Psalmus 89

Numérotation du verset Ps. 89,1 

¶Oratio Moysi hominis Dei.
¶Codd. : (Ps. 89) D30 Rusch Ps-G
Numérotation du verset Ps. 89,I 

Domine
refugium1 factus es nobis ¦ a generatione in generationem2.
1 refugium Ps-G (R U ΨB V D) Ω edd. Rusch cum Ps-R ] + tu Ps-G (rel. codd. ) |
2 a... generationem Ps-G (ΨB V) D30 ΩS Clementina ] in generatione et generatione Ps-G |
Numérotation du verset Ps. 89,2 II

Priusquam
montes fierent
aut3 formaretur terra
3 aut Ps-G (R ΨB V D) D30 Ω Clementina Rusch cum Ps-R ]] et Ps-G
et orbis ¦
a seculo
et usque4 in seculum tu es Deus.
4 et usque Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] et ΩS , usque Ps-G (R F)
Numérotation du verset Ps. 89,3 III

Ne avertas
hominem in humilitatem ¦
et dixisti convertimini filii hominum.
Numérotation du verset Ps. 89,4 IV

Quoniam mille anni
ante oculos tuos ¦
tamquam dies hesterna que preteriit.
Numérotation du verset Ps. 89,V 

Et custodia
in nocte ¦
Numérotation du verset Ps. 89,5 

que pro nihilo habentur eorum anni erunt.
Numérotation du verset Ps. 89,6 VI

Mane
sicut
herba transeat †
mane
floreat et transeat ¦
vespere
decidat
induret
et arescat.
Numérotation du verset Ps. 89,7 VII

Quia
defecimus
in ira tua ¦
et in furore tuo turbati sumus.
Numérotation du verset Ps. 89,8 VIII

Posuisti
iniquitates nostras in conspectu tuo ¦
seculum nostrum
in illuminatione
vultus tui.
Numérotation du verset Ps. 89,9 IX

Quoniam omnes dies nostri
defecerunt ¦
et5 in ira tua defecimus.
5 et D30 Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G
Numérotation du verset Ps. 89,X 

Anni nostri
sicut aranea meditabuntur6 ¦
6 meditabuntur Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] –bantur Ps-G
Numérotation du verset Ps. 89,10 

dies annorum nostrorum in ipsis
septuaginta anni7*.
7 anni D30 ΩS Clementina etc. Ps-G ] annis Ps-G (ΨB V D) Ω M Rusch cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 89,XI 

Si autem
in potentatibus
octoginta
anni ¦
et amplius eorum labor et dolor.
Numérotation du verset Ps. 89,XII 

Quoniam
supervenit mansuetudo ¦ et corripiemur.
Numérotation du verset Ps. 89,11 XIII

Quis novit potestatem ire tue ¦
et pre timore tuo
iram tuam
Numérotation du verset Ps. 89,12 

dinumerare.
Numérotation du verset Ps. 89,XIV 

Dexteram tuam
sic notam fac ¦
et eruditos8
8 eruditos Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] compeditos Ps-G
corde in sapientia.
Numérotation du verset Ps. 89,13 XV

Convertere Domine
usquequo ¦
et deprecabilis esto
super servos tuos.
Numérotation du verset Ps. 89,14 XVI

Repleti sumus
mane
misericordia tua ¦ et exultavimus
et delectati sumus
in omnibus diebus nostris.
Numérotation du verset Ps. 89,15 XVII

Letati
sumus pro
diebus quibus nos humiliasti ¦
annis quibus vidimus mala.
Numérotation du verset Ps. 89,16 XVIII

Respice9
9 Respice Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] Et praem. Ps-G
in servos tuos et in opera tua ¦
et dirige
filios eorum.
Numérotation du verset Ps. 89,17 XIX

Et sit splendor
Domini Dei nostri super nos et opera manuum nostrarum dirige super nos ¦
et opus manuum nostrarum dirige.

Psalmus 89

Numérotation du verset Ps. 89,4 
Sermo 192
prol.| ¶ Anni malorum quare pro nihilo habeantur. In Psalmo 89.
Et custodia in nocte que pro nihilo habentur eorum anni erunt.
marg.| {A} Anni malorum ex multis causis pro nihilo habentur. Primo quia pro nihilodantur scilicet pro peccato de quo Io. 1 Et sine ipso factum est nihil, et Prv. 23 Cor impiorum pro nihilo. {B} Secundo quia non redeunt eis eo quod non seminant eos sed iusti seminant eos ita quod pro singulis momentis annum habent, et eis punctum excrescit in lineam: momentum in eternitatem. Et hoc est granum synapis de quo Mt. 13 Simile est regnum celorum grano synapis quod minimum quidem est in omnibus seminibus, cum autem creverit maius est omnibus oleribus. de malis autem dicitur Sap. 3 Et si longe vite erunt in nihil computabuntur et sine honore erit novissima senectus eorum.
marg.| {C} ¶ Pro nihilo etiam habentur quia in otiosis expenduntur cum sint preciosissima substantia et pre aliis collocanda. Unde Seneca. Si multum superesset etatis parce dispensandum erat: que igitur dementia superuacua discere et agere in tanta temporis egestate? unde Dominus Mt. 10 De omni verbo ocioso etc. reddent rationem.
marg.| {D} ¶ Debet autem homo habere rationem temporis, primo quia hoc docet natura animalium. Unde Ier. 8 Milvus in celo cognovit tempus suum: turtur et hirundo et ciconia, cog. tempus adventus sui: populus autem meus non {2. 43v } cognoscit me.
marg.| {E} ¶ Secundo quia Dominus modo largus est de tempore et post vitam istam non poteris recuperare, quia nunc tuum tempus est. Unde Os. 10 Tempus requirendi Dominum cum venerit qui docebit vos iustitiam. Modo redimi potest amissum. Unde ad Eph. 5 Redimentes tempus quia dies mali sunt ideo instandum est iuxta verbum Sir. 14. Non defrauderis a die: bono et particula diei non te pretereat.
marg.| {F} ¶ Tertio natura temporis quia est rarissima possessio, debet esse carissima, ita autem rara est quod duo momenta simul haberi non possunt, cum de aliis omnibus duo simul haberi possint. Et qua cito habetur desinit. In ultimo enim termino diceris habere. 20 Annos et tunc desinis habere. ideo dicitur Sir. 4 Conserva tempus et declina a malo.
marg.| {G} ¶ Quarto quia Dominus stricte computabit de tempore quoniam comminatur nobis dicens In Psalmo Ego cum accepero tempus iustitias iudicabo. Tunc velles habere et non poteris. Sicut dicitur Ecclesiastes 8 Omni negotio tempus est et opportunitas. Ideo dicitur ad Gal. ultimo. Bonum facientes non deficiamus: tempore. n. suo metemus. non deficientes ergo dum tempus habemus operemur bonum ad omnes etc.
Numérotation du verset Ps. 89,9 
Sermo 193
prol.| ¶ De scholarium et negociatorum duplici curiositate et studio vano aranee telis comparato. In Psalmo 89.1
1 = P12416, f. 163vb
Anni nostri sicut aranea meditabuntur etc.
marg.| {H} Aranea diversas habet proprietates, et secundum eas significat diversis vitiis irretitos. Primo aranea telas texit subtiles sed fragiles et inutiles, secundum hoc significat curiositatem scholarium et cupidorum negotiatorum scholarium quorum qua est subtilis vanitas, tam vana est subtilitas contra quos, Primo <ad> Timotheum 1a : « Rogavi te ut denuntiares {2.44r} quibusdam ut aliter docerent neque intenderent fabulis et genealogiis, que questiones prestant magis quam edificationem Dei, que est in fide ». Et ad Tit. 3° : « Stultas autem questiones et genealogias et contentiones et pugnas legis devita ». Sunt enim inutiles et vane. Et Prima ad Timotheum 6b° : Si quis aliter docet et non acquiescit sanis sermonibus Iesu Christi, et ei que secundum pietatem est doctrine superbus, nihil sciens sed languens circa questiones, et pugnas verborum ex quibus oriuntur invidie, contentiones, blasphemie, suspitiones male, conflictationes hominum mente corruptorum. Et Secunda ad Timotheum 2c: « Noli verbis contendere. Ad nihilum enim utile est nisi ad subversionem audientium ». Et Prime ad Timotheum in fined: « Devitans profanas vocum novitates et oppositiones falsi nominis scientie ».
a 1Tim. 1, 3.
b 1Tim. 6, 3.
c 2Tim. 2, 14.
d 1Tim. 6, 20.
marg.| {I} ¶ Significat etiam curas cupidorum qui suo modo non minus studiosi sunt in inveniendis diversis laqueis cupiditatum contractuum usurarum, qua philosophantes « in studiis suis »e, unde Dominus dixit Lc. 16° : « Filii huius seculi prudentiores sunt in generatione sua filiis lucis », contra quos Is. 19° : « Confundentur qui operabantur linum, plectentes et texentes subtilia ». Ideo dicitur de utrisque Is. 59 : « Ova aspidum ruperunt, et telas aranee texuerunt » etc. Contentiones talium male sunt quasi ova aspidum quia venenose et mortifere et erumpunt in regulum mortis eterne. Regulus solo visu interficit hominem. Et mors eterna deberet nos sola cogitatione mortificare quantum ad carnalem vitam.
e Ps. 13, 1 : « Corrupti sunt et abominabiles facti sunt in studiis suis ».
marg.| ¶ Sequitur. {K} Tele eorum non erunt in vestimentum, neque operientur operibus suis, opera eorum inutilia, quia sicut tela aranee non ponit amovere frigus, ita operibus homini malis et divitiis male acquisitis non poterunt se protegere, unde dicitur Prv. 25° : « Dens putridus et pes lassus qui sperat in infideli in die angustie et amittit pallium in die {2.44v} frigoris ». Ideo dicitur Sir. 14° : « Omne opus corruptibile in fine deficiet et qui illud operatur ibit cum illo ».
marg.| {L} ¶ Aranea eviscerat se et de intimis trahit fila sua, quibus texit telam suam, sic et curiosi animas suas ab omni virtute evacuant. Unde dicitur Sir. 10 : « Nihil est iniquius qua pecuniam amare ». Hic enim et animam suam venalem habet, quoniam invita sua proiecit intima sua.
marg.| {M} ¶ Aranea parvum habet caput et multos pedes, et tota est in ventre, et secundum hoc significat cupidos pariter et gulosos. Per hoc quod parvum habet caput et multos pedes significatur quod homini homines parum habent sapientie et multiplicem curiositatis cogitationem. Unde Psal<mus>f : « Dominus novit cogitationes hominum quoniam vane sunt ». {N} Per hoc quod tota est in ventre, significat deditos luxurie et gastrimargie. De quibus Ecclesiastes 6°g : « Omnis labor hominis in ore illius, sed anima eius non impletur bonis ». Et Prv. 16° : « Anima laborantis laborabit sibi, quia compulit eum os suum ». Unde vulgo dicitur : « Mal veult pie au dent ». Hinc est quod dicit naso de arachne in araneam versa. Fitque caput minimum totoque est corpore parva. In latere exiles digiti pro cruribus herent. Cetera venter habet, de quo tamen illa remittit stamen et antiquas exercet aranea telas. Et ad Tit. 1° : « Cretes semper mendaces, male bestie, ventres pigri ».
f Ps. 93, 11.
g Qo. 6, 7.
marg.| {O} ¶ Aranea ex toto labore venatur muscam, et maxime invespere. Sic et cupidi in tenebris venantur, quia ceca est cupiditas. Muscam de labore capiunt, quia in presenti de acquisitis sollicitudinem, et in futuro penam eternam. Unde Is. 7° : « Illa die sibilabit Dominus musce, que est in extre. fluminis Egypti » etc. Flumina Egypti temporalia sunt, in quorum extremo invenitur musca, id est in presenti sollicitudo, et in {2. 45r } futuro pena eterna.
marg.| {P} ¶ Aranea filis propriis que texit se suspendit a tigno, sic et cupidus sibi ipsi facit funiculos quibus ad patibulum inferni suspenditur. Sicut de denariis inventis in bursa latronis, ei funiculus emitur quo suspenditur. Et sicut alietus avis rapax propriis geciis se innectit et suspendit. Recte significantur per Iudam, de quo dicitur Act. 1° : « Possedit agrum de mercede iniquitatis et suspensus crepuit medius » etc. Et Is. 1° : « Ambulate in flammis quas succendistis ». Unde Ovidius : « Pendentem pallas miserata levavit. Atque ita, vive quidem pende tamen improba dixit, hoc est concessit ei vitam, ita tamen quod semper penderet, sic Dominus concessit eis vitam, ut penam sustineant immortalem. Unde Psalmus : « Mors depascet eos ».
marg.| {Q} ¶ Aranea tactum habet immundum. Secundum hoc significat luxuriam que maxime immunda est, quia maculat animam et corpus, et quod attingit inficit. Unde 1Cor. 6° : « Omne peccatum quodcumque fecerit homo extra corpus est, qui autem fornicatur in corpus suum peccat ». Et Sir. 13° : « Qui tetigerit picem coinquinabitur ab ea ». Est ergo sensus : anni nostri , id est nos in annis nostris, meditabimur   sicut aranea.
Numérotation du verset Ps. 89,15 
Sermo 194
prol.| ¶ De fructibus discipline qua nos humiliat Dominus. In Psalmo 842.A
A Codd. : P12416 (164ra)
2 84] 89 perpera Ed1523
Letati sumus pro diebus quibus nos humiliasti etc.
marg.| Ad Hbr. 12 Omnis disciplina in presenti quidem videtur non gaudii sed meroris, postea autem fructum pacatissimum exercitatis per eam reddet iustitie. {R} Sunt autem interim multi fructus. Primus est purgatio. Unde Ps. « Dum superbit impius incenditur pauper », id est purgatur ut ibi dicit Glossa. Et Sir. 2 In {2. 45v } igne probatur aurum et argentum: homines vero receptibiles in camino humiliationis. Unde de illis qui fornace tribulationis non purgantur, quorum scoria et rubigo non excidit, desperari potest: quia ad eos probandos Dominus plerumque tribulationes immittit. Sicut dicitur Ier. 6 Probatorem dedi te in populo meo, robustum et scies et probabis vias eorum etc. Aes et ferrum, universi sunt corrupti, de fecit conflatorium in igne consumptum est plumbum, frustra conflavit conflator: malitie enim eorum non sunt consumpte. Argentum reprobum vocate eos, quia Dominus proiecit illos et Ps. Destruxisti eum ab emundatione. Et hoc est lavare laterem, qui quanto magis lavatur tanto magis sordidatur.
marg.| {S} ¶ Secundus est extinctio carnalium passionum. Unde Ex. 14. Reverse sunt aque et operuerunt Egyptios scilicet aque tribulationum: motus carnales oppresserunt. Et Ecclesiastes 10h {T} « Curatio cessare faciet peccata maxima ».
h Qo. 10, 4.
marg.| ¶ Tertius est securitas contra iudicium. de quo Ps. « Adiutor in tribulationibus que invenerunt nos nimis propterea non timebimus » etc. Et Naum. 1 Non consurget duplex tribulatio. Sicut si ab aliquo repeteretur tributum vel aliud quod soluisset dimitteretur immunis. Unde modo solvendum emunt quia tempus est levioris solutionis. Unde Iob. 6 Quis mihi det ut veniat petitio mea et quod exspecto tribuat mihi Deus: et qui cepit ipse me conterat: solvat manum suam et succidat me: et hec sit consolatio, ut affligens me dolore non parcat. quasi dicat pugno ut percutiat.
marg.| ¶ Quartus est signum divine dilectionis de quo Tob. 12 Quia acceptus eras Deo: necesse erat ut temptatio probarette. Et ad Hbr. 12 Si extra disciplinam estis etc. Adulteri non filii estis. Et Gn. 26 Accede fili et tangam te etc. Tangit autem Dominus quem flagellat. Ideo dicitur in Psalmoi : «Dexteram tuam <sic> no<tam> fac » etc. 1 qui {2. 46r } sint filii dextere.
i Ps. 89, 15.
marg.| ¶ Quintus fructus est pignus salutis eterne: de quo. 2Mcc. 6 Reputent ea que acciderunt non ad interitum, sed ad correptionem esse generis nostri. Et Ier. 46 Consumam ego cunctas gentes ad quas eicci te: te vero non consumam sed castigabo in iudicio, nec quasi innocenti parcam tibi. Et Bar. 4 : « Qui induxit vobis mala, ipse rursum adducet vobis sempiternam iocunditatem cum salute vestra ». Et ad Eph. 1 In quo et credentes signati estis spiritu promissionis sancto, qui est pignus hereditatis nostre in redemptionem acquisitionis in laudem glorie ipsius.
marg.| ¶ Sextus est gaudium spirituale. de quo Act. 5 {V} Ibant apostoli gaudentes a conspectu concilii quoniam digni habiti sunt pro nomine Iesu contumeliam pati, etc. Et Is. 61 : «Oleum gaudii pro luctu » etc. ad Hbr. 12 Qui proposito sibi gaudio sustinuit crucem confusione contempta. Et Hbr. 10 Rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis cognoscentes vos habere meliorem et manentem substantiam etc.
marg.| ¶ Septimus est consolatio spei. Unde Iob. 6 Et hec mihi consolatio ut affligens me dolore non percas, et pres. Virga tua et baculum tuum ipsa me consolata sunt et ad Rm. 12 : « Spe gaudentes, in tribulatione patientes » etc.
marg.| ¶ Octavus est sanitas spiritus. Unde Iob. 5 {X} Ipse vulnerat. et medetur, percutit et manus eius sanabunt. et Sir. 31 Infirmitas gravis sobriam facit animam.
marg.| ¶ Nonus fructus est excitatio devotionis Is. 26 Domine in angustia requisierunt te in tribulatione murmuris doctrina tua eis. pres. Multiplicate sunt infirmitates eorum, postea acceleraverunt.
marg.| ¶ Decimus est animatio. Unde Seneca : « Hunc volo » etc. {Y} Et Iterum. Multum adiicit sibi virtus lacessita. Sicut de equo quando audit buccinam dicit Virgilius : Sique sonum procul armadedere, Stare loco nescit, micat auribus et tremit artus Collectum que premens voluit subnaribus ignem. Item: Cavatque tellurem et solido graviter sonat ungula cornu ». {2.46v} Et 1Mcc. 6 : « Elephantis ostenderunt sanguinem uve et mori ad acuendos eos ad prelium.
marg.| ¶ Undecimus est eruditio. Unde Is. 28 Tantummodo sola vexatio intellectum dabit auditui. Et Sir. 24 : « Qui emittit disciplinam sicut lucem ».
marg.| ¶ Duodecimus est assimilatio sive conformatio ad caput nostrum. {Z} unde Io. 15 Si mundus vos odit scitote quoniam me priorem vobis odio habuit. Et. 1Pt. 4 Christo igitur in carne passo et vos eadem cogitatione armamini. Non decet a capite membra discedere. Non decet ubi caput est spinis coronatum et cruentatum: corpus esse purpuratum. Unde 1Pt. 2 Que gratia si peccantes et colophizati suffertis? sed si bene facientes patienter sustinetis, hec est gratia apud Deum. In hoc vocati estis: quia Christus passus est pro nobis vobis relinquens exemplum ut sequamini vestigia eius. Qui peccatum non fecit etc. Ecce conformitas capitis. De his duodecim3 discipline fructibus, ut memorie mandentur, sunt sequentes versiculij : « Purgat et extinguit, securat, signat amorem. Pignorat, exultat, solatur, vulnera sanat, excitat ac animat, docet et capiti similem dat ».
j Versus.
3 duodecim] du decim Ed1523


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 89), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_89)
Signaler un complément d'information

Notes :