. 41.c. Multi predicatores tantum ignem et malleum habent in ore, sicut ioculatores, qui ignem habent in ore, flatum emittunt alios comburendo et ipsi frigidi manent. ita et hic, quia sermo Dei non estuat in corde eorum, sed tantum est in ore et ideo non nisi flatum vane glorie emittunt. Ps. 58. Gladius in labiis eorum, scilicet tantum, quoniam, quis audivit ? simile, scilicet.
marg.| {b} Propterea ecce ego ad Prophetas, ait Dominus, qui furantur verba mea. qui dicebant, que Prophete veri dicebant et assumebant scripta eorum, ut sic crederentur veri esse Prophete et dicebant. Hec dicit Dominus, cum Dominus eis locutus non esset : Sic multi quicquid dicunt furantur in quaternis aliorum. Sed dicitur Mt. 12.c. Ex abundantia cordis os loquitur, non ex abundantia quaterni. Act. 13.c. Si quis ex vobis, non dicit, in quaternis vestris, sermo exhortationis ad plebem, dicite : Ideo dicitur Ez. 3.c. Omnes sermones istos, quos ego loquor ad te, assume in corde tuo, non in quaterno alterius et vade ad filios populi mei et loquere ad eos.
marg.| {c} Ecce ego ad Prophetas, ait Dominus etc.   quia non habent veritatem, quam Dominus intellexit, sed tantum loquuntur, que ex corde suo fingunt. Dicit alia littera. Dormitant dormitationem. Dormitatio est frequens dormitio, in qua multa falsa somniamus. Per hoc ergo innuit quod pseudo sepe falsa vident.
marg.| {d} Ecce ego ad Prophetas etc.   quia decepti a Demonibus somnia reputabant, que dicebant, id est dicta sua esse revelationes.
marg.| {o} Qui narraverunt ea id est verba furata.
marg.| {f} Et seduxerunt populum meum in mendacio suo quod miscebant veritati verborum, que furabantur a veris Prophetis. Quia {4. 235vb} dicit Hieronymus semper imitatur mendacium veritatem et nisi habuerit aliquam recti similitudinem, decipere non potest innocentes.
marg.| {g} Et in miraculis suis etc.   quia miracula videntur simplici populo, que tales loquuntur. Hieronymus Verba evolvere et celeritate dicendi apud imperitum vulgus admirationem sui facere, indoctorum hominum est. Miracula enim dicebant, scilicet quod malis evenirent prospera, bonis adversa, sic docentes populum et decipientes, turpis lucri gratia. Contra illud 1Pt. 5.a. Providentes non coacte, sed spontanee secundum Deum, neque turpis lucri gratia, sed voluntarie.
marg.| {h} Qui nihil profuerunt etc.   Lipt ote, id est nocuerunt.
marg.| {i} Si igitur interrogaverit etc.   dici t Dominus ad Ieremiam.
marg.| {k} Quod est onus Domini. Hoc querebant irridendo, quasi , non credimus tristia esse ventura, que Dominus nobis minatur, sic enim credebant errore pseudo decepti, eo quod non statim viderunt impleri quod Dominus minabatur. Onus ergo Dei significat tristia, que suberant comminationi, sicut verbum Domini, vel visio Domini ubi ponitur, significat quod prospera dicuntur, vel promittuntur. Unde supra 17.c. Ecce ipsi dicunt ad me, ubi est verbum Domini ? veniat. Ez. 33.g. Audiunt sermones meos et non faciunt eos, quia in canticum oris sui verterunt eos et est eis quasi carmen musicum quod suavi, dulcique sono canitur.
marg.| {l} Vos estis onus s. i mportabile.
marg.| {m} Proiiciam quippe etc.   quia diu exspectavi vos, quasi vos diu sustinens, quasi vos, estis de illis in quibus adimplebitur Dei comminatio. Unde dicitur Is. 9.a. Quod alleviata est terra Zabulon et terra Nephtalim, s. populo, cui erat onus grave et importabile inde exeunte. Dt. 32.b. Expandit alas suas et assumpsit eum, atque portavit in humeris suis, s. diu, antequam esset onus importabile.
marg.| {n} Et Propheta et Sacerdos etc.   deri dendo visionem in malo.
marg.| {o} Visitabo super etc.   qui dicitur onus Domini.
marg.| {p} Et super domum eius id est familiam.
marg.| {q} Quid respondit Dominus etc.   Ecce docet eos modum interrogandi. Lege interrogative.
marg.| {r} Et onus Domini etc. id est non memoretur, quasi non dicat amodo quis irridendo, ubi est onus ? vel quod est onus Domini ?
marg.| {s} Quia onus erit unicuique sermo suus quasi , secundum verba et opera sua unusquisque iudicabitur et ideo loquendo non derideatis Dominum, vel eius Prophetas, sed voluntatem Dei interrogantis et magis humiliter loquamini. Mt. 12.c. Ex verbis tuis iustificaberis et ex verbis tuis condemnaberis, quasi , illa irrisio condemnabit vos, qua dicitis, onus Domini, onus Domini.
marg.| {t} Et pervertistis etc.   dici t Ieremias ad Prophetas et Sacerdotes et populum irridentes, quasi , contempsistis, que docui vos, sed magis irridendo quam humiliter verbum Dei audiendo et interrogando, que esset eius voluntas de vobis.
marg.| {u} Hec dices ad Prophetam Loqu itur Propheta toti populo, quasi ad unum hominem, docens eum quomodo debet interrogare Prophetam. Ad Prophetam, scilicet Domini.
marg.| {x} Quid respondit tibi Dominus etc. quasi non dicetis eis onus Domini, onus Domini, sed magis ab eis queretis Domini voluntatem et iussionem, ut ei obediatis.
marg.| {y} Si autem onus etc.   quia dixistis sermonem istum, onus Domini et misi ad vos dicens, nolite dicere onus Domini et t amen dixistis.
marg.| {z} Propterea ecce ego etc. quasi abiiciam a meo auxilio, quos diu sustinui et per patientie longanimitatem in humeris meis portavi.
marg.| {a} Et derelinquam vos et civitatem, quam dedi vobis inde fensos.
marg.| {b} A facie mea id est a protectione mea, ut sic verbum irrisionis vestre in vobis compleam opere, scilicet vos faciendo onus, id est tamquam {4. 236ra} onus grave vos a me abiiciendo.
marg.| {a} Et dabo vos in opprobrium sempiternum etc. id est longum. Vel. Sempiternum quantum ad malos, qui numquam redibunt. Vel propter hoc implebitur in ultima captivitate, scilicet Romanorum.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ier. Capitulum 23), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 05/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=34&chapitre=34_23)
Signaler un complément d'information

Notes :