Psalmus 24

Numérotation du verset Ps. 24,1 

¶ In finem1
¶Codd. : (Ps.24): D14 D30 Rusch Ps-G, def. C
1 In finem Ps-G (I L W V D²) Ω X ΩS Rusch Clementina cum Ps-R ] om. Φ D14 D30 Ps-G
Psalmus
David2.
2 Psalmus David Ω X] Diapsalma David Φ D14 , + doctrina confessionis D30
Numérotation du verset Ps. 24,1 I

Ad te Domine3
3 Domine] om. Ω M cum Ps-ε
levavi
animam meam ¦
Numérotation du verset Ps. 24,2 

Deus meus in te confido
non erubescam.
Numérotation du verset Ps. 24,3 II

Neque irrideant me
inimici mei ¦
etenim universi qui sustinent te
non confundentur.
Numérotation du verset Ps. 24,4 III

Confundantur omnes
iniqua agentes ¦
supervacue.
Numérotation du verset Ps. 24,IV 

Vias tuas
Domine
demonstra mihi ¦
et semitas tuas
doce4 me.
4 doce D14 D30 * P10489 Rusch Ps-G ] edoce Ps-G (L M² V D) D30 ² Ω Rusch Clementina cum Ps-R ; Cor2 (antiq. non habent)
Numérotation du verset Ps. 24,5 V

Dirige me
in veritate tua5 et doce me ¦
5 veritate tua plerique codd. et edd. D14 D30 P10489 Rusch cum Ps-R ] veritatem tuam Ps-G
quia6 tu es Deus salvator meus,
6 quia D14 D30 Ω P10489 Rusch cum Ps-R ] quoniam Ps-G
et te
sustinui tota die. 7
7 <divisio.> tua... doce me¦ D30 etc. ] tua¦... me P10489
Numérotation du verset Ps. 24,6 VI

Reminiscere
miserationum tuarum
Domine ¦ et misericordiarum tuarum
que8 a seculo sunt.
8 que plerique codd. et edd. D14 D30 P10489 Rusch cum Ps-R ] quia Ps-G (R M* ΦRV)
Numérotation du verset Ps. 24,7 

Delicta iuventutis mee ¦
et ignorantias meas
ne memineris.
Numérotation du verset Ps. 24,VII 

Secundum misericordiam tuam
memento mei
tu ¦
propter bonitatem tuam
Domine.
Numérotation du verset Ps. 24,8 VIII

Dulcis
et rectus Dominus ¦ propter
hoc legem dabit
delinquentibus in via.
Numérotation du verset Ps. 24,9 IX

Diriget
mansuetos
in iudicio ¦ docebit mites vias suas.
Numérotation du verset Ps. 24,10 X

Universe vie
Domini misericordia et veritas ¦
requirentibus
testamentum eius
et testimonia eius.
Numérotation du verset Ps. 24,11 XI

Propter nomen tuum
Domine9 propitiaberis
9 Domine D14 D30 P10489 Rusch cum Ps-R ] + et Ps-G
peccato meo ¦
multum est enim.
Numérotation du verset Ps. 24,12 XII

Quis est
homo
qui timet
Dominum ¦
legem statuit10 ei
10 statuit D14 D30 P10489 Rusch cum Ps-R ] statuet Ps-G
in via
quam elegit.
Numérotation du verset Ps. 24,13 XIII

Anima eius in bonis demorabitur ¦
et semen eius11
11 eius plerique codd. et edd. D14 D30 Ω P15205 Δ Rusch cum Ps-R ] ipsius Ps-G
hereditabit terram.
Numérotation du verset Ps. 24,14 XIV

Firmamentum est Dominus
timentibus eum ¦
et testamentum ipsius
ut manifestetur illis.
Numérotation du verset Ps. 24,15 XV

Oculi mei
semper ad Dominum ¦
quoniam ipse evellet de laqueo pedes meos.
Numérotation du verset Ps. 24,16 XVI

Respice
in me
et miserere mei ¦
quoniam12
12 quoniam Ps-G (F L) Rusch cum Ps-R ] quia D14 D30² (al. m. ut vid.) P10489 Ps-G
unicus et pauper sum ego.
Numérotation du verset Ps. 24,17 XVII

Tribulationes
cordis mei multiplicate sunt ¦
de necessitatibus meis erue me.
Numérotation du verset Ps. 24,18 XVIII

Vide
humilitatem meam
et laborem meum ¦
et dimitte
universa delicta mea.
Numérotation du verset Ps. 24,19 XIX

Respice inimicos meos
quoniam multiplicati sunt ¦
et odio iniquo oderunt me.
Numérotation du verset Ps. 24,20 XX

Custodi
animam meam
et erue me ¦
non erubescam
quoniam speravi in te.
Numérotation du verset Ps. 24,21 XXI

Innocentes et recti adheserunt mihi ¦
quia sustinui te.
Numérotation du verset Ps. 24,22 XXII

Libera Deus Israel ¦
ex omnibus tribulationibus suis.

Psalmus 24

Numérotation du verset Ps. 24,7 
Sermo 51
prol.| ¶ De delictis seu peccatis omissionum. In Psalmo 24 1
1 om. codd.
Delicta iuventutis mee et ignorantias meas ne memineris etc.
marg.| Circa delicta sive omissiones et ignorantias quatuor sunt attendenda, primo quibus frequentius contingunt: Secundo quibus etiam magis periculosa sunt. Tertio, quare huiusmodi peccata periculosiora sunt. Quarto cuiusmodi remedium est contra illa.
marg.| {A} ¶ Frequentius contingunt in minoribus, etate et laicis simplicibus et quibuscumque occupatis. De minoribus habes Prv. 30 Tria sunt mihi difficilia, et quartum penitus ignoro. Via aquile in celo. Via colubri supra petram. Via navis in medio mari, et via viri in adolescentia sua. Et Prv. 22 Proverbium est, Adolescens iuxta viam suam, etiam cum senuerit non recedet ab ea.
marg.| {B} ¶ Laicis simplicibus qui iura ignorant. Unde comparantur brutis et ovibus errantibus. Ez. 33 : Erraverunt oves mee eo quod non esset pastor: et facte sunt in deuorationem omnium bestiarum agri id est demonum et vitiorum. Bestie etiam possunt dici bestialia peccata. ut immunditia carnis. Unde quidam sunt adeo simplices quod ignorant esse peccatum, propter quod multi perierunt eo quod non est eis annuntiatum ideo dicitur Ez. 3 Si dicente me ad impium morte morieris, et non annuntiaveris ei neque locutus fueris ut {1.102r} avertatur a via sua mala, et vivat: et ipse in iniquitate sua morietur: sanguinem autem eius de manu tua requiram. Contra hec duo genera peccatorum gestat episcopus baculum pastoralem, quo debet inertes et negligentes pungere et quasi somnolentos excitare. Debet etiam errantes dirigere, debet etiam dispersos revocare. Unde dicitur. Attrahe per primum (et hoc quantum ad dispersorum revocationem) medio rege (quantum ad errantium directionem) punge per imum? quantum ad inertium et negligentium excitationem. Unde Ez. 34 Quod infirmum fuit non solidastis: et quod egrotum fuit, non sanastis: et quod fractum fuit, non alligastis: et quod abiectum est, non reduxistis: et quod peri erat, non quasistis.
marg.| {C} ¶ De occupatis, dicitur ecclesii 26 Difficile exuitur negotians a negligentia etc.
marg.| {D} ¶ Quibus huiusmodi peccata sunt periculosiora. videtur quidem quod prelatis et aliis qui sunt custodes animarum. De ignorantia dicitur Is. lvi. Ipsi pastores ignoraverunt intelligentiam: omnes in viam suam declinaverunt. Et Dominus dicit Mt. 15 Si cecus cecum ducat, ambo in foveam cadunt. Negligentia pastorum significatur per naturam struthionis, de qua dicitur Iob. 39 penna struthionis similis est pennis herodii et accipitris. Quando derelinquit ova sua in terra tu forsitam in pulvere calefacies ea? Obliviscitur quod pes conculcet ea, aut bestial agri conterat: duratur ad filios suos quasi sui non sint etc. Ova sunt teneri adhuc spirituales filii sollicitudine et cura pastorum fouem di. ut quasi de ovis ad vivum volatile perducantur: Hypocrite, quidem bene loquendo in fide vel conversatione filios pariunt: sed dum male vivunt, bene vivendo eos nutrire non possunt. Ova autem in terra derelinquunt: cum nullum subditis suis {1.102v} exemplum vite celestis prebent, tu forsitam etc. quasi dicat ut ego. Pulvis malorum instabilitatem designat de quibus dicitur In Psalmo Tamquam pulvis quem proiicit etc. Is. 65a : « Serpenti pulvis panis eius ». Dominus plerumque ova derelicta in pulvere calefacit quia parvulorum animas prelatorum sollicitudine destitutas etiam in medio peccantium amoris sui igne succendit: et hoc est inter frigidos calere, inter mortuos vivere, quod magnum est. Obliviscitur. etc. Pes est transitus operis, ager mundus. Bestia agri, diabolus. Obliviscitur ergo quod pes conculcet ea aut bestia agri conterat. quia non curat negligens pastor si malorum exemplo, corrumpantur vel a diabolo rapiantur. Unde Apostolus Infirmis discipulis quasi avis que posuerat timebat dicens ad Phil. 3. Multi ambulant quos sepe dicebam vobis nunc autem et flens dico, inimicos crucis Christi. Et ad thessal. in fine. Denuntiabam vobis in nomine Domini nostri Iesu Christi: ut subtrahatis vos ab omni fratre inordinate ambulante. De hac etiam bestia, avis que posuerat, formidabat. 2Cor. 11 Timeo ne sicut serpens evam seduxit astutia sua, ita corrumpantur sensus vestri, et excidant a simplicitate que est in Christo Iesu. {E} Sicut autem negligentissima est inter volatilia struthio: ita inter natatilia, pisces aque dulcis? quia deuorant ova sua. Pisces aque dulcis sunt qui amant delicias carnis. Hi ova sua comedunt, quando quos predicatione genuerunt, exemplo corrumpunt. His dicitur Os. 10 Effraym adduxit ad interfectionem filios suos. Quantum peccatum sit negligentia, apparet per hoc quod dicitur Ier. 48 Maledictus qui facit opus Dei negligenter id est fraudulenter.
a Is. 65:25.
marg.| {F} ¶ Peccata autem ista periculosa censentur. {1.103r} Unde dicitur : Graviter peccat qui impunitatem sibi promittit: gravius qui contemnit, gravissime qui ignorat se contemnere: et exponitur periculosissime. Quia cum aliquis actualiter peccat. vix ignorat se peccare: sed facile contingit quod non advertat se omittere vel negligere. et tamen reatum omissionis incurrit, quia tenebatur non ignorare hoc ipsum: {G} et ignorantia addita omissioni, est quasi cecitas addita cecitati. ut sint tenebre densiores. Unde dicitur Iob. 40 : « Protegent umbre umbram eius » id est ignorantia omissionem, circumdabunt eum salices torrentis. Salices facile oriuntur, et iuxta aquam, et sunt infructuose in se: et etiam partum impediunt si succus earum bibitur. Salices ergo carnales sunt affectiones, que facile iuxta limosam aquam sensualitatis nascuntur: que in se nullum fructum faciunt et fructum salutis impediunt et cogunt animas abortire. Item et si multi confiteantur, pauci sunt qui de omissionibus et negligentia confiteri possint. Quotiens enim omisimus non dando pauperibus: non dicendo pater nostra iuxta cemiterium transeuntes, et in aliis infinitis? ideo dicitur Ecclesiastici 7b : « De negligentia purga te cum paucis ».
b Sir. 7, 34.
marg.| ¶ Quarto cuiusmodi sit remedium contra ista? Disciplina, et timor Domini. {H} Disciplina enim excitat somnolentum. Unde Ecclesiastici 23c : « Quis superponet cogitavi meo flagella et in corde meo doctrinam sapientie ut ignorationibus eorum non parcat mihi et non appareant delicta eorum et ne adincrescant ignorantie mee et multiplicentur delicta mea » etc. Ideo dicitur. Prv. 22 Stultitia colligata est in corde pueri, et virga discipline fugabit eam.
c Sir. 23, 2-3.
marg.| {I} ¶ Timor, unde qui timet Deum nihil negligit quia sollicitus est. Et ecclesii 18. Homine sapiens in omnibus metuit, et in diebus delictorum avertit ab inertia id est cavete a {1.103v} negligentia. Flagella cogitatui super ponuntur, quando quis a Domino flagellatur: et sic de sua miseria cogitare ammonetur: et sic evagatio cordis restringitur.
Numérotation du verset Ps. 24,14 
Sermo 52
prol.| ¶ De effectibus et commodis timoris divini. In Psalmo 24. 2
2 om. codd.
Firmamentum est Dominus timentibus est etc.
marg.| Timor Domini securitatem prestat, et mentis iocunditatem: parvo facit esse contentum, animam fecundat et locupletat.
marg.| {L} ¶ Securitatem prestat per duas virtutes que concomitantur illum scilicet humilitatem et sollicitudinem. Timor enim humilitatem, humilitas securitatem prestat. Humilitas collocat nos in tuto, quia in humili et basso loco. Unde Boethius. Fugiens periculosam sortem sedis amene, humili domum memento figere saxo. Sicut superbia collocat in alto, ubi timendum est a flatuventorum. Unde Prv. 17 Qui altam facit domum suam querit ruinam. Et hec tria timor, et humilitas et securitas notantur Prv. 30 Lepusculus plebs inualida in petra cubile suum collocat. Lepusculus dicitur propter naturam animalis significans timorem: quia timidum animal est. Versus. Crescit in auriculas res fugitiva lepus. Per diminutivum innuit humilitatem: et per hoc quod dicit. In petra cubile collocat, securitatis firmitatem: ideo dicit, Firmamentum est Dominus timentibus eum.
marg.| {M} ¶ Mentis parit iocunditatem, et parvo facit esse contentum. Unde Prv. 15 Secura mens iuge convivium. melius est parum cum timore Domini, quam thesauri magni et insatiabiles. Quia timor parit securitatem, ut dictum est, et mentis iocunditatem: propter hoc dixit, secura mens iuge convivium. {N}
marg.| ¶ Timor etiam facit pauco contentum. Cum { CIIII r } enim sciat animus timoratus quod de omnibus debet respondere, tamquam sibi commissis: quanto pauciora receperit tenetur de tanto paucioribus respondere: ideo dicitur, Melius est parum cum timore quam thesauri mag. et in sa. Item per sollicitudinem parit securitatem. Timor enim custos est thesaurorum virtutis: et sollicitus est de custodiendo. Ideo dicitur Mt. 6 Ubi est thesaurus tuus, ibi et cor tuum. Et Sir. 21 Qui timet Dominum convertitur ad cor tamquam ad archam virtutum, et abscondit que servat ne tollantur. Quia iuxta beatum Gregorium Depredari desiderat qui thesaurum ostentat etc. Hinc est quod Magi non aperuerunt thesauros suos donec venerunt ad Dominum Iesum. Item semper vigilat. Unde et Lc. 22 et Mt. 24 Si sciret paterfamilias qua hora etc.
marg.| {O} ¶ Animam fecundat et locupletat: utrumque habes Sir. 1 Timor Domini omnem domum implebit a generationibus. ecce quod fecundat: et receptacula a thesauris illius. ecce quod locupletat. De fecunditate etiam dicitur Is. 26 A timore tuo domine concepimus et peperimus spiritum salutis. De locupletatione dicitur. Non est inopia timentibus eum. Et timentibus Deum nihil deest. Sir. 40 Non est in timore Dei minoratio etc. Et Tb. 4 Multa bona habebimus, si timuerimus Deum: et fecerimus bene. Hoc ideo est, quia timorem due comitantur virtutes. Humilitas et paupertas spiritus. Paupertatis spiritus proprium est spiritualia mendicare, defectus suos aggregare et ostendere: et divinam hoc modo misericordiam provocare, que non cessat influere. Qui esurientes implevit bonis etc. Ipse docet non avertere a paupere aures vel oculos: ut Sir. 3 Oculos tuos ne transuertas a paupere. Et iterum. Ne avertas faciem tuam ab egeno. Quasi certum est quod nec ipse avertit, immo primus facit quod docet. {1.104v} Humilitatis proprium est loculum cordis dilatare, et capacem facere, et ut sit capacior concauare et profundare, et evacuare. Ipsa est illa mulier, que sicut dicitur 4Rg. 4 Quesivit vasa vacua et non pauca, et non cessavit oleum abundare, quamdiu inventum est vas vacuum. Et recte potest significari per Ruth, que interpretatur videns: cui dicitur Ruth 3 d: Extende pallium tuum, et tene utraque manu. Qua extendente et tenente sex modios ordei mensus est. Pallium illud est sinus et capacitas anime, quam humilitas iubet extendere et tenere utraque manu. Que recte significatur per videntem. {P} Sola enim anima que videt id est cognoscit ex una parte seipsam et defectus suos, ex altera divine magnificentiam maiestatis, humiliatur. He sunt due cause precipue, quibus humiliari potest. De prima dicitur Threnorum 3° : « Ego vir videns paupertatem », etc. Et Mi. 6° « Humiliatio tua in medio tui ». De secunda Ez. 1 Cum fieret vox super firmamentum submittebant alas suas. Et Iob. 41 Numquid oculus meus videt te? idcirco me reprehendo et ago penitentiam in favilla et cinere. He sunt due manus de quibus dicitur, et tene utraque manu. Manus dextera cognitio Dei: sinistra cognitio sui. Sex modios ordei, perfecta mensura virtutum et charismatum in presenti, quia quasi ordeum commutabitur in frumentum in futuro. Unde : « Qui posuit fines terre etc. et adipe frumenti satiat te ».
d Rt. 3.
marg.| {Q} ¶ Timor illuminat. Unde Malachie ultimo : « Orietur vobis omnibus timentibus Deum sol iustitie, et sanitas in pennis eius ». Timor enim introducit caritatem et Dei cognitionem, que sunt penne solis iustitie, qui illuminat intellectum et purgat affectum: et etiam sanat totam animam. Ideo sanitas in pennis eius. Ideo dicitur Sir. 2 Qui timetis {1.105r} Deum diligite illum, et illuminabuntur corda vestra, quia illuminat: ideo dicitur: et testamentum ipsius ut manifestetur illis.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 24), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_24)
Signaler un complément d'information

Notes :