Biblia communis

<26.443b> Prologus ‘Scio quosdam putare’

Numérotation du verset Ps. Prol.443b,1 
prol.| a Epistola Hieronymi ad Sophronium postulantem ut psalterium sicut est in hebreo transferret. - Epistola... transferret Cbg150] Iheronimus C, om. ΩM, eusebius hieronymus sofronio suo salutem (+ dicit ΛL L) edd.
a ¶Nota : Les leçons du prologue Scio quosdam, reproduit par Herbert de Bosham en tête de la Magna Glossatura super Psalmos, indiquent qu’il n’a pas utilisé un manuscrit du groupe insulaire Edmaior (L ΩM), auquel Cbg150 s’oppose trois fois, alors qu’il s’agit d’un texte insulaire, accessible à Canturbury où ΩM a été copié dans le premier tiers du 13e siècle. Or Henri de Ste-Marie, éditeur de la traduction latine du Psautier hébreu par Jérôme, note que le Psalterium iuxta Hebraeos (Ps-H) commenté par Herbert dans le ms. London, Saint Paul, B.13, est un texte éclectique dont “le fond [...] est certainement du type O, tendant vers ΩM” (Emaior, p. XLV), c’et-à-dire de type alcuinien. Le texte du prologue copié dans Cbg150 semble donc d’une autre origine que le Ps-H qu’Herbert a commenté à la fin de sa vie sur le continent à Ourscamp (vers 1190). Malheureusement l’édition d’Henri de Saint-Marie ignore le Ps-H associé par Herbert au texte du Psautier gallican (Ps-G) de la Magna Glossatura dans Cbg150. La collation des deux versions reste à faire. Notons d’ores et déjà, concerant Scio quosdam, que Cbg150 s’écarte 33 fois de Edmaior (graphies latines exceptées). Parmi ces écarts, on compte 7 leçons propres ; trois désaccords avec l’Amiatinus contre 10 accords ; sur ces 10 accords, 5 ne sont attestés par aucun autre témoin de l’apparat de Edmaior., 4 sont corroborés par G, dont 3 par G seul (recension anonyme combinant des influences alcuiniennes et théodulfiennes donc postérieure à la copie du modèle de Cbg150). L’influence théodulfienne ne peut être invoquée: la préface Scio quosdam manque dans tous les Ps-H théodulfiens. L’absence d’influence alcuinienne (un seul accord mineur avec L, et L seul, mais plusieurs désaccords avec L associé à d’autres témoins) et la proportion notable d’accords avec des leçons uniques de l’Amiatinus suggèrent qu’Herbert a eu accès à un psautier de qualité, copié avant le 9e siècle. [MM2022] [rev. MM2023].
Numérotation du verset Ps. Prol.443b,2 
prol.| Scio quosdam putare Psalterium in quinque libros esse divisum, et1 ubicumque apud septuaginta interpretes scriptum est γενοιτο γενοιτο2, id est fiat fiat, finis librorum sit, pro quo in hebreo legitur amen amen.
1 et L Cbg150] ut edd.
2 γενοιτο bis ] genuiton genuiton scriptum est ΩM
Numérotation du verset Ps. Prol.443b,3 
prol.| Nos autem Hebreorum auctoritatem secuti et maxime apostolorum qui semper in Novo Testamento psalmorum librum nominant, unum volumen asserimus.
Numérotation du verset Ps. Prol.443b,4 
prol.| Psalmos quoque omnes eorum testamur auctorum qui ponuntur in titulis, David scilicet et Asaph et Idithun, filiorum Chore, Eman, Ezraitae, Moysi et Salomonis et reliquorum, quos Ezras uno volumine comprehendit.
Numérotation du verset Ps. Prol.443b,5 
prol.| Si enim Amen fideliter3, pro quo Aquila transtulit πεπιστωμενως4, in fine tantum librorum ponitur et non interdum aut in exordio aut in calce sermonis sive sententie, numquam et salvator in Evangelio loqueretur5: “amen amen dico vobis”, et Pauli epistule in medio illud opere continerent, Moyses quoque et Hieremias et ceteri in hunc modum multos haberent libros, qui in mediis voluminibus suis ‘amen’ frequenter interserunt6, sed et numerus viginti duorum hebraicorum librorum et mysterium eiusdem numeri commutabitur.
3 fideliter Amiatinus Cbg150] om. cett. et edd.
4 πεπιστωμενως] NECITANEMTOS corruptum Cbg150
5 loqueretur] legeretur Amiatinus
6 interserunt] intersererent Amiatinus
Numérotation du verset Ps. Prol.443b,6 
prol.| Nam et titulus ipse hebraicus sephear teallim7, quod interpretatur volumen hymnorum, apostolice auctoritati congruens, non plures libros, sed unum volumen ostendit.
7 sephear teallim Amiatinus (thea-) Cbg150 ] sephar tallim F C G L ΣT ΛL, sepher tillim ΩM, sophar tallim B sephar thallim edd .
Numérotation du verset Ps. Prol.443b,7 
prol.| Quia igitur cum Hebreo nuper8 disputans quedam pro9 Domino salvatore de psalmis testimonia protulisti, volensque ille te10 eludere11, per sermones pene singulos asserebat non ita haberi in Hebreo ut tu de Septuaginta interpretibus opponebas, studiosissime postulasti ut post Aquilam, Simmachum et Theodotionem novam editionem latino sermone12 transferrem.
8 cum Hebreo – nuper Amiatinus Cbg150 ] inv. cett. codd. et edd.
9 pro] propria a Cbg150*
10 ille te] inv. L ΩM
11 eludere] illudere ΩM, inludere ΣT H L ΛL , cludere C B*
12 latino sermone] om. ΩM
Numérotation du verset Ps. Prol.443b,8 
prol.| Aiebas enim te13* magis interpretum varietate turbari et amore quo laberis vel translatione scilicet mea14 vel iudicio meo esse contentum15.
13 te] om. Cbg150
14 scilicet mea Cbg150 ] om. edd.
15 contentum Cbg150² edd contemtum R, contemptum Cbg150* ΩM
Numérotation du verset Ps. Prol.443b,9 
prol.| Unde impulsus a te, cui et que non possum negare non possum,16 rursum me obtrectatorum latratibus tradidi, malui que te vires potius meas17 quam voluntatem in amicitiam18 querere.
16 que non possum negare non possum] que non possum (possunt ΩM) debeo R² G ΩM Lagarde
17 pot. meas] inv. ΩM
18 amicitiam Cbg150 F C Amiatinus ΛL ] amicitia cett. et edd.
Numérotation du verset Ps. Prol.443b,10 
prol.| Certe confidenter dicam et multos huius operis testes citabo,19* me nihil dumtaxat scientem de hebraica veritate mutasse.
19 citabo] scitabo Cbg150
Numérotation du verset Ps. Prol.443b,11 
prol.| Sicubi ergo editio mea a veteribus discreparit20, interroga quemlibet Hebreorum et liquido pervidebis me ab emulis frustra lacerari, qui “malunt contemnere videri21 preclara quam discere”, perversissimi22 homines.
20 discrepaverit Cbg150 ΣT² C B Amiatinus ] discreparit edd., discrepat ΩM
21 videri] videre C B ΛL , + vel <vider>e Cbg150 (interl.)
22 perversissimi] perversissime R Amiatinus
Numérotation du verset Ps. Prol.443b,12 
prol.| Nam cum semper novas expetant voluntates23 et gule eorum vicina maria non sufficiant, cur in solo studio Scripturarum veteri sapore24 contenti25 sunt26?
23 voluntates Cbg150 Amiatinus G] volumptates B*, voluptates cett. codd. et edd.
24 sapore] sapori C B
25 contenti Cbg150² codd. et edd contempti Cbg150*
26 sunt Cbg150 Amiatinus*] sint Amiatinus², om. B
Numérotation du verset Ps. Prol.443b,13 
prol.| Nec id27* dico, quod28 precessores meos mordeam, aut quicquam29 de his30 arbitrer detrahendum quorum translationem diligentissime emendatam olim mee lingue hominibus dederim; sed quod aliud sit in Ecclesiis Christo credentium psalmos legere, aliud Iudeis calumniantibus singula verba31 respondere.
27 id Cbg150²] ob Cbg150*, hoc edd.
28 quod C B Cbg150 ΩM] quo edd .
29 quicquam] quicquid L ΩM
30 his] eis ΩM
31 calumniantibus – singula verba Amiatinus G Cbg150 ΩM Lagarde ] inv. edd.
Numérotation du verset Ps. Prol.443b,14 
Quod opusculum meum si in grecum ut polliceris transtuleris, ΑΝΤΙΦΙΛΟΝΙΚOΝ ΤΟΙΣ ΔΙΑΣΥΡΟΥΣΙΝ32*, id est33 imperitie mee doctissimos quoque viros testes facere volueris, dicam tibi illud Horatianum b: “in silvam ne ligna feras” nisi quod hoc habebo solamen, si in labore communi intellegam mihi vel laudem vel34 vituperationem tecum esse communem. Valere te cupio in Domino Iesu35 et meminisse mei frater in Christo36. A
b Horatius , Sermones (Saturae), 1.10.34.
A ¶Codd. : Cbg150 ( 6v -7v) ΩM ; edd. = Edmaior : Henri de Sainte-Marie, Sancti Hieronymi Psalterium iuxta Hebreos, Roma, 1954, p. 5-7 ; Edminor : ed. Weber , Stuttgart, 1969-1994, p. 768-769. Nous reproduisons les leçons de l’apparat de l’ Edmaior qui éclairent les relations des lieux variants de Cbg150 avec G, L Amiatinus, O, C et ΩM. – La numérotation des phrases est propre à notre édition.
32 ΑΝΤΙΦΙΛΟΝΙΚOΝ ΤΟΙΣ ΔΙΑΣΥΡΟΥΣΙΝ G ] αντιφιλονεικων τοις διασυρουσιν Lagarde edd., ANTIMINONIM.BBAVVTOCASPOCIN corruptum Cbg150, lac. Amiatinus, om. ΩM
33 id est Amiatinus Cbg150] et edd., om. L ΩM
34 vel... vel Cbg150 Amiatinus G Lagarde] et... et edd.
35 cupio – in domino Iesu Cbg150 Amiatinus G ] inv. ΩM edd.
36 frater in Christo Cbg150] om. codd. et edd.



Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Biblia Communis (Ps. Prol.443b), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=biblia&numLivre=26&chapitre=26_Prol.443b)

Notes :