Philippus Cancellarius

Psalmus 100

Numérotation du verset Ps. 100,1 

¶ David psalmus.1
¶Codd. : (Ps. 100) D14 D30 P10525 ω² T79 Rusch Ps-G
1 David psalmus Ps-G D14 ] Psalmus ipsi David. Vox Christi ad patrem dereliquus sanctorum D30
Numérotation du verset Ps. 100,I 

Misericordiam
et iudicium2 ¦
2 et iudicium P105 25 ( in ras. )
cantabo tibi Domine.
Numérotation du verset Ps. 100,II 

Psallam
Numérotation du verset Ps. 100,2 

et intelligam in via immaculata ¦
quando
venies ad me.
Numérotation du verset Ps. 100,III 

Perambulabam
in innocentia cordis mei ¦ in medio
domus mee3*.
3 mee Ps-G D14 D30 P10525 ω² T79] tue Rusch cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 100,3 IV

Non proponebam
ante oculos meos rem iniustam ¦
facientes
prevaricationes
odivi.
Numérotation du verset Ps. 100,V 

Non adhesit mihi
Numérotation du verset Ps. 100,4 

cor pravum ¦
declinantem
a me malignum4 non cognoscebam.
4 declinantem... malignum Edmaior. ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 P105 25 ω² T79 Rusch cum Ps-Moz C] declinante... maligno Ps-G , declinantes... maligno Ps-R
Numérotation du verset Ps. 100,5 VI

Detrahentem5 secreto proximo suo ¦ hunc persequebar.
5 Detrahentem Ps-G 14 D30 P105 25 ω² T79] + in Rusch (hapax) (cf. Ps-Med. : in occulto)
Numérotation du verset Ps. 100,VII 

Superbo oculo
et insatiabili corde ¦
cum hoc
non edebam.
Numérotation du verset Ps. 100,6 VIII

Oculi mei
ad fideles terre
ut sedeant6 mecum ¦
6 sedeant Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 P105 25 T79 ω² Rusch cum Ps-R ] sedeat , sederent Ps-G
ambulans in via immaculata hic
mihi
ministrabat7.
7 ministrabat Ps-G D14 D30 P105 25 ω² T79 cum Ps-R ] ministrabit Rusch (hapax)
Numérotation du verset Ps. 100,7 IX

Non habitabit8
8 habitabit Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 P10525 ω² T79 Rusch cum Ps-R ] habitabat Ps-G
in medio domus mee’
qui facit superbiam ¦
qui loquitur iniqua
non direxit in conspectu oculorum meorum. 9
9 <divisio.> mee’... superbiam ¦ D30 ] mee ÷... superbiam’ D14, mee... superbiam ω² , mee... superbiam ¦... iniqua ¦ P10525
Numérotation du verset Ps. 100,8 X

In matutino
interficiebam omnes peccatores terre ¦
ut disperderem10 de civitate Domini
10 disperderem Ps-G D14 D30 P105 25 ω² T79] dispergerem Rusch (hapax)
omnes operantes iniquitatem.11
11 <divisio.> terre ¦... Domini D14 D30 P10525 ω² ] terre... Domini ¦ T79

Psalmus 100

Numérotation du verset Ps. 100,6 
Sermo 208
prol.| ¶ De iis qui assistunt Domino, et de iis qui ministrant Domino. In Psalmo 100.
Oculi mei ad fideles terre ut sedeant mecum: ambulans in via immaculata hic mihi ministrabat.
marg.| {A} Dominus officiales suos, ministros et coadiutores et collaterales non sine causa comparat membris corporis. Quia sicut membra cum corpore sunt unum corpus: ita familia Domini cum Domino unum est corpus. Sicut ergo caput debet ordinare actus membrorum: ita Dominus suorum sibi assistentium et sibi ministrantium. Et { LXVII r } sicut quis arguitur propter inordinationem motus membri alicuius: ita etiam Dominus propter inordinationem familie. Ideo dicitur Mt. 5 Si oculus tuus dexter scandalizat te, erue eum et proiice abste. Et si dextera manus etc. Quales autem quis debeat habere secum describetur cum dicitur Oculi mei etc.
marg.| ¶ Primo itaque videamus de illis qui assistunt. Secundo de illis qui ministrant et subditi sunt.
marg.| {B} ¶ Fideles terre sunt qui et si inter terrenos et carnales sint inter eos tamen munde vivunt: quod magnum est: sicut Loth, de quo. 2Pt. 2 Iustum Loth oppressum a nefandorum iniuria et a luxuriosa conversatione eripuit. Aspectu enim et auditu iustus erat: habitans inter eos qui de die in diem animam iustam iniquis operibus cruciabant. {C} Fideles etiam terre sunt, qui terrena tractant et nihil sibi de eis per cupiditatem adherere permittunt. sed per eos transeunt sicut aqua per canalem: qui vere commendabiles sunt. Sicut in locis religiosis, quidam ministrant omnia deliciosa hospitibus, et de eis non gustant: qui significantur per filios Israel: de quibus dicitur Ex. 14. Perrexerunt per medium sicci maris. Tales debent assistere episcopis. Unde Ex. 18. in fine. Provide ex omni plebe viros potentes et timentes Deum, in quibus sit veritas et qui oderunt avaritiam: constitue ex eis tribunos etc. Unde Heliseus postquam vidit quod fecerat Giezi: non pepercit ei. et dixit ei 4Rg. 5 Lepra Naaman ad herebit tibi et semini tuo usque in sempiternum. Sed prelati nostri temporis si quos scirent Giezitas sibi potius sociarent qua excluderent. Hos enim sibi sociant. qui melius noverint temporalia venari et acrius predari socios: qui sibi faveant et blandiantur et veritatem audire non audeant: sed { LXVIII v } tantum que placeant. Sociosque habent qui eos in errore suo defendant: quod prohibitum est sub figura avium. Lv. 11 Hec sunt que de avibus comedere non debetis, et vitanda sunt vobis. Aquilam et halyetum et milvum ac vulturem iuxta genus suum: et omne coruini generis in similitudinem suam: struthionem et noctuam et larum et accipitrem iuxta genus suum: buhonem et mergulum et ibim et cygnum et onocrotalum et porphyrionem, herodionem et caradrion iuxta genus suum hupupam quoque et vespertilionem etc.
marg.| {D} ¶ Aquila significat eos qui fortes sunt ad rapiendum. Unde Hab. 1 Equites eius de longe venient et volabunt quasi aquila festinans ad rapiendum vel comedendum.
marg.| {E} ¶ Halyetus avibus quibus preualet infestus existit et sunt quidam qui in solos pauperes violenti, ostendunt in aliis non sibi deesse voluntatem sed potestatem: contra quos Is. 3 Quare atteritis populum meum, et facies pauperum commolitis?
marg.| {F} ¶ Milvus ex insidiis non virtute seu fortitudine sed astutia rapit: Sic et quidam per calumnias et per astutias tollunt aliena: et veniens avis fortior tollit ab eo. ideo dicitur Prv. 22 Qui calumniatur pauperem ut augeat divitias ipse dabit ditiori se et egebit.
marg.| {G} ¶ Vultures sequentes exercitus propter cadavera: qui sunt nisi qui sequuntur curias episcoporum et funera exspectant ut in prebendas succedant? De quibus Iob. 28 Ignoravit viam avis et non est intuitus oculum vulturis, id est intentionem huiusmodi.
marg.| {H} ¶ Struthio hypocritas notat, de quibus. 1Tm. 4 Attendentes spiritibus erroris et doctrinis demoniorum in hypocrisi loquentium mendacium etc.
marg.| {I} ¶ Noctua quia secundum quosdam { LXVIII r } propheta est mortis eos significat qui de morte cogitant aliquorum ut succedant: et quia versantur circa sepulcra et intentio talium circa funera. Unde Iob. 39 Ubicumque cadaver fuerit adest.
marg.| ¶ Larus natat in aqua. volat in aere. {K} et significat duplices et profundo corde qui volant quando aperte loquuntur et communiter se habent: sed se in aquis immergunt quando profunda cordis non videntur. Unde Is. 29 Ve qui profundi estis corde. et Sir. 2 Ve duplici corde etc. et peccatori ingredienti terram duabus viis.
marg.| {L} ¶ Bubo funesta eosdem qui prius. Bubo etiam bibit oleum de lampadibus que lucent ad cultum Dei. Oleum est data eleemosyna ex pietate scilicet omne quod in ecclesiam confertur: que bona qui in voluptates suas consumunt, recte bubonis nomine dicuntur.
marg.| {M} ¶ Merguli profundo corde ut prius: vel aque populi. hi sunt qui se mergunt, qui facta sua per multorum exempla defendunt. Unde Ecclesii, 32 Homo peccator vitabit correptionem, et secundum voluntatem suam inveniet comparationem.
marg.| {N} ¶ Ibis que serpentes devorat sunt detractores, qui pascuntur veneno.
marg.| {O} ¶ Cygnus qui canit veniente morte, mundani quicumque qui gaudent unde deberent tristari de peccato quod est mors sua. Prv. 1 Qui letantur cum malefecerint etc.
marg.| {P} ¶ Hupupa que nidificat in stercore sunt ii qui totam mentem suam posuerunt in temporalibus que sunt stercora. ad Phil. 3 Hec omnia arbitratus sum ut stercora. {Q} Utitur alis pro pedibus, et eis terram tangit. pedes sunt affectiones aut cogitationes. alis pro pedibus utitur quando ab affectionibus cogitationes trahuntur, et ad serviendum male voluntati scientia convertitur: et hoc est convertere aquas in sanguinem scientiam ad rapinam. Ex. 7 { LXIX v }
marg.| {R} ¶ Vespertiliones sunt quidam clerici curiales, qui clerici videntur, et non sunt: sicut vespertiliones aves videntur, et non sunt, et volare inter aves non audent: sic et tales inter vere litteratos comparere timent. Quid est ista non comedere, nisi tales per sociationem et vite conformitatem non sociare?
marg.| {S} ¶ Idem per animalia significatur que sunt Cameleon, stellio, lacerta, et talpa, que omnia immunda sunt. Lv. 11 Cameleon qui colorem simulat rei cui adiungitur adulator est. de quo Iuvenalis. Si dixeris estuo, sudat etc. Cornicula est alba: verum, inquit, est. Nam idem quem modo vitu perando depresserat: mox si est qui laudet, laudibus effert. Unde Sir. 33 Equus emissarius: sic et amicus subsannator sub omni supra sedente hinnit id est ad vocem cuiuslibet applaudit. Et Eccle. 13 Diviti decepto multi recuperatores. Locutus est superbus, et omnes iustificaverunt illum.
marg.| ¶ Stellio guttatus significat varios, de quibus Za. 11 Anima mea contracta est in eis. Siquidem et anima eorum variavit in me. et moratur in edibus regis etc. Hi sunt aulici. de quibus Prv. 30 {V} Stellio manibus nititur etc.
marg.| ¶ Lacerta cui mutilata cauda recrescit, sunt ii qui consueti sunt redire ad vitam priorem. 2Pt. 2 Canis reversus ad vomitum etc.
marg.| {X} ¶ Talpa que habet signacula oculorum et non videt, sunt qui faciunt se prudentes, et non sunt. 1 ad Corin. 1 Nonne stultam fecit Deus sapientiam huius mundi etc. Talpa fodit terram, et ortos deformat: et clerici qui cupiditatem sequuntur, multum deformant ecclesie decorem, que est ortus Domini.
marg.| {Y} ¶ Fideles ergo sunt qui assistunt. de quibus Ps. Oculi mei semper ad Dominum etc. Mundi qui ministrant. de quibus. Ambulans in via imma. h. mihi. etc. Unde 2Tim. 6 Qui curam suorum, et { LXIX r } maxime domesticorum non habet, fidem negat etc. Ideo inter cetera mirata est regina Saba ordinem ministrantium et vestes etc. 3Rg. 10 Et beatus Bernardus ad Eugenium papam cum dixisset : « Non est sanus qui dolet latera: subiunxit de familia. Non oportet ut ultimus domus tue mala scias: sacerdotis domestici aut honestiores ceteris, aut fabula omnibus sunt etc.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 100), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 13/03/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_100)
Signaler un complément d'information

Notes :