Psalmus 64

Numérotation du verset Ps. 64,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 64) D30 Rusch Ps-G
psalmus David1
1 psalmus] + cantici Ed1530
canticum
Ieremie
et Aggei et Ezechielis2
2 Ieremie et Aggei et Ezechielis Rusch ] Ieremie et Ezechiel Ps-R LXX , Ieremie et Ezechielis Ed1530 Clementina , Ieremie et Aggei Ps-ζ Ps-R ( M K B² D R ) Ps-G D30 , Aggei Ieremie vel Ezech. ΩS
de verbo peregrinationis3 vel de populo transmigrationis4
3 de ( om. Clementina ) verbo peregrinationis Ps-G D30 ΩS Rusch Clementina ] de populo transmigrationis Ps-G (I), Ps-R, verbo transmigrationis Ps-G (V) |
4 vel de populo transmigrationis ΩS Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G D30 |
cum inciperet proficisci.5
5 cum inciperet ΩS Rusch ] cum inciperent Ps-G (I V) Ed1530 Clementina , quando incipiebant Ps-G (incipiebat R) D30 cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 64,2 I

Te decet hymnus Deus
in Sion ¦
et tibi reddetur
votum in Hierusalem
Numérotation du verset Ps. 64,3 II

Exaudi
orationem meam6 :
6 meam ω ² Rusch cum Ps-R LXX ] om. Ps-G (R F C I)
ad te omnis caro veniet.
Numérotation du verset Ps. 64,4 III

Verba
iniquorum
prevaluerunt super nos ¦
et impietatibus nostris
tu
propitiaberis.
Numérotation du verset Ps. 64,5 IV

Beatus
quem elegisti et assumpsisti ¦
inhabitabit7
7 inhabitabit Rusch Weber ] habitabit D30 (hapax)
in atriis tuis.
Numérotation du verset Ps. 64,V 

Replebimur
in bonis domus tue ¦ sanctum est templum tuum
Numérotation du verset Ps. 64,6 

mirabile in equitate.
Numérotation du verset Ps. 64,VI 

Exaudi nos
Deus salutaris noster ¦
spes
omnium finium terre
et in mari
longe.
Numérotation du verset Ps. 64,7 VII

Preparans
montes
in virtute
tua’
accinctus
potentia ¦
Numérotation du verset Ps. 64,8 

qui conturbas
profundum maris
sonum fluctuum eius.
Numérotation du verset Ps. 64,VIII 

Turbabuntur gentes
Numérotation du verset Ps. 64,9 

et timebunt
qui habitant terminos8
8 habitant D30 ω ² Rusch cum Ps-R Ps-H ] inhabitant Ps-G (R F C I M² Q² W ΦP* U G² Ps-δ Ps-ε Ps-ζ Ps-MozX)
a signis tuis ¦
exitus matutini et vespere delectabis.
Numérotation du verset Ps. 64,10 IX

Visitasti terram
et inebriasti eam ¦
multiplicasti
locupletare eam.
Numérotation du verset Ps. 64,X 

Flumen Dei
repletum est aquis ¦
parasti cibum illorum’
quoniam
ita est preparatio eius.
Numérotation du verset Ps. 64,11 XI

Rivos eius
inebria 9
9 <divisio.> inebria  D30 ] inebria ω ²
multiplica
genimina eius ¦
in stillicidiis eius
letabitur
germinans.
Numérotation du verset Ps. 64,12 XII

Benedices
corone
anni benignitatis tue ¦
et campi tui
replebuntur ubertate.
Numérotation du verset Ps. 64,13 XIII

Pinguescent
speciosa deserti ¦
et exultatione
colles
accingentur.
Numérotation du verset Ps. 64,14 XIV

Induti sunt arietes ovium
et10* valles abundabunt frumento11 ¦
10 et ω ² D30 Ps-G ] om. Rusch (hapax) |
11 valles] et praem. Ps-G |
clamabunt etenim hymnum dicent.

Psalmus 64

Numérotation du verset Ps. 64,5 
Sermo 129
prol.| {PHI26.64.5A1}¶ De domo et templo Dei triplici. In Psalmo 64.1
1 om. codd.
Replebimur in bonis domus tue sanctum est templum tuum mirabile in equitate.
marg.| {PHI26.64.5A2}Domus et templum Domini dicitur tripliciter: celum, Beata virgo, eterna beatitudo. De prima domo sive templo recepimus bona nature, de secunda bona gratie, de tertia, bona glorie. Unde de quolibet aut qualibet dici potest : Replebimur in bonis domus tue .
marg.| {PHI26.64.5B1}{B} ¶ Celum quasi quedam domus est vel officina sive cellarium Dei de quo nobis naturales effundit bonitates: vitalem calorem quo diverse rerum species procreantur et propagantur. Et potest dici domus nature. Et quantum ad hanc effusionem non est distinctio. Unde dicitur Mt. 5 Qui solem suum facit oriri super bonos et malos. Celum est larga manus de qua dicitur in Psalmoa Aperis tu manum tuam et imples omne animal benedictione. Et Is. 6 : «Vidi Dominum sedentem super solium excelsum et elevatum, et plena {1.150r} erat domus maiestate eius et ea que sub ipso erant replebant templum ».
a Ps.
marg.| {PHI26.64.5C1}{C} Quelibet etiam creatura quamtumcumque parva aliquod tenet vestigium divine maiestatis et bonitatis. Unde Sir. 1 Vidit et denuntiavit et mensus est et effudit eam super omnia opera sua. Ipsum est templum mirabile in equitate.
marg.| {PHI26.64.5D1}{D} ¶ Secundo excogitavit Dominus facere sibi domum de qua spirituales nobis effunderet bonitates, dona gratie, unguenta virtutum, medicamenta membrorum: que nobis est propinquior et magis ad manum qua ipsum celum, sive qua ipsa domus de qua nobis effluunt bona nature: quia plus indigebamus bonis gratie qua bonis nature. Ista domus est uterus beatissime virginis. Ipsa est celum de quo pluit nobis Dominus pluviam temporaneam, qua noster fecundetur affectus et lucem gratissimam qua illuminetur intellectus, Dominum nostrum Iesum Christum. Et sicut tempore messis et vindemiarum vasa preparamus in quibus utilitatem fructuum frumenti et vini recondamus: ita fecit Dominus veniente tempore plenitudinis: hanc tamquam vas omnium bonorum elegit et preparavit. Unde non sine mysterio nativitas eius celebratur in mense septembri quod est tempus plenitudinis ; et mensis etiam ille secundum legem totus erat solennis quia de ipsa omnem plenitudinem accepturi eramus, Dominum nostrum Iesum Christum. Qui est pietas, misericordia, et veritas, et quicquid boni nominari potest. Ipse est sapientia, de qua dicitur Sap. 7 {E} : Venerunt mihi pariter omnia bona cum illa, et innumerabilis honestas per manus illius. Et ad Romanos octavo Si pro nobis tradidit illum quomodo non etiam cum illo, omnia nobis donavit: scilicet {1.250v} omne gaudium. Ipse est enim Isaac, risus noster per quem cessavit ira Dei super nos et quasi in nativitate eius nobis risum fecit ore proprio quod est filius suus. de quo in Prv. 16 In hilaritate vultus regis vita et clementia eius, quasi imber serotinus. Ideo dictum est Lc. 2 Evangelizo vobis gaudium magnum, quod erit omni populo: quia natus est vobis hodie Salvator. Et Prv. 19 Sicut fremitus leonis, ita et regis ira: et sicut ros super herbam, ita et hilaritas seu risus eius. De quo risu scilicet Isaac dicitur Gn. 24 Exiit Isaac ad meditandum in agrum. Ad hoc enim exiit in mundum ut meditaretur et cogitaret de salute nostra.
marg.| {PHI26.64.5F1}{F} ¶ Beate igitur uterus virginis nobis est horreum frumenti, et cellarium vini. Horreum fru. Unde Ct. 7 Venter tuus sicut acervus tritici, vallatus liliis. Triticum est Christus, qui in magnum fructificavit acervum. Vallatus liliis duplicis castitatis: quia fecunditas illa non abstulit virginitatem. Ipsa est cellarium. Unde ibidem Umbilicus tuus sicut crater tornatilis, numquam indigens poculis. Crater tornatilis artificio spiritus sancti tornatus non alicuius manu artificis. Unde Lc. 1 Spiritus sanctus superveniet in te etc. et Ct. 7 Iuncture feminum tuorum sicut monilia que fabricata sunt manu artificis. Hec iunctura fuit, fecunda virgo et virginis fecunditas.
marg.| {PHI26.64.5G1} {G} Unde quidam. Ab eterno vas provisum, vas insigne, vas prescisum manu sapientie. Vas de quo dicitur Sir. 43 Vas castrorum in excelsis in firma mento celi resplendens gloria. et hoc ibi dicitur de luna, que est vas universale ab omnibus dispositiones planetis recipiens: qui dicuntur castra. et ideo vas castrorum. Similiter et beata virgo vas est universale. quicquid alii particulariter boni {1.251r} habent perfecte continens castitatem, humilitatem, et alia huiusmodi. Unde in Prv. 30 Multe filie congregaverunt divitias, tu vero supergressa es universas. De ipsa vere dicitur Replebimur in bonis etc.   sanctum templum tuum scilicet ipsa.
marg.| {PHI26.64.5H1}{H} Mirabile in equitate . Vere mirabile. In ipsa enim facta est mirabilior in infinitum adequatio qua fiat in natura. Immo supra naturam facta est, quia contrariorum tres mirabiles coniunctiones, et adequationes fiunt. Deus et homo. mater et virgo. fides et cor humanum. Ultima autem causa est duarum. Unde dicitur Lc. 1 Et beata que credidisti quoniam perficientur in te. etc. Hec est varietas regine: de qua Ps.b"Astitit regina etc. circumdata varietate".
marg.| {PHI26.64.5I1}{I} ¶ Tertia domus est eterna beatitudo. que est domus glorie: de qua et hoc intelligitur. Replebimur etc. Unde   Inebriabuntur etc. et illud. Adimplebimur letitia cum vultu tuo. Ipsa est templum sanctum et mirabile in equitate id est in adequatione. In qua fit mirabilis adequatio meriti ad premium: cum meritum, non possit equari ad premium. quia semper remunerat Dominus supra meritum. Hec est adequatio: de qua dicitur Za. 4 Exequabit gratiam gratie eius. Ipsa gloria dicitur gratia. iuxta verbum apostoli ad Rm. 6 Stipendia peccati mors. Gratia autem Dei vita eterna.
marg.| {PHI26.64.5K1}{K} ¶ Illud autem considerandum est quod, sicut « ars imitatur naturam »c, ita et gratia. Unde ad equationem quam facit natura imitatur et gratia que fit in tribus: in contrariorum confractione, in unius ad alterum compensatione, in membrorum congrua compensatione.
c ¶Fons : Boethius , Commentaria in Ciceronis Topica, Lib. 1, in § 7-8, ed. J. C. Orelli, 1833, p. 276.40 : « Omnis quippe ars imitatur naturam, atque ab hac materia suscepta rationes ipsa viam que conformat, ut quum facilius id, quod ars quaeque promittit, tum elegantius fiat, velut parietem struere naturalis ingenii est, sed arte fit melius » ; cf. ibid., Lib. 6, in § 68-71, ed. cit., p. 381.35.
<cuius fons>   Aristotiles, Physica, 2, 2 (194a21) ; id., Protrepticus, fragm. 14.1 :  « ἡ τέχνη μιμεῖται τὴν φύσιν » <ex quo> Auctoritates Aristotelis, 2.50 ex Physica 2 in : Les Auctoritates Aristotelis. Un florilège médiéval. Étude historique et édition critiques, ed. J.   Hamesse , Louvain-Paris, 1974, p. 145.14 ; ibid., 7.42  ex De sensu et sensato, ed. cit., p. 199.2 : « Ars imitatur naturam in quantum potest ».
<ex quibus>   Ambrosius, De officiis, 1, 18, 78, CCSL 15, p. 30.114 : « Etenim imitatione naturae industria auxit gratiam ».
¶Nota : La thèse selon laquelle la grâce, comme l’art, imite la nature créée est peu attestée de manière aussi nette dans la littérature théologique numérisée publiée à la date de cette note. D’inspiration néoplatonicienne, elle découle du principe selon lequel les propriétés naturelles des effets participent de celles des causes secondes et, par elles, de la cause première. Par analogie, la grâce, en tant que participation créée de la nature divine incréée, se propage de manière graduelle et proportionnée, comme toute vertu causale, selon l’ordre et la puissance, à l’image du feu ou de la lumière. La thématique de la similitude entre la nature et la grâce scande l’histoire de la réception de la Hiérarchie céleste du pseudo Denis. Les uns, comme Jean Scott Erigène entendent que la grâce imite la nature divine (Iohannes Scotus seu Eriugena, Expositiones In Hierarchiam Caelestem, 4, CCCM 31, lin. 251). Les Victorins opposent l’imitation par similitude de grâce à une conformation par similitude de nature qui impliquerait une égalité : «Quod enim deiformitatem habent caelestes illae essentiae, non ex equalitate habent sed ex imitatione, quia similitudinem Dei illis non natura confert sed gratia » (Hugo de Sancto Victore, Super Hierarchiam Dionysii, lib. 8, c. 8, 1, CCCM 178, p. 610.57). Thomas d’Aquin peut réconcilier les points de vue, dès lors qu’il a admis avec Pierre Lombard que la grâce est une participation créée causée par la puissance incréée, ontologiquement distincte de celle-ci. Il peut alors tenir sans contradiction à la fois la primauté de la cause première comme acte pur (esse subsistens ) qu’il lit chez d’Aristote, le primat de la cause finale qu’il reçoit de Denis (« bonum diffusivum sui ») et l’imitation par la grâce de la nature créée, reflet analogique et participé de l’être incréé. La grâce imite l’action de la nature créée en tant qu’elle même participe des propriétés de la nature divine comme une imitation ; cf. v. g.   Thomas d’Aquin, Summa theologiae, Secunda Secundae, q. 31, a. 3, co. : « Ad tertium dicendum quod excommunicatis et reipublicae hostibus sunt beneficia subtrahenda inquantum per hoc arcentur a culpa. [...] Respondeo dicendum quod gratia et virtus imitantur naturae ordinem, qui est ex divina sapientia institutus. Est autem talis ordo naturae ut unumquodque agens naturale per prius magis diffundat suam actionem ad ea quae sunt sibi propinquiora, sicut ignis magis calefacit rem sibi magis propinquam. Et similiter Deus in substantias sibi propinquiores per prius et copiosius dona suae bonitatis diffundit; ut patet per Dionysium, iv cap. cael. hier. ». Cf. Library of Latin Texts, Corpus corporum, Catholiclibrary.org. [MM2023]
marg.| {PHI26.64.5K2}In contrariorum confractione. Confringit enim contrarias qualitates et sic adequat quoddam medium ex illis. Celum enim nullam admittit contrarietatem. Et ideo nec vitalis calor qui est a celos et propter {1.251v} hoc oportet fieri adequationem in mixto ut sit aptum recipere vitalem calorem et forme perfectionem.
marg.| {PHI26.64.5L1}{L} ¶ In unius ad alterum compensatione quia quod natura subtrahit in uno ponit in alio, ut patet in vespertilione, qui ideo parum videt et vespere volat quia natura crystallinum humorem quem subtraxit oculis: in alis posuit. Unde vespertilio continuat animalia gressibilia et volatilia quasi medium inter illa.
marg.| {PHI26.64.5M1}{M} ¶ In membrorum formatione quia semper natura format et aptat membra pro comparatione vite animalis. Unde avibus que natant pedes dedit pelliculis distinctos, ut essent quasi remiges ad natandum, et cygno collum prolixius ad immergendum in aquam et piscandum.
marg.| {PHI26.64.5N1}Harum autem adequationum naturalium imitatrix est gratia sed longe tamen facit mirabiliorem. {N} ¶ In rei generatione confringuntur contrarie qualitates et sic recipitur calor vitalis et vita comporalis ; in creatione novi hominis sensualitatis et rationis repugnantia confringitur, et sic vita spiritualis recipitur. Unde dicitur in Psalmod « Qui habitare facit unius moris in domo », et tunc animalia pacata sunt in arca. Hoc est quod dicitur Iob. 5e : « Bestie terre erunt pacifice tibi et scies quia pacem habeat tabernaculum tuum ».
d Ps.67, 7.
e Iob. 5, 23-24.
marg.| {PHI26.64.5O1}{O} ¶ Secunda adequatio fit per unius ad alterum compensationem: quantum enim homo sibi subtrahit de iis que pertinent ad carnem, tantum adiicitur ei de iis que pertinent ad spiritum, et econverso. Et cum sibi subtrahit mundanas consolationes, abundantius meretur recipere spirituales. Unde Iob. 22 Dabit pro terra silicem: et pro silice torrentes aureos.
marg.| {PHI26.64.5P1}{P} ¶ Tertio fit adequatio in convenienti membrorum formatione secundum comparationem vite animalis: talem facit et gratia dum format et aptat secundum comparationem officii sui doctoris {1. 252r } scientiam predicatori, conferens eloquentiam. Iob. 38 : « Quis dedit vehementissimo imbri cursum et viam sonantis tonitrui, ut plueret super terram absque homine in deserto ubi nullus mortalium commoratur »? Et Isaie 32f : « Cor stultorum intelliget scientiam et lingua balborum velociter loquetur et plane ». Et 50 g: « Dedit mihi Dominus linguam eruditam ut sciam sustentare eum qui lapsus est verbo ». Unde multis ex ordine accepto accessit gratia. Similiter et ex ipsa cathedra.
f Is. 32, 4.
g Is. 50, 4.
marg.| {PHI26.64.5Q1}{Q} Natura etiam plures mamillas et plus lactis dedit animali, quod plures habet fetus naturaliter, ut porce quam elephantisse. Similiter secundum multitudinem plerumque facit Dominus abundare doctrinam. Providit etiam natura ut mulieri cum accedit ad partum sanguis menstruus, convertatur in lac in nutrimentum parvuli, sic ei qui aggreditur officium predicandi vel docendi, gratia ubera spiritualia facit abundare lacte doctrine. Unde Ieremie 31h (ante medium) : « Inebriabo animas sacerdotum pinguedine et populus meus bonis adimplebitur ». Et hoc est Replebimur in bonis domus tue.
h Ier. 31, 14.
Numérotation du verset Ps. 64,13 
Sermo 130
prol.| {PHI26.64.13R1}¶ De pinguedine duplici, exteriori, et interiori. In Psalmo 64.2
2 = V9877 76rb
Pinguescent speciosa deserti etc.
marg.| {PHI26.64.13R2}Duplex est pinguedo: exterior, et interior. Exterior pinguedo dicitur, non solum carnis sed et abundantia temporalium: et hec scilicet corporalis comparatur ex multo nutrimento, et multo somno, et otio sive quiete: et pauco vel nullo labore. Unde dicitur in libro De natura animalium quod multa animalia crassa sunt in ventre, maxime que pauci sunt motus. Hinc est quod ibidem dicitur quod Ren dexter minus habet sepum {1.252v} sinistro quia in dextera parte plus est vite et plus motus. Item ibi dicitur quod porci precipue impinguantur in quiete et deliciantur quia sexta pars cibi transit in pilos et sanguinem.
marg.| {PHI26.64.13S1}{S} Quidam sunt quasi porci diaboli multa devorantes et ventri soli servientes. de quibus dicitur Prima ad Corinthiosi 6 Esca ventri, et venter escis etc. Multum dormientes. de quibus dicitur Prv. 6 Usquequo piger dormies? quando consurges e somno tuo? Otia querentes Ez. 16 Hec fuit iniquitas Sodome sororis tue superbia, saturitas panis et abundantia et otium, parum vel nihil in bonis operibus laborantes. Unde 2Th. 3 (in fine) : “Denuntiamus vobis si quis non vult operari non manducet". Hi sunt pingues terre.
i 1Cor.
marg.| {PHI26.64.13S2}¶ Hec pinguedo contraria est interiori pinguedini de qua dicemus. Quia plerumque suffocat spiritum et hebetat intellectum. Suffocat spiritum: sicut enim crucibolus ex nimio sepo extinguitur: Ita plerumque ex pinguedine carnis et abundantia temporalium vita spiritus suffocatur. Unde illud Ps. Ego dixi in abundantia mea, non mo. in eter. Sicut vinum ex fortitudine sua pinguescit sive crassescit et corrumpitur. Unde dicitur Ier. 48 Fertilis fuit Moab ab adolescentia sua, et requieuit in fecibus suis.
marg.| {PHI26.64.13T}{T} ¶ Hebetat intellectum. Unde dicitur. Pinguis venter crassum generat sensum. Pinguedo est pabulum ignis, luxurie nutrimentum et postmodum ad gehenne pabulum unde se impinguare et temporalia multiplicare nihil aliud est qua ad ignem luxurie et penam gehenne pabulum querere. Unde Ier. 7 Filii colligunt ligna et patres succendunt ignem, et mulieres conspergunt adipem. Ligna sunt occasiones peccandi quas filii patribus prestant. Et dicuntur mulieres conspergere adipem, propter nimiam vestium et {1.253r} ornamentorum sumptuositatem.
marg.| {PHI26.64.13V}{V}¶ Pinguedo excitat petulantiam. Unde Ps. Prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum. Et Iob. 15 Cucurrit adversus eum erecto collo: et pingui cervice armatus est. Operuit faciem eius crassitudo etc. Et illud Ps. Impinguatus, incrassatus, dilatatus, recalei travit. Ier. 5 Saturavi eos et mechati sunt: et in domo meretricis luxuriabantur. Finis autem pinguium hic est: quod tandem diabolus mactat eos ut porcos, et de ipsis fit magnum festum et convivium in inferno. Unde Za. 11 Pasce pecora occisionis que qui possederant occidebant et non dolebant etc. Et Ez. 24 : Pone ollam eneam et mitte in eam aquam: et pinguissimum pecus assume: congere frusta eius in eam. Olla enea est pena eterna in qua bullire: est conscientia mala feruere. Unde Iob. 41 Fervescere facit quasi ollam profundum mare id est cor peccatoris amarum. Scindi per frusta, est affligi secundum diversa peccata. Hi significantur per regem Agag. de quo 1Rg. 15 Oblatus est Agag pinguissimus tremens et infrusta conscidit eum Samuel. Et Iud. 3 Erat autem eglon crassus nimis. et post. Infixit sicam in ventrem eius, tam valide ut capulus sequeretur ferrum in vulnere.
marg.| {PHI26.64.13X}{X}¶ Interior pinguedo est pinguedo spiritus qua pinguescunt speciosa deserti: non pingues terre. de quibus dicitur. Manducaverunt et adoraverunt omnes pingues terre. Hi habent benedictionem Esau: de qua Gn. 27 In pinguedine terre, et in rore celi desuper erit benedictio tua. Spiritualis autem benedictionem Iacob de qua ibidem: Det tibi Deus de rore celi et de pinguedine terre. Desertum est claustrum, huius speciosa: sancta claustralium corda que spirituali reficiuntur pinguedine, licet plerumque tenuentur in carne. {1.53v} Unde Sir. 31 Vigilia honestatis tabefaciet carnes. Nam quod cibus educat extra interior sibi sumit homo etc. Non tamen spiritualis hec pinguedo interiorem impedit. Sicut legitur Dn. 1 Tempta nos obsecro decem diebus, et da nobis legumina ad vescendum et aquam ad bibendum: et contemplare vultus nostros et vultus puerorum qui vescuntur cibo regio: et sicut videris sic facias nobis servis tuis. Post decem dies apparuerunt vultus eorum meliores et corpulentiores pre omnibus pueris. Eodem modo contingit de multis claustralibus, quorum pulchritudinem et corpulentiam miramur. Sicut autem pinguedo corporalis acquiritur multo nutrimento, somno multo, modico corporali labore, sic et hec moderato et competenti. Sicut terre nascentia rore et pluviis irrigata pullulant et virescunt. ita rore gratie invisibilis et doctrine pluvia spiritualia corda proficiunt. Unde hodie vere potest dici illud Iohel. 2 Nolite timere animalia regionis quia germinaverunt speciosa. deserti. Qui sunt animalia deserti3 nisi simplices populi?
3 deserri Ed1523.
marg.| {PHI26.64.13X2}Qui sunt speciosa deserti nisi predicatorum ordo? Sicut ergo speciosa deserti cedunt ad animalium nutrimentum, ita eorum doctrina et vita ad pascendum Dei populum. « Nolite ergo timere »j etc. Vinea et ficus dederunt virtutem4 suam. Γfilie Sion exultate et letamini in Domino Deo vestro, quia dedit vobis doctorem iustitie5. Hec pinguedo ex multo somno6 spirituali acquiritur. Quid enim est somnus spiritualis nisi contemplatio? de quo Iob. 4.7 Quando solet sopor occupare8 homines pavor tenuit me. Quia hoc somno9 volebat sponsus pinguescere sponsam: Dicit10 Canticorum 2k : « Adiuro vos filie {1.254r} Hierusalem per capreas cervosque camporum ne suscitetis neque evigilare faciatis dilectam donec ipsa velit ». A
j Ier. 10, 5 ; Mt. 10, 31 ; Lc. 12, 7.
k Revera Ct. 3, 5 ; Ct. 2, 7 : « ... vigilare faciatis... ».
A ¶Codd. : V9877 (76va-b) Ed.
4 virtutem ] v’urbê V9877
5 E t filie… iustitie ] dedit .2 dd. c9 V9877
6 s ompno V9877
7 quarto V9877
8 accipiet praem. a. cancellationem V9877
9 praem. sponso pr. m. ante cancellationem, deinde sompno interl . V9877
10 dicit ] Unde a. corr. V9877
marg.| {PHI26.64.13X1} Ex modico etiam labore valet activa. Active enim labor multum detrahit spirituali pinguedini. Unde dicitur Sir. 11 Fili ne in multis sint actus tui. Unde contingit multos qui dum erant claustrales et contemplativi, spirituali abundantes pinguedine, quando transeunt ad activam, vocati ad episcopatum, fieri tenues et macilentos, usque adeo ut mirari possimus. Quod significatur. Gn. 41 Videbam inquit septem boves pulchras nimis quas sequebantur septem deformes et macilente, que eas devorabant. Per vaccas pingues dulcedo vel pinguedo caritatis exprimitur. Quid autem est post pingues macilentas videre, nisi pinguedinem spiritus sancti scilicet caritatem, que prius abundabat, decrescere? Unde Is. 10 Mittam in pinguibus eius tenuitatem. Sic et multi in principio conversionis pingues, fiunt postea macilenti. Contra quos dicitur ad Galatas tertiol. Sic stulti estis ut cum spiritu ceperitis carne consummemini? Et hoc est quod dicitur: et occidit pingues eorum, et electos eorum impedivit. Electos eorum dicit de illis qui ad episcopatus apicem assumuntur. Ideo dicit oliva cum eligitur ut regnaret super ligna silvarum. Idc. 9 : Numquid possum deserere pinguedinem meam, qua dii utuntur et homines et venire ut inter ligna promovear? Sic ergo si modicum nutrimentum: si paucus somnus sit, est contemplatio, si nimius labor, active vite operatio quam sequitur macies mediocris tamen labor non nocet. Unde Proverbiorum decimotertiom. Vult et non vult piger: anima autem operantis impinguabitur. Quia merito operum crescit {1.254v} caritas. Sir. 7 Ne desis plorantibus in consolatione et cum lugentibus ambula."Et ne te pigeat visitare infirmum". Ex his enim in dilectione firmaberis.
l Gal. 3.
m Prv. 13.
marg.| {PHI26.64.13Y1}{Y} ¶ Usus autem pinguedinis ad tria valet scilicet ad nutrimentum ignis, et luminis, et ad condimentum saporis. Hinc est quod de Helia quia spirituali pinguedine inunctus erat dicitur. Sir. 48 Surrexit Helias quasi ignis et verbum illius quasi facule ardebat. quas solebant facere de lignis pinguedinem picis habentibus. et de Nathan dicitur Ecclesis. 47 Surrexit Nathan propheta in diebus David, et quasi adeps separatus a carne, sic David a filiis Israel. Scilicet totus in pinguedine spiritus in se nihil habens carnale ad nutrimentum luminis, ad quod significandum oleum ponebatur ad pascendum lucernas. Ex. 27 Afferant oleum de arboribus olivarum purissimum: et ardeat lucerna in tabernaculo testimonii. Et Mt. 25 Excluduntur fatue virgines non habentes oleum secum.
marg.| {PHI26.64.13Y2}¶ Ad condimentum saporis. Unde holera non valent et huiusmodi: quia arida sunt nisi condiantur pinguedine. Unde Dt. 32 Butyrum de armento, et lac de ovibus, adipe agnorum et arietum filiorum Basan. Et hoc adipe holera spiritualis fraternitatis condiuntur, sine quo nihil prosunt: quia sola est vera unctio. De qua Prv. 15 Melius est vocari ad holera cum caritate, qua ad vitulum saginatum cum iurgio. {Z} Vitulus saginatus est carnalis petulantia. Iurgium, contradictio conscientie. quia dum foris delectantur, interius cruciantur. Nam sicut carnalis pinguedo etiam in animali corporalem excitat petulantiam: Sic et pinguedo spiritualis spiritualem plausum et letitiam qua mens tripudiat et exultat: sine qua nulla opera tunc placent. Sicut nec cibus nisi cum hilaritate {1.255r} datus. Unde Ovidius : « Super omnia vultus » etc. Ad Rm. 12 : « Qui tribuit in simplicitate, qui preest in sollicitudine, qui miseretur in hilaritate. » Item Prv. 17: Animus gaudens, etatem floridam facit. spiritus tristis exsiccat ossa id est spiritus invidie virtutes. Unde Prv. 14. Putredo ossium invidia. Ideo sequitur. Exultatione colles accingentur. Colles sunt proficientes et montes perfecti ut supra: sicut adipe et pinguedine etc.



Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 64), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_64)

Notes :